Еңбек ақы бойынша диплом алды іс – тәжірибе
Кіріспе
I Жалпы бөлім
1.1 Іс . тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу
1.2 Қаржылық есептілікті экспресс талдау
II Қаржылық есеп және аудит
2.1 Капитал есебі мен аудиті
2.2 Негізгі құралдар, материал емес активтердің есебі мен аудиті
2.3 Материалдық қорлар есебі мен аудиті
2.4 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
2.5 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті
2.6 Міндеттемелердің есебі мен аудиті:
.2 Еңбекақы бойынша жұмыскерлермен есепайырысу есебі мен аудиті;
.3 Мердігерлер мен жеткізушілермен есепайырысу есебі мен аудиті;
.4 Басқа да кредиторлық қарыздардың есебі мен аудиті
2.7 Қаржылық қорлардың есебі мен аудиті
III Өнімді өндіру және өткізудің басқарушылық есебі мен аудиті
3.1 Өндірістік шығындар және өнімнің өіндік құнынның есебі мен аудиті
3.2 Дайын өнімді шығару және өткізу есебі мен аудиті
3.3 Кәсіпорындағы шығындарды бақылау және жоспарлау жүйесін ұйымдастыру
IV Салықтық есепті ұйымдастыру
4.1 КТС салық есебі
4.2 ҚҚС салық есебі
I Жалпы бөлім
1.1 Іс . тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу
1.2 Қаржылық есептілікті экспресс талдау
II Қаржылық есеп және аудит
2.1 Капитал есебі мен аудиті
2.2 Негізгі құралдар, материал емес активтердің есебі мен аудиті
2.3 Материалдық қорлар есебі мен аудиті
2.4 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
2.5 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті
2.6 Міндеттемелердің есебі мен аудиті:
.2 Еңбекақы бойынша жұмыскерлермен есепайырысу есебі мен аудиті;
.3 Мердігерлер мен жеткізушілермен есепайырысу есебі мен аудиті;
.4 Басқа да кредиторлық қарыздардың есебі мен аудиті
2.7 Қаржылық қорлардың есебі мен аудиті
III Өнімді өндіру және өткізудің басқарушылық есебі мен аудиті
3.1 Өндірістік шығындар және өнімнің өіндік құнынның есебі мен аудиті
3.2 Дайын өнімді шығару және өткізу есебі мен аудиті
3.3 Кәсіпорындағы шығындарды бақылау және жоспарлау жүйесін ұйымдастыру
IV Салықтық есепті ұйымдастыру
4.1 КТС салық есебі
4.2 ҚҚС салық есебі
маңызды элементтерінің бірі, сондықтан да оқыту пәндері бойынша білімді бақылаудың аса маңызды түрі болып табылады. Ол студенттердің өз мамандығына қатысты білім алуына, білім деңгейін дамытуға өз үлесін қосады, сонымен қатар профессионалдық, ұйымдастырушылық жұмыс біліктілігін арттыруға, өндірістік практика пәні бойынша ақпаратты жалпылау мен рәсімдеу, жинақтау үрдістеріне байланысты сұрақтарды оқып – білуге үлкен септігін тигізеді.
Диплом алды іс – тәжірибесі студентің жоғарғы оқу орнында алған білімін пысықтайды, кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру облысында практикалық білім алуға, өндірістегі ұйымдастырушылық, басқарушылық және экономикалық сұрақтар бойынша профессионалды компетенциялық білім алуға көмектеседі.
«Есеп және аудит» мамандығының студенттері диплом алды іс – тәжірибесін мемлекеттік ұйымдарда, барлық түрдегі мүліктік ұйымдарда, экономиканы мемлекеттік реттеуді басқару ұйымдарында, нарықтық инфрақұрылым салаларында, ғылыми – зерттеулік ұйымдарында диплом алды іс – тәжірибесі базасы ретінде өтуіне рұқсат етіледі.
Диплом алды іс – тәжірибесі оқу жоспарына сәйкес алтыншы тоқсаннан кейін өткізіледі, ұзақтығы сегіз апта.
Диплом алды іс – тәжірибесі мақсаты – болашақ мамандардың қызметінде практика барысында алынған білімдерін теориялық түрде қалыптастыру болып табылады.
Диплом алды іс – тәжірибесі негізгі міндеттері:
- практика базасымен танысу, оның ұйымдастырушылық және өндірістік құрылымымен, менеджментімен танысу;
- қаржылық, экономикалық бөлімдер, бухгалтерлік бөлімшенің жұмысымен танысу және олардың өзара байланысын қарастыру;
Диплом алды іс – тәжірибесі студентің жоғарғы оқу орнында алған білімін пысықтайды, кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру облысында практикалық білім алуға, өндірістегі ұйымдастырушылық, басқарушылық және экономикалық сұрақтар бойынша профессионалды компетенциялық білім алуға көмектеседі.
«Есеп және аудит» мамандығының студенттері диплом алды іс – тәжірибесін мемлекеттік ұйымдарда, барлық түрдегі мүліктік ұйымдарда, экономиканы мемлекеттік реттеуді басқару ұйымдарында, нарықтық инфрақұрылым салаларында, ғылыми – зерттеулік ұйымдарында диплом алды іс – тәжірибесі базасы ретінде өтуіне рұқсат етіледі.
Диплом алды іс – тәжірибесі оқу жоспарына сәйкес алтыншы тоқсаннан кейін өткізіледі, ұзақтығы сегіз апта.
Диплом алды іс – тәжірибесі мақсаты – болашақ мамандардың қызметінде практика барысында алынған білімдерін теориялық түрде қалыптастыру болып табылады.
Диплом алды іс – тәжірибесі негізгі міндеттері:
- практика базасымен танысу, оның ұйымдастырушылық және өндірістік құрылымымен, менеджментімен танысу;
- қаржылық, экономикалық бөлімдер, бухгалтерлік бөлімшенің жұмысымен танысу және олардың өзара байланысын қарастыру;
1. 28.02.2007 N 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының Заңы .
2. Қазақстан Республикасының Кодексі «Салықтар және бюджетке басқа да міндетті төлемдер» 01.01.2007 ж.- Алматы: Есепшінің орталық үйі, 2007.
3. Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігімен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттарының Типтік жоспары 23.05.2007 ж. №185.
4. Абдыманапов А. Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета: Учебное пособие. – Алматы, 2003. - 234 с.
5. Грюнинг Х. Ван, Коэн М. Международные стандарты финансовой отчетности: Практическое руководство / На рус. и англ. яз. 2-е изд., испр. и доп. – М.: Издательство «Весь мир», 2004. – 336 с.
6. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет: Учебное пособие для вузов /Пер. с англ.; Под ред. Н.Д. Эриашвили. 3-е изд., перераб. и доп.- М.:Аудит, ЮНИТИ, 2005. – 783 с.
7. Каморджанова Н.А., Карташева И.В. Бухгалтерский учет. – М., 2005.
8. Козлова Е.П., Парашютина Н.В., Бабченко Т.Н., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет.- М.: Финансы и статистика, 1995.- 471 с.
9. Международные стандарты финансовой отчетности. – М.: АСКЕРИ, 2005.
10. Нидлз Б. и др. Принципы бухгалтерского учета / Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д.
Колдуэл / Пер. с анг.; Под ред. Я.В. Соколова. 2-е изд., стереотип. – М.: Финансы и статистика, 1999. – 496 с.
11. Попова Л.А. Бухгалтерский учет: Финансовый аспект: Учебное пособие. Караганда, 2003. -257 с.
12. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: Учебник - Алматы: Центраудит - Казахстан, 1998. – 498 с.
13. Сейдахметова Ф.С. Современный бухгалтерский учет: Учебное пособие. В 2-х частях. Ч.1/ Под общей ред. чл.-корр. НАН РК, д.э.н., проф. Н.К. Мамырова. – Алматы: Экономика, 2005. – 336 с.
14. Словарь банковских и финансово-экономических терминов / Под ред. д.э.н., проф. Н.К. Мамырова. – Алматы: Экономика, 2005. – 570 с.
15. Соловьева О.В. Международная практика учета и отчетности: Учебник. – М.: ИНФРА – М, 2004. -332 с.
16. Ткач В.И., Ткач М.В. Международная система учета и отчетности. - М.: Финансы и статистика, 1994. – 144 с.
2. Қазақстан Республикасының Кодексі «Салықтар және бюджетке басқа да міндетті төлемдер» 01.01.2007 ж.- Алматы: Есепшінің орталық үйі, 2007.
3. Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігімен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттарының Типтік жоспары 23.05.2007 ж. №185.
4. Абдыманапов А. Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета: Учебное пособие. – Алматы, 2003. - 234 с.
5. Грюнинг Х. Ван, Коэн М. Международные стандарты финансовой отчетности: Практическое руководство / На рус. и англ. яз. 2-е изд., испр. и доп. – М.: Издательство «Весь мир», 2004. – 336 с.
6. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет: Учебное пособие для вузов /Пер. с англ.; Под ред. Н.Д. Эриашвили. 3-е изд., перераб. и доп.- М.:Аудит, ЮНИТИ, 2005. – 783 с.
7. Каморджанова Н.А., Карташева И.В. Бухгалтерский учет. – М., 2005.
8. Козлова Е.П., Парашютина Н.В., Бабченко Т.Н., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет.- М.: Финансы и статистика, 1995.- 471 с.
9. Международные стандарты финансовой отчетности. – М.: АСКЕРИ, 2005.
10. Нидлз Б. и др. Принципы бухгалтерского учета / Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д.
Колдуэл / Пер. с анг.; Под ред. Я.В. Соколова. 2-е изд., стереотип. – М.: Финансы и статистика, 1999. – 496 с.
11. Попова Л.А. Бухгалтерский учет: Финансовый аспект: Учебное пособие. Караганда, 2003. -257 с.
12. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: Учебник - Алматы: Центраудит - Казахстан, 1998. – 498 с.
13. Сейдахметова Ф.С. Современный бухгалтерский учет: Учебное пособие. В 2-х частях. Ч.1/ Под общей ред. чл.-корр. НАН РК, д.э.н., проф. Н.К. Мамырова. – Алматы: Экономика, 2005. – 336 с.
14. Словарь банковских и финансово-экономических терминов / Под ред. д.э.н., проф. Н.К. Мамырова. – Алматы: Экономика, 2005. – 570 с.
15. Соловьева О.В. Международная практика учета и отчетности: Учебник. – М.: ИНФРА – М, 2004. -332 с.
16. Ткач В.И., Ткач М.В. Международная система учета и отчетности. - М.: Финансы и статистика, 1994. – 144 с.
Кіріспе
I
Жалпы бөлім
1.1
Іс – тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу
1.2
Қаржылық есептілікті экспресс талдау
II
Қаржылық есеп және аудит
2.1
Капитал есебі мен аудиті
2.2
Негізгі құралдар, материал емес активтердің есебі мен аудиті
2.3
Материалдық қорлар есебі мен аудиті
2.4
Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
2.5
Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті
2.6
Міндеттемелердің есебі мен аудиті:
-2 Еңбекақы бойынша жұмыскерлермен есепайырысу есебі мен аудиті;
-3 Мердігерлер мен жеткізушілермен есепайырысу есебі мен аудиті;
-4 Басқа да кредиторлық қарыздардың есебі мен аудиті
2.7
Қаржылық қорлардың есебі мен аудиті
III
Өнімді өндіру және өткізудің басқарушылық есебі мен аудиті
3.1
Өндірістік шығындар және өнімнің өіндік құнынның есебі мен аудиті
3.2
Дайын өнімді шығару және өткізу есебі мен аудиті
3.3
Кәсіпорындағы шығындарды бақылау және жоспарлау жүйесін ұйымдастыру
IV
Салықтық есепті ұйымдастыру
4.1
КТС салық есебі
4.2
ҚҚС салық есебі
Кіріспе
Диплом алды іс – тәжірибесі – мамандықтың оқыту жоспарының аса маңызды элементтерінің бірі, сондықтан да оқыту пәндері бойынша білімді бақылаудың аса маңызды түрі болып табылады. Ол студенттердің өз мамандығына қатысты білім алуына, білім деңгейін дамытуға өз үлесін қосады, сонымен қатар профессионалдық, ұйымдастырушылық жұмыс біліктілігін арттыруға, өндірістік практика пәні бойынша ақпаратты жалпылау мен рәсімдеу, жинақтау үрдістеріне байланысты сұрақтарды оқып – білуге үлкен септігін тигізеді.
Диплом алды іс – тәжірибесі студентің жоғарғы оқу орнында алған білімін пысықтайды, кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру облысында практикалық білім алуға, өндірістегі ұйымдастырушылық, басқарушылық және экономикалық сұрақтар бойынша профессионалды компетенциялық білім алуға көмектеседі.
Есеп және аудит мамандығының студенттері диплом алды іс – тәжірибесін мемлекеттік ұйымдарда, барлық түрдегі мүліктік ұйымдарда, экономиканы мемлекеттік реттеуді басқару ұйымдарында, нарықтық инфрақұрылым салаларында, ғылыми – зерттеулік ұйымдарында диплом алды іс – тәжірибесі базасы ретінде өтуіне рұқсат етіледі.
Диплом алды іс – тәжірибесі оқу жоспарына сәйкес алтыншы тоқсаннан кейін өткізіледі, ұзақтығы сегіз апта.
Диплом алды іс – тәжірибесі мақсаты – болашақ мамандардың қызметінде практика барысында алынған білімдерін теориялық түрде қалыптастыру болып табылады.
Диплом алды іс – тәжірибесі негізгі міндеттері:
- практика базасымен танысу, оның ұйымдастырушылық және өндірістік құрылымымен, менеджментімен танысу;
- қаржылық, экономикалық бөлімдер, бухгалтерлік бөлімшенің жұмысымен танысу және олардың өзара байланысын қарастыру;
- кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру шараларымен танысу;
- кәсіпорындағы қолданылатын бухгалтерлік есептің әдістерімен танысу;
- кәсіпорындағы шаруашылық операциялардың өңделуі мен рәсімделуінің тәртібімен танысу;
- бухгалтерлік есептің жеке бөлімдерімен танысу;
- болашақ дипломдық жұмыс тақырыбын таңдау үшін басты критерий болып табылатын ғылыми – практикалық қызығушылықты студенттің қабылдауы;
- ұйымда жұмыс атқару, шешім қабылдау үшін келіссөздер жүргізу бойынша практикалық жұмыстар атқару.
Мен диплом алды практиканы _________________ өттім. Заңды мекен-жайы :
I Жалпы бөлім
1.1 Іс – тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу.
Жер қорларымен басқару бойынша Қазақстан республикасының агенттiгi "Жер қорларының орталығы және жерорналастыру Мемлекеттiк ғылыми-өндiрiстiк" Республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның шаруашылық жүргiзуiн құқықтағы Қарағанды iшкi мемлекеттiк кәсiпорыны жер қорларының орталығы және жер пайдалануды мемлекеттiк ғылыми-өндiрiстiктiң iшкi мемлекеттiк кәсiпорындары туралы №1682-шi 1996 жылдың 30 желтоқсанындағын Қазақстан республикасының үкiметiнiң қаулысымен сәйкес жасалған.
Кәсiпорынды басқаруды мемлекеттiк құрылыммен, сонымен бiрге мемлекеттiк меншiктiң құқық субъектiсiнiң функциялары мемлекеттiң уәкiлеттi органының құқықтары, 1-шi тармақтармен ескерiлген кейбiр жайларды ескермегендер 2-1 пайдаланылады №2335 1995 жылдың 19 маусымындағы ҚРдың Президентасының мемлекеттiк кәсiпорын туралы жарлықтың 25-шi бабының 1-шi тармағы бойынша госнпцзем құрылған.
Кәсiпорын өз қызметтерiнде Қазақстан республикасының мемлекеттiк кәсiпорын туралы 1995 жылдың 19 маусымындағы № 2335, сонымен бiрге осы жарғы заңды күшi бар Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан республикасының азаматтық кодексi, басқа нормативтiк құқықтық акттермен, жарлықпен негiзге алады.
Кәсiпорын шынымен шаруашылық жүргiзуiн госнпцземнiң iшкi мемлекеттiк кәсiпорынның формасында заңды тұлға болып табылады, банкте есеп шоты бар, Қазақстан Республикасының мемлекеттiк елтаңбасының суретi бар мөрi және фирма атауы, бланктер, дақпырттар және қалған ресми атрибуттары бар.
Кәсіпорынның мекен-жайы : Қазақстан Республикасы, Қарағанды қаласы, Пассажирская көшесі 15а
Кәсіпорынның реквизиттері:
РНН 301700003039
БИН 971240001107
ИИК kz319G010000319985
БИК ABKZKZKX
АО БТА БАНК
Кәсiпорынның қызметiнiң мақсаттары:
Кәсiпорынның қызметтерi зат мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзуге және әбден жетiлдiру бойынша жұмыстардың жүзеге асыруы болып табылады.
Кәсiпорынның қызметтерi мақсат тиiмдi қолданудың ұйымының бағалы қамтамасыз етуi және жер қорларының қорғауы, заңға сүйенген тағы басқа кадастрлар үшiн жер жылжымайтын мүлiгi бойынша мемлекеттiк ақпараттық қорды жасауы болып табылады.
Кәсiпорынның қойылған мақсаттарын орындау үшiн келесi функцияларды жүзеге асырады:
1)Мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзу бойынша жұмыстар:
Жер телiмдерiнiң теңестiру мiнездемелерi, iздену және жер - есептiк материалдар және құжаттар бойынша мәлiметтердiң жинақталуы және қағаз сақтаушыларына жүргiзуi.
жер телiмдерiнiң шекараларының анықтау және өзгерiсi, кадастр iстерi және электрондық деректер қорларына енгізу
жер пайдалануды жер телiмi және құқығын қамтамасыз ететiн құжаттардың әзiрлеуi бойынша жұмыстардың өткiзуi
мемлекеттiк меншiктiң жеке меншiкке немесе жер пайдалануға берiлетiн бағалау құны жер телiмдерiнiң есептеулерiнiң әзiрлеуi
мемлекеттiк тiркеудiң мақсаттары үшiн жер телiмдерiнiң есепке алуы
кадастр электрондық карталарының жасауы және мазмұнды оларды көкейкестi күйiнде сақтау
2) мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзудiң мақсаттары үшiн түгендеу, топырақтардың барлауға және зонаға бөлуi, сонымен бiрге геодезиялық, картографиялық, топырақ, геоботаниялық, көрiнiс, агрохимиялық тағы басқа тексерулер және iздеулер арналған жұмыс жасау
3) берілген иапсырыстардың келесілер бойынша орындау:
топырақтар, қолдану, жақсарту және жер қорларының қорғауының программа жобаларының зонаға бөлуiнiң облыстық және аймақтық схемаларының әзiрлеуi
Кәсіпорында бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттілігі болып табылады. Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның қызметін бейнелейді.
1.2 Қаржылық есептілікті экспресс талдау
Есептілік – бұл кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын көрсеткіштердің жиынтығы. Оның көрсеткіштері мерзімдімәліметтер мен солар үшін белгіленген кестелердегі есепті мәліметтерді қорыту жолдарымен қалыптастырылады.
Жеке балансы бар және заңды тұлға болатын барлық кәсіпорындар, сондай – ақ шаруашылық қызметтен кіріс алатын басқа шаруашылық субъектілер қаржылық есептілік түзуі тиіс.
Қаржылық есептілік бухгалтерлік баланс, кірістер мен шығыстар туралы есеп, ақшалар қозғалысы туралы есеп, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп, есеп саясаты туралы ақпарат пен түсіндіру қағазынан тұрады. Есептіліктің негізгі нысаны бухгалтерлік баланс болып табылады.
Есеп ұйым есеп саясатына өзгерістер енгізілсе, онда мұндай өзгерістер нәтижесінде пайда болған түзету сомасы МСФО (IAS) №8 Есеп саясаты, есеп саясатындағы өзгерістер мен қателер стандартының талаптарымен сәйкес бейнеленеді. Түзеті, қатені анықтаудан соң шығарылған, бірінші қаржылық есептілікте өткенді шолу түрінде жасалады. Кәсіпорында елеулі қатенің сипатын, әрбір бұрын көрсетілген кезеңдегі, мүмкіндігі барынша болатын түзетудің сомасы.
Түзету сомасын бейнелеу үшін 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залалы) шоты арналған. №4 Ақшалар қозғалысы туралы есеп стандарты субъектінің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті түзу тәртібін ретке салады. Есеп, пайдаланушыларға есепті кезеңдегі операциялық, инвестиялық және қаржылық қызметтері бойынша ақша қаражаттарының келуі мен кетуі туралы, оларды ақпаратпен қамтамасыз ете отырып, заңды тұлғаның қаржылық жағдайындағы өзгерістерді бағалауға мүмкіндік береді.
Субъектінің жылдық есептілігі үшін есепті кезең 1 қаңтардан басталып 31 желтоқсанға дейінгі күнтізбелік жыл болып табылады. Жаңадан құрылған субъект үшін бірінші жыл оның мемлекеттік тіркеу кезеңінен басталып, сол жылдың 31 желтоқсанына дейін болады. Субъектінің тіркелуі немесе онымен заңды тұлғаның статусын алынғанына дейін орын алған операциялар бірінші есепті жылдың қаржылық есебіне енгізілед
Жоғарыда айтылып кеткен мәліметтерді түйіндей келе КГП Кадастр орталығындағы – бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізу шаралары қаржылық есептілік және бухгалтерлік есеп қағидаларына, сонымен қатар бухгалтерлік қызметтің методологиялық негізі ретінде бухгалтерлік есеп стандарттарына негізделетінді деген қорытындыға келуге болады.
II Қаржылық есеп
2.1 Капитал есебі мен аудиті
Капитал – бұл кәсіпорынның барлық міндеттемелерін шегеріп тастаудан соң активтердегі үлесі. Бұл түсінік баланстық теңдемеден келіп шығады:
Активтер = капитал + міндеттемелер
Бухгалтерлік баланстағы меншікі капиталды белгілейтін сома активтер мен міндеттемелердің бағалауына байланысты.
Жарғылық капитал кәсіпорын мүлкіне оны құрған кезеңдегі қатысушылардың салымының жиынтығы болып табылады. Жарғылық капиталды белгілеу мен қалыптастыру тәртібі және пайдалану шаруашылық жүргізуші субъектінің іс – қызметінің өрісі мен жағдайына, ұйымдастыру – құқықтық түріне байланысты. Жарғылық капиталды тексеру жарғылық капитал көлемінің құқықтық – нормативтік акті талартарына сай болуын, жарғылық капитал көлемінің өзгеру ықтималдығы, бухгалтерлік есепте жарғы капиталының шамасына ықпал ететін операцияларды көрсетудің және қолданылған корреспонденциялардың дұрыстығы болып жүзеге асады.
Д – т 5110 Төленбеген капитал шотына және К – т 5010 Салымдар мен пайлар шотына қатысушылардың салымдары сомасына, жарғы капиталы мөлшері ұлғайғанда К – т 5010 Салымдар мен пайларшотына, 2410 Негізгі құралдар, 1310 Материалдар, 1320 Тауарлар, 1070 Банктегі акктредитивтегі, чектердегі, карт – шоттардағы және басқа да шоттардағы ақша, 1040 Ұлттық валюта ағымындағы корреспонденттік шоттағы ақша және 1010 Кассадағы қолда бар ақша бөлімдер шотына жазылады.
Кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижелері, есепті жылдың соңнда бұл шотқа: кірістерді шоттың кредитіне, ал шығыстарды дебетіне шығыс етіп, кірістер мен шығыстарды салыстыру жолымен 5610 Жиынтық кіріс (жиынтық залал) шотында анықталады.
Есепті жыл мен өткен жылдардың қаржылық – шаруашылық нәтижелері 5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (залалы) және 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы (залалы) шотында анықталады.
2.2 Негізгі құралдар мен материал емес активтердің есебі
Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес негізгі құралар – өндірістік, өндірістік емес салаларында еңбек құраладары ретінде ұзақ мерзім (1 жылдан көп) қызмет ететін материалды активтер (4).
КГП Кадастр орталығында - негізгі құралдарына келесілер жатады: жылжымайтын мүлік, көлік құралдары, құрылғылар, өндірістік және шаруашылық инвентарь, арнайы құралдар және өзге де негізгі құралдар.
Негізгі құралдарды бірнеше өндірістік циклда қолданыстан өткізеді, олар тозады, алайда өз пішінінін жоғалтпай өзінің құнын өндірілетін өнімнің құнына алмастырады. Негізгі құралдарға қарағанда айналым құралдары бір ғана өндірістік процеске қатысып, өз құнын толықтай қайта өндірілген өнімге аударады.
Бухгалтерлік есепте негізгі кұралдар деп өндіріс үдерісінде ұзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп ауыстырып отыратын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады. "Негізгі құралдарға" - қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетіктер, машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш аспаптары мен құралдары, есептеуіш машиналар мен техникалары және олардың бағдарламалық құралдары, көлік тасымалдау құралдары, аспаптар, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандары, өнім және жұмыс малдары, көп жылдық көшеттер, шаруашылықтың ішкі жолы, тағы да басқалар жатады.
№16 Негізгі құралдар есебі Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарты бойынша негізгі құралдар 2 бөлімнің 2400 бөлімшесіндегі 2410 Негізгі құралдар, 2420 Негізгі құралдардың құнсыздануы мен амортизациясы шоттарында есепке алынады.
Қолдану ерекшелігіне байланысты негізгі құраладар келесідей ажыратылады:
Әрекет етуші – өндірістік және шаруашылық қызметте қолданылатын негізгі құралдар.
Әрекет етпейтін – уақытша қолданыста жоқ негізгі құралдар.
Қоймада сақталатын – ликвидациялау, жөндеуден өткізу, авария жағдайында әрекеттегі негізгі құралдарды алмастыруға арналаған негізгі құралдар.
Бастапқы құн: негізгі құралдар бухгалтерлік есепте олардың келіп түсу сәтінде сатып алуға кеткен барлық нақты шығындарды қоса алғандағы алғашқы құны бойынша есептеледі.
Бастапқы құн: негізгі құралдар бухгалтерлік есепте олардың келіп түсу сәтінде сатып алуға кеткен барлық нақты шығындарды қоса алғандағы алғашқы құны бойынша есептеледі.
Негізгі құралдардың келіп түсуі шот-фактуралар[37] мен жүкқұжаттар[14] негізінде жүргізіледі. Зауытқа негізгі құралдар келесі тәртіппен келіп түседі:
Жеке және заңды тұлғалардың өтеуі арқылы негізгі құралдарды сатып алу барысында;
Өзге жеке және заңды тұлғалардың қайтарымсыз беруі негізінде;
Айырбас операциясын жүргізу барысында негізгі құралдарды сатып алу;
Негізгі құрал оюъектілерін ұзақ мерзімді жалға беру.
Негізгі құралдардың синтетикалық есебі №12 журнал – ордерінде 1000 Ақша құралдары синтетикалық шотының кредиті бойынша оған сәйкес шоттар жоспарының кореспонденциялануы арқылы жүргізіледі. Ай соңында әр синтетикалық шот бойынша кредиттік айналымдар есептеліп Барлығы жолында көрсетіліп, кейін Бас кітапқа ауыстырылады.
Негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау немесе олардың қалпына келтіруі үшін жөндеуден өткізуге мүмкіндігінің жоқтығын, сонымен қатар көшіруге қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін ұйымның директоры тағайындайтын арнайы комиссия құрылады және ол өз қызметін тұрақты атқарады.
Материалды емес активтердің және олардың қозғалысының есебі 2730 Өзге де материалды емес активтер шотында жүргізіледі. Дебет бойынша материалды емес активтердің келіп түсуі мен олар бойынша жүргізілетін операциялар ай басы мен соңына қалдық ретінде көрсетіледі, ал кредит бойынша материал емес активтердің шығарылуы көрініс табады. 2730 Материал емес активтер шоты бойынша аналитикалық есеп инвентарлық карта жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Амортизация есептелуі үшін сызықтық әдіс қолданылады. Материал емес активтердің барлық түрлеріне байланысты жинақталған амортизациялық аударымдар жөнінде жалпы ақпаратты жинақтауға 2740 Басқа да материал емес активтердің амортизациясы шоты арналған. Жинақталған амортизация арнайы өңделген кестеде және журнал – ордерде көрсетіледі.
Материалдық емес активтер - өндірісте ұзақ мерзім пайдалануға болатын (1 жылдан астам) физикалық негізі жоқ ақшаға жатпайтын активтер. Бұл активтерді анықтауға болады, кәсіпорын тарапынан бақылауда болып, оны пайдаланудан кәсіпорын болашақ экономикалық тиімділік күтеді.
Материалдық емес активтер физикалық негізсіз және оларды материалды және материалды емес активтер құрамына кіргізуге болады.
2700 "Материалдық емес активтер" бөлімшесінің шоттарын талдамалық есепке алу "Материалдық емес активтердің мүліктік есеп карточкасында" жүргізіледі. Карточка кәсіпорынға түскен материалдық емес активтердің барлық түрлерін есепке алу үшін қолданылады. Материалдық емес активтердің әрбір жеке объектісіне бухгалтерияда мүліктік карточка ашылады. Карточка "Материалдық емес активтерді алу-беру актісінің", техникалык және баска құжаттардың, кәсіпорынның материалдық емес активтердің объектісін алғанын растайтын құжаттардың негізінде толтырылады. Материалдық емес активтерді есепке алу бабына патентті алу, авторлық құқықты алу да жатады.
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін немесе қызмет түрін және дәл сондай әрекетті басқа түлғаның жүзеге асыруына тиым салатын, бақылайтын, сататын, өндіретін және пайдаланатын құкық болып тақ, патент деп белгілі кәсіппен, саудамен, тауар сатып алумен шұғылданатын тұлғаларға берілген кұжат саналады. Патент берілгенде патенттік алым (пошлина) ұсталынады. Патентті алуға кептеген ірі кәсіпорындар мүдделі болып келеді. Себебі, патент сатып алуға да, патенттелінген жаңалықтарды өндіріске енгізуге де қаржысы болуы керек.
Материалды емес активтер бастапқы құн бойынша есепке алынады. Материалды емес активтердің келіп түсуі мен шығарылуын материалды емес активтерді қабылдау – шығару актісі[ 10] бойынша рәсімдейді (1С:Кәсіпорын бағдарламасында № НАК – 1 жеңілдетілген формасы қолданылады). Актіде материалды емес активтерд түрінің нақты атауы, оның кәсіпорынға жіберілу мерзімі (немесе кәсіпорында өндірілу мерзімі), объектінің сипаттамасы, оның бастапқы құны, амортизация нормасы және т.б.қажетті мәліметтер көрсетіледі. Акт толтырылғаннан кейін қажетті құжаттармен қоса бухгалтерлік бөлімге жіберіледі, бас бухгалтердің қолы қойылып, кәсіпорынның жетекшісімен бекітіледі.
Материалды емес активтердің аналитикалық есебі инвентарлық карталар арқылы жүргізіледі. Материалды емес активтер бойынша амортизация олардың қолданылу мерзімі мен бастапқы құнынан саналған нормалар барысында аударылып отырады. Жыл басынан бастап әр ай сайын материалды емес активтердің инвестициялық түгендеуі жүргізіледі. Материалды емес активтердің ликвидациясы кәсіпорында жүргізілген жоқ.
2.2 Қорлар есебі
Өндірістік қорлар – бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар – бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар;
2) аяқталмаған өндіріс;
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер
КГП Кадастр орталығының есеп саясатында қорлар есебінің қағидалары мен ережелері анықталған:
1)көліктік қызметті көрсету үшін орташа өлшенген құн әдісімен жүзеге асырылатын жанармайдың өзіндік құнын бағалау;
2)қорлар есебі барысында үздіксіз жүйе қолданылады;
3)қорларды инвентаризациялау әр квартал сайын өткізіледі.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес Қорлар есебі Кадастр орталығының қорлар есептік құжаттарда олардың нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.
Материалдар есебін дұрыс және тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз ету үшін қажеттісі:
- материалдық тауардың бірегей номенклатурасын әзірлеу
- құжат айналымының айқын жүйесі және қорларды кірістеу және шығару жөніндегі операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
- бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалыпқа келтіру
- қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
- бухгалтериядағы материалдардың есебі учаскесін компъютерлендіру
Өндірістік қорлар функционалдық бағыты бойынша былайша бөлінеді:
Шикізаттар мен материалдар – бұл өнім әзірленетін еңбек заттары.Олар өнімнің материалдық негізін қалайды. Ауыл шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіптің өнімдері.
Негізгі материалдар – бұл ұсатушы өнеркәсіптің өнімдері.
Көмекші материалдар – бұл шығарылатын өнім құрамына енетін материалдар, бірақ негізгі материалдардан ерекшелігі – өнімнің заттық негізін қаламайды
Қорлардың барлық түрлерінің есебі 1300 – Қорлар бөлімшесіні негізгі, активтік, инвентарлық шоттарында жүргізіледі.
1310 – Шикізаттар мен материалдар
1320 – Дайын өнім
1330 – Тауарлар
1340 – Аяқталмаған құрылыс
002 - Жауапты сақтауға қабылданған қорлар
003 – Қайта өңдеуге қабылданған материалдар
005 – Монтаждауға қабылданған жабдықтар
Қорлардың түсуі мен шығыны тұрақты негізде есептеліп отырады, яғни қорлардың қозғалысын бақылап отыру үшін әр күн сайын орындалады. Қорлардың әрбір атауына жеке шот жүргізіледі. Сатып алу осы шоттардың дебетінде көрсетіледі. Қорлардың кез келген түрі өндіріске берілетін болса, соған сәйкес қор шоты аударылған қорлар сомасына кредиттеледі. Дәл осы сома өткізілген өнімнің өзіндік құны шотында дебеттеледі
Салыстыру мақсатында қолданылмаған қорларды есептеу (инвентаризациялау) жүзеге асырылуы мүмкін. Егер инвентаризациялау мен үздіксіз есеп мәліметтерінің арасында ауытқулар пайда болса, онда кезең соңында үздіксіз есеп жүйесінде инвентаризациялау сомасы көлеміне дейін түзетулер енгізіледі. Осылайша, үздіксіз есеп жүйесі арқылы қолданылатын және кезең соңында қалған қалдықтардың санын қадағалап отыруға болады. Үздіксіз есеп жүйесі бухгалтерлік есептің ішкі бақылауының жоғарғы деңгейін қамтамасы етеді, сонымен қатар ол есепте көрсетілген сомалар мен тауарлардың фактілік саны арасындағы айырмашылықты тұтынушыға анықтап көрсетіп отырады. Барлық есептік кезең бойынша қорлардың өткізу өзіндік құны және қорлардың нақты түрлерінің қоймада болуы мәлімденеді.
Қорлардың кезеңдік есебі (10). Қорлар есебі біркелкі жүргізілмейді, олар физикалық қайта санау (дана, лтр, тонна, т.б.) әдісі бойынша кезең соңында есептеледі. Қорларды сатып алу Сатып алулар синтетикалық шотының дебеті бойынша көрсетіледі, ол біруақыттық шоттарға (ауыстырылған) кредиттеледі. Келесі формула арқылы есептеледі:
Қорлардың есептік кезең басына қалдығы + сатып алынған қорлар = өткізуге дайын қорлардың өзіндік құны – қорлардың есептік кезең соңына қалдығы = өткізілген қорлардың өзіндік құны
Есептегі кезеңдік жүйенің ыңғайлылығының мәні оның канцелярлық жұмыс көлемін азайтуында. Кезеңдік жүйені шағын кәсіпкерлікте қолданған жөн, бірақ ұлттық бухгалтерлік есеп шегіндегі кезеңдік жүйе үшін арнайы қосымша синтетикалқ шоттарды енгізуге тура келеді. Есептік кезең соңында үздіксіз есеп жүйесін қолдану барысында табыстың өзіндік құнына қатар қою жолымен өнімді өткізуден түскен табыс балансы жасалады.
2.3 Ақша құралдарының есебі
КГП Кадастр орталығы есеп саясатына сәйкес ақша құралдарының есебін жүргізудің басты міндеттері ретінде ақша құралдарын дұрыс қолдану және оларды бақылауды қамтамасыз ету; ақша құралдары бойынша барлық операциялардың толық әрі мерзіміне сәйкес құжаттық рәсімделуі; қаржылық және есептік тәртіпті сақтау; аналитикалық есепті дұрыс және мерзімді жүзеге асыру; ақша құралдарының инвентаризациялануын толық және мерзіміне сәйкес өткізу; қолма – қолсыз есептесу жолымен банк арқылы төлемдерді жүргізу болып табылады.
КГП Кадастр орталығы ақша құралдарын сақтау, қабылдау және беру жұмыстары атқарылуы үшін касса қызметі енгізілген. Касса орналасқан бөлме кассаларды орнатудың техникалық және өртке қарсы дабыл орнату талаптарына сәйкес орналастырылады. КГП Кадастр орталыға есеп саясатына сәйкес кіріс және шығыс кассалық ордерлеріне қол қою құқығына бас бухгалтер ие, ал шығыс кассалық ордерлері бойынша кәсіпорын жетекшісі құқылы деп бекітілген. Кассир кәсіпорынмен жеке материалдық жауаптылық келісіміне отырады.
Қолма – қол ақша қозғалысы алдымен бухгалтерлік қызмет рәсімдеген біріншілік құжаттарға сәйкес кассалық кітап негізінде көрсетіледі. Кассалық кітап парақтарының машинограммалары екі етіп жасалады, оның біреуі кассада сақталса, екіншісі кассирдің есеп беру құжаты ретінде қызмет етеді. Жыл бойындағы парақтардың жинақталған жалпы саны кәсіпорын жетекшісі және бас бухгалтердің қолымен бекітіледі. Кассалық есептерді бухгалтер №1 журнал – ордерге орналастырады.
Ақша қаражаттар түріндегі қолма-қол ақша, ақшалай құжаттар, банк шоттары, аккредетивті ұсыну және арнайы ашық шоттар, чек кітапшалары және т.б. түрлері ұйымның кассасында орналасады. Олардың көбеюі, дұрыс қолданылуы және сақтау бойынша бақылау жүргізуі – бухгалтерияның негізгі міндеті болып табылады. Ұйымның төлем қабілеттілігі олардың шешімдерін дұрыс қабылдауынан тәуелді болады ал, ол өз кезегінде қызметкерлерге уақытында еңбек ақы төлеуі, жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуы, бюджетке төлемдер және т.б. байланысты. Бухгалтерлік есептегі ақша қаражаттары, есеп айырысу және кредиттік операцияларында, дұрыс ақша айналымын ұйымдастыру, халық шаруашылықтағы есеп айырысу мен кредиттеу, төлемдік шарттарды нығайту және де қаржылық ресурстарды тиімді қолдану үшін елеулі ықпалы бар.
Бұл шарттардқа ең маңыздысы - бұл касса мен есеп айырысу шоттарында бақылау жүргізу, ақша аражаттарын дұрыс және тиімді қолдану,сонымен қатар, қолма-қол ақша мен кассадағы құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету.
Осы мақсаттардан бухгалтерлік есептегі ақша қаражаттары және есеп айырысу операциялары есебінің келесі негізгі міндеттері туындайды:
құжаттар рәсімінің дұрыстығын, ақша қаражаттар операциялардың заңды түрде жүргізілуін тексеру және есеп айырысу операциялар, олардың есебінде дер уақытында және толық түрде көрініс беру керек;
толық және дұрыс есеп айырысудың бүкіл төлем түрлері және түсуі бойынша уақытында орындалуын қамтамасыз ету;
ақша қаражаттары мен есеп айырысуды, ақша қаражаттарының түгендеу нәтижесін уақытында орындау;
ақша құжаттарын кассада және басқа жерлерде сақталуы мен беруін қамтамасыз ету;
табыс әкелетін инвестицициялық қаржылық көзі ретінде ұтымды салынған ақша қаражаттарын алу.
Бухгалтерияда бұл шоттар төленуін бақылау, жабдықтаушылар мен мердігерлерден қарызын алуын, есеп айырысу шотынан және кассадан төленген шығындарды бақылау, ұйымның қолма-қол ақшасын басқару болып саналады.
Есепайырысу шоты бойынша операциялардың есебіне қажетті негізгі құжаттардың бірі банктік шығарылым болып табылады. Кәсіпорын мұндай құжатты үздіксіз алып отырады және оған қосымша ретінде өзге кәсіпорындар мен ұйымдардан алынған құжаттар жіберіледі, осының негізінде есепайырысу шотына көшіру немесе енгізу жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік жазбалар үшін бірден – бір негіз болып табылады, сонымен қатар келесі күн басына қалдық ретінде тұруы тиіс. Осы құжатта көрсетілген ақша құралдары кредит бойынша жазылатын болса, оны бухгалтер 103 Ұлттық валютадағы ағымдық банк шотындағы ақша құралдары шотында дебет бойынша көрсетілуі тиіс.
Кәсіпорын қолма – қол ақша қаражаттарын банктен ақшалық чек арқылы алады. Банкте қабылданған әр сомаға кәсіпорынның бухгалтерлік бөлімінде ақша қабылдаушының атына чектің номері көрсетілген кіріс ордері жазылады. Кіріс ордерінен алынған квитанция банк шығарылымы құжатына, ал кіріс ордері - кассалық есеп беруге енгізіледі. Банктің өзі кәсіпорынның шотынан рның келісімінсіз ақшаны алуға құқығы жоқ.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге, жірдемақыға және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
2.4 Дебиторлық берешек есебі
Кадастр орталығында мен кәсіпорынның дебиторлық берешегінің есебімен таныстым. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден қорларды жеткізуі мен түсіруі үшін есебі 1270 Қабылдауға шоттар шотында әр материал мен өнім түрі бойынша жүргізіледі. Қабылдауға шоттар бойынша сатып алушылармен есепайырысудың негізінде аудару қағидасы жатыр. Онда қорлардың өткізуінен түскен табыстардың мүліктің сатып алушыға өту мерзімінде (төлемнің аударылу уақытына тәуелсіз) қаржылық есептілік және бухгалтерлік есепте көрсетуді қамтамасыз етеді. 1270 Қабылдауға шоттар шотының дебеті бойынша жазулар сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге шоттарды төлеу, есепайырысу құжаттары және салықтық шот – фактуралар негізінде ұсынылады[13]. Дебиторлық берешекті өтеу 1270 шотында кредит бойынша келесі шоттармен корреспонденцияланады: 4410 Қолма – қолсыз есепайырысу, 4510 Кассаға төленген ақша құралдары, 6610 – 6630 Қорларды жеткізуге алынған аванс, 3010 Күмәнді міндеттемелер бойынша резервтер . Күмәнді қарыздар дебиторлық берешектің тәркіленуіне үмітсіз көшіруге байланысты әр түрлі шығындарды жабу үшін құрылады. Күмәнді қарыз – бұл орнатылған мерзімде , ал егер ол орнатылмаған жағдайда осы үшін қажетті мерзімде өтелмеген қарыз, сонымен қатар сәйкес кепілдіктермен қамтамасыз етілмеген қарыздар.
Қызмет бабындағы іс – сапарға жіберілетін қызметкерлерге келесілер төленеді [27]:
Іс – сапарда болған мерзім үшін қажетті туәліктік ақы;
Жұмыс атқарылатын мекен – жайға жету және одан қайту бойынша жол шығыны;
Тұрғын жайын жалдау бойынша шығындар.
Іс – сапардағы жұмыскерлердің жұмыс орны, іс – сапар, соның ішінде жолда болу уақытындағы орташа жалақысы сақталады.
Кадастр орталығында іс – сапарлық шығындарды өтеу нормалары келесідей:
Тәуліктік – Қазақстан Республикасы бойынша 460 – 1050 тенге жұмыскердің категориясы бойынша[28];
Шетелдік іс – сапар – 20-30$.
Нақты шығындар бойынша іс – сапарлық мекен – жайға орналасу үш жұлдызды қонақ үйдегі бір орындық бөлмеден артық емес болуы тиіс.
2180 Басқа да дебиторлық берешектер шотында материалды – жауапты тұлғаларды жетіспеушілік, штрафтар және т.б. бойынша дебиторлық қарыздар есебі жүргізіледі.
2920 Болашақ мерзімдегі басқа да шығындар шотында келесі есептік мерзімдердегі аударулар немесе өндіріс шығындарына жатқызуға болатын есептік кезеңде жүзеге асырылатын шығындар есебі жүргізіледі. Оларға келесілер жатады:
Жаңа өндірістерді қабылдау бойынша шығындар;
Мерзімдік басылымдарға жазылуға шығындар;
Негізгі құралдарды жөндеуден өткізу бойынша шығындар;
Байланыс шығындары;
Жұмыс құрал – жабдықтары мен арнайы киімге, т.б. шығындар.
Кадастр орталығында жаңа өндірістерді қабылдаумен байланысты шығындардың тізімі мен көлемі бас бухгалтердің бекітуімен смета арқылы анықталады. Смета бойынша шғындардың сомасы өнімнің құнына азаяды.
Болашақ кезеңдердегі шығындар жыл сайынғы инвентаризацияланудан өтеді, бұл келесі жылға ауысатын осы шоттағы қалдықтардың дұрыстығын, сонымен қатар жыл бойындағы өндірістік шығындардың дұрыс көшірілуін қамтамасыз етеді.
Есеп бухгалтерлік баланстың активті шоттарында және кірістер баптарында қарыз түрі бойынша жүргізіледі. Кәсіпорын тұрақты түрде келесі сипаттағы дебиторлық берешектердің төмендеуі бойынша шаралар атқарады:
Орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер бойынша шот – фактуралар тұрақты шығарылып отырады;
Мерзіміне сәйкес шоттарды төлеу бойынша дебиторлармен жұмыс жүргізіледі;
Сенімхаттар атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін алдын – ала төлем жағдайында жасалады;
Қарыз өтелген кезең соңында инвентаризациялау жүзеге асырылады.
Дебиторлық қарыздарды бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттары тобында екі бөлім қарастырылған: 2170 Қабылдауға мердігерлер мен жеткізушілерге берілген шоттар және 2180 Басқа да дебиторлық берешектер (15).
2.5 Міндеттемелер есебі
Міндеттемелер – шартпен рәсімделген қатынастар, олар бойынша бір тұлға екінші тұлғаның пайдасына белгілі бір әрекет жасауға: мүлікті табыстауға, қызметерді орындауға, ақша төлеуге міндетті, ал несиегер борышқордан өзінің міндеттемелерін орындауды талап етуге құқылы. Міндеттемелер ағымдағы және ұзақ мерзімді болып екіге бөлінеді.
Өндірістік қызметке жұмыскерлердің қатысуына байланысты.
Бұл тақырып шегінде мен салықтар бойынша бюджетпен есепайырысу есебін, алынған аванстар есебін, мердігерлермен мен жеткізушілермен есепайырысу, сонымен қатар басқа да кредиторлық берешектер есебімен таныстым.
Салықтар және басқа да міндетті төлемдер дегеніміз салық төлеушілердің мемлекеттік бюджетке ақша құралдарын аударуы. Салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке төленуі мен аударылу реті Қазақстан Республикасының Салық кодексінде анықталады.
Бюджеттік міндеттемелер туралы ақпарат 1430 Бюджетке міндетті төлемдер мен саықтар шотында құрылады. Осы барлық шоттар пассивті болып табылады. Міндеттемелердің пайда болуы кредит бойынша, ал оларды өтеу дебет бойынша жүргізіледі[5].
Бюджеттің ең маңызды табыс көзі болып табылатын салық түрі корпоративті табыс салығы. Аталған аслық түрін заңды тұлғалар салық ретінде төленетін табы көздерінен төлейді. Корпоративті табыс салығы бойынша декларация салық қызметінің ұйымдарына тіркелу мекен – жайы бойынша тапсырылады.
Корпорацияның корпоративті табыс салығы бойынша қарызы туралы ақпарат 1410 Корпоративті табыс салығы шотында көрсетіледі. 1410 шотында кредит бойынша келіп түскен, ал дебет бойынша аударылған есептік кезең бойынша корпоративтік табыс салығының сомасы көрсетіледі.
Қосымша құнға салықтың салық салу объектісі салықтық айналым мен салықтық импорт болып табылады. Бюджетке төленетін ҚҚС құны өткізілген тауарлар, көрсетілген жұмыс, қызметтердің және сатып алынған тауар, жұмыс, қызмет үшін сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады [6].
1420 дебет шотына жатқызылатын ҚҚС сомасы Қазақстан Республикасының ҚҚС төлеушілері болып табылатын салық сомасы жазылады. Олар нақты келіп түскен тауарлар, соның ішінде есептік кезеңдегі негізгі қызметті атқару үшін қолданылатын негізгі құралдар (ғимараттар, көліктерден басқа) бойынша шот – фактуралар негізінде есептеледі.
Әлеуметтік салықты есептеу үшін 3150 Әлеуметтік салық шоты арналған. Әлеуметтік салықпен салық салу объектісі ретінде еңбек ақы төлеу қоры алынады. Қазақстан Республикасының Салық кодексімен салық салынбайтын түрлері де бекітілген. Әлеуметтік салық сомасын есептеу 2004 ж 1 қаңтарда бекітілген әр жұмыскер бойынша қойылым кестесінде жүргізіледі.
Мүліктік салық есебін жүргізу үшін арнайы 3180 Мүліке салық салу шоты, 3160 Жер салығы шоттары бекітілген. Жеке тұлғалармен табыс салығын есептеу үшін 3190 Бюджетке төленетін міндетті төлемдер мен жинақтар және басқа да салықтар шоты арналған. Осы аталған салықтардың есептеу реті әлеуметтік және ҚҚС салықтарымен тұспа – тұс келеді. Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес аударылатын салықтар сомасын анықтаудың әдістері әр түрлі болып табылады.
3200 бөлімшесіндегі шоттардан басқа 3220 Зейнетақы жинақтау қоры бойынша есепайырысу шоты қолданылады. Олардың түрлері бойынша міндетті төлемдер мен салықтар бойынша есепайырысу есептері журнал – ордерлер негізінде жүргізіледі [6]
Кадастр орталығында еңбекақы төлеу ұжымдық және жеке еңбек келісім – шарты негізінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, Жұмыскерлер мен қызметкерлерне еңбекақы төлеу туралы құжатпен бекітілген, онда мерекелік күндер, демалыс күндері және түнгі уақытта жұмыс атқарғаны үшін жалақыны аудару, еңбекақы төлеу қорының бөлінуіне қатысты барлық негізгі сұрақтар талданады. Жалақы көлемі мемлекет орнатқан ең кіші көлемнен төмен болмауы керек. Демалысты төлеу резервтері құрылмайды. Жалақы негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі еңбекақы атқарған жұмыстар мен нақты істелген жұмыс уақыты арқылы есептеледі. Зауытта келісімдік және мерзімдік еңбек ақы төлеу жүзеге асырылады. Өз кезегінде келісімді еңбекақы екіге бөлінеді: тікелей келісімді (жүк көтерушілерге еңбек ақы төлеуде қолданылады, келісілген бағалауға орындалған жұмыстар санына көбейту арқылы есептеледі) және келісімді бригадалық (жалпы орындалған жұмыс көлемімен анықталып бригада мүшелері арасында бөлінеді ) [7].
Мерзімдік еңбекақы төлеу жұмыс атқарылған сағаттар үшін сағаттық тарифтік ставка бойынша немесе жұмыс атқарған күндері бойынша жүзеге асырылады. Ағымдағы айда әр қызмет басшысы немесе шеберімен жұмыс уақытын есептеу табелін жүргізеді және ай соңында бухгалтерлік бөлімге еңбек ақыны есептеу үшін кадрлар бөлімі мен кәсіпорын жетекшісінің қолынан кейін тапсырылады. Жұмскердің ауырған күндеріне Жұмыс берушінің қаражатымен әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша пособияларды төлеу және тағайындау реті туралы нұсқауларға сәйкес уақытша жұмысқа жарамсыздығы жөнінде анықтама парағы арқылы ақша құралдары төленеді. 1,5% шегіндегі сомалар еңбекақы төлеу қорының есептік мерзіміне төленген жалпы жылдық табыс құны құрамынан аударылады, ал 1,5% сомасынан асатын таза табыс шотынан төленеді. Уақытша жұмысқа қабілетсіздік үшін төлемдер көлемі айлық есептік көрсеткіштің он еселенген көлемінен жоғары болмауы керек. Демалыс уақытының күндері үшін төлемдердің аударылуы орташа еңбек ақы есебінен жүргізіледі, тек күнтізбелік күндер бойынша бұйрық арқылы беріледі. Жұмыскердің жұмыс орнын босатуы орын алатын жағдайда қолданылмаған демалыс күндерінің орнына компенсация бұйрық негізінде бөлінеді. Түнгі уақытта жұмыс атқарғаны үшін (кешкі сағат 22.00 – ден таңғы сағат 06.00аралығы) сағаттық тарифтік қойылым негізінде әр сағат үшін 50% көлемінде қосымша төлем аударылады. Мерекелік және демалыс күндерінде жұмыс атқарғаны үшін еңбек ақы көлемі екі есеге өседі.
Кадастр орталығында жұмыскерлерге еңбек ақы төлеужеке еңбек шартына сәйкес беріледі (айына бір рет).
Төлем ведомосі еңбек ақы төлеудің негізі болып табылады. Онда еңбекақыны тұлғаның қолына беру көрсеткіштері: аты – жөні, берілетін сомаалғанын растайтын қолхат немесе жұмыскердің қолы белгіленеді. Егер еңбекақы бекітілген мерзімде берілмейтін болса, төлем ведомостінде жұмыскердің аты – жөніне қарсы жолда Депоненттелген деп жазылады, төленген сомаға Депоненттік белгісі беріледі [21].
Еңбекақы төлеуді ұйымдастыру кәсіпорындағы жалпы есеп жүйесінің орталықтанған (негізгі) орнына ие. Жалпылай алатын болсақ еңбек және жалақы төлеу есебі бухгалтерлік бөлімнің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Кәсіпорын еңбекақы төлеу формалары мен жүйелерін кәсіпорынның алдында тұрған спецификасы мен міндеттері барысында өзі таңдауға құқылы. Еңбекақы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I
Жалпы бөлім
1.1
Іс – тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу
1.2
Қаржылық есептілікті экспресс талдау
II
Қаржылық есеп және аудит
2.1
Капитал есебі мен аудиті
2.2
Негізгі құралдар, материал емес активтердің есебі мен аудиті
2.3
Материалдық қорлар есебі мен аудиті
2.4
Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
2.5
Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті
2.6
Міндеттемелердің есебі мен аудиті:
-2 Еңбекақы бойынша жұмыскерлермен есепайырысу есебі мен аудиті;
-3 Мердігерлер мен жеткізушілермен есепайырысу есебі мен аудиті;
-4 Басқа да кредиторлық қарыздардың есебі мен аудиті
2.7
Қаржылық қорлардың есебі мен аудиті
III
Өнімді өндіру және өткізудің басқарушылық есебі мен аудиті
3.1
Өндірістік шығындар және өнімнің өіндік құнынның есебі мен аудиті
3.2
Дайын өнімді шығару және өткізу есебі мен аудиті
3.3
Кәсіпорындағы шығындарды бақылау және жоспарлау жүйесін ұйымдастыру
IV
Салықтық есепті ұйымдастыру
4.1
КТС салық есебі
4.2
ҚҚС салық есебі
Кіріспе
Диплом алды іс – тәжірибесі – мамандықтың оқыту жоспарының аса маңызды элементтерінің бірі, сондықтан да оқыту пәндері бойынша білімді бақылаудың аса маңызды түрі болып табылады. Ол студенттердің өз мамандығына қатысты білім алуына, білім деңгейін дамытуға өз үлесін қосады, сонымен қатар профессионалдық, ұйымдастырушылық жұмыс біліктілігін арттыруға, өндірістік практика пәні бойынша ақпаратты жалпылау мен рәсімдеу, жинақтау үрдістеріне байланысты сұрақтарды оқып – білуге үлкен септігін тигізеді.
Диплом алды іс – тәжірибесі студентің жоғарғы оқу орнында алған білімін пысықтайды, кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру облысында практикалық білім алуға, өндірістегі ұйымдастырушылық, басқарушылық және экономикалық сұрақтар бойынша профессионалды компетенциялық білім алуға көмектеседі.
Есеп және аудит мамандығының студенттері диплом алды іс – тәжірибесін мемлекеттік ұйымдарда, барлық түрдегі мүліктік ұйымдарда, экономиканы мемлекеттік реттеуді басқару ұйымдарында, нарықтық инфрақұрылым салаларында, ғылыми – зерттеулік ұйымдарында диплом алды іс – тәжірибесі базасы ретінде өтуіне рұқсат етіледі.
Диплом алды іс – тәжірибесі оқу жоспарына сәйкес алтыншы тоқсаннан кейін өткізіледі, ұзақтығы сегіз апта.
Диплом алды іс – тәжірибесі мақсаты – болашақ мамандардың қызметінде практика барысында алынған білімдерін теориялық түрде қалыптастыру болып табылады.
Диплом алды іс – тәжірибесі негізгі міндеттері:
- практика базасымен танысу, оның ұйымдастырушылық және өндірістік құрылымымен, менеджментімен танысу;
- қаржылық, экономикалық бөлімдер, бухгалтерлік бөлімшенің жұмысымен танысу және олардың өзара байланысын қарастыру;
- кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру шараларымен танысу;
- кәсіпорындағы қолданылатын бухгалтерлік есептің әдістерімен танысу;
- кәсіпорындағы шаруашылық операциялардың өңделуі мен рәсімделуінің тәртібімен танысу;
- бухгалтерлік есептің жеке бөлімдерімен танысу;
- болашақ дипломдық жұмыс тақырыбын таңдау үшін басты критерий болып табылатын ғылыми – практикалық қызығушылықты студенттің қабылдауы;
- ұйымда жұмыс атқару, шешім қабылдау үшін келіссөздер жүргізу бойынша практикалық жұмыстар атқару.
Мен диплом алды практиканы _________________ өттім. Заңды мекен-жайы :
I Жалпы бөлім
1.1 Іс – тәжірибе базасымен танысу. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудитпен танысу.
Жер қорларымен басқару бойынша Қазақстан республикасының агенттiгi "Жер қорларының орталығы және жерорналастыру Мемлекеттiк ғылыми-өндiрiстiк" Республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның шаруашылық жүргiзуiн құқықтағы Қарағанды iшкi мемлекеттiк кәсiпорыны жер қорларының орталығы және жер пайдалануды мемлекеттiк ғылыми-өндiрiстiктiң iшкi мемлекеттiк кәсiпорындары туралы №1682-шi 1996 жылдың 30 желтоқсанындағын Қазақстан республикасының үкiметiнiң қаулысымен сәйкес жасалған.
Кәсiпорынды басқаруды мемлекеттiк құрылыммен, сонымен бiрге мемлекеттiк меншiктiң құқық субъектiсiнiң функциялары мемлекеттiң уәкiлеттi органының құқықтары, 1-шi тармақтармен ескерiлген кейбiр жайларды ескермегендер 2-1 пайдаланылады №2335 1995 жылдың 19 маусымындағы ҚРдың Президентасының мемлекеттiк кәсiпорын туралы жарлықтың 25-шi бабының 1-шi тармағы бойынша госнпцзем құрылған.
Кәсiпорын өз қызметтерiнде Қазақстан республикасының мемлекеттiк кәсiпорын туралы 1995 жылдың 19 маусымындағы № 2335, сонымен бiрге осы жарғы заңды күшi бар Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан республикасының азаматтық кодексi, басқа нормативтiк құқықтық акттермен, жарлықпен негiзге алады.
Кәсiпорын шынымен шаруашылық жүргiзуiн госнпцземнiң iшкi мемлекеттiк кәсiпорынның формасында заңды тұлға болып табылады, банкте есеп шоты бар, Қазақстан Республикасының мемлекеттiк елтаңбасының суретi бар мөрi және фирма атауы, бланктер, дақпырттар және қалған ресми атрибуттары бар.
Кәсіпорынның мекен-жайы : Қазақстан Республикасы, Қарағанды қаласы, Пассажирская көшесі 15а
Кәсіпорынның реквизиттері:
РНН 301700003039
БИН 971240001107
ИИК kz319G010000319985
БИК ABKZKZKX
АО БТА БАНК
Кәсiпорынның қызметiнiң мақсаттары:
Кәсiпорынның қызметтерi зат мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзуге және әбден жетiлдiру бойынша жұмыстардың жүзеге асыруы болып табылады.
Кәсiпорынның қызметтерi мақсат тиiмдi қолданудың ұйымының бағалы қамтамасыз етуi және жер қорларының қорғауы, заңға сүйенген тағы басқа кадастрлар үшiн жер жылжымайтын мүлiгi бойынша мемлекеттiк ақпараттық қорды жасауы болып табылады.
Кәсiпорынның қойылған мақсаттарын орындау үшiн келесi функцияларды жүзеге асырады:
1)Мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзу бойынша жұмыстар:
Жер телiмдерiнiң теңестiру мiнездемелерi, iздену және жер - есептiк материалдар және құжаттар бойынша мәлiметтердiң жинақталуы және қағаз сақтаушыларына жүргiзуi.
жер телiмдерiнiң шекараларының анықтау және өзгерiсi, кадастр iстерi және электрондық деректер қорларына енгізу
жер пайдалануды жер телiмi және құқығын қамтамасыз ететiн құжаттардың әзiрлеуi бойынша жұмыстардың өткiзуi
мемлекеттiк меншiктiң жеке меншiкке немесе жер пайдалануға берiлетiн бағалау құны жер телiмдерiнiң есептеулерiнiң әзiрлеуi
мемлекеттiк тiркеудiң мақсаттары үшiн жер телiмдерiнiң есепке алуы
кадастр электрондық карталарының жасауы және мазмұнды оларды көкейкестi күйiнде сақтау
2) мемлекеттiк жер кадастрды жүргiзудiң мақсаттары үшiн түгендеу, топырақтардың барлауға және зонаға бөлуi, сонымен бiрге геодезиялық, картографиялық, топырақ, геоботаниялық, көрiнiс, агрохимиялық тағы басқа тексерулер және iздеулер арналған жұмыс жасау
3) берілген иапсырыстардың келесілер бойынша орындау:
топырақтар, қолдану, жақсарту және жер қорларының қорғауының программа жобаларының зонаға бөлуiнiң облыстық және аймақтық схемаларының әзiрлеуi
Кәсіпорында бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттілігі болып табылады. Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның қызметін бейнелейді.
1.2 Қаржылық есептілікті экспресс талдау
Есептілік – бұл кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын көрсеткіштердің жиынтығы. Оның көрсеткіштері мерзімдімәліметтер мен солар үшін белгіленген кестелердегі есепті мәліметтерді қорыту жолдарымен қалыптастырылады.
Жеке балансы бар және заңды тұлға болатын барлық кәсіпорындар, сондай – ақ шаруашылық қызметтен кіріс алатын басқа шаруашылық субъектілер қаржылық есептілік түзуі тиіс.
Қаржылық есептілік бухгалтерлік баланс, кірістер мен шығыстар туралы есеп, ақшалар қозғалысы туралы есеп, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп, есеп саясаты туралы ақпарат пен түсіндіру қағазынан тұрады. Есептіліктің негізгі нысаны бухгалтерлік баланс болып табылады.
Есеп ұйым есеп саясатына өзгерістер енгізілсе, онда мұндай өзгерістер нәтижесінде пайда болған түзету сомасы МСФО (IAS) №8 Есеп саясаты, есеп саясатындағы өзгерістер мен қателер стандартының талаптарымен сәйкес бейнеленеді. Түзеті, қатені анықтаудан соң шығарылған, бірінші қаржылық есептілікте өткенді шолу түрінде жасалады. Кәсіпорында елеулі қатенің сипатын, әрбір бұрын көрсетілген кезеңдегі, мүмкіндігі барынша болатын түзетудің сомасы.
Түзету сомасын бейнелеу үшін 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залалы) шоты арналған. №4 Ақшалар қозғалысы туралы есеп стандарты субъектінің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті түзу тәртібін ретке салады. Есеп, пайдаланушыларға есепті кезеңдегі операциялық, инвестиялық және қаржылық қызметтері бойынша ақша қаражаттарының келуі мен кетуі туралы, оларды ақпаратпен қамтамасыз ете отырып, заңды тұлғаның қаржылық жағдайындағы өзгерістерді бағалауға мүмкіндік береді.
Субъектінің жылдық есептілігі үшін есепті кезең 1 қаңтардан басталып 31 желтоқсанға дейінгі күнтізбелік жыл болып табылады. Жаңадан құрылған субъект үшін бірінші жыл оның мемлекеттік тіркеу кезеңінен басталып, сол жылдың 31 желтоқсанына дейін болады. Субъектінің тіркелуі немесе онымен заңды тұлғаның статусын алынғанына дейін орын алған операциялар бірінші есепті жылдың қаржылық есебіне енгізілед
Жоғарыда айтылып кеткен мәліметтерді түйіндей келе КГП Кадастр орталығындағы – бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізу шаралары қаржылық есептілік және бухгалтерлік есеп қағидаларына, сонымен қатар бухгалтерлік қызметтің методологиялық негізі ретінде бухгалтерлік есеп стандарттарына негізделетінді деген қорытындыға келуге болады.
II Қаржылық есеп
2.1 Капитал есебі мен аудиті
Капитал – бұл кәсіпорынның барлық міндеттемелерін шегеріп тастаудан соң активтердегі үлесі. Бұл түсінік баланстық теңдемеден келіп шығады:
Активтер = капитал + міндеттемелер
Бухгалтерлік баланстағы меншікі капиталды белгілейтін сома активтер мен міндеттемелердің бағалауына байланысты.
Жарғылық капитал кәсіпорын мүлкіне оны құрған кезеңдегі қатысушылардың салымының жиынтығы болып табылады. Жарғылық капиталды белгілеу мен қалыптастыру тәртібі және пайдалану шаруашылық жүргізуші субъектінің іс – қызметінің өрісі мен жағдайына, ұйымдастыру – құқықтық түріне байланысты. Жарғылық капиталды тексеру жарғылық капитал көлемінің құқықтық – нормативтік акті талартарына сай болуын, жарғылық капитал көлемінің өзгеру ықтималдығы, бухгалтерлік есепте жарғы капиталының шамасына ықпал ететін операцияларды көрсетудің және қолданылған корреспонденциялардың дұрыстығы болып жүзеге асады.
Д – т 5110 Төленбеген капитал шотына және К – т 5010 Салымдар мен пайлар шотына қатысушылардың салымдары сомасына, жарғы капиталы мөлшері ұлғайғанда К – т 5010 Салымдар мен пайларшотына, 2410 Негізгі құралдар, 1310 Материалдар, 1320 Тауарлар, 1070 Банктегі акктредитивтегі, чектердегі, карт – шоттардағы және басқа да шоттардағы ақша, 1040 Ұлттық валюта ағымындағы корреспонденттік шоттағы ақша және 1010 Кассадағы қолда бар ақша бөлімдер шотына жазылады.
Кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижелері, есепті жылдың соңнда бұл шотқа: кірістерді шоттың кредитіне, ал шығыстарды дебетіне шығыс етіп, кірістер мен шығыстарды салыстыру жолымен 5610 Жиынтық кіріс (жиынтық залал) шотында анықталады.
Есепті жыл мен өткен жылдардың қаржылық – шаруашылық нәтижелері 5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (залалы) және 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы (залалы) шотында анықталады.
2.2 Негізгі құралдар мен материал емес активтердің есебі
Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес негізгі құралар – өндірістік, өндірістік емес салаларында еңбек құраладары ретінде ұзақ мерзім (1 жылдан көп) қызмет ететін материалды активтер (4).
КГП Кадастр орталығында - негізгі құралдарына келесілер жатады: жылжымайтын мүлік, көлік құралдары, құрылғылар, өндірістік және шаруашылық инвентарь, арнайы құралдар және өзге де негізгі құралдар.
Негізгі құралдарды бірнеше өндірістік циклда қолданыстан өткізеді, олар тозады, алайда өз пішінінін жоғалтпай өзінің құнын өндірілетін өнімнің құнына алмастырады. Негізгі құралдарға қарағанда айналым құралдары бір ғана өндірістік процеске қатысып, өз құнын толықтай қайта өндірілген өнімге аударады.
Бухгалтерлік есепте негізгі кұралдар деп өндіріс үдерісінде ұзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп ауыстырып отыратын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады. "Негізгі құралдарға" - қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетіктер, машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш аспаптары мен құралдары, есептеуіш машиналар мен техникалары және олардың бағдарламалық құралдары, көлік тасымалдау құралдары, аспаптар, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандары, өнім және жұмыс малдары, көп жылдық көшеттер, шаруашылықтың ішкі жолы, тағы да басқалар жатады.
№16 Негізгі құралдар есебі Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарты бойынша негізгі құралдар 2 бөлімнің 2400 бөлімшесіндегі 2410 Негізгі құралдар, 2420 Негізгі құралдардың құнсыздануы мен амортизациясы шоттарында есепке алынады.
Қолдану ерекшелігіне байланысты негізгі құраладар келесідей ажыратылады:
Әрекет етуші – өндірістік және шаруашылық қызметте қолданылатын негізгі құралдар.
Әрекет етпейтін – уақытша қолданыста жоқ негізгі құралдар.
Қоймада сақталатын – ликвидациялау, жөндеуден өткізу, авария жағдайында әрекеттегі негізгі құралдарды алмастыруға арналаған негізгі құралдар.
Бастапқы құн: негізгі құралдар бухгалтерлік есепте олардың келіп түсу сәтінде сатып алуға кеткен барлық нақты шығындарды қоса алғандағы алғашқы құны бойынша есептеледі.
Бастапқы құн: негізгі құралдар бухгалтерлік есепте олардың келіп түсу сәтінде сатып алуға кеткен барлық нақты шығындарды қоса алғандағы алғашқы құны бойынша есептеледі.
Негізгі құралдардың келіп түсуі шот-фактуралар[37] мен жүкқұжаттар[14] негізінде жүргізіледі. Зауытқа негізгі құралдар келесі тәртіппен келіп түседі:
Жеке және заңды тұлғалардың өтеуі арқылы негізгі құралдарды сатып алу барысында;
Өзге жеке және заңды тұлғалардың қайтарымсыз беруі негізінде;
Айырбас операциясын жүргізу барысында негізгі құралдарды сатып алу;
Негізгі құрал оюъектілерін ұзақ мерзімді жалға беру.
Негізгі құралдардың синтетикалық есебі №12 журнал – ордерінде 1000 Ақша құралдары синтетикалық шотының кредиті бойынша оған сәйкес шоттар жоспарының кореспонденциялануы арқылы жүргізіледі. Ай соңында әр синтетикалық шот бойынша кредиттік айналымдар есептеліп Барлығы жолында көрсетіліп, кейін Бас кітапқа ауыстырылады.
Негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау немесе олардың қалпына келтіруі үшін жөндеуден өткізуге мүмкіндігінің жоқтығын, сонымен қатар көшіруге қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін ұйымның директоры тағайындайтын арнайы комиссия құрылады және ол өз қызметін тұрақты атқарады.
Материалды емес активтердің және олардың қозғалысының есебі 2730 Өзге де материалды емес активтер шотында жүргізіледі. Дебет бойынша материалды емес активтердің келіп түсуі мен олар бойынша жүргізілетін операциялар ай басы мен соңына қалдық ретінде көрсетіледі, ал кредит бойынша материал емес активтердің шығарылуы көрініс табады. 2730 Материал емес активтер шоты бойынша аналитикалық есеп инвентарлық карта жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Амортизация есептелуі үшін сызықтық әдіс қолданылады. Материал емес активтердің барлық түрлеріне байланысты жинақталған амортизациялық аударымдар жөнінде жалпы ақпаратты жинақтауға 2740 Басқа да материал емес активтердің амортизациясы шоты арналған. Жинақталған амортизация арнайы өңделген кестеде және журнал – ордерде көрсетіледі.
Материалдық емес активтер - өндірісте ұзақ мерзім пайдалануға болатын (1 жылдан астам) физикалық негізі жоқ ақшаға жатпайтын активтер. Бұл активтерді анықтауға болады, кәсіпорын тарапынан бақылауда болып, оны пайдаланудан кәсіпорын болашақ экономикалық тиімділік күтеді.
Материалдық емес активтер физикалық негізсіз және оларды материалды және материалды емес активтер құрамына кіргізуге болады.
2700 "Материалдық емес активтер" бөлімшесінің шоттарын талдамалық есепке алу "Материалдық емес активтердің мүліктік есеп карточкасында" жүргізіледі. Карточка кәсіпорынға түскен материалдық емес активтердің барлық түрлерін есепке алу үшін қолданылады. Материалдық емес активтердің әрбір жеке объектісіне бухгалтерияда мүліктік карточка ашылады. Карточка "Материалдық емес активтерді алу-беру актісінің", техникалык және баска құжаттардың, кәсіпорынның материалдық емес активтердің объектісін алғанын растайтын құжаттардың негізінде толтырылады. Материалдық емес активтерді есепке алу бабына патентті алу, авторлық құқықты алу да жатады.
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін немесе қызмет түрін және дәл сондай әрекетті басқа түлғаның жүзеге асыруына тиым салатын, бақылайтын, сататын, өндіретін және пайдаланатын құкық болып тақ, патент деп белгілі кәсіппен, саудамен, тауар сатып алумен шұғылданатын тұлғаларға берілген кұжат саналады. Патент берілгенде патенттік алым (пошлина) ұсталынады. Патентті алуға кептеген ірі кәсіпорындар мүдделі болып келеді. Себебі, патент сатып алуға да, патенттелінген жаңалықтарды өндіріске енгізуге де қаржысы болуы керек.
Материалды емес активтер бастапқы құн бойынша есепке алынады. Материалды емес активтердің келіп түсуі мен шығарылуын материалды емес активтерді қабылдау – шығару актісі[ 10] бойынша рәсімдейді (1С:Кәсіпорын бағдарламасында № НАК – 1 жеңілдетілген формасы қолданылады). Актіде материалды емес активтерд түрінің нақты атауы, оның кәсіпорынға жіберілу мерзімі (немесе кәсіпорында өндірілу мерзімі), объектінің сипаттамасы, оның бастапқы құны, амортизация нормасы және т.б.қажетті мәліметтер көрсетіледі. Акт толтырылғаннан кейін қажетті құжаттармен қоса бухгалтерлік бөлімге жіберіледі, бас бухгалтердің қолы қойылып, кәсіпорынның жетекшісімен бекітіледі.
Материалды емес активтердің аналитикалық есебі инвентарлық карталар арқылы жүргізіледі. Материалды емес активтер бойынша амортизация олардың қолданылу мерзімі мен бастапқы құнынан саналған нормалар барысында аударылып отырады. Жыл басынан бастап әр ай сайын материалды емес активтердің инвестициялық түгендеуі жүргізіледі. Материалды емес активтердің ликвидациясы кәсіпорында жүргізілген жоқ.
2.2 Қорлар есебі
Өндірістік қорлар – бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар – бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар;
2) аяқталмаған өндіріс;
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер
КГП Кадастр орталығының есеп саясатында қорлар есебінің қағидалары мен ережелері анықталған:
1)көліктік қызметті көрсету үшін орташа өлшенген құн әдісімен жүзеге асырылатын жанармайдың өзіндік құнын бағалау;
2)қорлар есебі барысында үздіксіз жүйе қолданылады;
3)қорларды инвентаризациялау әр квартал сайын өткізіледі.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес Қорлар есебі Кадастр орталығының қорлар есептік құжаттарда олардың нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.
Материалдар есебін дұрыс және тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз ету үшін қажеттісі:
- материалдық тауардың бірегей номенклатурасын әзірлеу
- құжат айналымының айқын жүйесі және қорларды кірістеу және шығару жөніндегі операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
- бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалыпқа келтіру
- қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
- бухгалтериядағы материалдардың есебі учаскесін компъютерлендіру
Өндірістік қорлар функционалдық бағыты бойынша былайша бөлінеді:
Шикізаттар мен материалдар – бұл өнім әзірленетін еңбек заттары.Олар өнімнің материалдық негізін қалайды. Ауыл шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіптің өнімдері.
Негізгі материалдар – бұл ұсатушы өнеркәсіптің өнімдері.
Көмекші материалдар – бұл шығарылатын өнім құрамына енетін материалдар, бірақ негізгі материалдардан ерекшелігі – өнімнің заттық негізін қаламайды
Қорлардың барлық түрлерінің есебі 1300 – Қорлар бөлімшесіні негізгі, активтік, инвентарлық шоттарында жүргізіледі.
1310 – Шикізаттар мен материалдар
1320 – Дайын өнім
1330 – Тауарлар
1340 – Аяқталмаған құрылыс
002 - Жауапты сақтауға қабылданған қорлар
003 – Қайта өңдеуге қабылданған материалдар
005 – Монтаждауға қабылданған жабдықтар
Қорлардың түсуі мен шығыны тұрақты негізде есептеліп отырады, яғни қорлардың қозғалысын бақылап отыру үшін әр күн сайын орындалады. Қорлардың әрбір атауына жеке шот жүргізіледі. Сатып алу осы шоттардың дебетінде көрсетіледі. Қорлардың кез келген түрі өндіріске берілетін болса, соған сәйкес қор шоты аударылған қорлар сомасына кредиттеледі. Дәл осы сома өткізілген өнімнің өзіндік құны шотында дебеттеледі
Салыстыру мақсатында қолданылмаған қорларды есептеу (инвентаризациялау) жүзеге асырылуы мүмкін. Егер инвентаризациялау мен үздіксіз есеп мәліметтерінің арасында ауытқулар пайда болса, онда кезең соңында үздіксіз есеп жүйесінде инвентаризациялау сомасы көлеміне дейін түзетулер енгізіледі. Осылайша, үздіксіз есеп жүйесі арқылы қолданылатын және кезең соңында қалған қалдықтардың санын қадағалап отыруға болады. Үздіксіз есеп жүйесі бухгалтерлік есептің ішкі бақылауының жоғарғы деңгейін қамтамасы етеді, сонымен қатар ол есепте көрсетілген сомалар мен тауарлардың фактілік саны арасындағы айырмашылықты тұтынушыға анықтап көрсетіп отырады. Барлық есептік кезең бойынша қорлардың өткізу өзіндік құны және қорлардың нақты түрлерінің қоймада болуы мәлімденеді.
Қорлардың кезеңдік есебі (10). Қорлар есебі біркелкі жүргізілмейді, олар физикалық қайта санау (дана, лтр, тонна, т.б.) әдісі бойынша кезең соңында есептеледі. Қорларды сатып алу Сатып алулар синтетикалық шотының дебеті бойынша көрсетіледі, ол біруақыттық шоттарға (ауыстырылған) кредиттеледі. Келесі формула арқылы есептеледі:
Қорлардың есептік кезең басына қалдығы + сатып алынған қорлар = өткізуге дайын қорлардың өзіндік құны – қорлардың есептік кезең соңына қалдығы = өткізілген қорлардың өзіндік құны
Есептегі кезеңдік жүйенің ыңғайлылығының мәні оның канцелярлық жұмыс көлемін азайтуында. Кезеңдік жүйені шағын кәсіпкерлікте қолданған жөн, бірақ ұлттық бухгалтерлік есеп шегіндегі кезеңдік жүйе үшін арнайы қосымша синтетикалқ шоттарды енгізуге тура келеді. Есептік кезең соңында үздіксіз есеп жүйесін қолдану барысында табыстың өзіндік құнына қатар қою жолымен өнімді өткізуден түскен табыс балансы жасалады.
2.3 Ақша құралдарының есебі
КГП Кадастр орталығы есеп саясатына сәйкес ақша құралдарының есебін жүргізудің басты міндеттері ретінде ақша құралдарын дұрыс қолдану және оларды бақылауды қамтамасыз ету; ақша құралдары бойынша барлық операциялардың толық әрі мерзіміне сәйкес құжаттық рәсімделуі; қаржылық және есептік тәртіпті сақтау; аналитикалық есепті дұрыс және мерзімді жүзеге асыру; ақша құралдарының инвентаризациялануын толық және мерзіміне сәйкес өткізу; қолма – қолсыз есептесу жолымен банк арқылы төлемдерді жүргізу болып табылады.
КГП Кадастр орталығы ақша құралдарын сақтау, қабылдау және беру жұмыстары атқарылуы үшін касса қызметі енгізілген. Касса орналасқан бөлме кассаларды орнатудың техникалық және өртке қарсы дабыл орнату талаптарына сәйкес орналастырылады. КГП Кадастр орталыға есеп саясатына сәйкес кіріс және шығыс кассалық ордерлеріне қол қою құқығына бас бухгалтер ие, ал шығыс кассалық ордерлері бойынша кәсіпорын жетекшісі құқылы деп бекітілген. Кассир кәсіпорынмен жеке материалдық жауаптылық келісіміне отырады.
Қолма – қол ақша қозғалысы алдымен бухгалтерлік қызмет рәсімдеген біріншілік құжаттарға сәйкес кассалық кітап негізінде көрсетіледі. Кассалық кітап парақтарының машинограммалары екі етіп жасалады, оның біреуі кассада сақталса, екіншісі кассирдің есеп беру құжаты ретінде қызмет етеді. Жыл бойындағы парақтардың жинақталған жалпы саны кәсіпорын жетекшісі және бас бухгалтердің қолымен бекітіледі. Кассалық есептерді бухгалтер №1 журнал – ордерге орналастырады.
Ақша қаражаттар түріндегі қолма-қол ақша, ақшалай құжаттар, банк шоттары, аккредетивті ұсыну және арнайы ашық шоттар, чек кітапшалары және т.б. түрлері ұйымның кассасында орналасады. Олардың көбеюі, дұрыс қолданылуы және сақтау бойынша бақылау жүргізуі – бухгалтерияның негізгі міндеті болып табылады. Ұйымның төлем қабілеттілігі олардың шешімдерін дұрыс қабылдауынан тәуелді болады ал, ол өз кезегінде қызметкерлерге уақытында еңбек ақы төлеуі, жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуы, бюджетке төлемдер және т.б. байланысты. Бухгалтерлік есептегі ақша қаражаттары, есеп айырысу және кредиттік операцияларында, дұрыс ақша айналымын ұйымдастыру, халық шаруашылықтағы есеп айырысу мен кредиттеу, төлемдік шарттарды нығайту және де қаржылық ресурстарды тиімді қолдану үшін елеулі ықпалы бар.
Бұл шарттардқа ең маңыздысы - бұл касса мен есеп айырысу шоттарында бақылау жүргізу, ақша аражаттарын дұрыс және тиімді қолдану,сонымен қатар, қолма-қол ақша мен кассадағы құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету.
Осы мақсаттардан бухгалтерлік есептегі ақша қаражаттары және есеп айырысу операциялары есебінің келесі негізгі міндеттері туындайды:
құжаттар рәсімінің дұрыстығын, ақша қаражаттар операциялардың заңды түрде жүргізілуін тексеру және есеп айырысу операциялар, олардың есебінде дер уақытында және толық түрде көрініс беру керек;
толық және дұрыс есеп айырысудың бүкіл төлем түрлері және түсуі бойынша уақытында орындалуын қамтамасыз ету;
ақша қаражаттары мен есеп айырысуды, ақша қаражаттарының түгендеу нәтижесін уақытында орындау;
ақша құжаттарын кассада және басқа жерлерде сақталуы мен беруін қамтамасыз ету;
табыс әкелетін инвестицициялық қаржылық көзі ретінде ұтымды салынған ақша қаражаттарын алу.
Бухгалтерияда бұл шоттар төленуін бақылау, жабдықтаушылар мен мердігерлерден қарызын алуын, есеп айырысу шотынан және кассадан төленген шығындарды бақылау, ұйымның қолма-қол ақшасын басқару болып саналады.
Есепайырысу шоты бойынша операциялардың есебіне қажетті негізгі құжаттардың бірі банктік шығарылым болып табылады. Кәсіпорын мұндай құжатты үздіксіз алып отырады және оған қосымша ретінде өзге кәсіпорындар мен ұйымдардан алынған құжаттар жіберіледі, осының негізінде есепайырысу шотына көшіру немесе енгізу жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік жазбалар үшін бірден – бір негіз болып табылады, сонымен қатар келесі күн басына қалдық ретінде тұруы тиіс. Осы құжатта көрсетілген ақша құралдары кредит бойынша жазылатын болса, оны бухгалтер 103 Ұлттық валютадағы ағымдық банк шотындағы ақша құралдары шотында дебет бойынша көрсетілуі тиіс.
Кәсіпорын қолма – қол ақша қаражаттарын банктен ақшалық чек арқылы алады. Банкте қабылданған әр сомаға кәсіпорынның бухгалтерлік бөлімінде ақша қабылдаушының атына чектің номері көрсетілген кіріс ордері жазылады. Кіріс ордерінен алынған квитанция банк шығарылымы құжатына, ал кіріс ордері - кассалық есеп беруге енгізіледі. Банктің өзі кәсіпорынның шотынан рның келісімінсіз ақшаны алуға құқығы жоқ.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге, жірдемақыға және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
2.4 Дебиторлық берешек есебі
Кадастр орталығында мен кәсіпорынның дебиторлық берешегінің есебімен таныстым. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден қорларды жеткізуі мен түсіруі үшін есебі 1270 Қабылдауға шоттар шотында әр материал мен өнім түрі бойынша жүргізіледі. Қабылдауға шоттар бойынша сатып алушылармен есепайырысудың негізінде аудару қағидасы жатыр. Онда қорлардың өткізуінен түскен табыстардың мүліктің сатып алушыға өту мерзімінде (төлемнің аударылу уақытына тәуелсіз) қаржылық есептілік және бухгалтерлік есепте көрсетуді қамтамасыз етеді. 1270 Қабылдауға шоттар шотының дебеті бойынша жазулар сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге шоттарды төлеу, есепайырысу құжаттары және салықтық шот – фактуралар негізінде ұсынылады[13]. Дебиторлық берешекті өтеу 1270 шотында кредит бойынша келесі шоттармен корреспонденцияланады: 4410 Қолма – қолсыз есепайырысу, 4510 Кассаға төленген ақша құралдары, 6610 – 6630 Қорларды жеткізуге алынған аванс, 3010 Күмәнді міндеттемелер бойынша резервтер . Күмәнді қарыздар дебиторлық берешектің тәркіленуіне үмітсіз көшіруге байланысты әр түрлі шығындарды жабу үшін құрылады. Күмәнді қарыз – бұл орнатылған мерзімде , ал егер ол орнатылмаған жағдайда осы үшін қажетті мерзімде өтелмеген қарыз, сонымен қатар сәйкес кепілдіктермен қамтамасыз етілмеген қарыздар.
Қызмет бабындағы іс – сапарға жіберілетін қызметкерлерге келесілер төленеді [27]:
Іс – сапарда болған мерзім үшін қажетті туәліктік ақы;
Жұмыс атқарылатын мекен – жайға жету және одан қайту бойынша жол шығыны;
Тұрғын жайын жалдау бойынша шығындар.
Іс – сапардағы жұмыскерлердің жұмыс орны, іс – сапар, соның ішінде жолда болу уақытындағы орташа жалақысы сақталады.
Кадастр орталығында іс – сапарлық шығындарды өтеу нормалары келесідей:
Тәуліктік – Қазақстан Республикасы бойынша 460 – 1050 тенге жұмыскердің категориясы бойынша[28];
Шетелдік іс – сапар – 20-30$.
Нақты шығындар бойынша іс – сапарлық мекен – жайға орналасу үш жұлдызды қонақ үйдегі бір орындық бөлмеден артық емес болуы тиіс.
2180 Басқа да дебиторлық берешектер шотында материалды – жауапты тұлғаларды жетіспеушілік, штрафтар және т.б. бойынша дебиторлық қарыздар есебі жүргізіледі.
2920 Болашақ мерзімдегі басқа да шығындар шотында келесі есептік мерзімдердегі аударулар немесе өндіріс шығындарына жатқызуға болатын есептік кезеңде жүзеге асырылатын шығындар есебі жүргізіледі. Оларға келесілер жатады:
Жаңа өндірістерді қабылдау бойынша шығындар;
Мерзімдік басылымдарға жазылуға шығындар;
Негізгі құралдарды жөндеуден өткізу бойынша шығындар;
Байланыс шығындары;
Жұмыс құрал – жабдықтары мен арнайы киімге, т.б. шығындар.
Кадастр орталығында жаңа өндірістерді қабылдаумен байланысты шығындардың тізімі мен көлемі бас бухгалтердің бекітуімен смета арқылы анықталады. Смета бойынша шғындардың сомасы өнімнің құнына азаяды.
Болашақ кезеңдердегі шығындар жыл сайынғы инвентаризацияланудан өтеді, бұл келесі жылға ауысатын осы шоттағы қалдықтардың дұрыстығын, сонымен қатар жыл бойындағы өндірістік шығындардың дұрыс көшірілуін қамтамасыз етеді.
Есеп бухгалтерлік баланстың активті шоттарында және кірістер баптарында қарыз түрі бойынша жүргізіледі. Кәсіпорын тұрақты түрде келесі сипаттағы дебиторлық берешектердің төмендеуі бойынша шаралар атқарады:
Орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер бойынша шот – фактуралар тұрақты шығарылып отырады;
Мерзіміне сәйкес шоттарды төлеу бойынша дебиторлармен жұмыс жүргізіледі;
Сенімхаттар атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін алдын – ала төлем жағдайында жасалады;
Қарыз өтелген кезең соңында инвентаризациялау жүзеге асырылады.
Дебиторлық қарыздарды бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттары тобында екі бөлім қарастырылған: 2170 Қабылдауға мердігерлер мен жеткізушілерге берілген шоттар және 2180 Басқа да дебиторлық берешектер (15).
2.5 Міндеттемелер есебі
Міндеттемелер – шартпен рәсімделген қатынастар, олар бойынша бір тұлға екінші тұлғаның пайдасына белгілі бір әрекет жасауға: мүлікті табыстауға, қызметерді орындауға, ақша төлеуге міндетті, ал несиегер борышқордан өзінің міндеттемелерін орындауды талап етуге құқылы. Міндеттемелер ағымдағы және ұзақ мерзімді болып екіге бөлінеді.
Өндірістік қызметке жұмыскерлердің қатысуына байланысты.
Бұл тақырып шегінде мен салықтар бойынша бюджетпен есепайырысу есебін, алынған аванстар есебін, мердігерлермен мен жеткізушілермен есепайырысу, сонымен қатар басқа да кредиторлық берешектер есебімен таныстым.
Салықтар және басқа да міндетті төлемдер дегеніміз салық төлеушілердің мемлекеттік бюджетке ақша құралдарын аударуы. Салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке төленуі мен аударылу реті Қазақстан Республикасының Салық кодексінде анықталады.
Бюджеттік міндеттемелер туралы ақпарат 1430 Бюджетке міндетті төлемдер мен саықтар шотында құрылады. Осы барлық шоттар пассивті болып табылады. Міндеттемелердің пайда болуы кредит бойынша, ал оларды өтеу дебет бойынша жүргізіледі[5].
Бюджеттің ең маңызды табыс көзі болып табылатын салық түрі корпоративті табыс салығы. Аталған аслық түрін заңды тұлғалар салық ретінде төленетін табы көздерінен төлейді. Корпоративті табыс салығы бойынша декларация салық қызметінің ұйымдарына тіркелу мекен – жайы бойынша тапсырылады.
Корпорацияның корпоративті табыс салығы бойынша қарызы туралы ақпарат 1410 Корпоративті табыс салығы шотында көрсетіледі. 1410 шотында кредит бойынша келіп түскен, ал дебет бойынша аударылған есептік кезең бойынша корпоративтік табыс салығының сомасы көрсетіледі.
Қосымша құнға салықтың салық салу объектісі салықтық айналым мен салықтық импорт болып табылады. Бюджетке төленетін ҚҚС құны өткізілген тауарлар, көрсетілген жұмыс, қызметтердің және сатып алынған тауар, жұмыс, қызмет үшін сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады [6].
1420 дебет шотына жатқызылатын ҚҚС сомасы Қазақстан Республикасының ҚҚС төлеушілері болып табылатын салық сомасы жазылады. Олар нақты келіп түскен тауарлар, соның ішінде есептік кезеңдегі негізгі қызметті атқару үшін қолданылатын негізгі құралдар (ғимараттар, көліктерден басқа) бойынша шот – фактуралар негізінде есептеледі.
Әлеуметтік салықты есептеу үшін 3150 Әлеуметтік салық шоты арналған. Әлеуметтік салықпен салық салу объектісі ретінде еңбек ақы төлеу қоры алынады. Қазақстан Республикасының Салық кодексімен салық салынбайтын түрлері де бекітілген. Әлеуметтік салық сомасын есептеу 2004 ж 1 қаңтарда бекітілген әр жұмыскер бойынша қойылым кестесінде жүргізіледі.
Мүліктік салық есебін жүргізу үшін арнайы 3180 Мүліке салық салу шоты, 3160 Жер салығы шоттары бекітілген. Жеке тұлғалармен табыс салығын есептеу үшін 3190 Бюджетке төленетін міндетті төлемдер мен жинақтар және басқа да салықтар шоты арналған. Осы аталған салықтардың есептеу реті әлеуметтік және ҚҚС салықтарымен тұспа – тұс келеді. Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес аударылатын салықтар сомасын анықтаудың әдістері әр түрлі болып табылады.
3200 бөлімшесіндегі шоттардан басқа 3220 Зейнетақы жинақтау қоры бойынша есепайырысу шоты қолданылады. Олардың түрлері бойынша міндетті төлемдер мен салықтар бойынша есепайырысу есептері журнал – ордерлер негізінде жүргізіледі [6]
Кадастр орталығында еңбекақы төлеу ұжымдық және жеке еңбек келісім – шарты негізінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, Жұмыскерлер мен қызметкерлерне еңбекақы төлеу туралы құжатпен бекітілген, онда мерекелік күндер, демалыс күндері және түнгі уақытта жұмыс атқарғаны үшін жалақыны аудару, еңбекақы төлеу қорының бөлінуіне қатысты барлық негізгі сұрақтар талданады. Жалақы көлемі мемлекет орнатқан ең кіші көлемнен төмен болмауы керек. Демалысты төлеу резервтері құрылмайды. Жалақы негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі еңбекақы атқарған жұмыстар мен нақты істелген жұмыс уақыты арқылы есептеледі. Зауытта келісімдік және мерзімдік еңбек ақы төлеу жүзеге асырылады. Өз кезегінде келісімді еңбекақы екіге бөлінеді: тікелей келісімді (жүк көтерушілерге еңбек ақы төлеуде қолданылады, келісілген бағалауға орындалған жұмыстар санына көбейту арқылы есептеледі) және келісімді бригадалық (жалпы орындалған жұмыс көлемімен анықталып бригада мүшелері арасында бөлінеді ) [7].
Мерзімдік еңбекақы төлеу жұмыс атқарылған сағаттар үшін сағаттық тарифтік ставка бойынша немесе жұмыс атқарған күндері бойынша жүзеге асырылады. Ағымдағы айда әр қызмет басшысы немесе шеберімен жұмыс уақытын есептеу табелін жүргізеді және ай соңында бухгалтерлік бөлімге еңбек ақыны есептеу үшін кадрлар бөлімі мен кәсіпорын жетекшісінің қолынан кейін тапсырылады. Жұмскердің ауырған күндеріне Жұмыс берушінің қаражатымен әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша пособияларды төлеу және тағайындау реті туралы нұсқауларға сәйкес уақытша жұмысқа жарамсыздығы жөнінде анықтама парағы арқылы ақша құралдары төленеді. 1,5% шегіндегі сомалар еңбекақы төлеу қорының есептік мерзіміне төленген жалпы жылдық табыс құны құрамынан аударылады, ал 1,5% сомасынан асатын таза табыс шотынан төленеді. Уақытша жұмысқа қабілетсіздік үшін төлемдер көлемі айлық есептік көрсеткіштің он еселенген көлемінен жоғары болмауы керек. Демалыс уақытының күндері үшін төлемдердің аударылуы орташа еңбек ақы есебінен жүргізіледі, тек күнтізбелік күндер бойынша бұйрық арқылы беріледі. Жұмыскердің жұмыс орнын босатуы орын алатын жағдайда қолданылмаған демалыс күндерінің орнына компенсация бұйрық негізінде бөлінеді. Түнгі уақытта жұмыс атқарғаны үшін (кешкі сағат 22.00 – ден таңғы сағат 06.00аралығы) сағаттық тарифтік қойылым негізінде әр сағат үшін 50% көлемінде қосымша төлем аударылады. Мерекелік және демалыс күндерінде жұмыс атқарғаны үшін еңбек ақы көлемі екі есеге өседі.
Кадастр орталығында жұмыскерлерге еңбек ақы төлеужеке еңбек шартына сәйкес беріледі (айына бір рет).
Төлем ведомосі еңбек ақы төлеудің негізі болып табылады. Онда еңбекақыны тұлғаның қолына беру көрсеткіштері: аты – жөні, берілетін сомаалғанын растайтын қолхат немесе жұмыскердің қолы белгіленеді. Егер еңбекақы бекітілген мерзімде берілмейтін болса, төлем ведомостінде жұмыскердің аты – жөніне қарсы жолда Депоненттелген деп жазылады, төленген сомаға Депоненттік белгісі беріледі [21].
Еңбекақы төлеуді ұйымдастыру кәсіпорындағы жалпы есеп жүйесінің орталықтанған (негізгі) орнына ие. Жалпылай алатын болсақ еңбек және жалақы төлеу есебі бухгалтерлік бөлімнің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Кәсіпорын еңбекақы төлеу формалары мен жүйелерін кәсіпорынның алдында тұрған спецификасы мен міндеттері барысында өзі таңдауға құқылы. Еңбекақы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz