Реляциялық мәліметтер қоры

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

7

8

9

10

Аңдатпа

Бұл дипломдық жұмыста ҚР мемлекеттік автомобильдік инспекциясыныі

деректер қорын құру жүзеге асырылды. Деректер қорынан пайдаланушы

барлық қызметкерлер жайында қажет ақпаратты алуға мүмкіндігі бар.

Дипломдық жобада ақпараттық жүйе архитектурасы, ДҚ құрылымы және

қызметкерлер бағдарламасының қосымшасын жасау мәселелері қарастырылған.

Өміртіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бөлімінде еңбек ету жағдайына

талдау жасалған, жарық беру және желдету есептеуге алынған.

Экономикалық бөлімде, жобаның экономикалық тиімділігін дәлелдеп

бизнес-жоспарын жасалды.

Аннотация

В данном дипломном проекте была разработна база данных

государственной автомобильной инспекции РК. Пользователь может получить

всю нужную информацию о сотрудниках из базы данных. В дипломном

проекте рассмотрены такие вопросы, как

разработка архитектуры

информационной системы, структура БД и создание приложения.

В разделе обеспечения безопасности жизнедеятельности проведен анализ

условий труда, сделан расчет освещения и кондиционирования.

В экономической части составлен бизнес план проекта, подтвердивший

его экономическую целесообразность.

Annotation

A database was developed for state inspection of vehicular of RK. Information

system’s architecture development, database structure and creation of application

were considered in this project. The user can get all necessary information about

employees from this database.

In the section of living safety provision working conditions were analyzed, as

well as the calculation of lighting and air conditioning was provided.

In the economic part of the project was compiled a business plan, which

confirmed its economic practicability.

11

Мазмұны

Кіріспе . . . 14

1. ДҚБЖ және оны іске асыру . . . 15

1. 1 ДҚБЖ дамуының жаңа тенденциялары . . . 15

1. 2 Деректер қорын қолданудың жаңа аймақтары . . . 16

1. 3 Мәліметтердің модельдік деңгейлері . . . 19

1. 4 Деректер қорымен жұмыс . . . 20

1. 4. 1 ДҚ іздеу, сорттау және индекстеу, формаларды және есептерді құру . . . 20

1. 4. 2 ДҚ физикалық ұйымдастыру, хештау және индекстеу файлдары.

Журнализация . . . 21

1. 4. 3 ДҚ тұтастығы және қорғау . . . 21

2. SQL құрылымдық сұранымдар тілі . . . 22

2. 1 SQL даму тарихы . . . 22

2. 2 SQL мүмкіндіктері мен артықшылықтары . . . 23

2. 3 SQL көмегімен мәліметтер қорын басқару . . . 25

2. 3. 1 Реляциялық мәліметтер қоры . . . 25

2. 3. 2 Ұсыныстармен жұмыс . . . 25

2. 3. 3 Сақталатын процедуралар, оларды құру, орындау және жою . . . 27

2. 3. 4 Мәліметтерді басқару, кестедегі берілгендерді өзгерту . . . 29

2. 4 ДҚ диаграммасы . . . 31

3 VISUAL BASIC программалау тілі . . . 32

3. 1 VISUAL BASIC туралы жалпы түсінік . . . 32

3. 2 VB-те программалау . . . 32

3. 3 Қолданушының графиктік интерфейсін құру . . . 33

3. 3. 1 Графикалық интерфейстің формаларымен жұмыс . . . 33

3. 3. 2 Программаны жүктеу . . . 34

3. 3. 3 Программаға код қосу . . . 35

3. 3. 4 Программаны дискіде сақтау . . . 36

4 Қосымша интерфейсін сипаттау. Қосымшамен жұмыс істеу . . . 37

5 Тіршілік қауіпсіздігі . . . 41

5. 1 Инженердің жұмыс жағдайын талдау . . . 41

5. 2 Кондиционерлеу және ауаны жаңарту жүйелерін есептеу . . . 45

6 Технико - экономикалық негізделуі . . . 51

6. 1 Жұмысты сипаттау және қажеттілігін негіздеу . . . 51

6. 2 Нарықты саралау және орнын анықтау . . . 51

6. 3 Бағдарламаның SWOT-анализі . . . 51

6. 4 Маркетинг-микс элементі . . . 52

6. 5 Бағдарламалық қамтаманың өңделуінің еңбек өнімділігінің есептелуі . . . 52

6. 5. 2 Еңбекақыға жұмсалатын шығындар . . . 54

6. 5. 3 Қосымша шығындар статьясы . . . 54

6. 5. 4 Өзіндік құн нәтижесінің кестесі мен диаграммасы . . . 57

12

6. 6 Бағдарламаның бағасына есептеу . . . 58

6. 6. 3 Бағдарламалық өнімді иемденудегі кәсіпорындардың бірмезгілдегі

шығындарын есептеу . . . 58

6. 6. 4 Қолдану саласындағы жылдық шығындарды есептеу Ақпараттық өнімді

енгізуден алынған үнемдеу мөлшері мен табысты есептеу . . . 59

6. 7 Ақшалай құралдардың қозғалысы . . . 60

6. 8 Экономикалық тиімділікті есептеу . . . 61

6. 8. 1 Таза ағымдағы құндылықты есептеу (Nеt present value, NPV) . . . 61

6. 8. 2 Пайда индексін есептеу (Profitability index, PI) . . . 61

6. 8. 3 Табыстың ішкі нормасын есептеу (Internal rate of return, IRR) . . . 62

6. 8. 4 Өтімділік периодын есептеу (Payback period, PBP) . . . 62

Қорытынды . . . 64

Әдебиеттер тізімі . . . 65

Қосымша А . . . 66

Қосымша Ә . . . 74

13

Кіріспе

Берілген дипломдық жұмыста ҚР мемлекеттік автомобильдік

инспекциясының жетілдіріген деректер қорын құру жобаланды.

Берілген өнімді әзірлеудің мақсаты деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және

тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол

жеткізулік оңтайлығын қолдау болып табылады. Бұл бағдарлама көмегімен

жүргізушілердің өз бетінше айыппұлды қарау мүмкіншілігі бар.

Дерекқор құру үшін алдымен зерттелетін облыстың талдауы жасалады.

Инфологиялық модель MS SQL Server жүйесінде жасалады. Қызметкерлердің

дерекқоры MS SQL Server дерекқорларды басқару жүйесінде құрылғаннан

кейін, пайдаланушылардың барлық сұраныстарын қанағаттандыратын

қосымша жобаланады. Бағдарлама MS Visual Studio бағдарламалық ортасында

іске асырылады.

Бағдарлама жасау нәтижесінде, жүргізушілер мен көлік және олардың

айыппұлдарының деректер қорымен жұмыс жасаудың тиімділігі, жылдамдығы

және ыңғайлылығы артады, ақпарат толықтығы қамтамасыз етіледі.

14

1. ДҚБЖ және оны іске асыру

1. 1 ДҚБЖ дамуының жаңа тенденциялары

Ақпаратты технологиялар терминологияға қатысты екі өте қызық

тенденциямен сүйемделеді. Бір жағынан біздер бір заттың бірнеше атаумен

өзгеретінін байқаймыз (әрине, технология дамып жатыр, бірақ олардың атауы

тез қарқынмен өзгеріп жатыр) . Былай қарасақ біздер ескі терминдерді

мағынасы басқа бұрынғыдай болмасада түсіну үшін қолданамыз. Екінші

жағдай нақ ДҚБЖ-ға қатысты.

2002 жылы шыққан есептеу техникасының түсініктеме сөздігінде,

деректер қорының басқару жүйесіне мынадай анықтама келтірілген (database

management system) : «деректер қорында ақпаратты құру, сақтау, жаңарту мен

іздеуді қамтамасыз ететін қосымша және де деректердің бүтіндігі мен

қауіпсіздігін басқару». Шынына келсе бұл түсінік 30 жыл бұрында расталған,

бірақ қазір ДҚБЖ-ның маңызды бөлімінде бұрынғы кездегі мағынасына

қарағанда басқа (сегіз жыл бұрын ұғымды анықтау үшін қолданған қосымша

сөйлем анықтамада жоқ екенін айта кеткен жөн, - «пайдаланушы мен

деректер қорының арасында орналасқан программалық қабықша») .

Соңғы онжылдықта біз ДҚБЖ-ның аса ішкі технологиялық

толықтырулардан қолданбалы программалардың айналасында пайдаланушы

үшін қосымша құрылып дербес өнімге айналғанын байқап отырмыз; басқаша

айтқанда ақпараттық жүйенің бір компонентін осындай жүйені құру үшін

платформаға айналдыру.

Бұл жағдайда «Microsoft платформасы» мазмұнының өзгеруіне мән

берген жөн. Дәстүрлі түрде бұл терминде Windows операциялық жүйесі туралы

айтылады. Бірақ серверлік платформаға сәйкес көбінесе Windows Server + SQL

Server байланысын жиі кездестіреміз. Сонымен қатар, Microsoft SQL Server-дің

(жұмыстық атауы Yukon) жаңа нұсқасы шығысымен біз Microsoft өнімдерінің

Windows емес, ал Yukon деген атаумен аталатын жағдайға соқтығысамыз.

Дегенмен үстелдік деректер қоры бар және болады: таңғаларлық жай

Microsoft-тың ұсынысы бойынша Microsoft Access - бұл да ДҚБЖ. Тарихи

тұрғыдан деректер қорының басқару жүйесі бірінші кезекпен құрылымдық

ақпараттың транзакциялық өңдеуімен байланысты есептерді шығаруға

дағдыланды. Сөзсіз, бұл жерде ең жақсы, уақытпен тексерілген шешім ДҚБЖ-

ның реляционды моделі болып табылады. Бірақ соңғы уақытта деректер қорын

қолдану аймақтары өзгеріссіз кеңейді. Бір жағынан, бірлескен ақпараттарды

басқарудың жалпы мәселелерін шешуден өтіп, мәліметтер форматын кең

терімде басқару қажет. Басқаша айтқанда - нақ ДҚБЖ өзіне мәліметтер

интеграциясының негізгі функциялары мен бірлескен жүйе қосымшаларын

алады. Нақ осы жағдай сәулеттік принципін талқылаудағы белсенді назар және

постреляцондық, объектті-реляционды, XML сияқты әр түрлі моделді деректер

қорын жүзеге асыру мүмкіндігімен түсіндіріледі.

15

1. 2 Деректер қорын қолданудың жаңа аймақтары

Егер деректер қорын қолдану аймақтарын жіктеп тырысса, және де қазіргі

уақыттағы олардың даму перспективасын бағаласа, онда деректер қорын

қолданудың барлық аймақтарын қолдану және таратудағы кең таралым

класстарының үлгілі тізімін аламыз. Бұл тізім келесі түрде келтіріледі:

- құжатты-графикалық және құжаттылық барлық басқару мен өкімет

органдар қорында қолданылады;

- өнеркәсіп, құрылыс және ауылшаруашылық өнімдері байланысты

деректер қоры;

- экономика және конъюктурлы ақпаратқа байланысты деректер қоры

(статикалық, несие-финансылық, сыртқы саудалық) ;

- әлеуметтік

орта және халық туралы мәліметтен құралған

фактографиялық әлеуметтік деректер қоры;

- көлік жүйесінің деректер қоры;

- мекеме және халық үшін анықтама мәліметтер (энциклопедиялар және

анықтамалар, расписания самолет және поезд кестесі, мекеме мен азаматтардың

мекен-жайы және телефон нөмімірлері) ;

- табиғи ресурс туралы фактографиялық ақпараттан тұратын

факресурсты деректер қоры (жер, су, жер қойнауы, биоқорлар,

гидрометеорология, екінші қайтара қор және қалдықтар, экологиялық жағдай) ;

- ғылыми зерттеулер негізі қамтамасыз ететін ғылыми мәліметтердің

фактографиялық қоры және ақпараттары ;

- лингвистикалық деректер қоры, яғни әр түрлі аймақтағы және түрдегі

машиналы сөздіктер.

Экономикалық есептерді орындау үшін қажет ДҚБЖ программалық

қамтамасы өте кең және әр түрлі. Оның негізінде әр түрлі деңгейдегі мекеменің

ақпараттық жүйесі құрылады (кішкенесіне ірісіне дейін) . Деректер қорын

қолдану аймақтарын дәстүрлі түрде үлкен көлемдегі әр түрлі ақпараттармен

соқтығысатын адам қызметінің аймақтары алып жатыр. Ең бірінші деректер

қоры мынадай ғылым негіздерінде, ядролық физика, химия, космановтика

және тағы басқа мәліметтермен жүйелік жұмысты талап ететін ғылымда

қолданылды. Алдағы уақыттағы компьютерлік технология мен қоғамның

дамуы деректер қорының адам қызметінің барлық

сферасында өңделіп және ауылшарушылықтан бастап финансты-экономикалы

жүйеге дейін әр түрлі мекемелерде қолдануға болатын мүмкіндікке әкеп соқты.

Деректер қорын қолданудың соңғы инновациясы болып өзінің мәні бойынша

үлкен деректер қоры болып табылатын дүниежүзілік тор Internet табылады.

Соған сәйкесті мұндай деректер қорын тарату олардың жаңа программалық

құралдардың басқаруын талап етеді.

Деректер қорының жаңа құралдарын өңдеу қажеттілігі мен олардың

қолдану мүмкіндіктерін анықтайтын жаңа ұрпақтың бірнеше қосымша

мысалдары келтіріледі. Біз қысқаша осындай бес қосымшаны қарастырамыз.

1)

Жерді бақылау жүйесінің деректер қоры (EOSDIS) .

16

Жерді бақылау жүйесі (EOS - Earth Observing System) 1998 жылдан

бастап NASA жіберген көптеген серіктерді ұсынады. Олардың тағайындауы -

атмосфера, мұхит, жер қабатының жағдайының ұзақмерзімді тенденцияларын

зерттеумен бос емес зерттеушілерге қажет ақпараттар жиынтығы. Серіктер

жылына 1/3 Пбайт (Petabyte - 1015 байт) көлемінде ақпарат жеткізіп отырады.

Бұл деректер бұрыннан бар ақпарат пен басқа қайнардағы мәліметпен (шет ел

серіктері, жердегі бақылау станциялары) интегралданады деп болжалды және

де EOSDIS (EOS Data and Information System) деректер қорында бұрын соңды

болмаған масштабта жинастырылады.

EOSDIS маман және маман еместерге ақпаратты қызмет көрсетуге

арналған. Мысалы, оған жанартау құбылысы әсерімен және т. б ауа-райы

шартының құрылу үлгісімен танысуға тіпті оқушыларда рұқсат ала алады деп

болжанды. Міне, бұл жобамен байланысты туындайтын ең қиын есептер осы.

Өз

бетімен немесе регламентті сипатта (мысалы, күнделікті

мәліметтердің жаңаруы) болатын сұраныс көлемі мен үлкен қарқындағы

ақпараттың көптеген мыңдаған тұтынушыларының демеуі. Нәтижелі қарау

мехмнизмі және қажет ақпаратты іздеуді өңдіру.

2) Электронды сауда.

Қазіргі уақытта ортақ мақсаты - потенциалды тұтынушыларға келесі

түрдегі сатып алудың электронды дайындауының тауар каталогына тез рұқсат

беретін бірнеше жобалар бар. Ұқсас жүйелердің мүмкін аралық буыны болып

электронды делдал деп болжанады. Делдалдар ақпаратты жинау жолымен

көптеген қайнардан мәліметтерді шоғырлайды, мысалы, бірнеше катологтан

киімдік заттар. Соңғы сатып алушыға делдал сатып алудың тез дайындалуы

жолын ұсынады.

EOSDIS жобасы сияқты, электронды сауда жүйесі сауда келісіміндегі

көптеген қатысушылар санының желілік әрекеттестігін болжайды. Олардың

айырмашылығы, EOSDIS-та бір бас жабдықтаушы мен оның көптеген

тұтынушылары бар, ал сауда жүйесі көптеген жабдықтаушы мен көптеген

тұтынушының барын түсіндіреді. Сонымен қатар, қатысушылар бұл жағдайда

өзара анықталған сенімсіздікті сынауы мүмкін және де өзінің жеке жабық

ақпараттық жүйесі болуы мүмкін. Осындай түрдегі жобалармен байланысты ең

қиын мәселелер келесіде.

Электронды сауда жүйесінде таралған аутентификацияның

жоғарысенімді құралдары мен ақшалай сома аударымы болуы қажет.

3) Денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйесі.

Дәрігерге жұмыс жасау барысында көптеген ақпарат көздеріне рұқсат

қажет. Мысалы, бір пациенттің ауру тарихы әр түрлі емханада, клиникада,

сақтандыру мекемесінде болуы мүмкін. Толық мағлұматты алу үшін олардың

бәрін жинау керек. Осындай сияқты дәрі-дәрмек, емдеу процедуралары,

диагностика құралдары туралы мағлұмат беретін көптеген жүйелер мен

деректер қоры бар.

Емдеуші дәрігердің жазбасы, тексерудің шешімі, емдеу төлемақысы

туралы ақпарат, медициналық сақтандыру келісім шарты әр пациент үшін

17

электронды түрде бекітіліп, келесі қолдануға рұқсат етіліп қалуы тиіс.

Денсаулық сақтау аймағына қазіргі заманға сай ақпараттық технолгияны енгізу

баға, сапа, жаппай қолжетерлік сияқты медициналық қызмет көрсетудің

сипатына түбегейлі әсер етуі мүмкін. Міне, осындай ұқсас жүйелерді іске

асырумен байланысты туындайтын бірнеше мәселелер.

Жиналған ақпараттардың әр текті көздерінің интеграциясы. Қажет

жасырын деңгейін қамтамасыз ететін бақылау рұқсатының құралы. Денсаулық

сақтау жұмыскерлерінің әр түрлі категориясы үщін ыңғайлы ақпаратқа қол

жеткізу интерфейсы.

4) Электронды жариялымдар.

Баспа кәсіпкерлігінде денсаулық сақтау сферасындағыдай алдағы уақытта

бірқатар терең қзгерістер күтіп тұр. Мысалы, кітаптар мен мақалаларды

электронды түрде сақтау және жоғарыжылдамдықты желілік арналар арқылы

оларды тұтынушыларға тез жеткізу мүмкін болып барады. Онан әрі, жариялым

ұғымының өзі кеңейіп келеді - құжат графикалық, аудио немесе видео-

қосылулар, аңдатпа, басқа жолдама элементтерден тұруы мүмкін. Бүгінгі күнде

қол жетерлік ақпараттың жалпы көлемі EOSDIS деректер қорының өлшемінен

асады, ал алдағы уақытта оның өлшемі бірнеше ретке өсуі мүмкін деп күтіледі.

Бұл өзгерудің табиғи салдары баспа мен білім беретін сфераны

жақындатуы мүмкін. Аз ғана студенттерге оқылатын «тірі» лекциялар орнын

«білім беретін өнімдер» алады - мәтіннен, аудио, видео мен басқа

компоненттен тұратын және интерактивтік тренинг элементінен құралған

электронды құжаттар. Мұндай өнім көптеген студенттер қажеттілігін

қанағаттандыруы мүмкін. Мұндай перспективамен байланысты келесі зерттеу

бағыттарын белгілеуге болады.

Үлкен көлемдегі, жоғары жылдамдықты мәліметтердің өңделуі мен

жіберілуі. Типтік құжат мегабайттан гигабайтқа дейінгі диапазондағы

мәліметтер объектісі өлшемінен құралған және нақты уақыт режимінде

жеткізуді талап етеді. Интелектуальды меншікті қорғау. Оны қайта сатуға

тыйым салу, ақпаратты қолданғаны үшін кішігірім ақшалай қаражатты өндіріп

алу түсіндіріледі. Үлкен көлемдегі ақпараттың ұйымы және оларға рұқсатты

қамтамасыз ету.

5) Ұжымдық жобалау.

Ірі және қиын жобалар, мысалы, ұшаққұру аймағында бүгінгі таңда

бірнеше тәуелсіз компаниялардың біріккен жігерімен іске асырылады. Осындай

ұқсас жобаларға жататын ақпараттың өмір сүру уақыты онжылдықпен

есептелуі мүмкін, себебі ол қолдауға, дамуға және модификацияға қажет.

Алдымен физикалық шындық болмас бұрын, құрастырылған шешімдер -

жұмыс қасиетін зерттеу, бұйымды құрастыру ыңғайлылығы, жұмыс жасаудың

дұрыстығы үшін компьютерді үлгілеу сатысынан өтеді. Құрастыру сұлбасының

эволюциясы бірінші бұйым шыққанға дейін басталады да, ұзақ уақытқа дейін

жалғасады, содан кейін ол ағымдағы өңдеу жағдайын, тәжірибе жүзіндегі

нұсқаны, тарихи дамуды көрсететін ақпараттық кескін үйлесімнің ұлғаюына

әкеп соғады. Әр түрлі құрастыру сферасы үшін әр түрлі үлгі және белгілеу

18

жүйесі неізіндегі әр текті құрастыру аспаптық жүйесін қолдану сипатталады.

Және де құрастыру процесі қолданылатын аспап болғанша ұзаққа созылуы

мүмкін, яғни сол бір конструкция компоненті аспаптық жүйенің әр түрлі

нұсқасының қолданысымен өңделуі мүмкін. Сол себептен, электронды

жобалаумен байланысты келесі есептерді қисынға келтіруге болады.

Кейбір бұрын аталған сфера сияқты бұл жерде де бұрынғы жиналған

ақпараттың әр текті көзінің интеграция есебі қозғалады.

Ұжымдық жобалау біріккен рұқсат басқаруының деректер қоры мен

ақпараттың бөліну механизмінің жаңа үлгісін талап етеді.

Моделдеу мен құрастыру сияқты әр текті процестің бірге орындалуын

жөнге салу үшін ұзақмерзімді транзакция арқылы анықталған өзара

әрекеттестіктің негізіндегі жұмыс ағынының басқару құралы қажет.

1. 3 Мәліметтердің модельдік деңгейлері

Кез келген деректер қорын құру үшін, құрушысы бірнеше модель

жасайды. Бірінші модель - инфологиялық мәліметтер моделі. Бұл кезеңде

деректер қорын құрушы пәндік аймақ туралы мәліметтер жинақтайды және сол

жинақталған мәліметтерді табиғи тіл арқылы, кестелер арқылы, математикалық

формулалар арқылы графикалар арқылы сипаттайды. Бұл кезде ДҚ құрушы

ешқандай МҚБЖ қолданбайды. Екінші модель - мәліметтердің даталогиялық

модулі -

қандайда бір МҚБЖ тілінде ДҚ сипаттау. Үшінші модель -

мәліметтердің физикалық моделі сипаттайды. Инфологиялық моделінің

мақсаты жиналған модель ақпараттық жүйелік оны ДҚ қалай сақтайтындығын

бейнелеу. Мысал ретінде мектептің базасын құруға болады.

Инфологиялық моделін иерарахиялық ER - диаграммалары немесе

(ақпараттық модель) деп те атайды. ER-

диаграмаларда қолданатын

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.