Кертпеш ұзындығы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

SCADA жүйесі негізінде тау-кен жыныстарын жарылу процесіне дайындау технологиялары

Мазмұны

Кіріспе . . . 11

1 Технологиялық бөлім . . . 12

1. 1 Тау-кен өндірісі . . . 12

1. 2 Тау-кен өндірісіндегі ақпараттық технологиялар . . . 13

1. 3 Ойықта орналасқан зарядтар параметрлерінің анықтамаларының

теориялық негіздері . . . 15

1. 4 Кертпеш табанындағы кедергі сызығының, ұңғыма арасындағы

қашықтықтықтың, ұңғыма қатарлары арасындағы қашықтықтың, кертпеш

табан үстіндегі заряд ұзындығының, ұңғыманың зарядталмаған бөлігінің

ұзындығының аналитикалық анықтамасы . . . 20

1. 5 Бұрғылау үсті ұзындығы, ұңғымадағы заряд ұзындығы, заряд бөліктері

арасындағы ұзындықтарды аналитикалық талдау . . . 23

1. 6 ЖЗ зарядтардағы әр түрлі уақыт арасында жарылатын уақыт

баяулығына аналитикалық анықтама . . . 25

2 Бағдарламалық бөлім . . . 28

2. 1Бағдарламалық қамтаманың құрылымы . . . 28

2. 2 Unity Pro программалық ортасымен танысу . . . 31

2. 3 Unity Pro бағдарламалаудың тілдері . . . 32

2. 3 Өндірістік автоматизация жүйелерінің жұмыс істеу принципі . . . 33

2. 4 БВР автоматты жобалау жүйесінің компьютерлік бағдарламасы . . . 38

3 Экономикалық бөлім . . . 42

3. 1 Жобаның бейнеленуі . . . 42

3. 2 Өндірістік жоспар . . . 42

3. 3 Aвтoмaттaндыру құрaлдaры мeн acпaптaрын aлуғa кeтeтін шығындaр. 45

3. 4 Қаржы жоспары . . . 48

4 Өміртіршілік қауіпсіздігі . . . 50

4. 1 Жұмыс орнындағы техникалық қондырғыларды пайдалануда еңбек

жағдайын талдау . . . 50

4. 2 Шу деңгейі . . . 50

4. 3 Жарықтандыру . . . 51

4. 4. , өрт сөндіру жүйесін есептеу . . . 52

4. 4. 1. Өртті сөндіру жүйесін есептеу . . . 54

4. 3 Өндіріс бөлмелерінде және ғимаратта апат болған жағдайда

эвакуациялық жолдарын есептеу . . . 56

Қорытынды . . . 60

Қысқартулар тізбесі . . . 61

Әдебиеттер тізімі . . . 62

А қосымшасы . . . 63

Ә қосымшасы . . . 66

10

Кіріспе

Тау-кен өндірісі ғылым мен техниканың жер қойнауын игер, пайдалы

қазбаларды өндіру жұмыстарын қамтитын сала. ежелден келе жатқан салардың

бірі болып табылады. Негізінен өндірістің бұл түрі жер қойнауындағы

пайдалы қазбаларға барлау жүргізу, құрамы мен сапасын анықтау, алынған

пайдалы қазылымдарды алғашқы өңдеуден өткізу және тау-кен технологиясы

саласында ғылыми-зерттеуші жұмыстарын жүргізумен айналысады. Барлау

жұмыстары жүргізілген сон ғана кен қазу жұмыстары(кенді ашу, дайындық

қазбалар жасау, жер астылық және жер үстілік қажетті құрылыстар тұрғызу,

т. б. жүргізіліп, тағайындалған технологиялармен қазыла бастайды.

Қазіргі таңда кез-келген өндіріс түрінде ақпараттық технологиялар

қолданылады. Тау-кен өндірісіндегі, ақпараттық технологиялар, өндіріс

жағдайында жасалынатын жұмыстарды тез әрі сапалы етіп жасауға зор үлесін

қосады. Пайдалы қазбаларды өндіруден қалыптасатын, өндірістік

процесстердің ақпараттық қолдауды дайындағанда оларды өңдеудің әртекті

модельдері мен алгоритмдері қолдануы тиіс. Әлемдік нарықта

интеграцияланған тау-кен жүйелеріне арналған көптеген бағдарламалық

өнімдер ұсынылады. Мысал ретінде, үш өлшемді кеңістікте тау-кен

жыныстарының визуалициясы, кен орындарының геостатикалық анализі, жер

асты және жер үсті жұмыстарын жоспарлау сияқты бағдарламалық өнімдер

ұсынылады.

Тау техникаларының көптеген түрі өндіріс кезінде автоматтық

басқаруды және де бақылауды қажет етеді. Бұл талаптарды орындау үшін

басқарудың авматтандырылған жүйелері қолданылады. Ол тау

техникаларында орналасқан мобильді компьтер мен орталық диспетчер

пультынан құралады.

Дипломдық жобада SCADA жүйесі негізінде тау-кен жыныстарын

жарылу процесіне дайындау технологиялары қарастырылады.

11

1 Технологиялық бөлім

1. 1 Тау-кен өндірісі

Тау-кен ісі кен ісі - ғылым мен техниканың жер қойнауын игеру,

пайдалы қазылымдар өндіру жұмыстарын қамтитын саласы. Ол жер

қыртысына техногендік әсер етудің барлық түрін қамтиды. Тау-кен ісі

негізінен жер қойнауындағы пайдалы қазбаларға барлау жүргізу, құрамы мен

сапасын анықтау, өндіру жүйесін тағайындау, алынған пайдалы

қазылымдарды алғашқы өңдеуден өткізу және тау-кен технологиясы

саласында ғылыми-зерттеуші жұмыстарын жүргізумен айналысады. Содан

кейін ғана кен қазу үшін дайындық жұмыстары (кенді ашу, дайындық

қазбалар жасау, жер астылық және жер үстілік қажетті құрылыстар тұрғызу,

т. б. ) орындалып, кен белгіленген жүйемен қазыла бастайды.

Тау-кен ісі адамзат қоғамы пайда болуымен байланысты тым көне

заманнан басталды. Тау-кен ісінің алғашқы өндірген шикізаты кремний

болды. Темір кенін қазу және өңдеу туралы алғашқы жазба мәліметтер 3-

мыңжылдықтың орта шенін меңзейді. біздің заманымыздан бұрынғы 6 - 5

мыңжылдықтарда мыс, алтын, қалайы, күшәла, қорғасын өндіріле бастаған, 9

- 8 ғ-ларда темір кендері, антиквар кезеңде және орта ғасырларда мұнай мен

көмір, ал 20 ғ-да - радиоактивті кендер мен газ ерекше маңызға ие бола

бастады. Антиквар кезеңдегі елдерде (Ежелгі Грекия, Ежелгі Рим мен

Жерорта т. елдерінде) 100 м-ден астам тереңдіктен кенді көтеріп шығаратын

күрделі механикалық тетіктер, су төгетін механизмдер пайда болды. Су

ағысын пайдаланып алтын өндіру жұмысы (Колхида, Испания), 900 м-ге

дейінгі тереңдіктен диам. 12 - 15 см ұңғыма көмегімен тұз өндіру тәсілі едәуір

жетілдірілді. Бу қазандарын, бу қозғалтқыштарын ойлап табу шахта

жұмыстарының пайдалы қазылымдарды жер бетіне көтеру, су төгу, желдету,

ұңғыманы бұрғылау сияқты қол еңбегін көп қажет ететін жұмыстарды

механикаландыруға оң ықпал жасады. Тау-кен ісінің сапа жағынан дамуының

жаңа кезеңі 18 ғ-дың соңы мен 19 ғ-дың басында болды. Қазақстанда 18 ғ-да

Риддер, Бұқтырма, Зырян, Белоусов, Николаев, т. б. кен орындары ашылып,

кен өндіріле бастады. 18 - 19 ғ-ларда тек Кенді Алтайда ғана түсті

металдардың 850-ге тарта кен орындары ашылды. 1920 - 80 ж. Қазақстанда

кен өндіру өнеркәсіп орындары қарқынды дамыды. Осы жылдарда барлау

жұмыстарының көлемі ұлғайып, түсті және қара металдар, тау-кен хим.

шикізаттар, көмір мен мұнай, алтын және сирек металдар, хром, т. б. пайдалы

қазылымдардың жаңа кен орындары ашылды. Сонымен қатар бұрынғы су

басып қираған кеніштер қалпына келтірілді. 2-дүниежүз. соғыс жылдары

Қазақстан стратегиялық маңызы бар металдар мен отындар - марганец,

қорғасын, молибден, хром, көмір, т. б. пайдалы қазылымдарды өндірудің

негізгі орт-тарының біріне айналды. 1991 - 2000 ж. пайдалы қазылымдардың

өндірілуі күрт төмендеді. Ал қазіргі уақытта пайдалы қазылымдарды өндіру

12

біртіндеп қалпына келтіріліп, мұнай өндіру қарқындап өсуде; қ. Тау-кен

өнеркәсібі; Тау-кен техникасы.

Пайдалы қазылымдар өнеркәсіптің, тасымал көліктің, ауыл

шаруашылығының, құрылыстың таптырмайтын шикізаты болып саналады.

Сондықтан да Тау-кен ісі дүниежүз. экономикада өнеркәсіп өндірісінің ең

маңызды салаларының бірі болып саналады

1. 2 Тау-кен өндірісіндегі ақпараттық технологиялар

Жалпы технология, ақпараттык және компьютерлік технология

дегеніміз не? Анықтама бойынша технология дегеніміз - материалды өңдеу

үрдістерінің жиынтығы, немесе материалды өңдеу тәсілдері туралы білім

жиынтығы. Мағынасы бойынша технология дегеніміз - түрлендіруді жүзеге

асыруга мүмкіндік беретін тәсіл. Бұл бізге «технология» түсінігін тек

материалды өндіріс сферасында ғана емес, сонымен қоса адам іс-әрекетінің

басқа да сферасында да, соның ішінде білім беру жүйесінде де пайдалануға

мүмкіндік береді. Оқыту теориясында «технология» ұғымының үш жүзге

жуық анықтамасы бар екенін айту жөн. Ақпараттық технологияның

арқасында әрбір тәлімгердің тек дәстүрлі ақпарат көздерімен ғана емес,

сонымен қатар дәстүрлі емес ақпарат көздерімен жұмыс істеуге мүмкіндіктері

бар.

«Ақпараттық технология» деген терминді В. Тлушков енгізді. ол оған

былай анықтама береді: «Ақпараттық технология дегеніміз - ақпаратты

өндеумен байланысты үрдістер». Сонда оқытуда ақпараттық технологиялар

үнемі қолданылған деуге болады, себебі оқыту дегеніміз - ақпаратты

оқытушыдан тәлімгерге немесе оқушыға жеткізу. В. Апатова, В. Глушковтың

берген анықтамасын жоққа шығармай, оны нақтылай түседі: «Ақпаратгық

технология дегеніміз - ақпаратты өндеу үрдісі арқылы жүзеге асатын

құралдар мен әдістер жиынтығы».

Д. Матрос «жаңа ақпараттық технология» ұғымын қарастыра отырып,

кез келген әдістер немесе педагогикалық технологиялар ақпаратты

тәлімгерлер, оқушылар меңгеру үшін қалай өңдеу және жеткізу керектігін

суреттейді, яғни, оның анықтамасы бойыңша, кез келген педагогикалық

технология дегеніміз - бұл ақпараттық технология.

Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану нәтижесі «компьютерлік

технология» терминінің пайда болуына әкелді. Бірақ та есептеуіш техниканың

белсенді түрде дамуы және жаңа аппаратты, бағдарламалық құралдардың

пайда болуы компьютерді қолдану аясын кеңейтті. Білімді ақпараттандыруды

тәлімгерлердің, оқушылардың мәліметтер және білім базасында, электронды

мұрағаттарда, аныктамаларда, энциклопедияларда белсенді түрде жұмыс

істеуі деп анықтауға болады. Осыдан оқытудың ақпараттық технологиясын

анықтауға болады: оқытушылық іс-әрекетті және құралды іске қосу, олардың

жұмыс істеуі кезіндегі пайдаланылатын электрондық және бағдарламалық

құралдар жиынтығы.

Кез келген ұйымда басқару қызметтері нәтижелі ақпаратты, қорытылған

13

мәліметтердің қайта құру технологиясына негізделеді. «Технология»

ұғымының (мағынасының) өзі өнеркәсіптік өндірісте қолданылады және

өндіріс үрдісінде өнімді әзірлеу тәсілдерінен және өзара байланысқан

материалдарды өңдеу жүйесі ретінде анықталады. Әдістер жүйесі техникалық

құралдарды пайдалану негізінде ақпараттық жинау, жіберу, өндеу, жинақтау.

сақтау тәсілдерін қолдану арқылы ақпараттық технологияны анықтаймыз.

Кәдімгі ииформациялық технологиялар деп, көбінесе қағаз жүзінде

әртүрлі информацияларды дайындау, жинау, өңдеу және жеткізу процестерін

айтады. Жаңа информациялық технологиялар деп, ЭЕМ-дер мен олардың

желілері арқылы - әсіресе дербес компьютерлер көмегі арқылы -

информацияны дайындау, жинау, жеткізу және өңдеу технологияларын

айтады.

Информациялық процестер - адамдар арасында, тірі организмдерде,

техникалық құрылғыларда және қоғамдық өмірде информацияны жеткізу,

жинақтау және түрлендіру процестері.

Дербес ЭЕМ-дер - жұмыста және уйде адамның пайдалануына арналған

шағын компьютерлер.

Дербес ЭЕМ-дер журналдар, кітаптар жөне әртүрлі қүжаттар

дайындауда мәтін теріп, оны түзету үшін кеңінен қолданылады. Мұндай

жұмыста компьютерлердің баспа машинкаларынан артықшылығы талас

тудырмайды, олар: қателердің азаюы, материалдарды дайындау

жылдамдығының өсуі, оларды безендіру сапасының артуы. Басып

шығарылуға тиіс әдебиеттің жоғарғы сапасын қамтамасыз ететін лазерлік

принтері бар компьютерлер негізінде істейтін шағын баспа жүйелері, одан да

ыңғайлы жабдық болып есептеледі.

Сондай-ақ жаңа информациялық технологиялар дегеніміз

-ЭЕМ

жадында сақталған картотекадағы, каталогтардағы, әртүрлі архивтер мен

кітапханалардағы информацияларды жинақтауға, біріктіріп сақтауға,

керектілерін жылдам іздеп табуға болатын өр түрлі мәліметтер базасы мен

информациялық жүйелер. Жаңа информациялық технологиялардың дамуын

ЭЕМ желілеріне негізделген элсктрондық почтасыз, байланыс желілері мен

информациялық коммуникацияларсыз көзге елестету мүмкін емес.

Қоғамымызды дербес компьютерлермен, ЭЕМ желілерімен,

информациялық қорлармен толық қамтамасыз етсек, информацияны

пайдалану, алу және тарату істерін ұйымдастыру жаңа сатыға көтеріледі. Олар

бұған дейінгі қолданылған “қағаздағы” информацияны алу мен таратуды

толықтыра отырып, қоғамымызда ақпараттандыру процестерін арттыра

түседі. Жаңа информациялық технологиялардың жан-жақтылығын дұрыс

түсіну үшін технология ұғымының мәнін ашып алу қажет. Қоғамдық дамудың

алғашқы кезеңдерінде “технология” деп белгілі бір бұйымдарды жасау

кезіндегі төсілдер жиынын айтатын еді.

Өндірістің күрделіленуі, оны механикаландыру мен автоматтандыру,

технология үғымын машиналар, механизмдер, құрал-саймандар және т. б.

өндіруді үйымдастыру тәсілдері мен оған керекті техникалық жабдықтар

14

жиыны ретінде қабылдауды қалыптастырды.

Есептеу машиналарын басқару құрылғылары ретінде пайдалану мен

автоматтандыруға негізделген ссы кездегі жаңа өндіріс технологиялары, оны

қайта күру істері мен оған кететін жұмыс көлемін әлде қайда оңайлатып

жіберді. Осыған орай қазіргі “технология” ұтымға аз дегеннің өзінде үш

компонгнт - өндіріске керекті жабдықтар, оны құрастыру тәсілдері мен оны

ойдағыдай ұйымдастыру жолдары және оның ішіне мәліметтер базасы мен

білім базалары, ЭЕМ-да жобалау жабдықтары және т. б. компьютерлік

техникалар кіреді. Бірақ олардың бәрі де мәліметтер базасы мен информация

қорларылар, ЭЕМ арқылы жобалау жабдықтары және т. с. с. мүмкіндіктері

бар, компьютерлік техникаға негізделген болуы тиіс. Ал бұларды қарастыру

үшін ЭЕМ жұмысын калай басқаруға болатынын анықтайтын

программаларды білуіміз керек. Кез келген жаңа жұмысқа ЭЕМ-ді пайдалану

үшін оған жаңа қосымша құрылғылар алғаннан гөрі соған керекті жаңа

программалар алу қажет болады.

ЭЕМ жұмысында программалар оның іс-әрекетінің ретгілігі мен

ережелерің және оған косылған құрылғылардың да қызмет ету ерекшеліктерін

анықтауға жол ашады. Әрбір компьютердің программалар жиыны оны

пайдаланудың бар мүмкіндіктерін анықтап береді. Егер программалары

болмаса, машина ешқандай да жұмыс атқара алмайды.

Кез келген ЭЕМ-мен жұмыс істеу оның программаларын оқып

үйренуден басталады. Ал әрбір үлкен, орташа, шағын немесе дербес ЭЕМ

түрлерінде көптеген программалық жабдықтар бар, сондықтан ЭЕМ-ді үйрену

оның программаларым танысудан басталады.

1. 3

Ойықта орналасқан

зарядтар

параметрлерінің

анықтамаларының теориялық негіздері

2013 жылғы есептеу бойынша, ұсактау және сызаттың пайда болуының

жиынтығы кертпештегі тау-жынысының қарқынды ұсақтау аймағын білдіреді

[1, 2] . 1. 1 суретте сұлба түрінде көрсетілген. . На рис. 1. 1 а L - ұзындығы, В-

жарылыс болатын блоктын ені, Н - кертпештін ені, W - кертпеш табанындағы

кедергі сызығы, а- ұңғыма арасындағы қашықтықтық, ар-ұңғыма қатарлары

арасындағы қашықтық, l 1-ұңғымадағы заряд ұзындығы, h3-кертпеш табан

үстіндегі заряд ұзындығы, l 2-ұңғыманың зарядталмаған бөлігінің ұзындығы, l п

- длина перебура, hв. n-әуе аралығының ұзындығы, r1-сызат болған аймақтың

радиусы, hа - қарқынды бұзылу аймағының биіктігі.

Шексіз ортада жарылған ұңғымалық зарядтың айналасындағы

кертпештегі ұсақталған тау жынысының көлемі радиусы r 1, биіктігі ( hç + r 2 ) -ге

тең цилиндрдің көлеміне тең болады.

Дегенмен, қарқынды түрде қираған тау жыныстарының көлемі, еркін

беттегі жарылыс кезінде емес, шектеусіз ортадағы жарылыс кезінде

артады. Бұл сызат зарядтан да, еркін беттен де ұлғаятынын түсіндіреді(1. 2.

сурет) . Зарядтың бұзу аймағының көлемі, қосымша қирау көлеміне пропорционал

15

[3] . Авторлардың пікірінше [4, 5], түрлі факторларға қарамастан жалпы

ұсақталудың 30 %-ын толқын әрекетінен туындаған бұзылу үлесі көрсетіледі.

1. 1 сурет - ЖЗ массивіндегі зарядтардың орналасу параметрлері (а)

және Тау жыныстарының қарқынды ұсақтау аймағының өлшемі(б)

Массивтің соқтығысатын бөлігінің негізгі көлеміндегі шектік күйге

толықтай жетудің кейбір уақыт аралығының аяқталуы бойынша бірінші

кезеңде

табиғи жекшеленгендер арасында ілініс күші толықтай

еңгерілді:массив әр түрлі сызаттар жүйесінің жиынтығы тіркелген, бұл [6]

жұмыста көрсетілген. Қираған тау жынысының салдарынан жарылыстың

екінші сатында қозғалыс баурайға қарай бағытталады және кертпештің

жоғарғы алаңында ұсактаудың келесі сатысы басталады. 1-жарылыс қуысы; 2-

5-аймақтар; 2-езу аймағы; 3-радиалды сызат; 4-еркін беттен пайда болған

сызат; 5-тұтас бұзылу (1. 2. сурет) .

1. 2. сурет -(б) жобадағы, (а) тілігіндегі бір қатарлы жарылыс кезінде тау

жыныстарының массивын 1 зарядпен қопару

16

ЖЗ массивіндегі зарядтар ұтымды орналасуы бойынша әрекеттердің

қозуынан, қирау көлемі массивтің жарылыс бөлігінде бір келкі

орналасады. Ұңғыманың торы жиырылған кезде, сонымен қатар

тығындаманың қысқартылған ұзындығы немесе ең төмен кедергінің аз өлшемі

қаратылған тау жынысының бөлігі көбінесе басты қозғалысы жолында

орналасады. Бұл бөлікті заряд айналасындағы тікелей қирау көлеміне

пропорционалды болады.

1. 1 кесте - Ақжал кен орынындағы

тау жынысының физика-механикалық

қасиеттері

1. 2 кесте - Ақжал кен орнындағы акустикалық сипаттама

1. 3 кесте - негізгі элементтердің жүйесін дамыту параметрлері

17

Бір ұңғыма зарядына келетін

барлық

қарқынды

қираған

тау

жыныстарының көлемі құрайды:

Vдр = (1 + k 1 + k 2 ) π r 12 ( hз + r 2 ) .

(1. 1)

Мұндағы k1-қайтарылған толқынныңсозылуын ескерсек, көлемнің

қираған үлесін есепкеалу коэффициенті. (массивтегі тау жыныстарының

серпінді және құрылымдық қасиеттеріне тәуелді) . k2 - Жарылыстың қозу

әрекеті арқылы қопарудың үлесін есептейтін коэффициент(жарылу жағдайына

байланысты) ; hз - кемер табанындағы ЖЗ заряд денгейінің биіктігі; r2 - езу

аймағынынң радиусы.

Теңдеудің есептелу коэффициентінің қиындығына байланысты, оның

сомасын тұрақты k деп белгілейміз, ол тәжірбиелі жолмен құралады.

Осылайша, эксперименталдық нәтижені талдау және өнеркәсіптік жарылыс

көрсеткендей, тұрақты бір қатарлы жарылыс бірге тең болады. КЗВ-тың көп

қатарлы болғанда k -шамаға шектеу қойылады, одан шығатыны, қиратылған

тау жынысының көлемі, ұңғыманың уатылған бір қабатынан үлкен бола

алмайды, яғни:

(1 + k) πr12 (h ç + r2 ) ≤ 2r1 2r1H .

(1. 2)

(1. 2) теңсіздігін алсақ, жарылыстың қалыпты жағдайы hз + r2≈ 0, 7 H, екі

немесе одан да көп қатарларға, тұрақты k-бірге тең. Осыдан алатын

болсақ, барлық жағдайда k =1-ге тең. Осылайша, k - коэффициенті көрсетілген

толқын әрекетімен, массивтің бұзылу үлесін ескереді, сондай-ақ тау

жыныстарының ұсақтау кезіндегі қозу әрекеті арқылы жарылу.

Бір қатарда орналасқан ұңғыма мен бір зарядты ұңғыма кезіндегі

тойтарыс берген кертпештің көлемі:

V = WaH .

(1. 3)

Көлемнің толықтай ұсақталуы үшін,

қарқынды

ұсақталған

тау

жынысының көлемі оған жақындауы тиіс, яғни:

(1 + k) πr12 (h 3 + r2 ) ≈ WaH .

Теңдеуді екі бөлікке бөлгенде WaH, мына фомуланы аламыз:

(1. 4)

(1 + k)

πr1

⋅

a H

⋅

≈ 1.

(1. 5)

(1. 5) теңдеуде ЖЗ массивінде зарядтың ұтымды орналасу принципін

көрсетеді. Бұл формулада ЖЗ массивіндегі сызат үш өзара перпендикуляр

18

бағытқа еркін беттегі тиісті шекке жетуі керек екенін көрсетеді. [1] теңдеуінен

майда ұсақталудың радиус аймағы (r2) және (r1) радиалды сызат анықталады.

r2 - Майда ұсақталу радиус аймағының формуласы:

 ρ с 2

 5σ сж

1/ 2



(1. 6)

r1-Радиалды сызат радиус аймағының фомуласы:

r 1 = r 2

ν σ сж

1 +ν σ р

(1. 7)

Жарылғыш жүктеудің жағдайындағы

тау

жыныстарының

берік

сипаттамасы Рс формуласымен анықталады:

1 / 4

 σ сж 

Бастапқы қысым ПД формуласымен:

Pн = 1/8 ρввD2.

(1. 8)

(1. 9)

Қуыстың салыстырмалы шекті радиусы- мына формуламен есептеледі:

rпр = ( Рн / Рс ) 1/ 4,

(1. 10)

Мұндағы ρ0 - қопарылатын тау жыныстың тығыздығы;

c - дыбыс жылдамдығы;

σ сж -қысу кезіндегі төзімділік шегі;

σ р -созу кезіндегі төзімділік шегі;

υ - Пуассон коэффициенті;

ρвв - ұңғымадағы заряд тығыздығы;

D- ЖЗ тұтану жылдамдығы.

ЖЗ массивінде зарядтың тиімді орналасу принципіне тойтарыс беретін

тау жыныстарының көлемі қарқынды түрде ұсақталуы үшін, 3 фактордың әр

қайсысы бірге теңелуі жақындауы тиіс. (1+k) шамасында k тұрақты екі

құрамдас көрсеткішке бөлінген, ашық аймақ және қирау аймағына теңдей

бөлінген кертпештің жоғарғы және төменгі бөліктерінің қирау аймағында

болады. бұл бөліктер ½ тең. Демек, кертпеште ЖЗ зарядының тиімді орналасу

принципі мына түрде беріледі:

19

(1 + k) 1/2

πr

1 ≈ 1,

2 r 1

a

≈ 1

(1 + k) 1/2

h 3 + r2

H

≈ 1,

(1. 11)

(1. 11) байланысты (W) - кертпештің табан бойындағы кедергі сызығы,

(а) - ұңғыма арасындағы қашықтықтық, (h3) - кемер табанындағы ЖЗ заряд

денгейінің биіктігі; кертпештің тойтарыс беретін ЖЗ зарядының негізгі

параметрлерін анықтау үшін теориялық негіз болып қызмет етеді.

1. 4

Кертпеш табанындағы кедергі сызығының,

ұңғыма

арасындағы қашықтықтықтың,

ұңғыма қатарлары арасындағы

қашықтықтың, кертпеш табан үстіндегі заряд ұзындығының,

ұңғыманың зарядталмаған бөлігінің ұзындығының аналитикалық

анықтамасы

Кертпеш табанындағы кедергі сызығы (КТКС) кертпеш массивіндегі

зарядтың орналасуы ең маңызды параметрі болып табылады. Ол алдын ала

тау жыныстарының жарылу сапасын және кертпеш табанының сапасын

анықтайды. Егер бұл параметрдің тиімді мәнін асыратын болсақ, кертпеш

табанында табалдырыктар пайда болып, тау жыныстарын таситын

жабдықтардың тоқтауына және қазу-тиеу жұмыстарының бұзылуына алып

келеді. КТКС азайғанда тау массасының шығуы 1 пог. м азаяды, ұңғыма мен

қиратылған тау жыныстары алыс жерге шашырап, экскаватордың өнімділігі

төмендейді.

(1. 1) теңдеуінің бірінші арақатынасынан кертпеш табанындағы кедергі

сызығы техника қауіпсіздігінің жоғарғы талаптарына сай келетін және

карьерлардажару жұмыстарын жүргізу технологияларын талдайды. k=1 бір

қатарлы жарылыс үшін екенін есте ұстаған жөн. Сонымен қатар, ұңғыманың

бекітілген диаметріне қарамастан, кертпештің биіктігі 6м-ден 20м-ге дейін

жоғарлатқанда кертпеш табанының кедергісі өседі. Кертпеш биіктігінің

көрсетілген шектерінің ауқымды әсерін kw түзету коэффициентімен бағалауға

болады, ол (Н/10) 1/2 тең. Кертпеш табанындағы кедергі сызығы (1. 1) бірінші

ара қатынасын есептеген жағдайда:

W = k w