Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялар
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. ХХІ ғасыр жаһандық жаңалықтардың ғана емес, білімнің дәуірлеу ғасыры. Ол қазіргі кезеңде мемлекеттің тұрақты дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, әлемдік қоғамдастықтағы орнын анықтап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін көрсетуде маңызды рөл атқарады. Жаһандану дәуірі - әлемдегі елдердің бәсекелестік жағдайында халықаралық деңгейде өзара кірігу үрдістерінің жандану дәуірі, сондықтан, білім - пайдалы инвестиция саласы ретінде еліміздің экономикалық, әлеуметтік және саяси даму тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты атты Қазақстан халқына 2012 жылғы Жолдауында Қазақстан дамуының жаңа кезеңі - бұл экономиканы нығайту, халықтың әл-ауқатын арттыру міндеттерін шешу болып табылады деп көрсетілді. Ел Президенті 2015 жылға қарай жоғары табысты елдер қатарына ену міндетінен бастау алатын алдағы кезеңдегі мемлекет дамуының басты басымдықтарын айқындап берді. Сол басымдықтардың бірі елімізде маман кадрлардың бәсекеге қабілеттілігі әлеуметтік-экономикалық, техникалық жүйелердің және технологиялардың бәсекеге қабілеттілігімен анықталады [1]. Қазақстанның Болон үрдісіне енуіне сәйкес, әлемдік білім кеңістігіне бағыт алуда мемлекетіміздің Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға арналған тұжырымдамасын қабылдады [4]. Білім беруді дамыту тұжырымдамасында білімге тән біліктілікті өзара тану жөніндегі Лиссабон конвенциясының, жаңа қоғамның даму сатысына лайық мамандар даярлау үрдісін айқындаған Болон декларациясының негізгі ұстанымдары мен білім берудің халықаралық стандарттық жіктелуіне сәйкес бірқатар өзгерістердің көрініс табуы да содан.
Бүгінгі күнгі жоғары оқу орындарының басты міндеті - бәсекеге қабілетті білікті мамандарды дайындау екендігі даусыз. Заман талабы өзгерген сайын жоғары оқу орындарына қоғам тарапынан қойылатын талап та өзгереді. Сол талаптардың маңыздыларының бірі педагогикалық үдерісінде инновациялық іс-әрекет жүргізу қажеттілігі. Инновациялық процесс түсінігі, ол барлық динамикалық процестерді қамтып, жаңалық аймағында процесуалдық аспектілердің, барлық жаңалықтардың өзгеруіне байланысты.
Қоғамның жедел жаңаруы үшін білім саласының, әсіресе қоғам үшін болашақ мамандарды даярлайтын жоғары кәсіби білім беру жүйесі жедел жаңаруы керек. Бұл мәселеге келгенде, Қазақстанның жоғары білім жүйесі сәтті реформаны жүзеге асырып үлгерді. Бүгінгі білім саласына енгізілген үш сатылы білім беру, кредиттік жүйе, білім саласына мемлекет қана емес, жалпы қоғамның араласуы - инновациялық реформалардың бастапқы жемісі. Бүгінгі таңда әлемдік бәсекеге қабілетті кәсіби даярлығы жоғары, өз білімін ұдайы жетілдіріп отыратын, шығармашыл, ізденімпаз, инновациялық даярлығы қалыптасқан ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізе алатын маман даярлау басымдықтар биігіне көтерілді. Жаһандану жағдайында білім берудің мақсаты мен мәнінің өзгеруі білім беру технологиясы, педагогикалық технологиялар, инновациялық технологиялар деп алатын жаңа ұғымдардың пайда болуына ықпал етті.
Қазіргі инновациялық технологиялар педагогика ғылымы мен практикасының жетістіктерін, дәстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені, әлеуметтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия жемісін жинақтаушы қызметін атқарады. Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы. Бұл маңызды мәселе әсіресе жоғары мектеп, оның ішінде болашақ педагогтарды даярлау үшін құнды. Аталмыш мәселе көптеген ғылыми зерттеулерге негіз болған.
Инновациялық процесті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші жаңа жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығы Н.В.Горбунова, М.В.Кларин, А.В.Лоренсов, М.М.Поташник, П.И.Пидкасистый, Л.И.Романова, В.И.Загвязинский, А.Я.Найн, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики, Н.Р.Юсуфбекова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде инновациялық процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып (Н.И.Лапин), жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады.
Қазақстанда білім беру саласындағы педагогикалық инновация мен оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін Ш.Т.Таубаева, Н.Н.Нұрахметов, С.Н.Лактионова, Е.З.Батталханов, Қ.Қ.Қадашева, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, Г.К.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова, С.Д.Мұқанова, Н.И.Хван, Л.Е.Румянцева, З.У.Имжарова, М.М.Мұқаметқалиқызы және т.б. педагог-ғалымдар зерттеген.
Педагогтардың кәсіби сапасын арттыру, олардың педагогикалық білігін қалыптастыру О.А.Абдуллина, С.И.Архангельский, Н.В.Кузьмина, В.А.Сластенин, Г.А.Уманов, Н.Д.Хмель зерттеулерінде; мұғалімнің инновациялық және психологиялық-педагогикалық даярлығын жетілдіру М.И.Дьяченко, Г.Қ.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова еңбектерінде, мұғалімдердің ғылыми-әдістемелік дайындығын жетілдіру А.Е.Әбілқасымова, Б.Б.Баймұханов, Е.Ы.Бидайбеков, К.К.Закирьянов, М.Ә.Құдайқұлов, Қ.Қ.Қабдықайыров, Е.Ө.Медеуов, Д.Рахымбек, С.Е.Шәкілікова, Б.А.Әлмұханбетов еңбектерінде зерттелген.
Тақырып бойынша зерттелген ғылыми еңбектерде инновациялық технологияны орта кәсіби және орта мектеп жүйесінде қолдану жан-жақты қарастырылып, жоғары мектеп жүйесіндегі маңызды орны, әсіресе инновациялық технологияларды педагогикалық пәндерді оқыту барысында қолдану қажеттілігі мен оның теориялық негіздерінің жеткіліксіз зерттелуінде. Осы қарама-қайшылық біздің диссертациялық жұмысымыздың тақырыбын Жоғарғы мекепте педагогикалық технологияларды пайдалану деп белгілеуімізге негіз болды.
Зерттеудің мақсаты - жоғары мектептегі педагогикалық технологияларды пайдалануды ғылыми-теориялық негіздеу және оларды практикада қолдану.
Зерттеу объектісі: жоо-ғы педагогикалық пәндерді оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологиялы қолдану
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқыту барысында педогогикалық технологияны қолданудың әдістемелік жүйесі әзірленсе, ол жүйе болашақ педагог мамандарды даярлауда оқу үдерісіне енгізілсе, онда белгілі, бірізді жүйеге қарама-қайшы, жеке шығармашыл, ізденімпаздықпен жұмыс істей алатын білім алушының тұлғасын қалыптастыруға болады.
Зерттеудің міндеттері
- педагогикалық пәндерді оқытуда технологияларды қолданудың мәні мен мазмұнын теориялық тұрғыдан негіздеу;
- педогогикалық технологияларды пайдалану арқылы жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқыту сапасын арттыру;
-педагогикалық сабақтарда технологияларды пайдаланудың әдістемесін анықтау, оның тиімділігін практикалық тұрғыда тексеру.
Зерттеудің әдістері:
Зерттеу проблемасы бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық ғылыми әдебиеттерге, жоғары орындарында жүргізілетін педагогикалық пәндер мазмұнына талдау жасау; бақылау, әңгімелесу, сауалнамалар жүргізу; озық тәжірибелерді зерделеу, эксперимент жүргізу, алынған нәтижелерді өңдеу
Зерттеудің жетекші идеясы: Кез келген елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы жаңашылдандыру деңгейіне келіп тіреледі. ЖОО-дағы педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолдану өзгермелі қоғам жағдайында педагогикалық міндеттердің қайнар көзі.
Зерттеудің әдіснамалық - теориялық негіздері: инновациялық технологиялар ұғымдарына байланысты философтардың, педагогтардың, психологтардың еңбектері мен ой-пікірлері, тәрбие теориясы, біртұтас педагогикалық процесс теориясы және кәсіби білім берудің теориясы.
Зерттеудің көздері:
* педагогика ғылымының инновация жайлы идеялары, қағидалары;
* зерттеліп отырған проблема бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық, деректер, мерзімдік басылым материалдары.
Зерттеудің базасы:
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің педагогика және психология мамандығы.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолданудың теориялық негіздері айқындалды;
* жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды тиімді қолдану әдістемесі жасалды.
* ұсынылған әдістемелік жүйенің нәтижесі тәжірибелік-экспериментте тексеріліп, дәлелденді.
Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі:
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолданудың ғылыми-педагогикалық үлгісі жасалды.
* Педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды
қолдану арнайы курс курс бағдарламалары жоғары оқу орындарының тәжірибесіне ендірілді.
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолдану әдістемесін жоғары оқу орындарда оқу-тәрбие процесіне ендіру мүмкіндіктері бар;
* зерттеу материалдарын жоғары оқу орындарында, педагогика пәндерін оқытуда, педагог кадрлардың біліктілігін жетілдіру институттарында, осы саладан білім, іскерлік, дағдыларын жетілдіру мақсатында пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады
Кіріспе бөлімінде тақырыптың көкейкестілігі, зерттеудің ғылыми аппараты, нысаны, пәні, мақсаты, міндеттері, жетекші идеясы, әдіснамалық-теориялық негіздері, негізгі көздері, зерттеу әдістері, ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі, практикалық мәнділігі, зерттеу базалары, қорғауға ұсынылған қағидалар, нәтижелердің дәлелділігі мен негізділігі, зерттеу болжамы, зерттеу әдістері мен зерттеудің негізгі кезеңдері берілді.
Педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды қолданудың ғылыми - теориялық негіздері атты бірінші тарауда педагогикалық сабақтарда инновациялық технологияларды толыққанды пайдалану мүмкіндіктері, педагогикалық технологиялардың ерекшеліктері және инновациялық технологиялардың жіктемесі айқындалды.
Жоғары мектепте педагогикалық технологияларды атты екінші тарауда инновациялық технологиялардың педагогикалық жүйесі жасалып, оның тиімділігін айқындау мақсатында арнайы курс бағдарламасы ұсынылды, тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының әрбір кезеңдеріндегі нәтижелері мазмұндалды, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріледі.
Қорытындыда болжамды дәлелдейтін зерттеудің негізгі нәтижелері мен тұжырымдары қорытындыланып, әдістемелік ұсыныстар берілді және қарастырып отырған мәселенің келешекте зерделенетін бағыттары айқындалды.
I .Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялар
1.1 Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялар тарихы
Қазіргі кезде Қазақстандағы педагогикалық білім беру жүйесі, технологиясы қиын жағдайды бастан кешіп отыр. Бұған мемлекеттердегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени факторлар әсерін тигізеді. Мектепті бұл тоқыраудан шығарудың жолы сол халыктың өмір сүру жағдайын сапалы, жаңа биікке көтеру деген сөз. Сонымен қатар мектептің және білім беру жүйесінің аса үлкен жалпы әлемдік сипатта болуы.1967 жылы АҚШ-та ЮНЕСКО-ның атынан осы мәселеге арналған халықаралық конференция болып өтті. Форумда айтылғандай, әлемнің бірде бір мемлекеті білім беруде дағдарыссыз болмаған, әр елде әр түрлі қиындықтар болған. Білім беруде тоқырау реформалардың қабылдауына қарамастан тереңдей түсуде. Ол дамушы мемлекттерге, Қазақстан сонымен бірге кәсіпорынның дамуына да тікелей қатысты. Экономикасы дамыған АҚШ, Жапония еліндегі мектептерде жалпы білім жоғары деңгейде өткізе алмағандықтан, ата-аналар бірінші сыныптан-ақ репетиторлардың кызметін қажет ететіндігін айта кету керек.
II дүниежүзілік соғыстан кейін барлық елдерде өзгерістер болды, ол ғылыми-техникалық революцияның саяси-экономикалық аймақтағы демографиялық әлеуметтік жағдайдағы өзгерістерге байланысты еді. Бұл өзгерулер мен қозғаулар білім беру жүйесінде қамтиды. Бірақ ол өте жай қозғалуда болды. Сол себепті, білім беру мен қоғамның өмір сүру арасында алшақтық пайда болып, білім берудегі әлемдік дағдарысты туғызды.Әлемдегі мектептер мен білім беру жүйелері дамыған қоғамға сай бола алмады. Өйткені жоғарғы дәрежелі білімді мамандардың болмағандығынан. Соңғы жылдарда коғамнын даму деңгейі мен жылдамдығының арасындағы алшақтық жалпы алғанда азаймады, керісінше өсіп келеді.Сонымен мектептің және білім беру жүйесінің әлемдік дағдарысына себеп болған экономикалық немесе саяси факторлар емес, біріншіден педагогикалық, яғни оку-тәрбие үрдісінің ескірген технологиясы. Осы себеп ұлттық білім беру жүйесіне де тән. Педагогикалық (білімділік) технология ұғымы қазіргі уақытта психологиялык-педагогикалық әдебиеттерде ең кең колданып, таралған. Білімділік технологиясын қолдану мен жасау мәселелеріне жеткілікті арнайы әдебиеттер арналған, ғылыми-тәжірибелі форумдар өкізіледі. Педагогикалық технологияның келелі мәселелері Туран университеті 1997 жылы өткізген Дүниежүзілік білімділік технологияның негізгі тенденциялары, білімділік және тиімділік мәселелері атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференциясында қаралып, талқыланды. Көпшілікке белгілі болған ұғымды әртүрлі түсіндіреді. Бір зерттеушілер ағымға сай осыған сүйенеді, екіншілері тәрбие мен оқытудың жоғары нәтижесіне жету кұралы ретінде бағаласа, үшіншілері (бұл категорияға біз өзімізді жатқызамыз) -- жаңа педагогикалық технологияны құру мен оған көшу -- бұл келе жаткан ақпараттык өркениетті білім берудің алдындағы көкейтесті және перспективалық міндеттерді шешудегі зандылық үрдіс.
Технология гректің өнер, шеберлік, кез-келген қызметте затқа ықпал ету іскерлігі, бұнда техника белгіленген мақсатқа тез жетуде көмектесетін жолдар, тәсілдер мен амалдар ұғымынан шығып отыр. Осыдан, технология өндірістік үрдістерінің нақты логикасы, берілген параметрдегі бір нәрсенің өнімдерін жасауды қаматамасыз ету. Технология өндірістік үрдіс ретінде өзара байланысқан элементтер жүйесінен тұрады: мақсат -- мазмүны -- амал және іс-қимыл -- нәтиже. Барлық үрдістік компоненттердің жиынтығы, оның қатал логикалық жүйелігі берілген параметрлердің қажет өнімдерін шығаруға қаншалықты кепіл береді. Технологиялық үрдістерді шешуде релевантты мақсатымызға сәйкес технология деген, физикалық, химиялық, механикалық, биологиялық заңдылықтарды зерттеп экономикалық жағынан пайдалы өндірістік үрдістердің анықтау мен ең тиімді пайдалану үшін жасалған ғылым да бар, яғни шикізатқа, материалға немесе жартылай өңделген өнімдерге ықпал жасайтын, өндірістің құралдарына сай ғылым.
Өндірістік технология -- бұл физикалық, химиялық және басқа табиғат зандылықтарына негізделген материалдық үрдіс. Сондықтанда әлеуметтік саласында технология деген ұғым көп уақыт бойы қолданылмады.
Қазіргі кезде технология ұғымы былай түсіндіріледі. Ол максатқа сай қызметті реттеу мен ұйымдастыру операциялары мен құралдарының жиынтығы: 1) объектіні өзгерту үрдісінің логикасына сай; 2) бірізділікті белгілеу; 3) кеңістік-уақыт аралығына сәйкестік; 4) берілген техника негізінде. Технология қызметті алгоритмдейтіндіктен болған сон, ол бірдей есептерді шығару үшін көп пайдалануға болады. Ол функцоналды, өйткені:
:: үрдістің барысын керек орнына бағыттап, реттейді;
:: қызметті (іс-әрекетті) ереже, норма, стандартқа, шартқа сәйкес бақылайды;
:: жағдайға сәйкес берілген нәтиженің (өнімнің) көрсеткіштеріне кепілдік жасайды;
:: іс-әрекет үрдісінің ұтымдылығын қамтамасыз етеді. Сонымен, технология -- тәртіпті, ережені, норманы, операциялар тізбегі,
тыйым, жүзеге асыру кезеңдерін болжайды. Жоғарғы білім, мәдениет және бос уақыт технологиясын қазіргі коғамда, әлеуметтік-экономикалық, сондай-ақ адамдардың өзара іс-әрекет жасауы мен қарым-қатынасын, адамгершілік-этикалық мәселелерін шешуге ықпал жасайды. Кез келген әлеуметтік іс-әрекет технологизациялауға болады.
Сонымен бірге технологиялық емес іс-әрекет бар, ол энтропиялық сипатта болады:
:: баскарылмайтын актілер мен операциялардан тұратын аффектілік жағдайдың нәтижесі ретінде іс-қимылдар; техниканы қолданбай немесе аяққы өнімді кұрудағы интенционалды емес қызмет.Сонымен, технологияны -- бір қызмет пәніне ыкпал жасайтын жобасын жеке процедуралар мен операцияларды тиімді бөлшектеу, берілгенпараметрлерге сәйкес әлеуметтік жүйені қолдауга немесе өзгертуге багытталған тәсіл -- деп түсінеміз.Оқыту мен тәрбиелеудегі технологиялық көзқарас танымдық және басқа үрдістер мен қасиеттердін вульгаризациялау деп есептелді, яғни бір саты төмен, адамды машинамен теңестіруге әкелді.
Білім беру саласында технология деген ұғымды қолданудан бас тартқан басқа да себебі бар. Қолданбау себебі мектептің және басқа білім беретін кұрылымдар санасы мен мінез-құлык және еріктігі бар адамға ыкпал ететін объекті болып табылады. Бірақ-та окушы сыртқы ықпалдың пассивті объектісі ғана емес, ол өзі субъект ретінде белгілі дәрежеде өзін-өзі тәрбиелеу мен өзін-өзі дамытуға қатысады.Ал өндірісте өңдеу мен кайта өндеуге түскен материал, санасы жок деп белгілі мамандар айтады. М.В. Кларинның пікірі бойынша, технологиялық тәсіл көбінесе толық емес. Его существенные уязвимые черты: ориентация на обучение репродуктивного типа, связанная с общим тяготением к воспроизводимости учебного процесса; неразработанность мотивации учебной деятельности, что связано с более общим и, вероятно, самым крупным недостатком педагогической технологии -- игнорированием личности. А ведь именно личность ученика (не одни только учебные цели !) должна находиться в центре учебного процесса. Сонымен қатар, автордың айтуынша, сөз негізінде оқушының жеке ерекшеліктері (кабылдау қасиеті, танымдық іс-әрекеттің стилі т.б,) емес, жеке тұлға туралы ғана болу керек.
Осы және басқа себептер кеңестік педагогикада технология ұғымын қолдануда ресми педагогикалық шеңберден қарсылық болған. Ең алғашқы рет педагогикалық технология ұғымы АҚШ-да еңгізілді және ол әртүрлі семантикалық түрлері бар: а) педагогикалық тәжірибеде психология жетістіктерін қолдану (Б.Ф.Скиннер); ә) бағдарламалық тәсілді жүйе түрінде қолдану, білім беру үрдісін зерттеу негізінде оку үрдісін жүзеге асыру мен бағалау; б) окытудың ең тиімді жолдарын анықтайтын жалпы дидактиканың бөлімі (Ч. Куписевич, Ф. Янушкевич); в) оку үрдісінің негізгі элементтерінің өзара іс-әрекет жүйесі (Н.Н.Орлов, Г.Л. Таукач, В.К. Лисовиченко); г) оқу қызметін ұйымдастыру тәсілдері, құралдары және әдістерін қолдану теориясы, яғни қолданбалы дидактика (М.Ж. Арстанов, Ж.С. Хайдаров). Сонымен, педагогикалық технология ұғымын әр зерртеуші әр қалай түсінеді. Ол оның эволюцияда болған әртүрлі өзгерістерге байланысты. В.И.Боголюбовтың пікірінше, терминнің өзгеруіне -- білімдегі технологиядан білімнің технологиясына қарай, содан сон педагогикалық технологияға кешу -- оның мазмұнына өзгеруі сәйкес. Осыдан, оқыту технологиясы деп алғашқы уақыттарда оқу-тәрбие үрдісінде техникалық құралдарды, сонымен қатар багдарламалық оқытуды пайдалану деп танитын. Бұл педагогикалық технология деген ұғымын қарастырудағы бір аспектісі. Оқыту технологиясы жоғары мектепте оқу үрдiсiне қажеттi әдiс, тәсiл, амал, дидактикалық талап секiлдi психологиялық iс-әрекеттердiң жүйелi кешенi ретiнде пайдаланылады. Ол студенттердің тәртiбiне, оқуға ынтасына, оқу iс-әрекетiне игi әсер етумен қатар, педагогиканы нақты ғылымға жақындату, оқытушылардың интеллектуалдық, шығармашылық қызметi болып табылатын педагогикалық iс-тәжiрибенiң нәтижелiгiне, жинақтылығына ұтымды әсер ететiндей оқу-тәрбие үрдісiнiң басты күре тамырының ролiн атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология - оқу-тәрбие үрдісiнiң шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесiмдiлiгi оқыту мен тәрбиенiң тиiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн жанды құрамдас бөлiгi (компонентi). Бiр технологияның өзi әртүрлi атқарушылардың шеберлiгiне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкiн. Білім берудегі кез-келген инновациялық технология қалыптасқан ресми қалыптардан шығып және балама ретінде бағаланды, ал жаңашыл-ұстаздар 80-жылдардың аяғына дейін қудаланды. Нәтижесінде жаңаның бәрі балама ретінде ұсынылды. Оның негігі міндеті - дәстүрлі тұрғымен күресу және жеңу. Ол сында, бұзуда күшті және таратуда сенімсіз, сондықтан да жүйеге қарсылық қалаудан босады. Сондықтан да балама білім беру көпнұсқалы білім берудің дамуында жетілу кезеңінде болды. Қазiргi кезде әдебиеттерден қазiргi заманғы бiлiм берудiң даму бағыты мен тенденцияларын қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргендiгi мәлiм 107.
Сонымен бiрге, кез-келген педагогикалық технология негiзгi әдіснамалық талаптарды қанағаттандыруы керек. Әдіснамалық талаптар:
1. Концептуалдық негiзiнiң болуы. Қандай технология болса да философиялық, педагогикалық, психологиялық ғылыми тұжырымдамаға негiзделуi тиiс.
2. Жүйелiлiгi. Педагогикалық жүйенiң барлық бөлiктерiнiң логикалық байланыста болуы шарт.
3. Басқаруға ыңғайлығы. Диагностикалы байқау жасауға, жоспарлауға, нәтиженi өңдеу, өзгерiс енгiзу мақсатында әдiс-тәсілдердi кезектеп пайдалану мүмкiншілігі болуы керек.
4. Тиiмдiлiгi. Білiм беру стандартын қанағаттандыруы тиiс.
5. Қайталата жарамдылығы. Басқа ұжымда дәл осы күйде қолдануға мүмкiндiктiң болуы.
Педагогикалық технологияларды мынадай топтарға жинақтауға болады: педагогикалық қарым-қатынасын демократиялық және iзгiлiк негiзiнде құру педагогикалық технологиясы: ынтымақтастық педагогикасы; iзгiлiктi-тұлғалы оқыту технологиясы; адамгершiлiктi қалыптастыруға негiзделген әдебиеттi оқыту жүйесi (Е.Н. Ильин).
Қазіргі кезде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологиялардың негізіне жататындар:
- әpбip студенттің жеке және дара ерекшеліктерін ескеру;
- студенттердің қабілеттері мен шығармашылықтарын арттыру;
- студенттердің өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технологиялар:
- ынтымақтастық педагогикасы;
- білім берудің ізгілендіру технологиясы;
- проблемалы оқыту технологиясы;
- тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
- түсіндіре басқарып озат оқыту технологиясы;
- деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
- міндетті нәтижелерге негізделген саралап оқыту технологиясы;
- модульдік оқыту технологиясы;
- жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, студентке iзгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің ажырамас бірлігі.
Ынтымақтастық педагогикасының ерекшеліктері: оқытушы - студент, - оқытушы, - студент, яғни студент те, оқытушы да субъект;
- студенттің жеке басына деген iзгіліктік қарым-қатынас;
- студент пен оқытушы арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас 115, 116.
Білім берудің ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А.Амонашвили. Білім берудің ізгілендіру технологиясының мақсаты - студенті азамат етіп тәрбиелеу, студенттің танымдық құндылығын қалыптастыру және дамыту, студенттің жаны мен жүрегіне жылулық ұялату 117, 118, 119, 120.
Проблемалық оқыту технологиясының негізгі мақсаты - студентті өз бетімен ізденуге үйрету олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Проблемалы оқыту технологиясының ерекшеліктері:
- студенттің белсенділіктерін арттыру;
- оқу материалында студентті қызықтыратындай құпиясы бар мәселе туғызу;
- студент материалды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді 121, 122, 123, 124.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов болып табылады. Tipeк белгілері арқылы оқыту технологиясы темендегідей мақсатты көздейді:
- білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
- барлық студентті оқыту;
- оқытуды жеделдету.
Tipeк бeлгiлepi арқылы оқыту технологиясының epeкшeлiктepi:
- үнемі қайталау, мiндeтті кезіндегі бақылау, жоғары
дeңгeйдeгi қиыншылық, блокпен оқыту, тірегін қолдану;
- жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал;
- iзгілік, еркімен оқыту;
- әр студенттің жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау;
- оқыту мен тәрбиенің бipлiгi 125, 126, 127.
Tүciндіpе басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы - жаңашыл мұғaлiмдepдiң бipi, ресейлік мұғaлiм С.Н. Лысенкова. Бұл технологияның негізгі мақсаты - барлық студентті табысты оқыту 128. Tүciндipe басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
- оқу материалдарының бipiздiлiгi, жүйелілігі;
- саралау, әр студентке беретін тапсырманың қолайлығы;
- бағдарламаның кейбір тақырыптарының қиыншылығын жеңу, киын такырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін қолдану.
- - бірте-бірте толық дербестікке жету;
- топта қалыпты жағдай қалыптастыру: түсіністік, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
- студенттің қателігін ескерту, бipaқ еш жазғырмау;
- үй тапсырмасы тек әр студенттің мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
- білім, білік, дағдыны дамыта меңгерту;
- түсіндіруді қабылдау 129, 130, 131, 132.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік-саралап оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
- білімнің базалық деңгейінің барлық студенттер үшін міндеттілігі;
- студенттерге берілген тапсырманың саралануы: тапсырма студенттің күші жететіндей және қолайлы болуы шарт;
- білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде студенттің бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасауы тиіс;
- студентке оқу деңгейін таңдауға өріс беру;
- студент өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға epiкті.
Модульдік технология дамыта окыту идеясына негізделген. Модульдік оқытудағы негізгі мақсат - студенттің өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудін жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету 133.
Модульдік оқытудың өзегі - оқу модулі. Оқу модулі:
- акпараттардың аяқталған блогынан;
- бағдарламаны табысты жүзеге асыру бойынша берілген оқытушының нұсқауларынан;
- студент ic-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан турады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеруді, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша окытудың дербестігін қамтамасыз етеді 134, 135, 136, 137.
Барлық жаңа технологияның алдына қоятын мақсаты - студенттің жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуіне мүмкіндік беріп, шығармашылықтарын арттыру.
Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмысымыздың барысында қазірігі кездегі оқыту технологияларын төмендегідей етіп жіктедік.1-кестеде
Қaзipгi кездегі оқыту технологияларының жіктелу көрсеткіші
Оқыту технологиялары
Философия лық негізі
Психоло- гиялық негізі
Педаго-гикалық негіз
Оқытушы- ның рөлі
Студент тің рөлі
1. Иллюстрациялы түсініктемелі оқыту технологиясы 2. Лекция семинарлық сынақ жүйесі 3. Ipі блокпен оқыту технология - сы (Эрдниев) 4. Перспективті дамыта оқыту технологиясы (Н.С.Лысенкова)
Д.Ж.Локк Бала тақтайдай таза жанмен туылады
Рефлектор лық теория И.М.Сеченев, И.П.Павлов
Я.А.Комен-ский педагогика-сы XVII ғ.қағидалаы: оқытудағы ғылымилық көрнеклік, табиғатқа сәйкестік саналылық белсенділік
Шебер қалай істеу керек екендігін біледі.
Оқушы үлкендердің қалай ойлап, қалай орындай тындығына еліктеп солай орындауға тырысады, қайталайды
Студент ерекшелігін жандандыру және қарқындату негізіндегі оқыту технологиялары
5. Проблемалық оқыту технологиясы 6. Ойын арқылы оқыту техноло - гиясы
7. Оқу материалын сызбалар мен арнайы таңбалар негізінде қарқынды оқыту техно - логиясы
Ассоциация + ic-әрекет (қабылдау, есте сақтау- қолдану - қорыту - жүйелеу және ic-әрекет)
Саралап-деңгейлеп оқыту технолгиялары
8. Топ ішіндегі деңгейлерді-саралап оқыту технология - сы (Н.П. Гузик) 9. Міндетті нәтижелер негізіндегі саралап оқыту технологиясы (В.В. Фирсов)
өзін - өзі басқару, бағалау
Репититор Kіші топтар + репититор
әр тұлғаны қабілеті мен мүмкіндігінше қарай оқыту
Білімділік
Дербес оқыту технологиялары
10. Бағдарламалап оқыту технологиясы 11. Ақпараттық оқыту технологиясы 12. Ұжымдық тәсілмен оқыту технологиясы (В. Дьяченко)
өзін - өзі дамыту, шығармашылық
Репититор Альтернаттивті академиялық+ клубтық жеке топтар
Ассоциация рефлекторлық теория И.М. Сеченов. И.П.Павлов Б.С. Блум
Ізгіліктік
13. Модульдік оқыту технологиясы. (М.Жанпейісова)
14. Проблемалық оқыту технологиясы
15. Д.Б.Элькониннің, В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы
Студент оқу әрекетінің субъектісі
Студент пен қарым- қатынасты және оқу ic-әрекеті
И.И.Песталоцци; А. Дистерверг
іс-әрекет теориясы ассоциацивтік
16. В.В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі
(толығымен емес) (манипуляция)
Қалыптастырады, орнықты жасайды, орнықтырады. Оқытушы мақсат қояды, студент оны қабылдайды
К.Д. Ушинский
даму + ic- әрекет
17. Шығармашылық деңгейлік білім беруді дамыта оқыту технологиясы (И.П. Волков)
1.2 Жоғары мектептегі жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп, шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды.
Қазіргі күннің өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық мүмкіндіктерге ие бола тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне ендірілу қарқыны жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б.
Ең алдымен оның себебін мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологияларға қатынасы айқын бейнеленген жағымды мотивация мен саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен сипатталғанмен, олардың технологияларды жобалау мен ендіруге дайын еместігінен, яғни әлсіз теориялық психологиялық-педагогикалық, технологиялық және технологияларды оқу үрдісіне ендіру бөлгілі-бір шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу - әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының болуы.
Оқыту технологияларының қайсысын болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты, құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып, жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін.
Жаңалықты меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге болмайды, мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы инновациялық әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік, ұстамдылық, тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір психологиялық қарсылықтары түсінікті.
Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген қалауларының болмауымен, жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен, өзінің күші мен мүмкіндіктеріне сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті "технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс.
Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір технологияны кезеңмен ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы әріптестерінде жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс. Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда болуы мүмкін.
Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді, диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс сапасының негізі болып табылады.
Осы орайда:
- ең әуелі мектепке керегі білімді, педагогика, әдістемеден хабардар оқыта білетін мұғалім;
- оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы;
- мектепке керегі белгіленген программа, - деген ағартушы-ғалым А.Байтұрсыновтың көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында, өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК) мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл, ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн.
Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын қайта жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын оқытушылардың жаңа технологияның ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау.
Оқытушылардың эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы жоспарына сай келетін өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстың екінші жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері кеңейіп, жаңа технологияларды жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау, мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
1.3 Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялардың түрлері, жіктелуі және білім беру үдерісінде тиімді қолдану жолдары
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер - тарихи объективті процес. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат - білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу жеткіліксіз. Қазіргі талап білім сапасы оқушының алған білімін жеке басының әрі қарай дамуына, тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен өлшенеді деп тұжырымдалады.
Педагогикалық технология -- оқытудың жоспарлы нәтижесі,процесін суреттеу және педагогикалық технология -- педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиынтығы ретінде жұмыс істеу.
Педагогикалық технологияның мәні тұлғаның дамуы мен өзін- өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру оқытушының интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыптың өзектілігі. ХХІ ғасыр жаһандық жаңалықтардың ғана емес, білімнің дәуірлеу ғасыры. Ол қазіргі кезеңде мемлекеттің тұрақты дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, әлемдік қоғамдастықтағы орнын анықтап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін көрсетуде маңызды рөл атқарады. Жаһандану дәуірі - әлемдегі елдердің бәсекелестік жағдайында халықаралық деңгейде өзара кірігу үрдістерінің жандану дәуірі, сондықтан, білім - пайдалы инвестиция саласы ретінде еліміздің экономикалық, әлеуметтік және саяси даму тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты атты Қазақстан халқына 2012 жылғы Жолдауында Қазақстан дамуының жаңа кезеңі - бұл экономиканы нығайту, халықтың әл-ауқатын арттыру міндеттерін шешу болып табылады деп көрсетілді. Ел Президенті 2015 жылға қарай жоғары табысты елдер қатарына ену міндетінен бастау алатын алдағы кезеңдегі мемлекет дамуының басты басымдықтарын айқындап берді. Сол басымдықтардың бірі елімізде маман кадрлардың бәсекеге қабілеттілігі әлеуметтік-экономикалық, техникалық жүйелердің және технологиялардың бәсекеге қабілеттілігімен анықталады [1]. Қазақстанның Болон үрдісіне енуіне сәйкес, әлемдік білім кеңістігіне бағыт алуда мемлекетіміздің Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға арналған тұжырымдамасын қабылдады [4]. Білім беруді дамыту тұжырымдамасында білімге тән біліктілікті өзара тану жөніндегі Лиссабон конвенциясының, жаңа қоғамның даму сатысына лайық мамандар даярлау үрдісін айқындаған Болон декларациясының негізгі ұстанымдары мен білім берудің халықаралық стандарттық жіктелуіне сәйкес бірқатар өзгерістердің көрініс табуы да содан.
Бүгінгі күнгі жоғары оқу орындарының басты міндеті - бәсекеге қабілетті білікті мамандарды дайындау екендігі даусыз. Заман талабы өзгерген сайын жоғары оқу орындарына қоғам тарапынан қойылатын талап та өзгереді. Сол талаптардың маңыздыларының бірі педагогикалық үдерісінде инновациялық іс-әрекет жүргізу қажеттілігі. Инновациялық процесс түсінігі, ол барлық динамикалық процестерді қамтып, жаңалық аймағында процесуалдық аспектілердің, барлық жаңалықтардың өзгеруіне байланысты.
Қоғамның жедел жаңаруы үшін білім саласының, әсіресе қоғам үшін болашақ мамандарды даярлайтын жоғары кәсіби білім беру жүйесі жедел жаңаруы керек. Бұл мәселеге келгенде, Қазақстанның жоғары білім жүйесі сәтті реформаны жүзеге асырып үлгерді. Бүгінгі білім саласына енгізілген үш сатылы білім беру, кредиттік жүйе, білім саласына мемлекет қана емес, жалпы қоғамның араласуы - инновациялық реформалардың бастапқы жемісі. Бүгінгі таңда әлемдік бәсекеге қабілетті кәсіби даярлығы жоғары, өз білімін ұдайы жетілдіріп отыратын, шығармашыл, ізденімпаз, инновациялық даярлығы қалыптасқан ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізе алатын маман даярлау басымдықтар биігіне көтерілді. Жаһандану жағдайында білім берудің мақсаты мен мәнінің өзгеруі білім беру технологиясы, педагогикалық технологиялар, инновациялық технологиялар деп алатын жаңа ұғымдардың пайда болуына ықпал етті.
Қазіргі инновациялық технологиялар педагогика ғылымы мен практикасының жетістіктерін, дәстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені, әлеуметтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия жемісін жинақтаушы қызметін атқарады. Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы. Бұл маңызды мәселе әсіресе жоғары мектеп, оның ішінде болашақ педагогтарды даярлау үшін құнды. Аталмыш мәселе көптеген ғылыми зерттеулерге негіз болған.
Инновациялық процесті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші жаңа жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығы Н.В.Горбунова, М.В.Кларин, А.В.Лоренсов, М.М.Поташник, П.И.Пидкасистый, Л.И.Романова, В.И.Загвязинский, А.Я.Найн, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики, Н.Р.Юсуфбекова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде инновациялық процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып (Н.И.Лапин), жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады.
Қазақстанда білім беру саласындағы педагогикалық инновация мен оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін Ш.Т.Таубаева, Н.Н.Нұрахметов, С.Н.Лактионова, Е.З.Батталханов, Қ.Қ.Қадашева, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, Г.К.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова, С.Д.Мұқанова, Н.И.Хван, Л.Е.Румянцева, З.У.Имжарова, М.М.Мұқаметқалиқызы және т.б. педагог-ғалымдар зерттеген.
Педагогтардың кәсіби сапасын арттыру, олардың педагогикалық білігін қалыптастыру О.А.Абдуллина, С.И.Архангельский, Н.В.Кузьмина, В.А.Сластенин, Г.А.Уманов, Н.Д.Хмель зерттеулерінде; мұғалімнің инновациялық және психологиялық-педагогикалық даярлығын жетілдіру М.И.Дьяченко, Г.Қ.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова еңбектерінде, мұғалімдердің ғылыми-әдістемелік дайындығын жетілдіру А.Е.Әбілқасымова, Б.Б.Баймұханов, Е.Ы.Бидайбеков, К.К.Закирьянов, М.Ә.Құдайқұлов, Қ.Қ.Қабдықайыров, Е.Ө.Медеуов, Д.Рахымбек, С.Е.Шәкілікова, Б.А.Әлмұханбетов еңбектерінде зерттелген.
Тақырып бойынша зерттелген ғылыми еңбектерде инновациялық технологияны орта кәсіби және орта мектеп жүйесінде қолдану жан-жақты қарастырылып, жоғары мектеп жүйесіндегі маңызды орны, әсіресе инновациялық технологияларды педагогикалық пәндерді оқыту барысында қолдану қажеттілігі мен оның теориялық негіздерінің жеткіліксіз зерттелуінде. Осы қарама-қайшылық біздің диссертациялық жұмысымыздың тақырыбын Жоғарғы мекепте педагогикалық технологияларды пайдалану деп белгілеуімізге негіз болды.
Зерттеудің мақсаты - жоғары мектептегі педагогикалық технологияларды пайдалануды ғылыми-теориялық негіздеу және оларды практикада қолдану.
Зерттеу объектісі: жоо-ғы педагогикалық пәндерді оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологиялы қолдану
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқыту барысында педогогикалық технологияны қолданудың әдістемелік жүйесі әзірленсе, ол жүйе болашақ педагог мамандарды даярлауда оқу үдерісіне енгізілсе, онда белгілі, бірізді жүйеге қарама-қайшы, жеке шығармашыл, ізденімпаздықпен жұмыс істей алатын білім алушының тұлғасын қалыптастыруға болады.
Зерттеудің міндеттері
- педагогикалық пәндерді оқытуда технологияларды қолданудың мәні мен мазмұнын теориялық тұрғыдан негіздеу;
- педогогикалық технологияларды пайдалану арқылы жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқыту сапасын арттыру;
-педагогикалық сабақтарда технологияларды пайдаланудың әдістемесін анықтау, оның тиімділігін практикалық тұрғыда тексеру.
Зерттеудің әдістері:
Зерттеу проблемасы бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық ғылыми әдебиеттерге, жоғары орындарында жүргізілетін педагогикалық пәндер мазмұнына талдау жасау; бақылау, әңгімелесу, сауалнамалар жүргізу; озық тәжірибелерді зерделеу, эксперимент жүргізу, алынған нәтижелерді өңдеу
Зерттеудің жетекші идеясы: Кез келген елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы жаңашылдандыру деңгейіне келіп тіреледі. ЖОО-дағы педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолдану өзгермелі қоғам жағдайында педагогикалық міндеттердің қайнар көзі.
Зерттеудің әдіснамалық - теориялық негіздері: инновациялық технологиялар ұғымдарына байланысты философтардың, педагогтардың, психологтардың еңбектері мен ой-пікірлері, тәрбие теориясы, біртұтас педагогикалық процесс теориясы және кәсіби білім берудің теориясы.
Зерттеудің көздері:
* педагогика ғылымының инновация жайлы идеялары, қағидалары;
* зерттеліп отырған проблема бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық, деректер, мерзімдік басылым материалдары.
Зерттеудің базасы:
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің педагогика және психология мамандығы.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолданудың теориялық негіздері айқындалды;
* жоғары оқу орындарында педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды тиімді қолдану әдістемесі жасалды.
* ұсынылған әдістемелік жүйенің нәтижесі тәжірибелік-экспериментте тексеріліп, дәлелденді.
Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі:
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолданудың ғылыми-педагогикалық үлгісі жасалды.
* Педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды
қолдану арнайы курс курс бағдарламалары жоғары оқу орындарының тәжірибесіне ендірілді.
* педагогикалық пәндерде инновациялық технологияларды тиімді қолдану әдістемесін жоғары оқу орындарда оқу-тәрбие процесіне ендіру мүмкіндіктері бар;
* зерттеу материалдарын жоғары оқу орындарында, педагогика пәндерін оқытуда, педагог кадрлардың біліктілігін жетілдіру институттарында, осы саладан білім, іскерлік, дағдыларын жетілдіру мақсатында пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады
Кіріспе бөлімінде тақырыптың көкейкестілігі, зерттеудің ғылыми аппараты, нысаны, пәні, мақсаты, міндеттері, жетекші идеясы, әдіснамалық-теориялық негіздері, негізгі көздері, зерттеу әдістері, ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі, практикалық мәнділігі, зерттеу базалары, қорғауға ұсынылған қағидалар, нәтижелердің дәлелділігі мен негізділігі, зерттеу болжамы, зерттеу әдістері мен зерттеудің негізгі кезеңдері берілді.
Педагогикалық пәндерді оқытуда инновациялық технологияларды қолданудың ғылыми - теориялық негіздері атты бірінші тарауда педагогикалық сабақтарда инновациялық технологияларды толыққанды пайдалану мүмкіндіктері, педагогикалық технологиялардың ерекшеліктері және инновациялық технологиялардың жіктемесі айқындалды.
Жоғары мектепте педагогикалық технологияларды атты екінші тарауда инновациялық технологиялардың педагогикалық жүйесі жасалып, оның тиімділігін айқындау мақсатында арнайы курс бағдарламасы ұсынылды, тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының әрбір кезеңдеріндегі нәтижелері мазмұндалды, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріледі.
Қорытындыда болжамды дәлелдейтін зерттеудің негізгі нәтижелері мен тұжырымдары қорытындыланып, әдістемелік ұсыныстар берілді және қарастырып отырған мәселенің келешекте зерделенетін бағыттары айқындалды.
I .Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялар
1.1 Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялар тарихы
Қазіргі кезде Қазақстандағы педагогикалық білім беру жүйесі, технологиясы қиын жағдайды бастан кешіп отыр. Бұған мемлекеттердегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени факторлар әсерін тигізеді. Мектепті бұл тоқыраудан шығарудың жолы сол халыктың өмір сүру жағдайын сапалы, жаңа биікке көтеру деген сөз. Сонымен қатар мектептің және білім беру жүйесінің аса үлкен жалпы әлемдік сипатта болуы.1967 жылы АҚШ-та ЮНЕСКО-ның атынан осы мәселеге арналған халықаралық конференция болып өтті. Форумда айтылғандай, әлемнің бірде бір мемлекеті білім беруде дағдарыссыз болмаған, әр елде әр түрлі қиындықтар болған. Білім беруде тоқырау реформалардың қабылдауына қарамастан тереңдей түсуде. Ол дамушы мемлекттерге, Қазақстан сонымен бірге кәсіпорынның дамуына да тікелей қатысты. Экономикасы дамыған АҚШ, Жапония еліндегі мектептерде жалпы білім жоғары деңгейде өткізе алмағандықтан, ата-аналар бірінші сыныптан-ақ репетиторлардың кызметін қажет ететіндігін айта кету керек.
II дүниежүзілік соғыстан кейін барлық елдерде өзгерістер болды, ол ғылыми-техникалық революцияның саяси-экономикалық аймақтағы демографиялық әлеуметтік жағдайдағы өзгерістерге байланысты еді. Бұл өзгерулер мен қозғаулар білім беру жүйесінде қамтиды. Бірақ ол өте жай қозғалуда болды. Сол себепті, білім беру мен қоғамның өмір сүру арасында алшақтық пайда болып, білім берудегі әлемдік дағдарысты туғызды.Әлемдегі мектептер мен білім беру жүйелері дамыған қоғамға сай бола алмады. Өйткені жоғарғы дәрежелі білімді мамандардың болмағандығынан. Соңғы жылдарда коғамнын даму деңгейі мен жылдамдығының арасындағы алшақтық жалпы алғанда азаймады, керісінше өсіп келеді.Сонымен мектептің және білім беру жүйесінің әлемдік дағдарысына себеп болған экономикалық немесе саяси факторлар емес, біріншіден педагогикалық, яғни оку-тәрбие үрдісінің ескірген технологиясы. Осы себеп ұлттық білім беру жүйесіне де тән. Педагогикалық (білімділік) технология ұғымы қазіргі уақытта психологиялык-педагогикалық әдебиеттерде ең кең колданып, таралған. Білімділік технологиясын қолдану мен жасау мәселелеріне жеткілікті арнайы әдебиеттер арналған, ғылыми-тәжірибелі форумдар өкізіледі. Педагогикалық технологияның келелі мәселелері Туран университеті 1997 жылы өткізген Дүниежүзілік білімділік технологияның негізгі тенденциялары, білімділік және тиімділік мәселелері атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференциясында қаралып, талқыланды. Көпшілікке белгілі болған ұғымды әртүрлі түсіндіреді. Бір зерттеушілер ағымға сай осыған сүйенеді, екіншілері тәрбие мен оқытудың жоғары нәтижесіне жету кұралы ретінде бағаласа, үшіншілері (бұл категорияға біз өзімізді жатқызамыз) -- жаңа педагогикалық технологияны құру мен оған көшу -- бұл келе жаткан ақпараттык өркениетті білім берудің алдындағы көкейтесті және перспективалық міндеттерді шешудегі зандылық үрдіс.
Технология гректің өнер, шеберлік, кез-келген қызметте затқа ықпал ету іскерлігі, бұнда техника белгіленген мақсатқа тез жетуде көмектесетін жолдар, тәсілдер мен амалдар ұғымынан шығып отыр. Осыдан, технология өндірістік үрдістерінің нақты логикасы, берілген параметрдегі бір нәрсенің өнімдерін жасауды қаматамасыз ету. Технология өндірістік үрдіс ретінде өзара байланысқан элементтер жүйесінен тұрады: мақсат -- мазмүны -- амал және іс-қимыл -- нәтиже. Барлық үрдістік компоненттердің жиынтығы, оның қатал логикалық жүйелігі берілген параметрлердің қажет өнімдерін шығаруға қаншалықты кепіл береді. Технологиялық үрдістерді шешуде релевантты мақсатымызға сәйкес технология деген, физикалық, химиялық, механикалық, биологиялық заңдылықтарды зерттеп экономикалық жағынан пайдалы өндірістік үрдістердің анықтау мен ең тиімді пайдалану үшін жасалған ғылым да бар, яғни шикізатқа, материалға немесе жартылай өңделген өнімдерге ықпал жасайтын, өндірістің құралдарына сай ғылым.
Өндірістік технология -- бұл физикалық, химиялық және басқа табиғат зандылықтарына негізделген материалдық үрдіс. Сондықтанда әлеуметтік саласында технология деген ұғым көп уақыт бойы қолданылмады.
Қазіргі кезде технология ұғымы былай түсіндіріледі. Ол максатқа сай қызметті реттеу мен ұйымдастыру операциялары мен құралдарының жиынтығы: 1) объектіні өзгерту үрдісінің логикасына сай; 2) бірізділікті белгілеу; 3) кеңістік-уақыт аралығына сәйкестік; 4) берілген техника негізінде. Технология қызметті алгоритмдейтіндіктен болған сон, ол бірдей есептерді шығару үшін көп пайдалануға болады. Ол функцоналды, өйткені:
:: үрдістің барысын керек орнына бағыттап, реттейді;
:: қызметті (іс-әрекетті) ереже, норма, стандартқа, шартқа сәйкес бақылайды;
:: жағдайға сәйкес берілген нәтиженің (өнімнің) көрсеткіштеріне кепілдік жасайды;
:: іс-әрекет үрдісінің ұтымдылығын қамтамасыз етеді. Сонымен, технология -- тәртіпті, ережені, норманы, операциялар тізбегі,
тыйым, жүзеге асыру кезеңдерін болжайды. Жоғарғы білім, мәдениет және бос уақыт технологиясын қазіргі коғамда, әлеуметтік-экономикалық, сондай-ақ адамдардың өзара іс-әрекет жасауы мен қарым-қатынасын, адамгершілік-этикалық мәселелерін шешуге ықпал жасайды. Кез келген әлеуметтік іс-әрекет технологизациялауға болады.
Сонымен бірге технологиялық емес іс-әрекет бар, ол энтропиялық сипатта болады:
:: баскарылмайтын актілер мен операциялардан тұратын аффектілік жағдайдың нәтижесі ретінде іс-қимылдар; техниканы қолданбай немесе аяққы өнімді кұрудағы интенционалды емес қызмет.Сонымен, технологияны -- бір қызмет пәніне ыкпал жасайтын жобасын жеке процедуралар мен операцияларды тиімді бөлшектеу, берілгенпараметрлерге сәйкес әлеуметтік жүйені қолдауга немесе өзгертуге багытталған тәсіл -- деп түсінеміз.Оқыту мен тәрбиелеудегі технологиялық көзқарас танымдық және басқа үрдістер мен қасиеттердін вульгаризациялау деп есептелді, яғни бір саты төмен, адамды машинамен теңестіруге әкелді.
Білім беру саласында технология деген ұғымды қолданудан бас тартқан басқа да себебі бар. Қолданбау себебі мектептің және басқа білім беретін кұрылымдар санасы мен мінез-құлык және еріктігі бар адамға ыкпал ететін объекті болып табылады. Бірақ-та окушы сыртқы ықпалдың пассивті объектісі ғана емес, ол өзі субъект ретінде белгілі дәрежеде өзін-өзі тәрбиелеу мен өзін-өзі дамытуға қатысады.Ал өндірісте өңдеу мен кайта өндеуге түскен материал, санасы жок деп белгілі мамандар айтады. М.В. Кларинның пікірі бойынша, технологиялық тәсіл көбінесе толық емес. Его существенные уязвимые черты: ориентация на обучение репродуктивного типа, связанная с общим тяготением к воспроизводимости учебного процесса; неразработанность мотивации учебной деятельности, что связано с более общим и, вероятно, самым крупным недостатком педагогической технологии -- игнорированием личности. А ведь именно личность ученика (не одни только учебные цели !) должна находиться в центре учебного процесса. Сонымен қатар, автордың айтуынша, сөз негізінде оқушының жеке ерекшеліктері (кабылдау қасиеті, танымдық іс-әрекеттің стилі т.б,) емес, жеке тұлға туралы ғана болу керек.
Осы және басқа себептер кеңестік педагогикада технология ұғымын қолдануда ресми педагогикалық шеңберден қарсылық болған. Ең алғашқы рет педагогикалық технология ұғымы АҚШ-да еңгізілді және ол әртүрлі семантикалық түрлері бар: а) педагогикалық тәжірибеде психология жетістіктерін қолдану (Б.Ф.Скиннер); ә) бағдарламалық тәсілді жүйе түрінде қолдану, білім беру үрдісін зерттеу негізінде оку үрдісін жүзеге асыру мен бағалау; б) окытудың ең тиімді жолдарын анықтайтын жалпы дидактиканың бөлімі (Ч. Куписевич, Ф. Янушкевич); в) оку үрдісінің негізгі элементтерінің өзара іс-әрекет жүйесі (Н.Н.Орлов, Г.Л. Таукач, В.К. Лисовиченко); г) оқу қызметін ұйымдастыру тәсілдері, құралдары және әдістерін қолдану теориясы, яғни қолданбалы дидактика (М.Ж. Арстанов, Ж.С. Хайдаров). Сонымен, педагогикалық технология ұғымын әр зерртеуші әр қалай түсінеді. Ол оның эволюцияда болған әртүрлі өзгерістерге байланысты. В.И.Боголюбовтың пікірінше, терминнің өзгеруіне -- білімдегі технологиядан білімнің технологиясына қарай, содан сон педагогикалық технологияға кешу -- оның мазмұнына өзгеруі сәйкес. Осыдан, оқыту технологиясы деп алғашқы уақыттарда оқу-тәрбие үрдісінде техникалық құралдарды, сонымен қатар багдарламалық оқытуды пайдалану деп танитын. Бұл педагогикалық технология деген ұғымын қарастырудағы бір аспектісі. Оқыту технологиясы жоғары мектепте оқу үрдiсiне қажеттi әдiс, тәсiл, амал, дидактикалық талап секiлдi психологиялық iс-әрекеттердiң жүйелi кешенi ретiнде пайдаланылады. Ол студенттердің тәртiбiне, оқуға ынтасына, оқу iс-әрекетiне игi әсер етумен қатар, педагогиканы нақты ғылымға жақындату, оқытушылардың интеллектуалдық, шығармашылық қызметi болып табылатын педагогикалық iс-тәжiрибенiң нәтижелiгiне, жинақтылығына ұтымды әсер ететiндей оқу-тәрбие үрдісiнiң басты күре тамырының ролiн атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология - оқу-тәрбие үрдісiнiң шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесiмдiлiгi оқыту мен тәрбиенiң тиiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн жанды құрамдас бөлiгi (компонентi). Бiр технологияның өзi әртүрлi атқарушылардың шеберлiгiне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкiн. Білім берудегі кез-келген инновациялық технология қалыптасқан ресми қалыптардан шығып және балама ретінде бағаланды, ал жаңашыл-ұстаздар 80-жылдардың аяғына дейін қудаланды. Нәтижесінде жаңаның бәрі балама ретінде ұсынылды. Оның негігі міндеті - дәстүрлі тұрғымен күресу және жеңу. Ол сында, бұзуда күшті және таратуда сенімсіз, сондықтан да жүйеге қарсылық қалаудан босады. Сондықтан да балама білім беру көпнұсқалы білім берудің дамуында жетілу кезеңінде болды. Қазiргi кезде әдебиеттерден қазiргi заманғы бiлiм берудiң даму бағыты мен тенденцияларын қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргендiгi мәлiм 107.
Сонымен бiрге, кез-келген педагогикалық технология негiзгi әдіснамалық талаптарды қанағаттандыруы керек. Әдіснамалық талаптар:
1. Концептуалдық негiзiнiң болуы. Қандай технология болса да философиялық, педагогикалық, психологиялық ғылыми тұжырымдамаға негiзделуi тиiс.
2. Жүйелiлiгi. Педагогикалық жүйенiң барлық бөлiктерiнiң логикалық байланыста болуы шарт.
3. Басқаруға ыңғайлығы. Диагностикалы байқау жасауға, жоспарлауға, нәтиженi өңдеу, өзгерiс енгiзу мақсатында әдiс-тәсілдердi кезектеп пайдалану мүмкiншілігі болуы керек.
4. Тиiмдiлiгi. Білiм беру стандартын қанағаттандыруы тиiс.
5. Қайталата жарамдылығы. Басқа ұжымда дәл осы күйде қолдануға мүмкiндiктiң болуы.
Педагогикалық технологияларды мынадай топтарға жинақтауға болады: педагогикалық қарым-қатынасын демократиялық және iзгiлiк негiзiнде құру педагогикалық технологиясы: ынтымақтастық педагогикасы; iзгiлiктi-тұлғалы оқыту технологиясы; адамгершiлiктi қалыптастыруға негiзделген әдебиеттi оқыту жүйесi (Е.Н. Ильин).
Қазіргі кезде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологиялардың негізіне жататындар:
- әpбip студенттің жеке және дара ерекшеліктерін ескеру;
- студенттердің қабілеттері мен шығармашылықтарын арттыру;
- студенттердің өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технологиялар:
- ынтымақтастық педагогикасы;
- білім берудің ізгілендіру технологиясы;
- проблемалы оқыту технологиясы;
- тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
- түсіндіре басқарып озат оқыту технологиясы;
- деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
- міндетті нәтижелерге негізделген саралап оқыту технологиясы;
- модульдік оқыту технологиясы;
- жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, студентке iзгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің ажырамас бірлігі.
Ынтымақтастық педагогикасының ерекшеліктері: оқытушы - студент, - оқытушы, - студент, яғни студент те, оқытушы да субъект;
- студенттің жеке басына деген iзгіліктік қарым-қатынас;
- студент пен оқытушы арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас 115, 116.
Білім берудің ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А.Амонашвили. Білім берудің ізгілендіру технологиясының мақсаты - студенті азамат етіп тәрбиелеу, студенттің танымдық құндылығын қалыптастыру және дамыту, студенттің жаны мен жүрегіне жылулық ұялату 117, 118, 119, 120.
Проблемалық оқыту технологиясының негізгі мақсаты - студентті өз бетімен ізденуге үйрету олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Проблемалы оқыту технологиясының ерекшеліктері:
- студенттің белсенділіктерін арттыру;
- оқу материалында студентті қызықтыратындай құпиясы бар мәселе туғызу;
- студент материалды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді 121, 122, 123, 124.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов болып табылады. Tipeк белгілері арқылы оқыту технологиясы темендегідей мақсатты көздейді:
- білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
- барлық студентті оқыту;
- оқытуды жеделдету.
Tipeк бeлгiлepi арқылы оқыту технологиясының epeкшeлiктepi:
- үнемі қайталау, мiндeтті кезіндегі бақылау, жоғары
дeңгeйдeгi қиыншылық, блокпен оқыту, тірегін қолдану;
- жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал;
- iзгілік, еркімен оқыту;
- әр студенттің жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау;
- оқыту мен тәрбиенің бipлiгi 125, 126, 127.
Tүciндіpе басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы - жаңашыл мұғaлiмдepдiң бipi, ресейлік мұғaлiм С.Н. Лысенкова. Бұл технологияның негізгі мақсаты - барлық студентті табысты оқыту 128. Tүciндipe басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
- оқу материалдарының бipiздiлiгi, жүйелілігі;
- саралау, әр студентке беретін тапсырманың қолайлығы;
- бағдарламаның кейбір тақырыптарының қиыншылығын жеңу, киын такырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін қолдану.
- - бірте-бірте толық дербестікке жету;
- топта қалыпты жағдай қалыптастыру: түсіністік, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
- студенттің қателігін ескерту, бipaқ еш жазғырмау;
- үй тапсырмасы тек әр студенттің мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
- білім, білік, дағдыны дамыта меңгерту;
- түсіндіруді қабылдау 129, 130, 131, 132.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік-саралап оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
- білімнің базалық деңгейінің барлық студенттер үшін міндеттілігі;
- студенттерге берілген тапсырманың саралануы: тапсырма студенттің күші жететіндей және қолайлы болуы шарт;
- білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде студенттің бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасауы тиіс;
- студентке оқу деңгейін таңдауға өріс беру;
- студент өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға epiкті.
Модульдік технология дамыта окыту идеясына негізделген. Модульдік оқытудағы негізгі мақсат - студенттің өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудін жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету 133.
Модульдік оқытудың өзегі - оқу модулі. Оқу модулі:
- акпараттардың аяқталған блогынан;
- бағдарламаны табысты жүзеге асыру бойынша берілген оқытушының нұсқауларынан;
- студент ic-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан турады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеруді, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша окытудың дербестігін қамтамасыз етеді 134, 135, 136, 137.
Барлық жаңа технологияның алдына қоятын мақсаты - студенттің жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуіне мүмкіндік беріп, шығармашылықтарын арттыру.
Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмысымыздың барысында қазірігі кездегі оқыту технологияларын төмендегідей етіп жіктедік.1-кестеде
Қaзipгi кездегі оқыту технологияларының жіктелу көрсеткіші
Оқыту технологиялары
Философия лық негізі
Психоло- гиялық негізі
Педаго-гикалық негіз
Оқытушы- ның рөлі
Студент тің рөлі
1. Иллюстрациялы түсініктемелі оқыту технологиясы 2. Лекция семинарлық сынақ жүйесі 3. Ipі блокпен оқыту технология - сы (Эрдниев) 4. Перспективті дамыта оқыту технологиясы (Н.С.Лысенкова)
Д.Ж.Локк Бала тақтайдай таза жанмен туылады
Рефлектор лық теория И.М.Сеченев, И.П.Павлов
Я.А.Комен-ский педагогика-сы XVII ғ.қағидалаы: оқытудағы ғылымилық көрнеклік, табиғатқа сәйкестік саналылық белсенділік
Шебер қалай істеу керек екендігін біледі.
Оқушы үлкендердің қалай ойлап, қалай орындай тындығына еліктеп солай орындауға тырысады, қайталайды
Студент ерекшелігін жандандыру және қарқындату негізіндегі оқыту технологиялары
5. Проблемалық оқыту технологиясы 6. Ойын арқылы оқыту техноло - гиясы
7. Оқу материалын сызбалар мен арнайы таңбалар негізінде қарқынды оқыту техно - логиясы
Ассоциация + ic-әрекет (қабылдау, есте сақтау- қолдану - қорыту - жүйелеу және ic-әрекет)
Саралап-деңгейлеп оқыту технолгиялары
8. Топ ішіндегі деңгейлерді-саралап оқыту технология - сы (Н.П. Гузик) 9. Міндетті нәтижелер негізіндегі саралап оқыту технологиясы (В.В. Фирсов)
өзін - өзі басқару, бағалау
Репититор Kіші топтар + репититор
әр тұлғаны қабілеті мен мүмкіндігінше қарай оқыту
Білімділік
Дербес оқыту технологиялары
10. Бағдарламалап оқыту технологиясы 11. Ақпараттық оқыту технологиясы 12. Ұжымдық тәсілмен оқыту технологиясы (В. Дьяченко)
өзін - өзі дамыту, шығармашылық
Репититор Альтернаттивті академиялық+ клубтық жеке топтар
Ассоциация рефлекторлық теория И.М. Сеченов. И.П.Павлов Б.С. Блум
Ізгіліктік
13. Модульдік оқыту технологиясы. (М.Жанпейісова)
14. Проблемалық оқыту технологиясы
15. Д.Б.Элькониннің, В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы
Студент оқу әрекетінің субъектісі
Студент пен қарым- қатынасты және оқу ic-әрекеті
И.И.Песталоцци; А. Дистерверг
іс-әрекет теориясы ассоциацивтік
16. В.В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі
(толығымен емес) (манипуляция)
Қалыптастырады, орнықты жасайды, орнықтырады. Оқытушы мақсат қояды, студент оны қабылдайды
К.Д. Ушинский
даму + ic- әрекет
17. Шығармашылық деңгейлік білім беруді дамыта оқыту технологиясы (И.П. Волков)
1.2 Жоғары мектептегі жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп, шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды.
Қазіргі күннің өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық мүмкіндіктерге ие бола тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне ендірілу қарқыны жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б.
Ең алдымен оның себебін мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологияларға қатынасы айқын бейнеленген жағымды мотивация мен саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен сипатталғанмен, олардың технологияларды жобалау мен ендіруге дайын еместігінен, яғни әлсіз теориялық психологиялық-педагогикалық, технологиялық және технологияларды оқу үрдісіне ендіру бөлгілі-бір шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу - әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының болуы.
Оқыту технологияларының қайсысын болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты, құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып, жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін.
Жаңалықты меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге болмайды, мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы инновациялық әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік, ұстамдылық, тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір психологиялық қарсылықтары түсінікті.
Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген қалауларының болмауымен, жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен, өзінің күші мен мүмкіндіктеріне сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті "технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс.
Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір технологияны кезеңмен ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы әріптестерінде жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс. Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда болуы мүмкін.
Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді, диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс сапасының негізі болып табылады.
Осы орайда:
- ең әуелі мектепке керегі білімді, педагогика, әдістемеден хабардар оқыта білетін мұғалім;
- оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы;
- мектепке керегі белгіленген программа, - деген ағартушы-ғалым А.Байтұрсыновтың көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында, өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК) мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл, ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн.
Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын қайта жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын оқытушылардың жаңа технологияның ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау.
Оқытушылардың эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы жоспарына сай келетін өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстың екінші жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері кеңейіп, жаңа технологияларды жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау, мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
1.3 Жоғары мектептегі педагогикалық технологиялардың түрлері, жіктелуі және білім беру үдерісінде тиімді қолдану жолдары
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер - тарихи объективті процес. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат - білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу жеткіліксіз. Қазіргі талап білім сапасы оқушының алған білімін жеке басының әрі қарай дамуына, тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен өлшенеді деп тұжырымдалады.
Педагогикалық технология -- оқытудың жоспарлы нәтижесі,процесін суреттеу және педагогикалық технология -- педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиынтығы ретінде жұмыс істеу.
Педагогикалық технологияның мәні тұлғаның дамуы мен өзін- өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру оқытушының интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz