Элемент типі - массив элементтерінің типін көрсету

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Соңғы жылдары компьютер біздің өмірімізде елеулі орын ала бастады, ал болашақта оның әсері бұдан да арта түспек. Олай болса, барған сайын көптеген адамдардың компьютермен жұмыс істей білуіне тура келеді. Ал электронды есептеуіш машиналары (ЭЕМ) адамдар өзара қарым-қатынас жасайтын табиғи тілдерді, яғни ағылшын, араб, қазақ, неміс, орыс, француз т.б. тілдерді түсінбейді. Неге? Оның себебі - барлық табиғи тілдердегі сөздердің дәл бір мағыналы емес көбінесе бірнеше мағыналы болуында. Компьютер тек қана өзінің машина тілін түсінеді. Компьютерлерді жасап шығаратын әрбір фирма машинаны жеке өзіне ғана тән тілмен қамтамасыз етеді, сондықтан ЭЕМ-ның қанша үлгісі болса, сонша машина тілдері бар.
Адамдарға ана тілінде сөйлеу тән қасиет болса, компьютерлер өздерінің машина тілдерін пайдалануды ұнатады. Адам тілі мен машина тілдерінің арасындағы кедергіні жеңу үшін, машинаға бағытталған программалау тілі жасалады.
Файл дегеніміз не? Файл - аты бар бірқатар байттар тізбегі. Файл не бағдарлама, не құжат болуы мүмкін.
Файл - бұл дискідегі не басқа ақпарат тасымалдаушыдағы аталған аумақ. Файлдарда бағдарламалар мәтіндері, құжаттар, орындалуға әзір бағдарламалар және басқа кез келген мәлімет сақталады.
Файл компьютерге бір мәліметтер жинағын екіншісінен ажырата алуға мүмкіндік беретін негізгі сақтау бірлігі болып табылады. Пайдаланушының файлға жиналған мәліметтерді шығарып алуға, оларды өзгертуге, жоюға, сақтауға, басып шығарғышқа немесе электронды пошта бағдарламасына жөнелтуге мүмкіндігі бар.
Бумалар дискідегі бағдарламалар мен құжаттарды реттестіру үшін қолданылады және файлдармен қатар, өзге бумаларды да қамти алады. Бумаларда түрлі файлдар - құжаттар, музыкалық клиптер, бейне, суреттер, бағдарламалар және т.б. сақталады.
Жаңа бумаларды жасауға, олардағы файлдарды жылжытуға, өзге бумалардан, компьютерлерден немесе Internet-тен файлдар көшіруге, буманың ішінде қосымша бума жасауға болады.
Амалдық жүйе және басқа бағдарламалар файлдарға жүгіне алуы үшін, файлдардың белгіленуі болуы тиіс. Бұл белгілеу әдетте файлдың аты деп аталады.
Windows амалдық жүйелерінде файлдардың белгіленуі екі бөлімнен тұрады: аты және кеңейтілуі. Файлдың аты 1-ден 254-ке дейін таңбадан кұрала алады. Кеңейтілуі нүктеден басталады. Мысалы, Word бағдарламасы құжатының кеңейтілуі .doc, Excel бағдарламасы .xls, Access бағдарламасы .mdb, архивтер .arj, .rar, .zip, музыканыкі - .mpЗ, суреттікі - .gif, .jpeg болады.
Файлдардың аттарында мынадай таңбадарды қолдануға болады:
1.Латын әрпінің кішкентай және бас әріптерін.
2.Сандар мен таңбаларды.
3.Бос орынды.
4.@ # $%&()_+,; = [] таңбаларын және файл атында бірден көп нүкте болуы мүмкін.
Файл аттарында \ :*?" ! таңбадарын пайдалануға болмайды. Файл аттарын жазу кезінде таңбалардың үлкен-кішілігі сақталады, бұл файлдар аттарын оқуды ыңғайлы етеді. Алайда, бір бума ішінде тек әріптердің үлкен-кішілігімен ғана ерекшеленетін аттары бар файлдардың болуына жол берілмейді. Мысалы, бір бумада Астанаға хат .doc және АСТАНАҒА ХАТ dос файлдары қатар сақтала алмайды. Файлдың аты 1-ден 254-ке дейін таңбадан құрала алады. Алайда 60-70-тен көп таңбадан тұратын аттарды қолданбаған дұрыс. Өте ұзын атты файлды көптеген бағдарламалар қабылдамай қоюы мүмкін. Сонымен қатар, дискілердің түбірлік каталогтарында ұзын аттарды қолдануға болмайды, түбірлік каталогтардың көлемі шектеулі.
Құжат бағдарламаға бағынышты, себебі ол не бағдарламаны өңдейтін объекті, не бағдарламаның өңдеу нәтижесі ретінде пайдаланылады.
Әр файлдың аты болады. Оның аты: оң және сол бөліктерден тұрады. Оң жақ бөлігі үш символдан тұрады және оның типін анықтайды. Сол жақ бөліктің ұзындығы бірден 255 символға дейін болады. Оны пайдалану үшін құжаттың қызметін анықтайтын мазмұндық жүктемесі бар. Файл атында \?:* " символдарын пайдалануға болмайды.
Файлдың типі бойынша компьютер оның бағдарлама немесе құжат екендігін анықтайды. Егер файлдың типінде .ехе немесе .соm белгілеулері тұрса, онда бұл бағдарлама болғаны. Ал қалған белгілеулері бұлардың бәрін компьютер құжат деп анықтайды.

Қазіргі кезде дербес компьютерлерді пайдаланушылар арасында Windows операциялық жүйелері жанұясы танымал және бағдарлама жасауға қызыққандар, осы жүйеде жұмыс жасайтын бағдарламалар жазуға ынталанады. Есептеуіш техниканың дамуы, бағдарламаны қамтамасыз жасау құралдарына деген эффективті қажеттілік, бағдарламалау тілдерінің пайда болуына әкелді, олардың ішінде келесілерді Borland Delphi және Microsoft Visual Basic көрсетуге болады. Тез жасау жүйесінің негізіне көрнекі жобалау технологиясы және оқиғалы бағдарламалау жатады. Оның мәні жасау ортасы бағдарламаның генерация кодының үлкен бөлігін алады және бағдарламалаушыға диалогтық терезелермен және жағдайларды өңдеу функциясын құрастыру жұмыстарын қалдырады.
Borland Delphi қазіргі уақытта бағдарламаудың ең танымал тілдерінің бірі болып саналады. Borland Delphi Windows - қа кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қолданбалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді. Бұл дипломдық жобада қолданушының қосымша модульдік жобасын шешуде Windows ортасының мүмкіндіктері қарастырылған.
Осы жобада программаларды тестілеу және жөңдеу бағдарламасын Borland Delphi бағдарламалау ортасының мүмкіндіктері арқылы жүзеге асады.
Менің курстық жұмысымда Delphi-дің мүмкіндіктері жалпы толығымен қарастырылғалы отыр. Delphi бағдарламасы ортасында файылдармен жұмыс жасау. Delphi бағдарламасы құралдарды пайдалануды жеңілдететін арнайы кластар қарастырылған . Delphi программистке экранға графикалық бейнелерді шығаратын программаларды жасауға мүмкіндік береді.

1.Файлдармен жұмыс істеу
Қазіргі таңда қолданылатын операциялық жүйелердің бәрі де файлдармен жұмыс істейді. Мысалы, қандай да бір программа белгісіне тышқан курсорын апарып, оны екі рет шертсе, соған сай келетін программалық файл іске қосылады, бұл сәттерде файлдың қай жерде орналасқанын әркімге білу міндет емес. Әдетте әрбір адам дискіден файл оқу үшін не оған басқа бір файл жазу үшін, сондай-ақ қолданбалы программаларды іске қосу үшін файлдық жүйеге жүгінеді. Хабарлау тәсіліне қарай, файлды үш түрге бөлуге болады: мәтіндік, типтік және типтік емес.

Ақпарат ASCII кодымен берілген файл мәтіндік файл болып табылады. Мәліметтердің кез келген қарапайым типі осылай беріледі. Жеке мәндер файлда жол болып беріледі. Мұндай жазулар ақпарат бөліктері болып бірігуі мүмкін. Мәтіндік физикалық файлдың атауы үшін оның заты .txt, .doc болып беріледі. Программалау тілдеріндегі программа мәтіндегіфайлдар үшін заты тілдің белгісін білдіреді, мысалы, .pas, .bas. Физикалық мәтіндік файл тізбекті кіру мүмкіндігі бар файл болып табылады.
Типтік файл - бұл компоненттері - мәндері екілік кодпен берілген, файлдық типтен басқа, жай және құрылымдық типті файл. Файл компоненті деп файл жөніндегі дербес мәліметті айтады. Мысалы, integer немесе real типті файл. Типтік файл тікелей кіру мүмкіндігі бар файл болып табылады, бірақ өзінің компоненттеріне тізбекті түрде кіру мүмкіндігін де береді.
Типтік емес файл - бұл компоненттері 0 мен 1 екілік цифрлардан құралған сегіз битті тізбек болып табылады. Мысалы, жадының кез келген ұяшығындағы кез келген типті ақпарат түрінде көз алдымызға елестетуге болады. Файлдарға төмендегідей ұғымдар тән: файл атауы, файл типі, файл компоненті, файлды жазу, файлды жазудың соңы және файл соңы. Бұл ұғымдардың бәрі логикалық та, физикалық та бола алады. Мысалы, файлдың логикалық атауы және файлдың физикалық атауы. Файлды жазудың соңы - тасымалдаушыға физикалық жазудан кейін қойылатын белгі. Ол EOL (End Of Line) деп аталады. Ол физикалық файлмен жұмыс барысында жазудың соңы кездессе мәнін қабылдайды.
Файлдың соңы - тасымалдаушыға физикалық файл компонентінің соңын жазғаннан кейін қойылатын белгі. Ол EOL (End Of Line). Сондай-ақ, физикалық файлмен жұмыс барысында файлдың соңы кездессе, true мәнін қабылдайтын Паскальдың бұл айнымалы функциясы да осылай аталады.

Физикалық файлдар оның компонентіне кіру тәсіліне қарай тізбекті және тікелей болып екіге бөлінеді. Осы бөлінуге сәйкес файлдар тікелей кіру және тізбекті кіру мүмкіндігі бар файл деп аталады.

Файлға тікелей кіру жағдайында файлдың кез келген компоненттерімен жұмыс істеу үшін тікелей кіруге болады. Тікелей кіру мүмкіндігі бар файлдың барлық компоненттері нөмірленген. Нөмір нольден басталады, яғни 1-компоненттің нөмірі - 0, екінші компоненттің нөмірі 1 және т.с.с. Бұдан, файлдың соңына n+1 - ші орынға n - нөмірлі компонент орналасады. Тікелей кіру мүмкіндігі бар файлды тасымалдаушының кез келген бөлігіне тікелей кіруге мүмкіндік беретін ақпарат тасымалдаушыларда ғана орналастыруға болады, мысалы, магнитті дискілерде.
Тізбекті түрде кіру мүмкіндігі бар файл компоненттерін оқу тек бірінші компоненттен басталады. Сондықтан, тасымалдаушының қандай да бір компонентін оқу үшін ізделінді компонент табылғанынша алдыңғыларын өткізіп отыру қажет. Тізбекті файлдың қарапайым мысалына магнитті лентада жазылған файл жатады.
Delphi тілінде файлдармен төмендегідей жұмыс түрін ұйымдастыруға болады:
файл құру;
мәліметтерді файлға жазу;
мәліметтерді файлдан оқу;
файлды түрлендіру.

Файлмен жұмыс істеу үшін логикалық атауы бойынша логикалық файл сипатталуы тиіс. Одан кейін логикалық файл физикалық файлмен сәйкес құрылғыда, ақпаратты тасымалдаушыда байланысуы тиіс. Одан кейін физикалық файлды ашуға мүмкіндік болуы қажет. Файл тек оқу үшін, тек жазу үшін немесе оқу және жазу үшін ашылады. Оператор арқылы логикалық файл мен физикалық файлды байланыстырғаннан кейін файлмен жұмыс істеуде файлдың логикалық атауы пайдаланылады. Бұдан кейін жұмыс физикалық файлмен орындалады.

Қарапайым типтер қатарына жататын стандартты (Іntеgеr, rеаl) және қолданушылар (тізбектелген тип) типтерінде бір айнымалыны сақтау үшін, негізінен компьютер жадысының бір ғана ұяшығы қолданылады. Бірақ көптеген программалау есептерінің шешімін табу барысында әрбір элементтің деректерін жеке айнымалыға сақтау орнына, оларды тізбектеп бір жерде сақтау анағұрлым тиімді болып табылады.
Бір өлшемді массивтер
Бір типтес берілгендерден құралып, барлық элементтеріне бір ортақ атау берілген жиынды массив деп атаймыз. Массив құрылымдық типтер қатарына жатады. Массив элементтері нөмірленеді. Массивтің әрбір элементіне индексін көрсету арқылы жұмыс істеуге болады. Массивке мысал ретінде векторларды қарастыруға болады. Егер массивке кестелік берілгендер жазылса (матрица), онда элементтері екі индекс бойынша нөмірленеді.
Массив сипаттамалары:
:: Типі - массив элементтерінің жалпы типі;
:: Көлемі - массив индекстерінің саны;
:: Шектелімі - әрбір индекстердің шектеу бойынша сәйкестігі;
:: Пішімі - көлем және шектеулер жиындары.
Массивтер элементтерімен жұмыс жасау барысында, массив атауынан кейін міндетті түрде тік жақшаға алынған индекс көрсетіледі. Индекс ретінде сандар қолданылады.
Массивтерді қолдану үшін оларды типтер (tуре) немесе айнымалыларды сипаттау (vаr) бөлімінде хабарлану қажет.
Жалпы жазылу түрі:
Tуре
Массив типінің атауы=аrrау[индекс типi]оf элемент типі;
vаrмассив атауы: массив типінің атауы;
Мұндағы:
Массив типінің атауы - массив элементтерінің жиынын сипаттайды; Индекс типі - тізбектелген немесе шектелген типтерді көрсету; Элемент типі - массив элементтерінің типін көрсету.
Мысалы:
Type mass = array[1..10] of real;
Var f: mass;
Берілген мысалдағы массивтің әрбір элементімен жұмыс істеу үшін, массив атауы және индексі берілуі тиіс. Массив индексі тік жақшаға алынып жазылады, сол себепті масивтің кез-келген элементіне қатынас алуға болады.
Яғни берілген масивтің бірінші элементіне қатынас алу үшін массив атауынан кейін бірінші индексті көрсету қажет: А[1]; массивтің екінші элементіне қатынас алу үшін: А[2]; ал А массивінің сегізінші элементіне: А[8] көрсетіледі.
Массивтің кез-келген элементтеріне арифметикалық операцияларды, салыстыру және меншіктеу операторларын қолдануға болады. Сонымен қатар, массивтерге Тurbо Раsсаl программалау тіліндегі айнымалы типіне сәйкес келетін барлық стандартты процедуралар және функциялар қолданылады.
Массивтің кез-келген бір элементіне нәтиже беру үшін, меншіктеу операторы қолданылады:
Массив атауы[индексі] := нәтиже;
Мысалы:
а) А массивінің бірінші элементіне - 12 санын меншіктеу үшін: А[1]:=12;
ә) А массивінің бесінші элементіне - 405 санын меншіктеу үшін: А[5]:=405;
б) А массивінің екінші элемент нәтижесін экранға шығару үшін: wrіtеln(А[2]);
в) А массивінің бірінші элементіне нәтижені пернелер тақтасы көмегімен енгізу үшін: rеаdln (А[1]);
г) А массивінің бірінші және үшінші элементтерінің қосындысын Sumайнымалысына меншіктеу үшін: Sum:=А[1]+А[3];
Массивтің кез-келген элементтерімен жұмыс істегенде программалау барасында олардың индексінің мәні типтер немесе айнымалылар бөлімінде сипатталған шектеуден аспауы тиіс. Егер массив индексінің мәні сипатталған шектеуден асып кетсе онда, синтаксистік қате тіркеліп, экранда Іndех tуре іs nоt соmраtіblе wіth dесlаrаtіоn деген сөз тіркестері шығарылады.
Массивтерді программада қолдану үшін Тurbо Раsсаl программалау тілінде оларды бірден vаrбөлімінде сипаттау жолы қарастырылған.

1.1.Орындау командасы
Файл үшін логикалық және физикалық файл ұғымы енгізіледі. Логикалық файл - бұл ақпараттың қандай да бір абстракт көлемі. Физикалық файл - бұл физикалық тасымалдаушыда жазылған логикалық файл: диск, дискет, дисплей экраны, магнитті лента және т.б. Мысалы, сыныптағы оқушылардың аты-жөнінің тізімі логикалық файл болып есептеледі. Сондай-ақ, қағазға немесе дискіге жазылған Delphi программасының мәтіні де физикалық файл болып табылады. Логикалық файл мен физикалық файлды байланыстыру стандартты AssignFile процедурасы арқылы жүзеге асырылады:
AssignFile(логикалық файл аты,физикалық файл аты);
Мұндағы логикалық файл аты - программада файлдық айнымалы ретінде хабарланған файлдық айнымалы, физикалық файл аты - файл атынан тұратын мәтіндік өрнек, егер қажет болса файлға кіру маршруты толық көрсетіледі.
Паскаль тілінде логикалық файл ретінде мәліметтердің арнайы типі - файл құрылымы енгізілген.Тәжірибелі адамдар Программа Диспетчеріне өздері үнемі жұмыс істейтін программаларды орналастырады. Ал анда-санда қажет болатын басқа программалар файлдық жүйе арқылы іске қосылады. Жұмыс столында орналасқан программалар санының аз болуы, олармен жылдамырақ жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Файлдық жүйені пайдалануды біз программаларды іске қосу мысалы арқылы былай етіп қарастырайық:
- Windows 3.х үшін - Программа Диспетчерінде Файл --Орындау.. командасын;
- Windows 10 үшін - Іске қосу --Орындау командасын таңдау қажет.
Экранға Орындау сұхбат терезесі шығады. Оны командалық жолдың мәтіндік өрісінде жазып көрсетуге болады. Содан соң ОК батырмасын басып, керекті программаны іске қосамыз.

1.2.Файлдарды ашу және сақтау терезелері
Программада файлдармен жұмыс істеу үшін алдымен оны ашу қажет. Бұл әрекет алдын-ала хабарланған файлдық айнымалыны бұрын құрылған файлдың немесе жаңадан құрылатын файлдың атымен байланыстырылғаннан кейін, сондай-ақ, ақпарат алмасу бағытын көрсетуді қамтиды: файлдан оқу немесе оған жазу.
Файлмен жұмыс істеу үшін - ашу, ал жұмыс аяқталғаннан кейін - жабу қажет. Оқуға арналған файл RESET(FF) операторымен, жазуға арналған файл REWRITE(FF) операторымен ашылады. APPEND(FF) - мәтіндік физикалық файлға мәліметтер қосып жазуға арналған.
Мәліметтерді оқу және жазу белгілі READWRITE операторларының көмегімен жүзеге асырылады, тек тізімінің басында файлдық айнымалының аты көрсетіледі:

READ(FF,тізім)

WRITE(FF,тізім)

Файлдың жабылуы CLOSE(FF) операторымен орындалады.
Файлды шартты түрде басы бар, соңы тіркелмеген лента түрінде елестетуге болады. Файлдың компоненттері осы лентаға бірінен соң бірі тізбектеліп жазылады.
REWRITE командасы жазуға арналған файлды ашып, файлды жазу режимінің бастапқы күйіне келтіреді, маркер нольдік позицияға орналасады. Егер FF файлы бұрын болса, онда ол жойылады.
RESET командасы бойынша диск каталогындағы физикалық файлдың бар екендігіне көз жеткізеді, егер физикалық файл табылмаса, онда файл табылған жоқ деген хабарлама беріледі. Егер файл табылса, маркер көрсеткіші нольдік күйге келтіріледі, файл мазмұны жойылмайды.
APPEND командасы бойынша файл көрсеткіші оның соңына орналастырылып, бұрыннан бар файлға қосымша мәліметтер тіркеліп жазылады.
Файлдармен жұмыс істеуге арналған процедуралар мен функциялар
Файлдың кез келген түріне пайдалануға болатын процедуралар мен функциялардың тізімін келтірейік.

1.Procedure AssignFile(var F; FileName,:String); - Fфайлдық айнымалысын FileName атты файлмен байланыстырады;

2.Function ChangeFileExt(const FileName, Extensions:String):String; - файлдың затын Extension параметрімен берілген файл затына өзгертеді;

3.Procedure ChDir(Path:String); - Ағымдағы каталогты өзгертеді: Path -ескертусіз орнатылған каталогқа баратын жолды көрсететін жолдық өрнек;

4.Procedure CloseFile(Var F); - Файлды жабады, бірақ F файлдың айнымалысымен AssignFile процедурасымен алдын-ала орнатылған байланыс сақталады. CloseFile процедурасының функциясы программа жұмысы дұрыс аяқталған жағдайда барлық ашылған файлдар автоматты түрде жабылады.

5.Function DateTimeToFileDate(DataTime:TDataTi me):Integer; - DataTime мәнін файл құру уақытының жүйелік форматына аударады;

6.Function DiskFree(D:Byte):LongInt; - көрсетілген дискідегі бос орынның байттық көлемін береді; D - диск нөмірі (0 ескертусіз құрылғы; 1 - диск А; 2 - диск В және т.б.). Функция, егер жоқ дискінің нөмірі көрсетілсе 1 деген мәнді береді;

7.Function EOF(Var F):Boolean; - Файлдың соңын көрсетеді, егер файлдық көрсеткіш файлдың соңында тұрса, онда True мәнін береді. Жазуда бұл кезекті компонент файлдың соңына қосылғанын, ал оқуда файлдың жойылғанын көрсетеді;

8.Procedure Erase (Var F): - F файлын өшіреді. Процедураны орындар алдында файлды жбау қажет;

9.Function FileAge(const FileName: String):integer; - FileName файлы үшін оның соңы жаңартылған (қайта жазылған) уақытын береді (жүйелік форматта); егер мұндай файл болмаса, онда - 1-ге тең;

10.Function ExcludeTrailingBaslash(const S: String): String; - Sжолын тұйықтайтын "" символын өшіреді (егер бұл символ жолды тұйықтамаса, онда S - ті өзгеріссіз қалдырады);

11.Function ExpandFileName(const FileName: String):String; - файл атын ағымдағы каталогпен толықтырады;

12.Function ExpandUncFileName(const FileName: String):String; - файл атын ағымдағы желілік каталогпен толықтырады;

13.Function ExtractFileDir(const FileName: Srting):String; - файлдың толық атауынан оған кіру маршрутын шығарады (соңғы ""символынсыз);

14.Function ExtractFileExt(const FileName: String): String; - файлдың толық атауынан оның затын нүктесімен шығарады;

15.Function ExtractFileName(const FileName: String): String: String; - файлдың толық атауынан оның атын затымен шығарады;

16.Function ExtractFilePath(const FileName: String): String; - файлдың толық атауынан оған кіру маршрутын символымен қоса шығарады;

17.Function ExtractRelativePath(const BaseName, DestName: String): String; - файлдың толық атауынан DestName - ге қатысты маршрут атын шығарады (аралық каталогтар: "" символымен алмастырылады);

18.Function FileDateTimeToDateTime ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.