Кирллицадан казакшаны латинцага аударатын бағдарламаның жобасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

I А лгоритм және бағдарламалау негіздері
1.1 Delphi ортасымен танысу
1.2 DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ

1.3 Delphi бағдарламалау тілінің құрылымы
1.4 Delphi бағдарламалау тілінің негізгі түсініктері
1.5 Delphi бағдарламасының дамуы
1.1Алгоритм түсінігі
II 2 2 Кириллицада қазақшаны лаьыншаға аудару бағдарламасы
2.1 Кириллица деген не?
2.2 Кирллицадан казакшаны латинцага аударатын бағдарламаның жобасы.

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі:
50-жылдардың басында жарыққа шыға бастаған негізгі өңдеу құралы - бірінші буын ЭЕМ-дерінің ішкі құрылымы элеметтері жеке бөлшектерден дайындалған электрондық-логикалық схемаларға негізделген болатын. Бұл бөлшектің негізгілері вакумдық электрондық шамдар еді. Мұндай компьютерлердің көлемі үлкен, сенімділігі жоғары емес, тездік жылдамдықтары бір секундта 5-6 мың қарапайым операция шамасынан аспайтын (екі санды қосу, көбейту не символдарды салыстыру сияқты бір әрекет қарапайым операция деп аталады. Оның үстіне, мұндай машиналар үшін құрылатын программалар машиналық командалардан тұратын да, прогаммалау жұмысы көп еңбекті қажет еткен. Ал, ЭЕМ-нің өзі тек есептеу жұмыстарын жүргізу үшін пайдаланған).
Транзисторды шығарғанға байланысты, 50-жылдардың соңғы кездері техникалық негіздері түгелдей алмастырылған, негізгі элементтері жартылай өткізгішті транзисторлардан тұратын екінші буын ЭЕМ-дері жарыққа шықты. Мұндай элементтер машинаның әрекет тездігін және сенімділігін елеулі түрде арттыруға мүмкіндік береді. Екінші буын машиналарының сырт аумағы, массасы, энергия пайдалану шамасы көп төмендегендіктен, олардың өзіндік құны да бірінші буын машиналарына қарағанда көп төмендетілді. Оның үстіне, бұл ЭЕМ-дерде жоғары деңгейлі (Алгол, Фортан, Бейсик, т.б.) прграммалау тілдерінде операторлардан тұратын программалармен жұмыс істеу мүмкіндігі туды.
Информация өзінің хабары мен мазмұны арқылы сипатталатындығы және хабар жіберушіден қабылдаушыға материалды энергетикалық (электр, жарық, дыбыс және т.с.с. сигналдар) түрінде берілітіндігі белгілі. Хабарды қабылдау қабылдаушының жағдайын сипаттайтын қандай-да бір шаманың уақытқа байланысты өзгерісімен тікелей байланысты. Демек, информациялық хабарды информациялық процесс жүретін физикалық ортаның материалдық - энергетикалық параметрлерін уақытқа байланысты өзгертетін X(t) функциясымен бейнелеуге болады. Осы функция үздіксіз де (мысалы, уақытқа байланысты өзгеретін дененің жылдамдығы, ауаның температурасы және электр тоғының күші сияқтылар), үздікті де (мысалы, увқытқа байланысты белгілі бір қатынас тіліндегі таңбалар тізбектері немесе дыбыстар тіркстері арқылы құрылатын сөздер мен сөйлемдер) болуы мүмкін. Үздіксіз функциялар арқылы бейнеленетін хабар - аналогты сигнал, ал үздікті функциялар арқылы берілетін хабар - дискретті сигнал деп аталады.
Адамның сезім мүшелерінің мүмкіндігі шектеулі болғандықтан информацияны дискретті түрде қабылдайды.
Ең алғаш ДЭЕМ тек сандық информацияларды өңдеу, яғни ғылыми-техникалық, соның ішінде көбінесе математикалық есептерді шешу үшін қолданылған. Сондықтан оның атындағы дискреттік деген сөздің орнына цифрлық деген анықтауышты пайдаланып, цифрлық есептегіш машина (ЦЕМ) деп аталып кетті.
Қазіргі кезде ЦЕМ арқылы информациялардың кез келген (сандық, символдық, логикалық) типін өңдеуге, яғни әртүрлі (ғылыми-техникалық, экономикалық мәтіндерді түрлендіру, бір тілден екінші тілге аудару, басқару, жасанды зерде және т.б.) есептерді шешуге болады. Оның себебі, бұларда информацияларды өңдеу және сақтау үшін екі тұрақты жағдайлары бар физикалық құрылғылар қолданылады. Бұл жағдайда " 0 " және " 1 " цифрларымен белгілейді. Сондықтан өңдеуге қажет информациялар және оларға қатысты алгоритмдер " 0 " және " 1 " - ден тұратын тізбектер арқылы берілуі керек. Ал қандайда болмасын алгоритмдік тілде жазылған алгоритмді және кез келген таңбалардың тізбектері арқылы берілген өңдеуге қажет информацияларды мазмұндарын өзгертпей " 0 " мен " 1 " - ден тұратын тізбектер арқылы кескіндеуге болады (бір ғана мазмұны әр түрлі беріледі). Яғни, ЦЕМ әмбебап есептегіш (өңдегіш) құрал болады. Біздің қарастыратынымыз тек ЦЕМ.
Ең алғаш 1946 жылы АҚШ ғалымы Джон Фон Нейман әмбебап ЦЕМ жасаудың негізгі принциптерін жариялады. Осы принциптерді толық жүзеге асырып жасалынған ең бірінші ЦЕМ "EDCAS" деген атпен 1949 жылы Англияда Кембридж университетінде жасалынды. Бір жылдан кейін 1950 жылы "EDVAC" атты әмбебап ЦЕМ АҚШ-та шықты. Бұл елдерде оларды ағылшын тілінде компьютер деп атады. Сондықтан осы терминді автомобиль деген термин сияқты қазақ тіліне өзгертпей ендіріп қолдануымыз керек. Бұрынғы Кеңес одағында ең бірінші МЭСМ деген компьютердің жасалуы 1947 жылы басталып 1951 жылы аяқталды. 1952-1953 жылдары келесі БЭСМ - 1 компьютері жасалынды.
Алгоритмнің " 0 " мен " 1 " - ден тұратын тізбектер арқылы кескіңделуін порграмма деп атайды. Ал ондағы нұсқаулар менамалдарды бұйрықтар дейді. ЦЕМ орындай алатын барлық бұйрықтар жиынын машиналық тіл деп атайды. Қазіргі машиналық тілдің әліпбилері тек " 0 " мен " 1 " - ден ғана құрылады.

Курстық жұмыстың мақсаты:
Кириллицада қазақшаны латыншаға аудару бағдарлама құру .

0.1 Delphi ортасымен танысу

Delphi тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment) - дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы программаушының компьютермен қарым-катынасын ұйымдастырып, әр түрлі басқару элементтерінен құралған бірнеше терезелерден тұрады. Осы ортаның құралдарын пайдалана отырып, қосымшаның интерфейстік бөлігін жобалауға, программаның кодын жазуға және оны басқару құрылымымен танысуға болады. Delphi шығу үшін негізгі терезені жабу керек.

Негізгі терезе
Негізгі терезе программаның жобасын құрудағы жұмыстарды басқарады және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда міндетті түрде экранның жоғары бөлігінде орналасады.
Негізгі терезеде Delphi-дің негізгі меню жүйесі, пиктограммалық-командалық батырмалар мен компонеттер жинағы ( палитрасы ) орналасқан.
Тақташадағы батырмалар құрамын өзгерту үшін алдымен тақташаның оң жақ батырмасымен шертіп, шыққан терезедегі тақташалар тізімін және олардың статусын өзгертуге болады.

Пиктограммалық батырмалар
Пиктограммалық батырмалар арқылы негізгі меню жүйесінің маңызды опцияларына (мүмкіндіктеріне) тез арада қол жеткізуге болады. Атқаратын жұмыстарына байланысты пиктограммалық батырмалар 6 топқа бөлінген.

Компонеттер жинағы
Компонеттер жинағы - Delphi-дің негізгі ерекшелігі. Ол негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонетті тез табуға арналған белгішелерден тұрады.
Компонент деп белгілі-бір қасиеттері бар және форма терезесінде кез келген обьектіні орналастыру мүмкіндігі туғызатын функционалды элементті атайды. Delphi ортасының компонеттері 19 топқа бөлінген, ол топтарды парақтар деп атайды. Компонеттер көмегімен программаның негізгі қаңқасы құрылады (терезелер, батырмалар, таңдау тізімдері және т.с.с).
Батырмалар тақташасы сияқты компонеттер палитрасын икемдеуге болады. Ол үшін компонеттер палитрасына кіретін кез келген пиктограммада тышқан тетігінің оң батырмасын таңдау арқылы, арнайы редакторды іске қосу керек.

Форма құрастырушысының терезесі
Форма құрастырушысының немесе форманың терезесі - болашақ программаның Windows ортасындағы жобасы. Алдымен бұл терезе бос болады, дәл айтсақ Windows стандартты интерфейстік элементтерінен, яғни жүйелік менюді шақыру, терезені үлкейтукішірейту, жабу батырмаларынан, тақырып қатарынан және қоршалған шегінен тұрады. Бұл терезенің жұмыс аумағы координаттық тордың нүктелерімен реттеліп тұрады.
Программалау Lego констукторының бөлшектерімен атқарылатын жұмыс сияқты компонеттер жинағынан қажетті компоненті таңдап, форманың терезесіне орналастырудан басталады. Сөйтіп, форма терезесінде қажетті компонеттер бірінен соң бірі орналастырылады.
Бұл ерекшелік - визуалды (көзбен көз) программалаудың негізі болып табылады. Программалаушы әр мезгілде құрылатын программаның терезесін бақылап отырып, қажетті өзгерістерді кез келген мезетте енгізу мүмкіндігіне ие болады.

Обьектілер бақылаушысының терезесі
Обьектілер бақылаушысының терезесі екі парақтан құрылады. Properties - қасиеттері және Events - оқиғалары. Properties парағы арқылы компонеттің қасиеттері - параметрлер анықталады, ал Events парағы арқылы компонетті әртүрлі көшіруді анықтайды.
Обьектілер бақылаушысының екі бағанадан құралған кесте сол жақ бағанада параметрдің немесе оқиғаның атауы, ал оң жақта - параметрдің мәні немесе оқиғаны өңдейтін ішкі бағдарламаның атауы орналасады.
Кестенің кез келген жолын тышқанды шерту арқылы таңдауға болады. Бұл жолдағы параметр қарапайым немесе күрделі болуы мүмкін. Қарапайымдарға бір мәнімен анықталатын - сан, символдар жолы, True немесе False мәндерін қабылдай алатын және т.с.с компонеттің қасиеттері жатады. Мысалы, Caption (тақырыбы) қасиеті бір символдар жолымен, Enabled(қол жетерлі) - True немесе False мәндерімен, ал Heigh (биіктігі) және Width ( ені ) нақты бір сандық шамалармен анықталады.
Компонеттің күрделі қасиеттер құрамына бірнеше мәндер тізімі кіреді. Олардың сол жағында " +" белгісі тұрады.
Обьектілер бақылаушы терезенің жоғарғы жағында форманың атауы және формадағы орналасқан барлық компонеттер және оларға қолданылған оқиғалар тізімі орналасып тұрады. Обьектілер бақылаушысының терезесін тышқанның оң батырмасымен шерткенде жергілікті меню шығады. Меню құрамындағы бірнеше опциялары терезені икемдеуге мүмкіндік туғызады, мысалы Stay on Top опциясы екпінді болса, онда обьектілер бақылаушысының терезесі әрқашанда басқа терезелердің үстінен орналасып тұрады.

Бағдарлама кодының терезесі
Бағдарлама (немесе модуль) кодының терезесі бағдарламаның мәтінін құруға және оны түзетуге арналған. Бұл мәтін арнайы ережелер бойынша құрылып, алгоритм жұмысын анықтайды. Delphi жүйесінде Pascal тілінің ұлғайтылған және дамыған нұсқасы Object Pascal бағдарламалау тілі қолданылады. Delphi ортасы іске қосылғанда бағдарлама кодының терезесі Windowsортасының бос терезесінің бастапқы кодынан (яғни, минималды қажетті кодынан ) тұрады.
unit Until,
interface интерфейстік бөлігі
uses стандартты модульдер
Windows, Messages, SysUtils, Classes, Gparhisc, Controls, Forms, Dialogs,
type
TFormal = class ( TForm )
Private
{ Private declarations}
public
{ Public declarations }
end;
var
Forml: TForml;
Implementation орындалатын бөлігі
{ $R*. DFM }
end.

Жаңа форманың кодында Delphi ортасы бұл қатарлары автоматты түрде қосып отырады.
Жобаны құру барысында осы кодқа қажетті өзгерістер енгізіледі. Delphi ортасы unit Unitl; және implementation қатарларының арлағын өзгертіп отырады, ал бағдарламалаушының жұмыс аумағы - { $R*.DFM } және end қатарлар аралығы.
Визуалды бағдарламалаудың негіздері
Delphi ортасындағы бағдарламалау екі процесті тығыз әрекеттігіне негізделген: бағдарламаның құруын визуалды (яғни, оның Windows терезесін) көрсету мен бағдарлама кодын жазу. Бағдарлама кодын жазу үшін код терезесі, ал бағдарламаны құру үшін Delphi ортасының басқа терезелері қолданылады.
Форма терзесінің мазмұнымен бағдарлама кодының арасында тығыз байланысты Delphi ортасы мұқият бақылап отырады. Мысалы, формада жаңа элемент орналастыру бағдарлама кодының автоматты түрде өзгеруіне себеп болады, керісінше-бағдарламаның кодына автоматты түрде орналастырылған кейбір элементтері алып тастау әрекеттері формадағы сәйкес компонеттердің жойылуына алып келеді.
Бас форма
Жоғарыда айтылғандай, Delphi ортасы жүктелгенде бағдарлама кодының терезесі Windows ортасының бос терезесінің бастапқы кодынан (яғни, минималды қажетті кодынан) тұрады, Бұл код функционалды толық деп саналады және ол жұмысқа даяр болып тұрады FileNew Application опцияларын таңдап бағдарламаны іске қосуға болады

Форма қасиеттерін өзгерту
Модуль деп бағдарламаның белгілі бір тәуелсіз бөлігін айтады. Әр жаңа форма құрылғанда жаңа модуль де жасалады. Жалпы бағдарлама құрамында көптеген формалар және олармен байланысқан модульдер болуы мүмкін. Delphi ортасы әр бағдарламаны комплияциялағанда кеңейтілуі PAS, DFM және DCU файлдарын құрады. PAS - файлында бағдарлама кодының терезесіндегі мәтін көшірмесі, DFM - файлында форма терезесінің мазмұн анықтамасы, ал DCU - файлында алдыңғы екі файл мәтіннің машина тіліндегі аудармалары орналасады DCU - файл комплиятор жұмысының нәтижесі, енді компоновщик (біріктіруші) осы файлды өңдейді, нәтижесінде орындалатын немесе жүктелген EXE - файлды құрылады.
Формаға компонетті орналастыру
Жаңа компонетті орналастыру амалдары өте оңай орындалады. Ол үшін компонеттер тақташасындағы бір белгіні, мысалы - Label-ді (белгі-шағын хабарды шығаруға арналған элемент) белгілеп, форма аумағының кез келген жерін тышқанмен сырт еткізсе болғаны.
Формаға орналастырған компонеттің аты келісімше Label 1 - белгі 1 деп қойылады. Атын өзгерту үшін осы компонетті белгілеп тұрып, Обьектілер бақылаушы терезесіндегі Caption қасиетін таңдап, оң жақтағы Labell орнына басқа жазуды, мысалы Object Pascalдеп қоюға болады.
Компонеттегі мәтіннің әртүрлі параметрлерін Обьектілер бақылаушысының терзесіндегі Font қасиетінің оң жағындағы " " белгісін басып шрифт түрін, түсін, таңбалардың биіктігін таңдауға болады.
Осы әрекеттерді Font-тің сол жағындағы "+"белгісін басу арқылы ішкі Size параметрінде таңбалардың биіктігін көрсетуге, Colorпараметрінің ашылатын тізімінен қажетті түсін анықтауға болады. Font--Style--fsBold-True, fsItalic-True - ден таңдап әріптерді жуаңдатылған курсив түріне өзгертуге болады. Формаға орналастырылған әр компонент өз параметрлерінен басқа оның сезінетін оқиғалар жиынымен анықталады.
Delphi өз бетімен дайындаманы жасайды. Ол үшін Button 1 компонентін екі рет үзіліссіз сол батырмасын шертіңіз. Delphi өз бетімен бағдарламаның интерфейстік бөлігіне
procedure ButtonlClick( Sender: TObject ); деп қосып, бағдарламаның орындалатын бөлігінде процедураның қабықшасын келесі түрде шығарады.
Терезедегі procedure TFornil.ButtonClick (Sender: TObject) процедураның тақырыбы. Бұл тақырып procedure арнайы сөзімен басталады, сонан кейін тұрған құрамды атаудағы TForml - кластың аты, Buttonldick - процедураның аты кластың және процедураның атаулары нүктемен (" ') ажыратылады.
Класс деп Delphi ортасындағы үлгі ретінде қолдануға болатын функционалдық толық бағдарламаның үзіндісін атайды.
Алдын ала класты құрып алып, сол кластың көшірмелерін әртүрлі бағдарламаларға немесе бір бағдарламаның әртүрлі үзінділеріне орналастыруға болады.
Delphi құрамына Inprise корпорациясының жүздеген стандартты кластары кіреді. Delphi ортасындағы барлық компонеттер белгілі бір кластың құрамына жатады. Ал формаға ороналастырылған нақты бір компонеттің ат алғы буынның атауы және сандық индекстен тұрады. Delphi кластың туындыларының атаулары TForml, TForm2 және т.с.с. болып келеді, егер код терезесіндегі мәтінді басынан қарап шықсақ, онда келесі қатарларды көруге болады:

unit Unitl
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs;
type
TForml = class(TForm)
Label 1: TLabel;
Buttonl: TButton;
procedure ButtonClick(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Forml: TForml;
TForml = class(TForm) қатары TForml деген жаңа класты TForm-ның туындысы ретінде анықтайды. Стандартты TForm - Windows-тіңбос терезесін анықтайды, ал TForml - формаға орналастырылған екі компонентті сипаттайды, олар:
Label1:TLabel; -Label!:TLabel; - белгі компоненті;
Button 1: TButton: -батырма компоненті:
Бұл анықтамалар Label 1- Tlabel, ал Button 1 - TButton кластарының туындылары екенін көрсетеді.
TForml.ButtonlClick процедураның атынан кейін жақшада нақты параметрі ретінде (Sender: TObject); тұрады. Мұнда Sender - процедураның шақыру параметрі TОbject деген класқа жатады деп анықталған. Процедураның көрсетілген шақыру параметрі алгоритмді процедурадағы анықталған нақты жұмысты орындауға икемдейді. Осы параметр арқылы ButtonlClick поцедурасы OnClick оқиғасын қай компонент құрғанын анықтай алады. Процедураның тақырыбы ";" таңбасымен аяқталады.
Процедура тақырыбынан кейін тұрған Begin ...end: қатарлары процедураның денесі деп аталады.
Енді Begin мен end аралығында Buttonl батырмасын басқандағы орындалатын операторлардың жиынын жазуға болады. Операторлар бір бірінен ";* таңбасымен ажыратылады.
Мысалы, Buttonl батырмасын бір рет сырт еткізгенде, дыбыс шығару әрекетін іске асыру үшін TForml.Buttoniaick(Sender: TObject)-процедураның денесінде келесі операторларды көрсету қажет:
procedure TForml.ButtonlClick(Sender TObject);
begin процедураның басталуы
MessageBeep(MB_OK);
динамиктен әртүрлі дыбыс шығаратын стандартты
процедураны шақыру операторы
end. модульдің соңын көрсетіп оператор, ол автоматты түрде қосылып тұрады.
Енді дыбыс шығаратын құрылғыны іске қосып, бағдарламаны орындауға болады.

1.2 DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ
Компоненттің қасиетін бағдарлама орындалу барысында өзгерту.
Жоғарыдағы формаға орналастырылған Button 1- компонеттің атын Label1сияқты бірден Обьект бақылаушы терезесінен өзгертуге болады.
Сонымен бірге, осы әрекеттерді динамикалық түрде, яғни бағдарламаның кодын өзгерту арқылы орындауға болады.
Динамикалық түрде компонеттің атын өзгерту үшін OnCreate оқиғасын өңдейтін бағдарламаның үзіндісін келтірейік. Обьектілербақылаушысының терезесіндегі компонеттер тізімін ашыңыз. Тізімдегі TForml қатарын таңдап, Events бағанасындағы OnCreateқатарынының оң жағын үзіліссіз рет шертіңіз. Delphi ортасынын шығарған дайындамасына бір қатарды енгізіңіз.
Procedure TForml.FormCreate(Sender:Tobject);
begin
Button 1.Caption:=Дыбыс
end
Динамикалық бағдарлама қайтадан іске қосылғанда, Button 1 батырмасының аты ДЫБЫС-қа өзгертілгенін көруге болады.
Delphi ортасының компоненттері бағдарлама орындалғандағы көріністі пішімін анықтайтын бөлек элементтері ретінде қолданылады. Сонымен қатар, Delphi ортасының көрініспен жұмыс атқармайтын, яғни визуалды емес көптеген маңызды компонеттері бар. Дәлірек айтсақ, компонент алдын-ала даярланған бағдарламаның үзіндісі, оны қажет болғанда құрылып жатқан бағдарламанға ендіруге болады деп түсіну керек. Delphi ортасының құрамына бірнеше компоненттер кіреді. Соларды кейбір маңыздыларын қарастырайық.
Additional парағы. Additional парағының құрамына сұхбаттау терезелерін орнату үшін қолданылатын келесі компоненттер кіреді.
Dialogs парағы. Dialogs парағында Windows ортасының стандартты сұхбаттасу элементтері ұйымдастыру үшін қолданылатын компоненттері орналасқан. Осы прақтың обьектілері орындалғанда көрінбейді және сұхбатттасу жұмыстары бағдарламалы орындалады. Мысалы, if Open Dialogs Execute then Imagel Picture LoadFromFile (OpenDialogl FileName).
Windows-тің сұхбаттасу терезелерінің Dialogs парағында пайда болуларының реті OpenDialog - сұхбаттасу таңдау, SaveDialog - файлды сақтау, FrontDialog - қаріпін орнату, ColorDialog - түсті таңдау, PrintDialog - баспаға шығару, PrinterSetupDialog - принтерді орнату, FinDialog - жолды іздеу, ReplaceDialog - іздеу және алмастыру.
System парағы. Бұл парақты компонентері DDE, OLE таймер және т.с.с. жүйелі сервистік элементтеріне қол жеткізуге мүмкіндік туғызады.

DELPHI 7 ОРТАСЫНЫҢ ПРОГРАММАЛАУ НЕГІЗДЕРІ
Жалпы білім беретін орта мектептің жоғары сыныптарында информатика пәнін оқытуда, обьектілі бағдарланған программалау негіздерін қарастырамыз. Object Pascal тілі - Delphi ортасындағы негізгі программалаушы құрал болып табылады. Бұл бөлімнің негізгі тақырыптарының бірі ішкі программалармен жұмыс істеу іскерліктері екендігі белгілі. Бұл тақырыпты меңгеру оқушыларға көбінесе қиындық туғызып отырады. Сондықтан теориялық мағлұматтар мен жаттау есептерін тиянақты берудің оқу процесінде өзіміз қолданып жүрген тәсілін ұсынамыз.
Процедуралар мен функциялар
Программаларда кейбір операторлар белгілі программаның әр жерінде қайталанып кездесуі мүмкін. Осы қайталанып кездесетін операторлар бөлігін ішкі программа түрінде келтіріп және ішкі программаны шақыруды ұйымдастыру керек. Ішкі программа - бұл үлкен емес программа, яғни жалпы есептің бір бөлігін шешуге арналған. Әрбір ішкі программаның аты болады, ол программада ішкі программаны шақыру үшін қолданылады. Ішкі программаларды құру үшін процедуралар мен функциялар қолданылады.
Ішкі программалардың параметрлері болады. Олар формальды және нақты параметрлер деп бөлінеді. Функцияны сипаттау бөлігінде көрсетілген параметр формальды деп аталады. Процедураны шақыру инструкциясында көрсетілген параметрлер нақты параметрлер деп аталады. Параметрлер ішкі программаға мәліметтер жіберу үшін және ішкі программа нәтижелерінен алу үшін қолданылады.

Функция
Функция - бұл ішкі программа, аты бар инструкциялардың тізбегі. Функцияны шақыру жалпы түрде былай жазыладыайнымалы:=функция(параметрл ер);
1. Айнымалы - функция есептеген мәнді меншіктеуге арналған айнымалының аты,
2. Функция - функция аты
3. Параметрлер - формальды параметрлер тізбегі, функция мәнін есептеу үшін қолданылады.

Төмендегі ескертулерге көңіл бөлу керек:
1. Функция мәні меншіктелетін айнымалының типі, функция типімен сәйкес болуы қажет.
2. Әрбір функция үшін параметрлер саны және типі анықталған болады.
Жалпы түрде функцияны сипаттау төмендегідей болады.
Function аты (1-параметр: 1-тип,...,к-параметр:к-тип):Tun var
жергілікті айнымалыларды сипаттау;begin
функция инструкциясы:
аты:-өрнек;
End;
Function - Delphi ортасының қызметші сөзі, бұл сөзден кейін функция инструкциясы жазылады.
Параметр - функция мәнін есептеу үшін қолданылатын айнымалы.
Аты - функция аты, программадан функция инструкциясына ауысу үшін қолданылады.
Тип - функция мәнінің типі.

Процедура
1. Ішкі программа негізгі прораммаға ешқандай мәліметтерді қайтармаған жағдайда процедура түрінде болады.
2. Ішкі программа оны шақырған программаға бірден артық мән қайтарғанда процедура түрінде болады.

Жалпы түрде процедураны сипаттау:
Procedure аты (var 1-параметр: 1-тип; .
.., var к-параметр: к-тип); var жергілікті айнымалыны сипаттау;
Begin
Процедура инструкциясы жазылады;
End;
к-параметр - формальды параметр, ол процедура ішінде қолданылады. Процедураны шақыру.
Аты (параметр тізімі);
Аты-шақырылатын процедура аты.
Параметр тізімі-үтірмен ажыратылатын нақты параметрлер.
Енді процедуралар мен функцияларға мысалдар келтірейік.
Delphi 7 ортасында ішкі программаларды пайдалану жолдары көрсетіледі. Бұл тақырып бойынша негізгі түсініктерді және ұғымдарды беруде оларды есептермен бекітіп отырған қолайлы болады. Мысалдарды күрделі емес, ықшам етіп және 1-мысалды екі тәсілмен (процедура мен функция) көрсету оқушыларды тез түсінулеріне ықпал етеді деп ойлаймыз. Енді оқушыларға 2-мысалды функциямен, ал 3-ші мысалды процедурамен шығаруды талап етуге болады. Содан кейін оқушыларға жеке орындауға арналған тапсырмалар ұсынылды. Оқушыларға теориялық мағлұматтарды нәтижелі меңгерту үшін осындай практикалық жаттығу есептерін олардың орындалу іс-әрекетін ретпен көрсету арқылы ұсыну қолайлы деп есептейміз.

DELPHI тіліндегі бағдарламаның құрылымы.
Delphi тіліндегі бағдарламаның құрамына .drp кеңейтілуі бар жобаның файлы және .pas кеңейтілуі бар бір немесе бірнеше модульдер файлдарды кіреді.

Жобаның құрылымы.
Жобаның файлы Object Pascal тілінде жазылған және компилятормен өңделетін бағдарлама. Бұл бағдарламаны Delphi автоматты түрде құрастырады және ол бірнеше жолдардан тұрады.
Delphi ортасын іске қосыңыз, Project--View Source опцияларын орындау арқылы келесі терезені шығарыңыз:
Бағдарлама Program сөзімен басталып, End сөзінен кейін қойылған нүктемен (терминатормен) аяқталады. Object Pascal тілінде коптеген арнайы сөздер әртүрлі нұсқау ретінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.