Мақта маталарын өңдеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
I тарау Кіріспе бөлім
1.1Маталармен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7-9
1.2Маталарды дайындау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10-11
1.3Жіп иіру жайында жалпы мағлуматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-15
1.4Иірілген жіптер мен жіптердің топтасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16-18
1.5Иірілген жіптер мен жіптердің ақаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19-20
II тарау Негізгі бөлім
2.1Маталарды өңдеу технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21-44
2.2Тігін машинасымен жұмыс жасау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... .45-47
2.3Тігіс түрлер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..48-
2.4Өлшем алу түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды:
Қолданыған әдебиеттер тізімі:
Қосымша:

Кіріспе
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі:

Мата - жіптер жүйесін өзара көлденең-тік айқастырудан туған тоқыма бұйым. Ертеде матаны жiптерден қолмен тоқыған. Қазiргi уақыттағы матаны машиналармен тоқудың ертеде қолданған тәсiлдерiнiң көп айырмашылығы жоқ. Матада жiптер екi бағытта орналасады: ұзынынан, көлденең. Жіп - қысқа талшықтардан ширатылған, мата және трикотаж тоқуға, киім, кесте, т.б. тігуге, арқан есуге пайдаланылатын жеңіл өнеркәсіп өнімі. Жіп біртектес талшықтан немесе әр түрлі талшықтан иірілуі мүмкін. Жіптің ең басты сапалық сипаттамасы - жіңішкелілігі мен механикалық қасиеттері. Өндіру тәсіліне қарай тарақтап иірілген жіп, иіру машинасында әзірленген жіп болып бөлінеді. Негiзгi жiптердiң саны көп, мықты болады, себебi, матаны тоқығанда оларға көбiрек күш түседi. Маталар жіптермен қатар химиялық талшықтардан жасалады. Химиялық талшықтар мен жіптер табиғи синтетикалық жоғары молекулярлық қосылыстарды химиялық өңдеу нәтижесінде алынады. Бастапқы шикізатқа байланысты химиялық талшықтар, жіптерді жасанды және синтетикалық деп бөлінеді. Жасанды талшықтар мен жіптерді табиғи жоғары молекулярлық қосылыстардан (әдетте шыршадан алынатын целлюлозадан) жасайды. Оларға вискозды, мысты аммиак талшықтар мен жіптер, ацетатты жіптер жатады. Мұнайды, газ бен көмірді қайта өңдеу арқылы алынатын синтетикалық полимерден талшықтар мен жіптер жасалады [9].
Матаның түрлерi жiптердiң түрлерiне байланысты болады. Сондықтан да, олар натуральды, жасанды, синтетикалық т.б. түрлерге бөлiнедi. Пайдалануына байланысты - тұрмыста қажеттi және техникалық. Тоқылғанына байланысты - қарапайым және күрделi. Әшекейленуiне байланысты - түктi және түксiз. Түсiне байланысты - бiр түстi және ала түстi [20].
Жүн мата - бірыңғай жүнен немесе басқа талшықтар қосылып арлас тоқылған маталар. Жүн маталар таза және жартылай жүн мата болып бөлінеді. Жартылай жүн матаға жасанды және синтет. талшықтар көбірек қосылған. Бұл оның сапасын арттырады. Мата жібінің иірілу әдісіне және түріне қарай жүн мата мәуіті, шұға және аралас мата болып жіктеледі. Жүн матаны өндіру процесі күрделі де алуан түрлі. Жүн матаны өндірудің өзіне ғана тән амалы шұға басқыш машинада жүргізілетін процесс. Мұнда сабынды және тұзды т.б. жылы ерітіндіге малынған мата мех. өңдеуден өтеді, арнаулы дәрі дәрмек сіңіріліп су өтпейтін, умаждалмайтын, күйе жемейтіндей сапаға келтіріледі [10].
Кендір мата - кендір және кендір тәріздес өсімдіктер талшығынан тоқылатын мата. Кендір мата өндіруде мақта жіп және жасанды талшықтар да пайдаланылады. Кендір мата тоқылатын кендір жіптер иірілген талшығының түріне, иірілу тәсіліне, жіңішкелігіне және өңделу ерекшелігіне қарай топталады. Кендір мата тоқуда полотналық, атластық, саржалық, ірі әшекейлі, жаккардты, ұсақ әшекейлі тоқылым түрлері пайдаланылады. Полотнолық тоқылым әр түрлі полотнолар мен кенеп мата өндіруде;атластық костюмдік мата өндіруде; саржалық арден трико өндіруде; жаккардты ірі әшекейлі тоқылым дастарқандық және сулық орамал өндіруде қолданылады. Ұсақ әшекейлі тоқылым түрімен сүлгілік маталар тоқылады. Кейбір кендір мата түрпідей қатты болып келеді, сондықтан олар механикалық және химиялық өңдеуден өтеді.
Мақта мата - мақта талшықтарынан тоқылған мата. Мақта талшықтары технологиялық және механикалық қасиеттері жағынан өте бағалы, күн сәулесі мен ауа райының әсеріне төзімді, сабын, сода ерітіндісімен жуғанда бүлінбейді, жақсы боялады әрі арзан. Арнайы өңдеу арқылы оның қасиеттерін өзгертуге, беріктігі мен үйкеліске төзімділігін арттыруға, ширалмайтын, умаждалмайтын, су өткізбейтін қасиеттер беруге болады.
Зерттеу тақырыбының мақсаты - маталарды алу негіздері мен технологиясын және оларды өңдеу жолдарын, ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу тақырыбының нысаны - маталарды алу технологиясының даму және қалыптасу үрдісі.
Зерттеу тақырыбының міндеттері:
- маталарды алу технологиясының ғылыми қарастырылуын анықтау;
- мата ұғымының мәнін, түрлерін қарастыру;
- маталарды алу технологиясының қазіргі жай-күйін талдау;
- маталарды өңдеу технологиясы
Зерттеудің обьектісі:
Матаны өңдеу технологиясымен таныстыру
Зерттеу жұмысының болжамы:
Жұмыс өз алдына мектеп, колледж, жоғары білім оқу орындарының өнерге қызығушы жас шәкірттеріне таныстырмалы курс ретінде болжанылады.
Зерттеудің практикалық мәні:
Зерттеу нәтежелерін жалпы орта мектепте бейнелеу өнерінің пән мұғалімдері мен педогогикалық практика кезінде студенттер пайдалана алады.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы:
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, және қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен, суреттемелер тізімінен тұрады.

1.1Маталармен танысу
Мата (лат. textile -- мата, материя) химиялық талшықтар мен жіптерден жасалған. Химиялық талшықтар мен жіптер табиғи синтетикалық жоғары молекулярлық қосылыстарды химиялық өңдеу нәтижесінде алынады. Бастапқы шикізатқа байланысты химиялық талшықтар, жіптерді жасанды және синтетикалық деп бөлінеді.
Жасанды талшықтар мен жіптерді табиғи жоғары молекулярлық қосылыстардан(әдетте шыршадан алынатын целлюлозадан)жасайды. Оларға вискозды, мысты аммиак талшықтар мен жіптер, ацетатты(негізінен триацетапты)жіптер жатады. Мұнайды, газ бен көмірді қайта өңдеу арқылы алынатын синтетикалық полимерден талшықтар мен жіптер жасалады.[[][2]]
Солардың ішінде ең көп тарағандары:
* полиамид талшықтары мен жіптері(капрон, анид),
* полиэфир(лавсан),
* полиакрилонитриль(нитрон),
* поливинилхлорид(хлорин),
* полиолефин (полипропилен, полиэтилен) талшықтары мен жіптері.[[3]]
Химиялық талшықтардың барлық түрлері (бұрын оларды штапель талшықтары деп атаған) жалғыз (элементарлы) талшықтардан тұрады. Бұлардан тоқыма өнеркәсібінде әуелі жіп жасалып, содан соң маталар мен трикотаж бұйымдары (кілем, түкті төсеніш, мата тәрізді тоқылмаған материалдар) тоқылады. Химиялық талшықтардың кейбір түрінен жіп, мата, трикотаж бұйымдарды таза күйінде де, сондай ақ табиғи талшықтармен (мақта, жүн, зығырмен) араластыра отырып та жасайды. Химиялық жіптер техникалық және тоқымалық деп екі үлкен топқа бөлінеді. Техникалық топқа неғұрлым жуанырақ, беріктігі жоғары жіптер жатқызылады. Бұлардан автомашинаға арналған арқан-дар, парашюттерге, балықшыларға арналған аулар мен құрал-жабдықтар, қозғалтқыш белдік, кәдімгі арқандар, т. б. жасалынады.[[4]]
Тоқымалық химиялық жіптерге жіңішке (әдетте белгілі бір дәрежеде ширатылған немесе көлемді) жіптер жатқызылады, бұларды иірмей ақтікелей мата және трикотаж бұйымдар тоқу үшін қолданады(бұрын бұл жіптерді жасанды жібек деп атаған).
Белгілі бір химиялық талшықтар мен жіптер әр елде әрқалай аталады(мұндайда бұлардан жасалынатын шетелдік маталар мен тоқыма бұйымдар да талшықтың атауымен аталады).[[5]]
Мата түрлері:
Сырт киімдік бағалы маталар: барқыт, тұқаба, берен, биқасап, бүлде, дүрия, қамқа, қойқын, қыжым, мақпал, мауыты, міндала, пайы, баршын, парша, пүліш, саң, тапта, ұштап, тібек, шұға, мана, ләмбөк, дыраб, манат, масаты, борлат, бояқ, бұйдас, зипуын, дабы, сылаң, қасапдар, қаламы, қымқап.
Жібек маталар: баршын, кініпас, кіріс, кіләңкөр, күлдірі, қатипа, батсайы, сарпөңке, сіндіп, тапта, торғын, торқа, шәйі, қырмызы, атлас, кінауыз, маңлық, құлпы.
Жұқа маталар: зон, ақсұп, борлат, бомази, бояқ, дабы, сыңсыма, сұрып, сәтен, сиса, шағи, бітес, тек, зәріп, саржа, құмаш, орысқол, тайғақ.
Арзанқол маталар: ләмбік, діке, үлдірік, ләстік, кенеп, шөжім, шыдаған, сұпы, шыт, бөз, тептік, аңзу, күн-түн, тібен, сәлдебөз, меткетон, тіке.
Жүн мата Бірыңғай жүнен немесе басқа талшықтар қосылып арлас тоқылған маталар. Жүн маталар таза (6-10%ғана өзге талшық қосылған) және жартылай жүн мата болып бөлінеді. Жартылай жүн матаға жасанды және синтет. талшықтар көбірек қосылған . Бұл оның сапасын арттырады(тез тозбайды, мыжылмайды, т. б. ). Мата жібінің иірілу әдісіне және түріне қарай жүн мата мәуіті, шұға және аралас мата болып жіктеледі. Жүн матаны өндіру процесі күрделі де алуан түрлі. Жүн матаны өндірудің өзіне ғана тән амалы шұға басқыш машинада жүргізілетін процесс. Мұнда сабынды және тұзды т. б. жылы ерітіндіге малынған мата мех. өңдеуден өтеді, арнаулы дәрі дәрмек сіңіріліп су өтпейтін, умаждалмайтын, күйе жемейтіндей сапаға келтіріледі.
Кедір мата Кендір және кендір тәріздес өсімдіктер талшығынан тоқылатын мата. Кендір мата өндіруде мақта жіп (көбінесе өріс үшін) және жасанды талшықтар да пайдаланылады. Кендір мата тоқылатын кендір жіптер иірілген талшығының түріне(түтілген талшық яки қалдық), иірілу тәсіліне (құрғақ яки дымқыл) , жіңішкелігіне және өңделу ерекшелігіне қарай топталады. Кендір мата тоқуда полотналық, атластық, саржалық, ірі әшекейлі, жаккардты, ұсақ әшекейлі, т. б. тоқылым түрлері пайдаланылады. Полотнолық тоқылым әр түрлі полотнолар мен кенеп мата өндіруде;атластық костюмдік мата өндіруде;саржалық арден трико өндіруде;жаккардты ірі әшекейлі тоқылым дастарқандық және сулық орамал өндіруде қолданылады. Ұсақ әшекейлі тоқылым түрімен сүлгілік маталар тоқылады. Кейбір кендір мата түрпідей қатты болып келеді (мыс. , астарлық, шатырлық, орамдық, ыдыстық, қаптық кендір маталар, брезент, желкен, т. б. ), сондықтан олар мех. және хим. өңдеуден өтеді.
Мақта мата Мақта талшықтарынан тоқылған мата. Мақта талшықтары технологиялық және механикалық қасиеттері жағынан өте бағалы, күн сәулесі мен ауа райының әсеріне төзімді, сабын, сода ерітіндісімен жуғанда бүлінбейді, жақсы боялады әрі арзан. Арнайы өңдеу арқылы оның қасиеттерін өзгертуге, беріктігі мен үйкеліске төзімділігін арттыруға, ширалмайтын, умаждалмайтын, су өткізбейтін т. б. қасиеттер беруге болады. Мақта мата жіңішке және орташа талшықтардан, сондай ақ төменгі сортты мақтадан және жіп иіру кезінде түсетін қалдықтардан да тоқылады. Мақта мататоқуға көбінесе жіңішкелігі орташа талшықтардан кард әдісі бойынша иірілген жіп пайдаланылады. Ал жіңішке талшықты мақтадан тарақтап түту арқылы 65-170 нөмірлі жіп иіріледі де одан жұқа мата тоқылады. Төменгі сортты мақта мен оның қалдықтары аппаратты әдіспен иіріліп, қалың мата тоқуға жұмсалады әрі бұл жіпті түкті мата тоқығанда арқау ретінде пайдалануға болады. Кейбір Мақта матаның өрісіне мақта жіп, арқауынан бос ширатылған вискоз жіп қолдануға болады.[[][13]]
Мақта мататоқуға барлық тоқылым түрлері пайдаланылады: полотнолық, саржалық, сәтендік және атластық аралса және ұсақ әшекейлі, көп қабатты, түкті және тұзақты тоқылым.

1.2Маталарды дайындау технологиясы
Маталарды дайындау процесі бірнеше операциялардан тұрады: шикі маталарды дайындау және қабылдау, тегістеу, шлихталау, буландыру, ағарту. Қажет болған жағдайда маталар мерсеризацияланады, өсік талшықты етіледі және қысқартылып, сонымен қатар ширату машиналарында енді етіледі.
Осы процесс құрамына кіретін операциялар - маталарды баяу немесе баспалау үшін дайындау, басқаша айтқанда оның бетінен табиғи қоспаларды және талшықтарды аластату және өңдеу процесінде мата бетіне қосылған көмекші заттарды аластату (шлихталар, парафиндер немесе стеарин және т.б.) және маталарға ақ түстерді беру болып табылады.
Маталарды дайындау процестеріне келесі талаптар қойылады: қайнатылған және ағартылған маталар бірқалыпты боялуы тиіс, және маталардың физика - механикалық қасиеттері нашарламауы қажет, процесс мүмкіндігінше үздіксіз жүргізілуі қажет. Одан басқа мерсеризациялау маталардың шөккігіштігін төмендетуі қажет.
Маталарды дайындау үшін қабылдау фабриканың шикі маталар қоймасында жүргізіледі. Тоқыма фабрикаларынан маталар кесінді түрлерінде келіп түседі, мата кесінділерінің ұзындығы ондаған метрге жетеді, әрбір кесінді маркілеуге ие болады, онда: артикулы, матаның сорты, нөмірі, метрлер саны және т.б. көрсетіледі. Шикі маталардың әрбір келіп түскен партиясынан 10 пайыз кесіліп алынып және бақылаушылық ақауларға сұрыптауға тартылады. Ақауларға сұрыптаудың мақсаты - матаның фактілі сорттылығының көрсетілген спецификаға сәйкестігін анықтау және безендіру үшін партияны таңдап алу болып табылады.
Маталарды ақауларға шығару кезінде сыртқы көрінісініңі ақаулары тексеріліп және маталардың физика- механикалық көрсеткіштеріне лабораториялық талдаулар жасалады.
Маталар кесінділерін ақауларға сұрыптаудан соң партияны таңдап және клейма салады. Клеймаға партияның нөмірін, матаның артикулын, тоқыма фабрикасының аталуын және өңдеу тәсілін көрсетеді. Бір партияға кіретін маталар кесінділерін тігін машиналарында тігеді, машинаның маркісі ПМЗ, ЗМЗ және т.б. болуы мүмкін. Ең жақсы болып түйісу орындарын бекіту болып табылады. Тігіс орны берік, артық мөлшерсіз, қыртыссыз және бүгілу орындары болмауы қажет, осы осы ақауларп мөлшеріне өндіріс қалдықтарының мөлшері тәуелді болып келеді.
Шикі маталардың қоймасынан маталар партиялары ағарту цехына жіберіледі.

1.3Жіп иіру жайында жалпы мағлуматтар
Иірілген жіп деп шектеулі ұзындығы бар талшықтарды иіргеннен пайда болған жіпті айтады. Талшықты массадан иірілген жіп алу операциясыньң жиынтығын иіру деп атайды. Иіруге пайдаланатын талшықтарды иірілетін дейді. Оған жататындар: жүн, мақта, зығыр, таза жібектің қалдықтары, әр түрлі штапель талшықтары.
Иіру әдісі мен иірілген жіптің түрі талшықтьң ұзындығы мен жуандығына байланысты. Мақта мен штапель талшықтарын иіргенде темір тісті шөткені (карда) пайдаланады. Ұзындығы орташа талшықтар осы әдіспен өңделеді.
Мақтаның, жүннің, таза жібектің ұзын талшықтарына тарау (гребень) әдісімен өңдеу ьңғайлы. Бұл -- жіңішке, біртекті, тығыз және тегіс иірілген жіп алуға мүмкіндік береді. Мақта жүннің қысқа талшықтарын аппаратты әдісімен өңдеп, жуан, болбыр, жуандығы әртүрлі үлпілдеген жіп алынады.
Иіру процесінің негізгі операциялары талшықтарды қопсыту және түту, тарау, тегістеп созу, иіруге дайындау және иіру. Жіп иіру фабрикаларына талшықтар престеліп, 170 -- 250 кг-дық бума болып келеді.
Талшықты қопсыту және түту иірудің барлық үш әдісінде де жүргізіледі. Талшықтың престелген массасын шүйке-шүйке қылып қопсытады да, қосындыларынан біршама тазартады. Металл пластинкалардың соғылуы салдарынан қопсытатын және түтетін машиналардың әрекетінен престелген талшықтардың шүйкелері босап, болбыр массаға айналады. Тарағанда ішіндегі қоспалардан түгелдей тазарады да, шүйкелер бөлек талшықтарға жіктеледі. Шөткелі және аппаратты әдістерінде, яғни шөткемен тарағанда талшықтар өткір, жіңішке металл инелері бар екі тақта (кардолента) ортасынан өткізіліп, шөткемен тарау әдісінде талшықтың таралған жұқа қабаты (ватка), воронка арқылы өтіп лента есілген талшықтарға айналады
Аппаратты әдісте таралған ватка (кенеп) белдікті бөлгішпен өте көп жолақтарға ажыратылып, аздап ширатылған, тегіс бұрым тәрізді есілген талшықтарға айналады.
Тарақты әдісте талшықтар тарау машиналарында тағы да таралады да,
қысқаларынан ажыратылылып, тек ұзын талшықтардан ғана лента түзіледі. Бөлінген қысқа талшықтар аппаратты әдіспен иіріледі. Бұл жіп жуан әрі бірқалыпты болмай шығады.
Лентаны тегістеу және созу лентаның жуандығын бірқалыпты ету мақсатымен оның бірнешеуін біріктіріп, ленталық машиналардан өткізу арқылы жүргізіледі. Ленталық машина айналу жылдамдығы біртіндеп жоғарылайтын бірнеше біліктермен жабдықталған, лента солардың арасынан өткенде біртіндеп жіңішкеріп, ал талшықтар бірнеше қатарға бөлінеді.
Иіру алдындағы дайындықты жүргізетін машина (ровничная) лентаны созып, ширатып тегіс бұрым тәрізді талшықтар жасайды. Ровницалық машина арқылы өтіп (зығыр біреуінен, мақта біреу-екеуінен, қылшықты жүн төрт бесеуінен, биязы жетеуінен) бұрым жіпкіп кереді, ал талшық бойын түзеп жазылады.
Иіру -- иіру машиналарында іске асады. Ровницаны соңғы рет созып, жіп қылып иіреді де орап шығарады. Сақиналы иіру машиналарынан иірілген жіпті собық түрінде болады. Талшықтарды иірудің құрғақ және дымқыл әдістері бар. Мақта, жүн, таза жібектін қалдықтарын, штапель талшықтарын құрғақ күйінде иіреді (құрғақ иіру). Зығыр талшығын құрғақ та, ылғалдап та иіреді. Ылғалды әдіспен иіргенде тығыз әрі тегіс жіп алу үшін ровңицаны ыстық су құйылған ыдыста ұстап, пектинді заттарды жұмсартады.
Соңғы жылдары ұршықсыз иіру әдісі кең дамуда, бұл жағдайда аэромеханикалық, әсіресе пневмомеханикалық иіру машиналары қолданылуда. Пневмомеханикалык, әдісте иіру машинасына талшық лента түрінде беріледі де, ауа
ағынымен шашыранды күйінде воронкаға сорылып, тығыздалады. Иіру камерасында талшықтар жіп болып иіріледі.
Ең қарапайым әдіс -- аппараттық, себебі оған лентаны және ровницаны өңдеу процестері кірмейді: тараудан соң тікелей иіру басталады. Ең күрделі әдіс - тарақтық, себебі оған тарақпен түту және тарақты машинамен түту алдындағы қосымша дайындық операциялары кіреді.
Ұзын және қылшықты жүн талшықтары ірі тарақты иіру әдісімен өңделеді -- иірілген жіп тығыз және қатты болады. Ұзындығы орташа биязы жүн майда тарақты әдіспен иіріліп аздап мамығы шығып тұрған жіңішке жіп алынады. Ұзьндығы орташа қылшықты және жартылай қылшықты жүн жартылай тарақты жүйемен өңделеді, яғни түтілмейді. Соның нәтижесінде сырттай тарақты әдіспен алынған жіпке ұқсас жартылай тарақты жіп алынады.
Ең қысқа жүндер аппараттық иіруге кетеді. Бұл жағдайда талшықтың нәзіктігіне байланысты өте жіңішке, мамықты әрі жұмсақ жұқа шұғалық жіп, немесе, жуан әрі қатты шұғалық жіп алынады. Аппаратты жіп иіруде талшықтарды тегістеу мен түзету процестері болмағандықтан жұмсақ әрі қальңдығы әрқалай жіп алынады.
Жүнді иірген кезде әр түрлі талшықтарды араластыру кең тараған. Аппаратты иіруде жүнге қосатын қоспалардың құрамына қойды қырқып алған жүн талшықтарынан басқа заводтық жүн, қалпына келтірілген жүн, мақта, штапельді талшық кіреді. Аппаратты иіруде талшықтарды араластыру тараудың алдында жүргізіледі.
Тарақты иіруде жүнге жасанды және синтетикалық штапельді талшықтар
қосады. Араластыру әр түрлі талшықтардьң таралған ленталарын біріктіру арқылы жүргізіледі.
Иіру процесінде штапельдік талшықтар таза күйінде де, таза натуральді талшықтармен аралас күйінде де пайдаланылады. Штапельдік талшықтарды таза күйінде иіру шөткелі әдіспен жүргізіледі. Таза штапельді иірілген жіп алу үшін 0,4 текстен (№ 2500) 0,16 текске (№ 6000) дейінгі вискоза талшықтары пайдаланылады. Штапельді талшықтарды иірудің ерекшелігі -- иіру процестерінің барлық кезеңдеріндегі электрленуін азайту үшін міндетті түрде эмульсиялау болып табылады. Талшықтарының және тонинасының ұзына бойы бірқалыпты болуына байланысты штапель жіптер тегіс және біртекті болып шығады.

1.4Иірілген жіптер мен жіптердің топтасуы

Иіру әдістеріне қарай мақтадан иірілген жіптер - шөткелік, тарақтық және аппараттық жүннен иірілген жіптер - аппараттық, тарақтық және жартылай-тарақтық, жібектен иірілген жіптер - тарақтық және аппараттық; зығырдан иірілген жіптер - құрғақтай иірілген зығыр жіптерге, ылғалды иірілген зығыр жіптерге, құрғақ және жіп, ылғалды әдіспен қалдықтан иірілген жіп болып бөлінеді.
Талшықтардың, құрамына қарай иірілген жіп біратты талшықтардан тұрса біртекті деп және әратты талшықтардан тұрса әртекті (аралас) деп бөлінеді. Өңделуі мен бояуына қарай иірілген жіп шикі түсті (өңделмеген), ағартылған, боялған, зерленген, меланжды (түрлі-түсті талшықтардан құрылған) болып бөлінеді.
Құрамы (конструкциясы) жағынан жалаң қабат ширатылған, қосарланған, үлгілі, сымаралас және үлкен көлемді болып бөлінеді. Жалаң қабат иірілген жіп - иіру нәтижесінде ширатылған жеке талшықтардан тұрады. Жалаң қабат иірілген жіпті тарқатсақ белек-бөлек талшықтарға ажырайды.
Ширатылып иірілген жіп екі және одан да көп жіптерден тұрады. Егер тарқататын болсақ, ол жіптерге ажырайды. Қосарланып есілген өзара жіптер (капрон жіптер) төсемдік маталар дайындауға жұмсалады. Кескінделген дара жіптер жылтыр болады, сондықтан тоқыма бұйымға сәндік береді.
Флирет -- көлденен қимасы жалпақ капронды дара-жіп. Пластилекс -- ауасыз кеністікте металл тозанын бү-ріккен полиэтилен пленкаларынан жасалған ленталар.
Иірілген жіп пен жіптердің қасиеті. Стандартта көрсетілген иірілген жіп пен жіптердің қасиетіне олардың сызықтық тығыздығы, ширатылуы, мықтылығы, созылғыштығы, тегістігі жатады. Талшықтардікі сияқты иірілген жіп пен жіптердің сызықтық тығыздығы текспен сипатталады.
Иірілген жіптің жуандығы текс жүйесінде 1000 м жіпке келетін грамм өлшеміндегі массаньң шамасымен анықталады. Текстің сандық мазмұны неғұрлым жоғары болса, жіп те солғұрлым жуан. Штапельді мақта және шеткелі иірілген аралас жіптің сызықтық тығыздығы 12 - 85 текс, биязы жүннен иірілген тарақты жіптің (бір қабаты да, араласы да) сызықтық тығыздығы 16 - 41 текс, қылшық және жартылай қылшық жүннен иірілген тарақты жіптін, сызықтық тығыздығы 28 -- 85 текс, зығырдан иірілген жіптін, сызықтық тығыздығы - 18 - 300 текс.
Аппаратты иірілген жіптің сызыктық тығыздығы - мақтанікі - 85 - 250 текс, биязы жүндікі - 125 - 670 текс. Текс пен метрикалық номерді анықтау үшін иірілген жіпті таразыда немесе квадрант деп аталатын арнайы аспапта өлшейміз.
Квадранттар салмақтық және номерлік болып бөлінеді. Рычагтің ілгегіне жүз метрлік пасманы ілгенімізде рычагтың екінші басындағы стрелка тиісті массаны не номерді көрсетеді.
Жіптердің диаметрін жуандық өлшегіш немесе сызықтық тығыздық бойынша есептеу арқылы анықтауға болады. Иірілген жіптің ширатпасы оның 1 м ұзьндығына келетін сұралу санымен сипатталады. Ширатпаның өсуіне байланысты иірілген жіп тегіс, мықты, серпімді болады. Ары қарай жіптің мықтылығы артпай кемісе, оны ширатудың шегі дейді.
Ширатылған мөлшерді анықтау үшін иірілген жіптің үлгісін арнайы аспапта ширатпа өлшеуіште тарқатады. Ширатпа өлшеуіште иірілген жіптің үлгісін бекітуге арналған екі қысқаш, тарқатқан кезде жіптің ұзаруын көрсететін тартылу күшін өлшегіш , жіптің тарқатылуын қарауға арналған лупа және айналу санын есептегіш бар. Қысқаштың біреуі қозғалмайды, екіншісі, айналатыны, есептегішпен жалған-ған. Мақта штапель жіптерінің басқа талшықтардың барлық түрінен жасалған құрама, бұралған иірме, сонымен бірге жалаң иірілген жіптердің ширатпасын анықтау үшін талшықтардың параллель түсуіне дейін тарқату әдісі қолданылады.
Жіптерді оң және сол ширату бар. Егер тарқату оң қолмен өзіңнен сыртқа қарай жүргізілсе оң ширату дейді. Оң ширату Z латынның әрпімен, ал сол ширату S латынның әрпімен белгіленеді.
Иірілген жіп пен жіптерді, талшықтарды көргендегі мықтылық мөлшері оларды үзуге жеткілікті ең аз салмақпен сипатталады. Үзу салмағы жіп улгісін үзу машинасында көру арқылы анықталады. Бұл жағдайда үзу салмағын ұзындығы 100 м бір тал жіп үшін де, бүкіл ширатылған жіп үшін де анықтауға иірілген жіптің созылғыштығы динамометрде жіптің үзілердегі мықтылығымен қоса анықталады.
Созылғыштық жіптің үзілер кездегі ұзаруымен сипатталады және талшықтың құрамына, жуандығына және иірілген жіптің - ширатылымына байланысты. Тегіс еместік - иірілген жіп пен жіптердің жуандығыньң, ширатылуының, мықтылығының және ұзаруының бірдей еместігі. Иірілген жіптің тегіс еместігін лабораториядағы эталондармен (үлгілермен) қатар қойып салыстыру арқылы немесе олардың тиісті аспаптардағы бірнеше керсеткішін өлшеп сонан соң формула бойынша тегіс еместік процентін есептеу арқылы анықталды. Таза талшықтан иірілген жіп пен құрама жібек жіптерге қарағанда химиялық және штапельдік талшықтардан жасалған жіптер қасиеті жағынан біркелкі.

1.5 Иірілген жіптер мен жіптердің ақаулары
Иірілген жіптер мен жіптердің ақауыньң негізгі себебі төменгі сапалы және қоқым шикізаттан, механизмдердің бұзылуы мен машиналардың күтімінің жоқтығынан. Қоқым жіп - шала тазаланған шикізаттан дайындалған жіп. Қоқым мақтадан иірілген жіпте тұқымньң қабы, жапырақтардың немесе қауыздың қалдығы, қоқым жүннен иірілген жіп те - ошаған қалдығы, ал зығыр жіпте оталшықтың қоқымдары болады.
Майлы және кір жіптер талшықтарға машина майыньң тамуынан және түрлі былғаныш заттардың қосылуынан болады. Иірілген жіптер мен маталарды қайнатқанда кірі кетеді, бірақ майлы дақтар қалып қояды.
Басылған және кедір-бұдыр жіптер - иірілген жіптерде жуан немесе жіңішке жерлердің кездесуінен болады. Мұндай ақау - лента мен ровницаны бірқалыпты тартпаудың салдарынан болады. Кентектер - талшықтарды жеткілікті ширатпаудан жіпте пайда болған жуан жерлер.
Сызықтық тығыздығы жағынан бірқалыпты емес жіптің шығуы - бір немесе әр түрлі собықтардың жіптерінде қалындықтың әжептәуір ауытқуынан болады.
Түйін - иірілген жіпке түбіттін оралып кетуінен пайда болатын жуан жерлер. Жуан жіп - ровница үзіліп, ұшы жанындағымен бірігіп кеткенде пайда болады. Жібек шикізатының негізгі ақаулары мынандай: Түйін жіптің қысқа кесіндісінде кездесетін жуанданған жері; Қатпарлар жіптің ұзын кесіндісінде кездесетін жуан, тығыз жерлері, қылкан - желімі ұстамай ұшы сыртқа шығып тұрған жібек жіп.
Шатасу - кокон жіптерін бірқалыпта тартпаудын салдарынан бір немесе бірнеше жіп ортадағы жіпке оралып қалады. Жасанды жіптердің негізгі ақаулары мынадай: вискоза жіптерінің біртегіс жақсы жылтырамауы. Ол - жіп түзілген тұндырма ваннада бос қышқыл мөлшерінің артықшылығынан болады; Жіп ерітіндісінің лас және біртектілігінен туатын әр түстілік; Түктілік - үзіліп, жіптің сыртына шығып тұрған жәй жіптердің ұшы ол - жіп ерітіндісін ауа түйіршіктерінен жақсы тазартпағандықтан және оның жөнді тұтқыр болмауынан; бұйралылық - жіптің қысқа кесіндісіндегі толқынды иілу.
Иірілген жіп пен жіптердің ақауы маталар мен тігін бұйымдарының сапасын төмендетіп, сырт көрінісін бұзады. Ақау жіптен жасалған мата да ақаулы болып шы-ғады. Қоқым жіптен жасалған мата теңбілді болады. Жуандығы түрлі жіптерден жасалған мата жолақты болады. Жіптің ақауы матаны бояғанда анық байқалады. Майлы жіптер бояу алмайды.

II тарау Негізгі бөлім
2.1Маталарды өңдеу технологиясы
Станоктың алынған, өңделмеген матадан (шуда жіп) дайын мата алу үшін жүргізілген физико-химиялық және механикалық процестердің жиынтығын матаны өңдеу деп атайды.
Матаны өңдеудің мақсаты - олардың қасиетін жақсарту, адам қызығатындай товарлық түр беру. Өндеу жүргізгенде мата жасалған талшықтардың химиялық құрамын ескереді. Мысалы, есімдік талшықтарынан жасалған маталарға өндеу жүргізгенде кышқыл қолдану керек болса ерітінді концентрациясы мен өңдеу уақытын мұқият қадағалау қажет, себебі матаның мықтылығы кеміп немесе бүлініп кетуі мүмкін.
Өңдеу операцияларының жүйелілігі әр матаға тағайындалған технологиялық желіге байланысты. Өңдеу процесінде кейбір операциялардың қайталануы да мүмкін. Мысалы, кейбір калың барқыт түкті драп артикульдерін алу үшін түктеу мен қырқу бірнеше рет қайталанады. Таза аппақ зығыр матасын алу үшін қайнату мен ағарту кезекпен 4 рет қайталанады.
Жұмсау максатына байланысты маталар арнайы өңдеуден өтеді. Мысалы, плащтық және шинельдік маталар су сіндірмейтін заттармен өңделеді, шатырлық маталар - шірітпейтін заттармен өңделеді, ал сәндік маталар металданудан өтеді, және т. б.
Химиялық талшықтардың кең қолданылуына байланысты талшықтар мен жіптердің әрқалай отыруына негізделген өңдеудің бірнеше процестері бар. Соңғы жылдары өңдеу өндірісінде пайдаланылатын тамақ өнімдерін (крахмал, ұн және т. б.) химиялық заттармен алмастыру жүріп жатыр. Жоғарғы өнімді толассыз жүйелер орнатылуда: маталарды бұраулы күйінде ағартатын толассыз жүйелер, бояйтын бес аспап жүйелер, жазылып-жайылған маталарды үздіксіз ағартып отыратын агрегаттар, қыртыстанбайтын, отырғызбайтын өңдеу жүйелері және т. б.
Құрал-жабдықтарды жетілдіру, ағынды жүйелерді орнату, механикаландыру мен автоматтандыруды кен түрде енгізу, химиялық өнеркәсіптің соңғы жетістіктерін пайдалану - өңдеу өндірісінде еңбек өнімділігін арттырып, өнімнің сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.
Мақта маталарын өңдеу. Өңдеу өндірісіне түскен өңделмеген мақта маталары жарамдылығына қарай бөлініп, тазалығына және ақау санына карай ағартуға, бояуға немесе сурет басуға жіберіледі.
Өндірістің жоспарына сәйкес және жабдықтардың өнімділігіне қарай бір артикулдегі маталарды бірнеше жүздеген бумамен партияларға топтастырады. Іріктелген бума маталарға жуғанға кетпейтін таңба (клеймо) салады да өңдеудің барлық операциясынан өткізу үшін үзіліссіз лента қылып тігеді. Мақта маталарды өңдеудің негізгі операциялары мыналар: отпен шарпу, шликтовканы кетіру, пісіру, ағарту, мерсерлеу, түктендіру, бояу, баспа сурет салу және соңғы өңдеу (аппреттеу, керу, каландрлеу).
Отпен шарпу -- іш киімдік маталардың кірлеуін тездететін және баспа сурет салғанда ақаулар жіберетін сыртқы көрінісін бұзатын талшықтың ұштарын өңделмеген мата бетінен кетіру. Дәке мен тукті маталардан басқаларының барлығын отпен шарпиды. Ол үшін газбен шарпитын машиналар мен науалы шарпығыш агрегаттар пайдаланылады. Газбен шарпитын машиналарда мата газ жанарғысында күйдіріледі, жалынның үстімен талшықтардың ұшы етеді. Науалы шарпығыш агрегаттарда талшықтардың катты қыздырылған металл науанын бетіне жанасады да күйіп кетеді.
Үнемділігіне байланысты газбен шарпитын машиналар ендірісте кең қолданылады. Әдетте матаның бет жағы үйтіледі. Іш киімдік және көйлектік маталар екі жағынан үйтіледі. Жанарғы жалынының үстінен беттік тығыздығы төмен жұқа матаны өткізгенде матаның бетіндегі және жіптердің арасындағы талшықтың үштері де күйеді. Отпен шарпылғаннан соң мата бу ұшқын өшіргішіне немесе су құйылған ваннаға салынады.
Күйдіру процесінде мынандай ақаулар болуы мүмкін: толық шарпылмау (матаның қозғалу жылдамдығы жоғары болса), тегіс шарпылмау (машинаның бұзылғандығынан), ұшқынды өшірмегендіктен немесе қозғалу жылдамдығының аздығынан матаның күйіп кетуі (жалпы немесе кейбір жері).
Шлихтамен кетіру - шлихталау кезінде жағылған крахмалды кетіру үшін жасалатын өңдеу операциясы. Маталарды 4 - 24 сағат су құйылған жәшікте ұстап, дымқылдап, артынан шаяды.
Жібіту процесін жеделдету үшін крахмалдың ашуына жағдай туғызатын күкірт қышқылы, ащы натр, натрий гетохлориді және бактерия тектес басқа да препараттарды (биолаз, т.б.) суға қосады. Ашу процесінде крахмал қантты затқа айналады, ал бұрап жуғыш машинасы матаны жуғанда ол тез кетеді.
Шлихтамен кетіру кезінде мынандай ақаулар болуы мүмкін: шлихтамен жөнді кетпейді, шлихта тегіс кетпейді, бүктетіліп не кептеліп қалу, ұзақ жатқандықтан немесе қышқылдың әсерінен матаның босауы. Қайнатып пісіру целлюлоза қоспаларынан (балауыз тектес, пектинді, азотты және минералды заттардан) және де кірден, шлихта қалдықтарынан тазарту мақсатымен маталарды сілті ертіндісімен өңдеу.
Қайнату үшін кальцийленген сода, бисульфит және натрий силикаты және т. б. қосылған күйдіргіш натр ерітіндісі пайдаланылады.
Маталарды кысыммен 4 - 8 сағат қақпағы тығыз жабылған пісіру қазандарында, немесе 98 - 100°С температурада 1- 2 сағат уақыттай үздіксіз әсер ететін аппаратында қайнатады. Қайнатқан соң маталарды алдымен ыстық, сонан соң суық сумен шаяды. Қайнату нәтижесінде матанын массасы 4 - 8%-ке кемиді. Қайнап - піскен маталардың гигроскопиялық қасиеті жоғары, суда және бояу ерітінділерінде жақсы жібиді әрі ағарады.
Қайнатып пісіру ережесін бұзу төмендегідей ақаулар туғызады: матаны қазанда дұрыс жайғастырып салмасақ, күйдіргіш натрдьң концентрациясы дұрыс болмаса, кайнатқыш сұйықтықтың айналымын жасамаса толық қайнап піспейді; суда магний мен кальцийдің тұздары болса матаның бетінде әк дақтары пайда болады, темірдің гидрототығы мата бетіне тұрса да дақ пайда болады; қазандағы ауа оттегінің артықтығы матаны босатады.
Ағарту - мата үнемі аппақ шаңқаң болып тұру үшін тотықтырғыш ерітіндімен жасалатын өңдеу. Ағарту барысында мақтаға сарғыш түс беріп тұратын табиғи бояғыш пигменттер тотығады. Ағарту үшін натрий гипо хлоритін, сутегі пероксиді тотығын, натрий хлоритін, асқын оксидті сірке қышқылын қолданады. Ағартуды ескі, химиялық әдіс пен жүргізуге де болады, бұл жағдайда мата үздіксіз, ұзақ уақыт жатады.
Ағартуды классикалық тәсілмен іске асырады, мұның өзі матаның үзақ уақыт жатуы және үзіліссіз ағынды әдіспен жүргізіледі. Үзіліссіз ағынды әдісте шлихтовканы кетіру, қайнатып пісіру және ағарту бірінен соң бірі үзіліссіз жүргізіледі. Маталарды толассыз ағартуда жоғарғы өнімді құрал-жабдықтары пайдалану өңдеу уақытын қысқартады және де шыққан өнімнің сапасын арттырады.
Ағартудан болатын ақауға мыналар жатады: мактаның босауы, ағарту сапасыньң төмендігі, қоспадан нашар тазартудың салдарынан матаның сақтағанға шыдамай сарғайып кетуі.
Мерсерлеу - керілген матаны 16 - 20°С-де күйдіргіш натрдың концентрацияланған ерітіндісімен өңдеп, ыстық сумен, одан кейін суық сумен шаю. Мерсерлеу матанын мықтылығын 20%-ке көтереді, оған жылтыр, жібек сияқты түр береді, гигроскопиялық қасиетін арттырады және боялу қабілетін жаксартады.
Түктеу - мата жұмсақ үлпілдек және жылу сақтағыш болу үшін оның бетіне түк салу. Матаға түктеу - инелі лентамен каптаған түксалғыш машиналарда жүргізіледі. Түктеу кезінде түкті біліктермен қапталған жіңішке металл инелері арқау жіптен талшықтарды суырып шығарады, соның нәтижесінде матаның бетінде түк пайда болады. Бәйке, фланель, помази, мақтадан тоқылған шұға, шибарқыт және тағы да басқа қыстық киімге арналған маталарға түк салынады. Түк салғанда туатын ақаулар: матаның босауы, нашар таралуы.
Бояу - матаға түгелдей бір түр беру үшін бояғышқа қолдану. Бояғыштар табиғи көбіне өсімдік текті және синтетикалык болуы мүмкін. Маталарды бояу үшін, негізінен, тас көмірден алынатын синтетикалық бояғыштар қолданылады. Бояғыштар майдаланған құрғақ ұнтақ немесе паста түрінде шығарылады. Бояғыштың түсі, ашықтығы, күнге, терге, ылғалға жууға және үйкеліске төзімділігі бояғыштардың химиялық құрамы мен молекулаларының құрылымына байланысты. Матаны бояудан бұрын бояғышты суға ерітеді. Бояу процесінің сатылары мынандай: судағы бояғыштың матаның бетіне сіңуі; бояғыштың талшыққа өтуі; бояғыштың талшыққа бекуі. Бояудың кейбір әдістерінде бояғыш зат тікелей талшықта пайда болады.
Бояғыштың түрлері мен бояу әдістері әртүрлі. Бояғыштың түрі мен бояу әдісін таңдау матаның талшықтық құрамына, бояғыштың қасиетіне және матаны бояуда қойылатын талаптарға байланысты. Астарлық маталарды үйкеліске, терге шыдамды бояғыштармен бояу керек. Сырт киімдік маталар күннің, ылғалдың, құрғақ және дымқыл үйкелістің әсеріне төзімді бояғыштармен боялады. Бояу үшін - жазылып керілген немесе бұралған мата бояғыш ерітіндісі арқылы өтуге тиіс. Үздіксіз істейтін бояғыш аппараттар кен қолданылады.
Целлюлоза талшықтарын бояу үшін мынандай бояғыштар қолданылады: тікелей, басытқылы (протравные) күкіртті, кубты, азобояғыштар, қара анилин және пигменттер. Тікелей бояғыштар суда жаксы еріп есімдік талшықтарын бейтарап немесе әлсіз сілтілі ортада бояйды. Матаның бояуы ашық, үйкеліске төзімді, бірақ жарықтың әсеріне шыдамсыз. Сондықтан тікелей бояғыштарды астарлық маталарды бояуға жұмсаған жөн. Тікелей бояғыштардың кемістігі - олар дымқыл үйкеліске шыдамайды. Бояудың дымқыл үйкеліске және жарықка төзімділігін арттыру үшін маталарды ДЦМ бекіткішімен (күрделі органикалық қосынды) өңдейді. Жарыққа шыдамды тікелей бояғыштардың соңғы маркалары әр мақсатқа пайдаланатын маталарды бояуға пайдаланылады.
Басытқылы (протравные) бояғыштар суда ерігіш, бірақ матаны алдын-ала ауыр металдардын (темір, алюминий, хром) тұздарымен өңдеуді керек етеді, сонын нәтижесінде суда нашар еритін лактар қосындысы түзіледі. Негізғі бояғыштар суда ерігіш, бірақ матаны алдын-ала танинно-сурьмалы басытқымен өңдеуді қажет етеді, олар да суда нашар еритін лактар түзеді.
Кубты бояғыштар суда ерімейді. Гидросульфит тотықсыздандырғышының әсерімен бояғыш еритін күйге өтеді де, лейкоқосынды түрінде матаға сіңеді. Бояу кубтарда, сілтілі ортада жүргізіледі. Ауадағы оттегімен тотыққаннан соң лейкоқосынды бастапқы қалпына қайта өтіп, матада мықтап ұсталып қалады. Кубтық бояғыштар матаға ашық бояу, дымқыл үйкеліске өте төзімді мықтылық береді.
Қүкіртті бояғыштар суда ерімейді. Күкіртті натрий тотықсыздандырғышының әсерімен бояғыш еритін күйге өтіп матаға сіңеді. Ауадағы оттегімен тотыққанда бояғыш бастапқы күйіне қайта келеді де, матада мықтап ұсталып қалады. Күкіртті бояғыштар онша көп түрге боямайды (қара, сұр, қоңыр, жасыл). Оларды астарлық және киімдік маталарды бояуға жұмсайды, себебі олар күннің сәулесіне төзімсіз.
Азобояғыштар талшықта түзіліп матаны кетпейтін ашық, жылы түске бояйды (күрең қызыл, қызыл, қызғылт, қызғылт сары т. б.). Бояу екі ерітіндіден тұратын бояғышқа матаны малып алған соң пайда болады. Бояу процесі төменгі температурада жүргізілетіндіктен азобояғыштарды суық бояғыштар деп, ал бояу әдісін суық (мұзды) деп атайды.
Қара анилин маталарды шымқыл қара түске бояйды. Матаны бояғанда анилин мен тұз қышқылының қосындысына салып, ыстық бу толтырылған зрельник деп аталатын арнайы аппарат арқылы өткізеді. Ауадағы оттегінін әсерінен матадағы анилин тотығып, бояу алдымен жасыл, күлгін көк сонан соң қараға айналады. Қара анилинді бояу жарықтың әсеріне, жуғанға, үйкеліске төзімді бояу береді. Қара анилинді бояудың кемшілігі - тұз қышқылының өсімдік талшықтарына әсерінің салдарынан матаның мықтылығы 10 - 12%-ке кемиді. Қара анилиндік бояудан кейін қышқылдың қалдықтарын түгел кетіру үшін матаны жақсылап шаю керек.
Пигменттер - суда ерімейтін органикалық бояғыштар мен минералды заттар. Бояу процесі арнайы байланыстырушы, синтетикалық шайырдың көмегімен мата талшықтарын пигменттермен қосу арқылы жүргізіледі. 100°С температурада шайыр ерімейтін күйге ауысады да пигменттерді мата бетінде мықтап ұстап қалады. Пигменттер жарықтың әсеріне шыдамды неше түрлі бояулар береді. Бояу кезіндегі акаудың себебі - мата құрылымының біртекті болмауынан, қайнату мен ағартудың дұрыс жүргізілмеуінен, бояудың рецепті мен режимін бұзғандықтан, құрал жабдықтардың бузықтығынан.
Толық боялмау - мата ақшыл, бояу матаға толық өтпеген. Ақау матаны бояуға дұрыс дайындамағандықтан, бояу режимінің бұзылуынан сонымен бірге пальтолық қальвд матаны қайта бояғанда болады. Толық боялмаған мата киімінің сырт көрінісін бұзады.
Әртүстілік - бояудың біртіндеп ашық түстен қоңыр түске қарай ауысуы. Әртүстілік матаның бір бөлігінде немесе бүкіл бір партиясында болуы мүмкін. Әртүстілік, әсіресе тігін бұйымдарьнда анық байқалады.
Кертпештер - дұрыс жайылмаған (жазылмаған) матаны бояғанда пайда болатын ашықтау жолақтар. Бұйымның көрініп тұратын жерлеріне таңбалар жіберілмейді.
Мата құрылымының біртекті болмауынан негіз бен арқауда толық жолақтар қалуы мүмкін. Бұйымның көрінетін жерінде жолақ болса онын сортын темендетеді.
Кіршеңдік - бояғаннан соң матаны дұрыстап шаймағандықтан матаның бояуының үйкеліске шыдамсыз болуы. Бұл ақау матаның сортын анықтағанда ескеріледі. Қола түсті бояу күкіртті бояу кезінде күкіртті натрдың жетіспеу салдарынан немесе бояғыштың өте көптігінен болады. Бұл ақауды түзету үшін матаны қайта бояйды. Бояудың рецептімен режимі сақталмай қара анилинмен боялған мата өте босап кетеді. Бұл ақау матаны ұзақ уақыт сақтағаннан да болады. Дақтар мен сатпак, бояғышты нашар еріткеннен болады. Құрал-сайманды дұрыстап күтпеу салдарынан май және тат дақтары болады.
Түрлі-түсті суреттерді матаға түсіруді басу дейді. Мақта маталарға түрлі-түсті өрнектер баспа машинасының көмегімен түсіріледі. Баспа машинасының негізгі жұмысшы бөлімдері - басқыш білік қызыл мыстан немесе сырты мыспен жабылған болаттан жасалған іші қуыс жуан кенерелі дилиндр. Баспа білігінің бетіне ойылып сурет салынған. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.