Электрэнергиясының техникалық шығындары
1
2
3
4
Аңдатпа
Бұл дипломдық жобаның тақырыбы Іле ауданындағы АЖК АҚ электр
тораптарындағы шығынды есептеу және төмендету. Дипломдық жобада
мекеме туралы деректер келтірілді, 11035 кВ электр тораптарының есептік
схемалары құрастырылды, жүктеменің тәуліктік графиктері келтірілді,
трансформациялау коэффициенті бойынша режімдер оңтайландырылды және
таратушы желілердегі рективті қуатты өтемелеу жүргізілді. Дипломдық
жобаның негізгі бағыттарын дәлелдейтін графикалық бөлімдер орындалған.
Режимді оңтайландыру есептеулері РАСТР программсын қолдану арқылы
жүргізілді. Экономика бөлімінде шығынды азайту бойынша инвестициялық
программа жобаланды. Мұнда ең тиімді шара БСК - ны орнату болды.
Шығынды азайту кезіндегі үнемделген электр энергиядан түсетін табыстың
есебі негізінде экономикалық әсері анықталды. Өмір тіршілік қауіпсіздік
бөлімінде өрт қауіпсіздігі, жасанды жарықтану және электр тораптарындағы
жарақаттарға сараптама сұрақтары қарастырылды.
5
Аннотация
Тема дипломного проекта является расчеты и снижение потерь
электроэнергии в электрических сетях ИРЭС АО АЖК. В дипломной работе
были приведены сведения о предприятии, составлены расчетные схемы
электрических сетей 11035 кВ, суточные графики нагрузок, расчеты по
оптемизации режимов коэффициента трансформации и снижения реактивной
мощности в распределительной сети.
Выполнены графические части,
подтверждающие основные направления дипломного проекта. Расчеты по
оптимизации режима проведены с использованием программы РАСТР. В
разделе экономики разработана инвестиционная программа по снижению
потерь, в которой в качестве наиболее эффективного мероприятия было
принято установка
(БСК). Экономический эффект определен на основе
расчета суммарного дохода компании от экономии электроэнергии при
снижении потерь. По Безопасность жизнедеятельности были расмотряны
вопросы: пожарная безопасность, искуственное освещение и анализ травм в
электрических сетях.
6
Annotation
The theme of diploma project is the calculation and reduction of losses in
electric networks JSC AZhK IRES. In the research paper were given information
about the company, made up of the design scheme of electric grids 11035 kV, daily
schedules loads settled optemizatsii modes ratio and reduce the reactive power in
the distribution network. Submitted graphic part, confirming the main directions of
the graduation project. . Calculations on optimization of the program carried out
using raster. In the economy of the investment program is designed to reduce losses,
which as the most effective measures adopted setting (SBR). The economic effect is
determined based on a calculation of the total revenue from the energy savings in
reducing losses. According to the "Health and Safety" were rasmotryany questions:
fire safety, natural light and analysis of injuries in electric networks.
7
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.
Негізгі ұғым, көріністер және электрэнергия шығынының
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1 Электрэнергиясының техникалық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...14
1.1.1 Электрэнергиясының жүктеме шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..15
1.1.2 Шартты-түпкілікті шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.1.3 Электрэнергиясының климаттық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..17
1.2 Электрэнергиясының коммерциялық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..19
2. Іле ауданы АЖК АҚ реттегіш желілеріндегі есеп және электрэнергия
техникалық шығынының деңгейлік анализы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Шығынды азайту шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.2 Іле ауданы АЖК АҚ электр желілері туралы негізгі ақпарлар ... ... ... ... ...21
2.3 "РАСТР" бағдарлама есеп айыратын бөліміне қысқаша сипаттама ... ... ... 26
2.4 Подстанцияның және жабдықтың электр құралымының сұлбасының
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.5 Жүктік тәуліктік кестесінің негізгі мінездемесінің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. 31
2.6 35 кВ және жоғары электр желілеріндегі шығынға есеп және анализ ... ... 34
3. Іле ауданындағы шығынды төмендету іс - шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
3.1 Қоректену орталықтарындағы кернеуді реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 38
3.2 Кернеу, реактивті қуат және трансформациялау коэффициенті бойынша
режімді оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 9
3.3 Таратушы желілердегі рективті қуатты өтемелеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
4. Тіршішік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
4.1 Өрт қәуіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
4.2 Жасанды жарықтану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
4.3 Электр тораптарындағы жарақаттарға сараптама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...51
5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .56
5.1 Электр энергия шығынын азайту шараларының экономикалық тиімділігін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
5.2 Электр энергия және қуат шығындарын шығынсыз шаралармен
азайтқандағы эффектіні есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
5.3 Шығындарды төмендетуге кететін инвестицияны есептеу ... ... ... ... ... ... ..58
5.4 Инвестицияның қаржы - экономикалық тиімділік көрсеткіштері ... ... ... ... .61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
8
Белгілеулер мен қысқартулар
ТТ - ток трансформаторы
КТ - кернеу трансформаторы
ЭС - электр энергия санағышы
ӨК - өлшеуіш комлекс
СК - синхронды компенсатор
ЭТЖ - электрлік желі
ЖР - желілік реттегіштер
ДБЖА - диспетчерлік басқару жүйесін автоматтандыру
ТДҚ - таза дисконтталған құн
9
Кіріспе
Элeктp жeлiciндeгi элeктp шығындapы - oл энepгия жaбдықтaу
ұйымының энepгия өткiзу қызмeтiнiң тиiмдiлiгiнiң жәнe eceптiк жүйe
жaғдайының
көрнeкi
индикaтopы, жұмыc
үнeмдiлiгiнiң
eң
мaңызды
көрсeткiшi. Сoңғы
жылдaры элeктp
энepгияcының
eceптiк шығыны
жoғарылaп кeттi, oлap тeхникaлық жәнe кoммepциялық шығындapдaн тұpaды.
Oл бepiлгeн кepнeу тopaптapындaғы нaқты, тeхнoлoгиялық жәнe элeктp
энepгияcының шығындapының нopмaтивтi cипaттaмaлapын нeгiздeу бoйыншa
әдicтeмeлiк eceптeулepдi жaқcapту зepттeмeлepiн нaқтылaп жүргiзугe сeбeп
eттi. Coл уaқыттa элeктp энepгияны үнeмдeу шaрaлapын тaңдaу жәнe дe
тapифтi aнықтaп, нeгiздeу үшiн элeктp энepгияcының шығынының өсуiнiң
дұрыc фaктopлapын aнықтay кepeк.
Электрлік желідегі энергия шығынының өсуі барлық толық
энергетиканың объективті заңға сәйкес дамуының әсерімен анықтауға болады.
Олардың ең негізгілері келесідей сипатталады: ірі электр станцияларға электр
энергия өндірісінің концентрациялық үрдісі; электр желілеріндегі
жүктемелердің тоқтаусыз өсуі, жүктеме тұтынушыларының табиғи өсуіне
байланысы мен электр энергияны тұтыну және шығарылатын қуаттың өсу
қарқынынан желідегі өткізгіштік қасиетінің жоғарылау қарқынының қалуы.
Сондықтан электр желілеріндегі электр энергияның шығыны - бұл
энергиямен жабдықтау ұйымының тура қаржы шығындары, ал тарифтердің
өсуіне байланысты электр энергиядағы шығынның өсуі шамасы жақын
болашақта сақталады, онда программалық қамсыздандыру, яғни электр
желілерінде қолданылатын, күрделі жағдайларда және талаптарда сәйкес келуі
міндетті болып табылады, яғни қазіргі таңдағы жұмысшыларға қойылатын
талаптарға ұқсас болады.
Экономика бөлімінде электр энергиясының шығынын азайту бойынша
инвестициялық программа жобаланды. Онда БСК -ның тиімділігі дәләлденген.
Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде Іле ауданы АЖК АҚ электр
тораптарындағы жасанды жарақаттану, өрт қаіпсіздігі және
тораптарындағы жарақаттарға сараптама сұрақтары қарастырылды.
10
электр
1. Негізгі ұғым, көріністер және электрэнергия шығынының
құрылымы
Электрэнергия өзінің өндірілетін жерінен тұтынылатын жеріне дейін
тасымалданғандағы басқа ресурстарды қолданбайтын өнімнің жалғыз түрі
болып келеді. Бұл үшін жіберілетін электрэнергия, өзінің бір мөлшерін
шығындайды, сондықтан оның шығынынан құтыла алмаймыз, мәселе оның
экономикалық негізделген деңгейін
табуда.
Электр торабындағы
электрэнергия шығынын осы деңгейге дейін азайту - энергия үнемдеудің
басты бағыттарының бірі болып табылады.
Нарық қатынастарының дамуына орай электрэнергия шығын
мәселесінің маңыздылығы артты. Шығын құны электрэнергия тарифін құрау-
шылардың бірі болып табылады. Манапольді сипатқа қарай нарықтық
механизмдер көмегімен электржабдықтау тарифті ұсыныс пен сұраныс баға
балансы деңгейінде табиғи бекітуді мүмкін емес, электр
қамтамассыздандырудың балама мүмкіндіктері жоқтығынанба? Тұтынушы
электрэнергияны тек қана өзінің электржабдықтау ұжымынан алады.
Бұл жағдайда тарифті реттеу мемлекеттік реттеуші органдарға
(федералды және аудандық энергетикалық комиссия) жүктеледі. Энергиямен
жабдықтайтын ұжымдар тарифке қосуға тиімді деп есептейтін
электрэнергияның шығын деңгейін негіздеп, ал энергетикалық комиссиялар -
осы негіздемені талдап, оны түзету немесе керек.
Нормативті анықтау әдістемесі әлі бекітілген жоқ. Тіпті нормалау
қағидасы да анықталған жоқ. Нормалауға кіріспе ойлар кең ауқымды
диапазонда жатыр - шығынның пайыздық түрінде бекітілген нақты
нормативті болудан, торап сұлбасының тұрақты жүргізілетін шығынды
есептеу көмегімен сәйкесті бағдарла-малық қамтуды қолданып қалыпты
шығындарды бақылауға дейін.
Айқын жағдайда электр торабындағы электрэнергияның коммерциялық
шығыны нөлге тең болуы керек. Шынайы шарттарда торабқа жіберілетін
энергия, пайдалы энергия және техникалық шығындар қателіктермен
анықталатыны анық. Бұл қателіктердің айырмашылығы нақты және
коммерциялық шығындардың құраушылары болып табылады. Олар сәйкесті
шаралар орындауға байланысты мүмкіндігінше минимумға келтірілуі керек.
Егер мұндай мүмкіндік болмаса, электрэнергия өлшеудегі систематикалық
шығындарды компенцасиялайтын электр санағыш көрсеткіштеріне өзгертулер
енгізу қажет. Өлшеу қателіктері торапқа жіберілген және тұтынушыға
жіберілген пайдалы электрэнергия.
Шын мәнді (есептік) шығындар - жүйеге келген және жүйеден
жіберілген электрэнергияның айырмасы, ол тарату жүйесінің (АЭК, РЭС)
кірісіне және жіберілгендегі жүйе шығысында (тұтынушыда) орнатылған
санауыш құрылғылардың көрсетуімен анықталады.
Техникалық шығындар - электр торабы арқылы электр энергияны
жеткізіп беру, тарату кезінде болатын, сымдар мен электрқондырғылардағы
11
физикалық процеспен болатын шығындар. Техникалық шығынның өлшемі
тораптың режимі мен параметрлеріне, жүктеме тоғының шамасына және оның
фаза бойынша біртекті таралуына тәуелді. Техникалық шығын есептік жолмен
анықталады.
Сурет 1.1 - Электрэнергияның шын мәнді шығындар құрылымы
Өзіндік мұқтаждыққа кететін электрэнергия шығыны - ол қосалқы
стансаның технологиялық құрылғыларының жұмысын және қызмет ету
қызметкерінің өмір сүруін қамтамасыз етуге кететін электрэнергия шығыны.
Коммерциялық шығындар - бұл шығындар электрэнергияны ұрлаудан
болады, санауыштың көрсетуі электрэнергияға төлеу кезінде сәйкес келмеуі
және электрэнергияны тұтынудағы бақылауды ұйымдастыру аймағындағы
басқа да себептерге байланысты.
Метрологиялық шығындар
-
өлшеу кезіндегі инструменттердің
қателіктерінен болған шығындар.
Шығынның нормативтік өлшемі - электр торабындағы электрэнергияны
жеткізіп беру мен тарату кезіндегі шығын өлшемінің оңтайландыру негізіндегі
мәні. Ол аналитикалық - есептік, статикалық - ықтималдық және экспери-
менталды тәсілмен анықталады.
Асқын нормативтік шығын - нақты және нормативтік шығынның
арасындағы айырмасы. Казіргі кезде асқын нормативті шығынды техникалық,
коммерциялық және метрологиялық шығын құрайды.
12
Электрэнергия өлшеудегі қателік жалпы жағдайда
көптеген
құраушыларға бөлінеді құрамына: тоқ трансформаторы (ТТ), кернеу
трансформаторы (КТ), электрэнергия санағышы (ЭС), ЭС КТ - на қосылған
желі қосындысы кіретін өлшеуіш комплекстің (ӨК) неғұрлым маңызды
қателік құраушыларын қарастырамыз. Торапқа және пайдалы жіберілетін
электрэнергия өлшеудің негізгі құраушыларына жататындар: ТТ, КТ және ЭС
дәлдік класстарымен анықталатын, ӨК қалыпты жұмыс шартында
электрэнергия өлшеу қателіктері; жүктеменің нормативті қуат
коэффициентіне қарсы азайтылып (қосымша бұрыштық қателік ) шартталған
ӨК шынайы қолданыс шартында электрэнергия өлшеудегі қосымша
қателіктер; әртүрлі жиіліктегі магнит және электромагнит өрісінің ЭС әсері;
ТТ, КТ және ЭС толық емес және асқын жүктелуі; симметриясыздығы және
ӨК келтірілген кернеу деңгейі; ЭС қыздырылмайтын және шектен тыс төмен
температурада жұмыс істеуі және т.б.; аз жүктемеде әсіресе түнгі сағаттарда
ЭС сезгіштігінің жеткіліксіздігі; ӨК нормативтен аса қызмет ету мерзіміне
шартталған систематикалық қателіктер. ТТ және КТ электрсанағыштардың
қате қосылған сұлбаларына байланысты қателіктер , электрэнергияны тіркеу
құралдарының қателігімен шартталған қателіктер; санағыштардың қосылу
фазировкаларының бұзылуы; электрсанағыштардың көрсеткіштерін қате
түсіру: қателесіп немесе әдейі көрсеткіш таспасын желіндіру; санағыш
көрсеткішін алудың біруақытсыздығы немесе бекітілген алу мерзімін
орындамау, санағышты күту кестесін бұзу; электрэнергияны санағыш
көрсеткішінде аса төлем коэффициентін анықтағандағы қателік.
Торабқа немесе пайдалы жіберілетін электрэнергия өлшеу
қателіктерінің құраушыларының белгілері бірдей жағдайда коммерциялық
шығындар азаяды, ал әртүрлі болса артатынын айта кету керек. Бұл
электрэнергияның коммерциялық шығындарын азайту көзқарасында торапқа
және пайдалы жіберілетін электрэнергия өлшеу дәлдігін арттыратын
келісілген техникалық саясат жүргізу керектігін білдіреді.
Энергия жабдықтау шаруашылығының кемшіліктерінен пайдалы
энергия жіберілуінің төмендеуіне шартталған коммерциялық шығындар. Бұл
шығындар құрамына екі және тұрақты бақылауы бар ақпараттың белсенділігін
қосады: Электрэнергия ұрланғандағы шығындар және
от бергендегі
шығындар құраушылары болып табылатын клиенттерге шот бергендегі
қателік және бақылаудың жоқтығы.
Шот бергендегі шығындар. Бұл коммерциялық құраушылар келесідей
шартталған: электрэнергия тұтынушылар мәліметінің нақты еместігі, соған
қоса электрэнергия қолдану келісіміне отырған ақпараттың толық емес немесе
қате болуы; түзетілген тіркеу шоттарына бақылау жоқтығы, тариф жайлы
нақты ақпарат жоқтығынан тұтынушыларға шот бермеу және шот бергендегі
қателіктер.
13
1.1 Электрэнергиясының техникалық шығындары
Өткізгіштегі, кабельдердегі және трнасформаторлар орамасындағы
энергия шығындары солардың бойымен ағатын жүктеме тогының квадратына
тура пропорционал, сондықтан оларды жүктемелік шығындар деп атайды.
Жүктеме тогы, көп жағдайда, уақыт бойынша өзгеріп отырады және
жүктемелі шығындар көбінесе айнымалы деп атайды Активті қуаттың
жүктеме шығыны желі элементінде кедергімен R және кернеумен
анықталады:
U
Р
Р 2 Q 2
U 2
R ,
(1.1)
мұндағы P және Q - элемент арқылы берілетін активті және реактивті
қуаттар;
Бұл дипломдық жұмыста электрлік энергия шығының есептеудің жаңа
тәсілі қарастырылады, яғни орнатылған режимде теңдеу шешу барысындағы
кездейсоқ шама жүйесінің түрленуіне негізделген және желідегі активті
қуаттың шығынының математикалық болжамын анықтау. Электр энергия
шығыны есептік кезеңнің қуат шығынының математикалық болжамына
көбейтілуімен анықталады.
Бұл тәсілдің артықшылықтары келесідей:
- есептік период кезіндегі желі түйіндегі барлық графиктерінің
кескіндемелерін ескеріледі;
- желі түйініндегі реактивті жүктемелердің графиктері ескеріледі;
- барлық желі түйіндеріндегі активті және реактивті жүктемелер
арасындағы корреляциялық байланыстары ескеріледі;
- желі түйініндегі жүктемелердің кездейсоқ қателіктері де ескерілуі
мүмкін.
Әуе желісіндегі сымның активті кедергісінің есептік мәні RП сымның
температурасын t П , 0 С ескере отырып анықталады, қоршаған ортадағы
температураның t B есептік кезеңінен орташа кезеңіне қатысты және сымдағы
тоқтың тығыздығына j , Амм2 байланысты болады:
RП R20 1 0,004 (t B 20 8,3 j 2
F
)
300
,
(1.2)
мұндағы R20 - қимасы F болатын сымның стандартты анықтама
кедергісі, мм2 , температура t П 20 0 C кезінде.
Егер есептік кезең кезінде тоқтың орташа тығыздығының мәні болмаса,
онда оның мәні j 0,5 , Амм2 болып қабылданады.
14
Байланысқан сымдардағы және қосалқы станциялардағы тарату
құрылғыларының құрама шиналарындағы электр энергияның шығындары
келесідей формуламен анықталады:
WПС 2,3 F j 2 L 0 Д ,
(1.3)
мұндағы F - сымның орташа қимасы (шина);
L - қосалқы станциядағы сымның қосынды ұзақтығы;
j - тоқ тығыздығы.
(1.3) формуладағы қолданылатын параметрлерінің мәліметтері
болмағандықтан, қосалқы станцияның тарату құрылғыларындағы есептік
шығындар 1.1 кестедегі мәліметтермен сәйкестендіріліп қабылданады және
оларды шартты-тұрақты шығындарға жатқызамыз.
Өлшегіш тоқ трансформаторындағы (ТТ) электр энергияның шығынын
төмендегі формуламен анықтаймыз:
WTT PTT НОМ T TT2 CP kФ2
,
(1.4)
мұндағы PTT НОМ - номиналды жүктеме кезіндегі ТТ шығыны;
TT2 CP - есептік кезеңдегі ТТ- ның тоқ жүктеу коэффициентінің
орташа мәні.
1.1.1 Электрэнергиясының жүктеме шығындары
Электрэнергияның жүктеме шығындары - ол жүктеме шамасына тәуелді
электр құрылғыларының, беріліс желілерінің және басқа электр желілерінің
элементтерінің шығыны болып табылады. Жүктеме тогы ереже бойынша
уақытта өзгереді және де жуктеме шығындарын көбіне айнымалы деп атайды.
Электрэнергиядағы жүктеме шығынының кұрамы мен құрылымы:
- электр беру сым желілерінде;
- күштік автотрансформаторлар мен трансформаторларда
Күштік шығындарды есептеу үшін, негізінде келесі үш мәселені
қарастырады:
- максималды шығынның уақытында негізделген ең көп шығынының
әдісі;
- жүктеме кестесінің пішінінің еселігінде негіздеген орташа жүктеме
әдісі;
- түйінді жүктеменің тәуліктік кестесінің жеке кескіндеме есебімен
орташа жүктеме әдісімен негізделген есептік тәуліктің әдісі;
Электр энергияның жүктеме шығындарының құрамы мен құрылысы:
- электр беріліс желілердегі сымдарда;
- күштік автотрансформаторлар мен трансформаторларда.
15
Тоқ шектегіш реакторлар тәрізді мәні аз және электрлік желідегі
бірнеше элементтерінің жүктеме шығындарының есептелу жолы қиын болу
себебінен, байланысқан сымдар және қосалқы станциядағы тарату
құрылғыларының шиналары негізі меншікті мәнде анықталады және олардың
құрамына шартты - тұрақты шығын қосылады.
1.1.2 Шартты-түпкілікті шығындар
Электр энергияның шартты - тұрақты шығыны деп - орнықты
пайдалану кезіндегі құрылғылардың желіге қосылу барысында пайда болатын
шығындарды айтамыз. Элетр энергияның шартты - тұрақты шығындарының
құрамы:
-
желідегі
күштік
құрылғылардың
бос
жүріс
шығындары
(автотрансформаторлар, трансформаторлар, доға сөндіргіш реакторлар);
- реактивті қуаттың компенсациясының реттеу қондырғыларының
шығындары;
- электр желісіндегі әр түрлі жүктеме кезінде параметрлері өзгеріссіз
қалатын құрылғылардың шығындары (реттелмейтін өтемелеуші құрылғылар,
вентилді разрядниктер, ОПН, кернеу өлшегіш трансформаторы, оларды екінші
тізбекке қосу арқылы, электрлі есептегіштер 0,22 - 0,66 кВ тең болады.
Күштік трансформаторда (автотрансформаторларда) бос жүріс кезіндегі
электр энергияның шығыны құрылғының паспортты мәліметтерінде
келтірілген бос жүріс кезіндегі қуат шығынымен PX анықталады, ол
келесідегідей формуламен беріледі:
m
i 1 U НОМ
,
(1.5)
мұндағы T pi - i -лі режим кезіндегі құылғының жұмыс жасау уақыты;
U i - i -лі режимдегі құрылғының кернеуі;
U НОМ - құрылғының номиналды кернеуі.
Құрылғыдағы кернеуді өлшеу арқылы немесе электр техниканың
заңдарына сәйкес орнатылған режим кезінде есептеу арқылы анықтайды.
Шунттаушы реакторда электр энергия шығыны (1.5) формула бойынша
паспортты мәліметтерде келтірілген қуат шығынына
Pp
негізделіп
анықталады.
Паспортты мәліметтерде олар бос жүріс шығындары деп
аталмайды, яғни трансформатор шығынымен PX бірдей болатын реактор
шығыны деп аталынады. Шунттаушы реакторда, байланысқан сымдарда және
қосалқы станцияның тарату құрылғылардың құрама шиналарындағы электр
энергияның шығындары 365 күнге тең жыл үшін, ал нормативті шығындарды
есептеу
кезінде
толық
жыл
үшін
коффициент
K
366
365
тең
болып
қабылданады.
16 U i
WX PX T pi
Синхронды компенсаторда электр энергияның шығыны теориялық
түрде толық бос жүріс шығыны деп қарауға болмайды, сондықтан кез келген
электр машиналарда жүктеме құраушылары болады. Бірақ бұл шығын
құраушылары желі жүктемесіне байланысты емес, яғни синхронды
компенсатордың өзіне қатысты болады, ал сонғысы желі жүктемесіне тура
байланыс құрмайды, СК шығындарының барлығы шартты-тұрақты
шығындарға қатысты болады және келесі формуламен өрнектеледі:
WCK 0,4 0,1 Q PHOM TP
(1.6)
мұндағы Q - есептің кезеңдегі СК - ның максималды жүктеме кезіндегі
коэффициенті;
PHOM
- СК-ның номиналды режим кезіндегі паспортты
мәндерәне сәйкес келетін қуат шығыны.
1.1.3 Электрэнергиясының климаттық шығындары
Электр энергияның климатты шығындары деп - жылдық шарттармен
шартталған шығындар, яғни кернеуі 110кВ немесе одан жоғары кернеулі
электр беріліс желілері үшін ескерілуі қажет шығындар және кернеуі 6кВ - тан
жоғары изолятор бойынша тоқ жойылу шығындарын айтады.
Электр энергияның климатты шығындарының құрамы:
- кернеуі 110кВ және одан жоғары электр беріліс әуе желілерінің тәжіне
берілетін шығындары;
- электр беріліс желілеріндегі изолятор бойынша тоқ жойылу шы-
ғындары.
Тәжге берілетін шығындар жоғары кернеулі электр беріліс желілеріндегі
сымдарда электрлік өрісінде жоғары кернеу болғандықтан пайда болады.
Олар сымның қимасына байланысты және жұмыс кернеуіне ( қимасы кіші
болса, кернеуі жоғары болады, меншікті кернеулігі жоғары болса, сонша есе
шығын да болады ), фаза құрылысына , желінің тартылуы , және де ауа - райына
байланысты болады. Тәжге берілетін шығынды есептеу барысында ауа -
райының типтерінің ішінде жақсы ауа - райына көңіл бөлу керек, яғни құрғақ
қар, жаңбыр және қырау кездерінде.
Ластанған изолятордың ылғалдылығы кезінде оның жоғары жағында
өткізгіштік
орта пайда болады,
(электролит),
яғни тоқ өту үрдісі
жоғарылайды. Бұл шығындар негізі ылғалды ауа-райында болады (тұман,
шық, қыраулы жаңбыр).
Изоляторда бөлінетін қуат келесі формуламен өрнектеледі, кВт:
Pиз
17
U 2 из
Rиз ,
(1.7)2
мұндағы U из - изоляторда өтетін кернеу, кВ;
Rи з - кедергісі, кОм.
Әуе желісінде изолятор бойынша шартталған тоқтың өтуі кезіндегі
электр энергияның шығынын келесі формуламен анықталады, мың. кВт∙сағ:
Wиз
U 2 ном
3 Rиз N из
Tвл N гир 10 3
,
(1.8)
мұндағы Tвл - ылғалды ауа-райы кезінде есептік кезеңдегі ұзақтығы
(тұман, шық және қыраулы жаңбыр);
N гир - изолятордың гирлянда сандары.
Коммерциялық шығындар екі құраушыдан тұрады: есептік ұсынылған
шығындар және электр энергиясын ұрлау кезіндегі шығындар. Шартталған
есеппен ұсынылған шығындар:
- электр энергиясын тұтынушылар туралы мәліметтердің толық
болмауы, сонымен қатар, электр энергияны қолдану кезіндегі бекітілген
келісімшарт туралы қате немесе жетіспейтін мәліметтер болған жағдайдағы
шығындар;
- ұсынылған есептің қателіктері, сонымен қатар тұтынушылардың
ұсынылмаған есептерінің тура мәліметтердің жоқ болуынан және осы
мәліметтерді өзектендіру үшін тұрақты түрде тексеру кезіндегі шығындар;
ексерудің болмауынан және арнайы тарифтерді қолданатын тұтынушыларға
ұсынылған есептердің қателіктері;
- тексерудің болмауынан және түзетілген есептерді есептеу кезіндегі
шығындар.
Электр энергияны ұрлау тәсілдердің бірнеше қатарлары бар, бірақ
оларды қысқа докладтарда барлығын қамту мүмкін емес. Электр энергияның
комерциялық шығындары қараусыз тұтынушылардың шартты түрде бар
болуы және тұтынушылардың тұрмыстық жағдайда электрэнергиясына
төленетін қаржының тұрақты болмауына байланысты болады. Электр
энергиядағы техникалық шығындарды есептеу қателіктері. (1.7) формуладан
көретініміздей, комерциялық шығындарды өлшеуге болмайды. Оларды басқа
дәлдіктермен есептейді. Бұл дәлдіктәң мәні WОС және WПО өлшеу
дәлдіктеріне байланысты ғана емес, энергияны ұрлау көлеміне, қараусыз
тұтынушылардың болуына, басқа да факторларға байланысты, бірақ
техникалық шығындарды есептеуге де байланысты болады. Техникалық
шығындарды есептеу неғұрлым нақты болса, соғұрлым комерциялық
құраушыларының бағасы да нақты болады, және олардың құрылысын
анықтауда оңай болады.
18
1.2 Электрэнергиясының коммерциялық шығындары
Коммерциялық шығындар екі негізгі болу себебі бар, олар біріншісі
тұтынушылардың электрэнергияны ұрлауы, екіншісі тұтыну мен төлемге
бақылауды ұйымдастырудың жеткіліксіз болуы. Бұл шығындар жалпы
шығындардың жөндеп құрылмаған бөлігін құрайды, өйткені негізінен
әлеуметтік және ұйымдастыру факторларымен анықталады.
Коммерциялық шығындардың шамасын анықтайтын негізгі үш
факторды бөліп көрсету керек. Коммерциялық шығындарға пайдалы жіберуді
анықтау тәсілдерінің ықпал етуі келесіден тұрады, кейбір бөліктерін санауыш
көрсетуінсіз, есептік жолмен, банктік операциялардан кеткен қателер және
басқа себептермен анықтау. Бір мезгілдегі санауыштың көрсетуін алу ай
сайынғы шығын мәнін ауытқытады, бірақ оның жылдық мәні іс жүзінде
қарымталанады. Сондықтан айлық нормативік шығынды анықтағанда, ол
қызметкерге жоспарлы тапсырма ретінде беріледі, оның мәнін түзеу қажет
болады, ол физикалық себептермен түсіндіріледі, ай арасындағы шығын
бөлігін орнатылған динамика шамасына ауыстырылады. Бұл кезде айлық
түзетулер қосындысы жыл бойынша нөлге тең болуы қажет.
Коммерциялық шығынның деңгейі тұтынуды бақылап ұйымдастыру
сапасына да тәуелді:
- нақты қосалқы стансаның барлық абоненттеріне төлеу құжаттарына
иденфикациялық код көмегімен байланыс орнату;
- смета құрушылардың болуы, ол радиалды желінің бас бөлігінде барлық
кернеуге (0,4 кВ шейін) техникалық есепке алады, егер электрэнергия
сәйкестігін қамтамасыз ету мүмкіндігі болса, берілген торапқа жіберілген
және оған жалғанған тұтынушыларға, коммерциялық шығынның деңгейін көп
жерді нақты торап телімін табу негізі жатады;
- инспекторлар болу керек, оларда жалғанған ток жүктемесі мен
электрэнергияға төленген төлем арасындағы сәйкес келмеуді тексеретін
арнайы құрал-саймандар болады;
- инспекторлардың жұмысын ұйымдастыру.
Негізгі факторлардың бірі болып, тұрғылықты елдің сатып алу
қабілетінің деңгейі және аймақтың менталитеті болып табылады. Бізге белгілі,
өмір сүру деңгейі жоғары емес елдерде коммерциялық шығын жоғары
болады. Мысалы, Үнді елінде электрэнергия шығыны 26% асып түседі.
Аргентинаның бір энергетикалық компаниясында, Буэнос-Айрестің солтүстік
аймағына 1992 жы-лы 30% құрады.
Еліміз ҚР тұрғылықты халқының өмір сүру деңгейі, жоғарыдағыдай
коммерциялық шығын сал,дарын жоққа шығырмайды. Бұл шығындардың
шамасын торапқа жіберген электрэнергия мен көп жылдық периодтағы
есептік шығынды динамикалық салыстыру негізінде бағаланады.
19
2 Іле ауданы АЖК АО реттегіш желілеріндегі есеп және
электрэнергия техникалық шығынының деңгейлік анализы
2.1 Шығынды азайту шаралары
Желілерде энергия шығынын азайту энергожүйенің жұмысының
үнемділігін жоғарлату есебінің бір бөлігі болып табылады.
Желідегі шығынды азайтудың барлығы толықтай энергожүйедегі
жұмыстың үнемділігін арттыра бермейтінін білу қажет. Шығынды азайтуға
болады және экономикалық жағынан орынсыз әдістермен екені белгілі.
Осымен қатар энергожүйенің жұмысының үнемділігін көтерудің барлығы
желілерде шығынды азайтумен қабаттаса жүреді.
Шығынды азайту бойынша барлық шараларды үш топқа бөледі:
1) Eндіруге қосымша қаржы бөлуді талап етпейтін шығынсыз және аз
шығынды немесе режімді. Осыған генераторлар және трансформаторлардағы
кернеуді басқарушыларды немесе жүктемеге қарап басқарылатын
трансформаторлардағы тармақтардың сәйкесінше қайта қойылуын жақсылап
келтіру есебінен кернеудің жұмыстық деңгейін көтеру мысал бола алады. Осы
топқа төмендегілер сияқты, ұйымдастырылған шаралар жатады: мерзімдерді
қысқарту және энергожүйенің құрылғыларын жөндеудің сапасын көтеру және
т.б. ұйымдастырылған шараларды ендірудің орынды екені көрініп тұр.
2) Техникалық (мақсатты әсермен) - шығынды төмендету үшін арнайы
құрастырылған (энергияның шығынын төмендету арқасында толығымен
ақталатын қаржы жұмсалымы). Мұндай іс-шараларға желіні ең жоғарғы
кернеу деңгейіне ауыстыру, ауа желілерінің сымдарын үлкен қималы
сымдармен алмастыру, трансформаторларды алмастыру, қосымша
реттемелейтін және теңгеру құрылғыларын орнату және т.б. жатқызады.
Мұндай іс-шаралардың мақсатқа сәйкестігі тиісті техникалық-экономикалық
есептеулерге негізделуі қажет.
3) Техникалық (ілеспелі әсермен) - орталықтандырылған қаржы
жұмсалымы есебіндегі энергожүйенің даму сызбанұсқасы бойынша іс жүзінде
бүкіл электрожелілік объектілерін енгізу жатады.
Шығынды төмендету үшін арнайы құрастырылған (энергияның
шығынын төмендету арқасында толығымен ақталатын қаржы жұмсалымы),
техникалық (мақсатты әсермен). Осындай шараларға желіні кернеудің жоғары
дәрежесіне ауыстыруды, әуелік желілердің сымдарын үлкен қимасы бар
сымдарға алмастыруды, трансформаторларды алмастыруды, қосымша
реттейтін және қарыталайтын құрылғыларды орнатуды және т.б. жатқызады.
Осындай шаралардың орындылығы сәйкесті техника-экономикалық
есептеулер көмегімен түсіндірілуі тиіс.
Орталықтандырылған қаржы бөлу есебінен энергожүйені дамыту
сұлбасы бойынша электрожелілік объектілерді ендірудің барлығы қатысыты
техникалық (жалғасатын әсерімен).
Есептеулер нәтижелері көрсеткендей, тиімдірек шара әдейі шығынды
азайту үшін жасалған және қаржы бөлуді талап ететін, яғни мақсаттық әсері
20
бар шара болып табылады. Бірінші кезекте оларға желілерде реактивті қуатты
қарымталау және асыра жүктелген әуе желілеріндегі сымдарды ауыстыру
жатады.
Электрлік желілердегі электроэнергия шығынын азайту бойынша
барлық шараларды өзінің белгіленуі бойынша келесі топтарға бөлуге болады.
Электрлік желіні дамытуды орнықтыру бойынша шаралар. Бұл
эксплуатациялық шаралар тобы, желіні дамыту және қайта құру, оның режім
параметрлерін жобалау кезеңінде техникалық түсіндірілгенге дейін көтеру
мақсатымен орындалады. Негізгілері, желінің номинал кернеуін көтеру және
асыра жүктелген ЭТЖ-де сымдарды ауыстыру.
Ендіруге қосымша қаржы бөлуді талап етпейтін шығынсыз және аз
шығынды немесе режімді. Осыған генераторлар және трансформаторлардағы
кернеуді басқарушыларды немесе жүктемеге қарап басқарылатын
трансформаторлардағы тармақтардың сәйкесінше қайта қойылуын жақсылап
келтіру есебінен кернеудің жұмыстық деңгейін көтеру мысал бола алады.
Осы топқа төмендегілер сияқты, ұйымдастырылған шаралар жатады:
мерзімдерді қысқарту және энергожүйенің құрылғыларын жөндеудің сапасын
көтеру және т.б. ұйымдастырылған шараларды ендірудің орынды екені
көрініп тұр.
Электрлік желінің және негізгі құрылғылардың жұмысының режімдерін
орнықтыру бойынша, яғни энергожүйенің жұмысының орнықты режімін
жүргізуге мүмкіндік беретін шаралар. Негізінде олар үлкен шығынды талап
етпейді. Олардың ішінде тиімдіректері: желіні ажыратудың орнын
орнықтыру, жүйенің жұмысының режімін орнықтыру, тұтынушыларға
реактивті қуатты тұтынудың орнықты режімін беру.
Электр желісінің дамуын оңтайландыратын іс-шаралар.
Пайдаланылмалы іс-шаралардың бұл тобы желілердің дамуы және кайта
құрылуы, жобалау сатысында оның режим көрсеткіштерінің техникалық
негізделген көрсеткіштерге дейін жоғарылату мақсатымен орындалады.
Олардың негізгілері желідегі нақтылы кернеуді көтеру және асыра тиелген
ЭБЖ сымдарын алмастыру.
2.2 Іле ауданы АЖК АО электр желілері туралы негізгі ақпарлар
Іле ауданының электрлік желісі 1971 жылы құрылды және ТО АЖК-ның
құрылымды бөлімшелері болып табылады.
Іле РЭС-інің құрамына бес аумақтық шеберханалар кіреді: Қапшағай қ.,
Жетіген, Ақши, Шеңгелді, Заречный. Аумақтық шеберханалардағы
жұмыскерлер алдын-ала жоспарланған жөндеу жұмыстарымен және
пайдаланылатын, таратушы желілердегі күнделікті жөндеу жұмыстарымен
айналысады.
ПС-22011035106 кВ және ЦРП-106 кВ қондырғыларына жөндеу
жұмысы және қызмет көрсетулер ПС жөндеу тобындағы және РЗА тобындағы
жұмыскерлермен жүзеге асады.
21
Профилактикалық, жоспарланған, қорғаныс құрылғыларын алдын ала
іске қосу тәжірибиелер және асқын кернеуден қорғануларды оқшаулау
топтары жүргізеді.
Іле РЭС-не қызмет көрсетілетін электр желілерінің аумағы - бұл
Қапшағай ауданының Іле администрациясының аумағы болып табылады.
Қызмет көрсетудің орташа радиусы 75 км, 01.01.2015 жылғы санақ бойынша
жұмыскерлер саны -187 адам, сонымен қатар ИТР-де 36 адам.
Аудан алдындағы негізгі тапсырмалар электр тұтынушыларына үздіксіз
және сапалы қызмет көрсету болып табылады, және ауылшаруашылық
бағыттағы орталарға, өнеркәсіптік және Қапшағай ауданының коммуналдық-
тұрмыстық қолданушыларды да қамтамасыз ету керек. Бұл
негізгі
тапсырмаларды орындау үшін жұмыскерлер жеке қатарларды шешеді, ал
негізгілері:
а) желілерді 10; 6; 0,4 кВ ұстау; ПС-3510, ПС-22011010, ТП, ЦРП және
тиісті жағдайда аудандағы басқа да қондырғылар ПУЭ, ТПЭ, ППБ
талаптарына және басқа да көрсетулерге сәйкес болуы керек;
б) 110;35;6;0,4 кВ әуе және кабелді желілерге капиталды жөндеу
жұмыстарын жүргізу және Іле РЭС-інде орналасқан ПС-22011010 кВ қызмет
көрсету;
в) электр желісіндегі шығындардың төмендеуін жүргізу;
г) іс-шараларды сенімді түрде, қауіпсіздік техникасына және өрт
қауіпсіздігіне байланысты жұмыс жүргізу.
Электр желісінің есептік схемасы электр беру топтарының, реактор-
ларддың, трансформаторлардың, автотрансформаторлардың, конденса-тор
батареяларының орынбасу схемаларынан тұрады. 110 кВ және одан жоғары
және ұзындығы 300-400 км әуә электр беріліс желілері әдетте "П" - тәрізді
орынбасу схемасымен беріледі. Есептік схема және жүктеме бойынша
берілгендері арқылы қыстық максимум және жаздық минимум кезінзіндегі
режимдер есептелінді.
22
Сурет 2.1 - Электр торабының карта сұлбасы
23
4. Принципиальная схема электрических сетей
Схема электроснабжения 11035кВ Илийского РЭС
Условные обозначения:
ПС наход ящиеся вне собственности Ил.РЭС
ПС наход ящиеся на балансе Ил.РЭС
ВЛ-35кВ находящиеся на бал ансе Ил.РЭС
ВЛ-110кВ находящиеся на бал ансе Ил.РЭС
ВЛ-35,110кВ находящиеся вне собственности Ил.РЭС
ТЭЦ-3
131А
1
6,3
ПС 1106кВ
113И
ПС 104А
Тасмурун
150И
М.Сары
179И
125АИ
ПС 3510кВ
51А
1
2,5
1
10,0
180И
26И
Сарыбулак
ПС 1103510кВ
123И
ПС-107Т
83А
ПС 11010кВ
117И
1
16,0
2
25,0
1
6,3
1
16,0
2
16,0
52А
181И
127А
128А
180И
3
2,5
4
3,2
25И
ПС 356кВ
22И НС-2
24И
23И
ПС 1103510кВ
122И
1 2
10,0 10,0
ПС 11010кВ
61А
Николаевка
ПС-67И ПС-50И
1 2
25,0 25,0
ПС 11010-10кВ
68А
Заречная
1
3 1 2
10,0 6,3 10,0
ПС 11010,6кВ
57А
Промзона
стр. Капшагайский ГЭС
Шенгельды
1
4,0
ПС 356кВ
21И
НС-1
1
3,2
ПС 356кВ
30И
НС-3
1
10,0
ПС 356кВ
23И
НС-3
1
6,3
ПС 356кВ
1
6,3
22И
1
6,3
ПС 356кВ
63,0
27И
2
63,0
ПС 22011010кВ
62А
НС-7
4.0
2
1
2
63,0
2133
1
63,0
КАПШАГАЙСКАЯ
ПС 3510кВ
31И
Акдала
Абонентская
1,0 1,0
ПС 3510кВ
32И
Кербулак
ПС 22010-10кВ
143А
РОБОТ
Сурет 2.2 - Іле ауданының электр торабының кұрылымдық сұлбасы
24
152А
182И
20И
21И
2123
ПС 356кВ
25И НС-5
24И НС-4
110 кВ
1
2
3
Николаевка
31
21
22
Сарыбулак
4
110 кВ
16
110 кВ
Шенгельды
161
162
35 кВ
№117
№57А
41
42
35 кВ
8
№22И
81
№25И
15
5 И
6
43
44
№24И
17
51
9
№21И
10
№30И
11
№23И
112
14
151
№27И
7
61
62
63
И
171
М.Сары
91
101
111
113
141
Акдала
71
Абонентская
131
13
12
121
122
Кербулак
Сурет 2.3 - Іле ауданының электр торабының орынбасу сұлбасы
25
Заречная
Капчагайский
ГЭС
Активті кедергі, Ом :
R r0 l ,
мұндағы r0 - меншікті активті кедергі, Ом км ;
l - тораптың ұзындығы, км .
Реактивті кедергі былай анықталады:
X x 0 l ,
мұндағы x 0 - меншікті реактивті кедергі, Ом км ;
Реактивті өткізгіштік, См :
B b 0 l,
мұндағы b 0 - меншікті реактивті өткізгіштік, См км;
Активтік өткізгіштік мына формула бойынша анықталады:
G g 0 l ,
(2.1)
(2.2)
(2.3)
(2.4)
мұндағы g 0 - меншікті активті өткізгіштік, См км.
r0, x0 меншікті мәндері арқылы Л-3 сымның маркаларына байланысты
тәуелділіктер анықталады. 2.1 кестеде желідегі сымдардың маркалары
көрсетілген.
Кесте 2.1 - Кабельді желілердің параметрлері
26 Желілердің
аумағы
Сым маркасы
r0, Омкм
x0, Омкм
b0, Омкм
1-2
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
2-3
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
1-7
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
1-5
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
5-6
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
6-4
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
42-8
АС - 9516
0,306
0,421
4-16
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
4-16
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
162-17
АС - 9516
0,306
0,421
162-15
АС - 9516
0,306
0,421
15-14
АС - 9516
0,306
0,421
161-12
АС - 9516
0,306
0,421
41-9
АС - 9516
0,306
0,421
9-10
АС - 9516
0,306
0,421
10-11
АС - 9516
0,306
0,421
Кесте 2.1 жалғасы
Кесте 2.2- Кабельді желілердің есептік параметрлері
Реактивті қуат, өлшем бірлігі кВАр
(2.5)
Толық қуат, өлшем бірлігі кВА
мұндағы P - активті қуат;
Q - реактивті қуат.
√
27
(2.6) Желі атауы
Ұзындығы,
км
R, Ом
Х, Ом
B, Ом
1-2
20,51
5,1
8,76
54,6
2-3
9,9
2,46
4,23
26,3
1-7
40,2
10
17,16
106,9
1-5
40,55
10,1
17,31
107,9
5-6
20
4,98
8,54
53,2
6-4
24,5
6,1
10,46
65,17
42-8
13,45
4,12
5,66
4-16
40,49
10,08
17,29
107,7
4-16
60,29
15,01
25,74
160,37
162-17
13,9
4,25
5,85
162-15
4,2
1,28
1,77
15-14
6
1,84
2,53
161-12
9,1
2,78
3,83
41-9
9,9
3,03
4,17
9-10
10,77
3,29
4,53
10-11
4,4
1,35
1,85
11-112
5,77
1,76
2,43
112-113
46
14,07
19,37
113-13
0,5
0,15
0,21
113-12
1,1
0,34
0,46
14-112
5,77
1,76
2,43
11-112
АС - 9516
0,306
0,421
112-113
АС - 9516
0,306
0,421
113-13
АС - 9516
0,306
0,421
113-12
АС - 9516
0,306
0,421
14-112
АС - 9516
0,306
0,421
Кесте 2.3 - Трансформаторлардың параметрлері
Кесте 2.4 - Трансформаторлардың есептік берілгендері
2.3 "РАСТР" бағдарлама есеп айыратын бөліміне қысқаша сипат-
тама
РАСТР бағдарлама кешені есептеу қалыптасқан режимдегі электр-
энергетикалық жүйенің ЭЕМ РС базасныда есептеу артынан арналған және
электрлік жүйе орналастырылған тәртіптерінің талдауының және бірге
28 Атаулары
Түйін
Трансформатордың
типі
RT, Ом
XT, Ом
Заречная
2-21,22
ТМ-160010
0,7
3,27
Николаевка
3-32
ТМ-63010
2,12
8,5
М. Сары
7-71
ТМ-40010
3,7
10,6
№117И
5-51
ТМ-63010
2,12
8,5
Промзона
6-61,62,63
ТМ-63010
2,12
8,5
Шенгельды
4-41
ТМ-100010
1,22
5,35
Шенгельды
4-42
ТМ-160010
0,7
3,27
Шенгельды
41-43
ТМ-16010
4,35
10,2
Шенгельды
42-44
ТМ-16010
4,35
10,2
№22И
8-81
ТМ-40010
3,7
10,6
№21И
9-91
ТМ-25010
6,7
15,6
№30И
10-101
ТМ-16010
4,35
10,2
№23И
11-111
ТМ-63010
2,12
8,5
Акдала
Абонентская
13-131
ТМ-25010
6,7
15,6
Кербулак
12-121,122
ТМ-16010
4,35
10,2
Сарыбулак
16-161,162
ТМ-100010
1,22
5,35
№27И
17-171
ТМ-40010
3,7
10,6
№25И
15-151
ТМ-40010
3,7
10,6
№24И
14-141
ТМ-40010
3,7
10,6
Типі
Орам кернеуі,
кВ
Шығындар, кВт
Uk,%
Ixx,%
Типі
Орам кернеуі,
кВ
ΔPхх
ΔPк.з
Uk,%
Ixx,%
ТМ-160010
10
0,4
16,5
3,3
6,5
ТМ-100010
10
0,4
11,6
2,45
6,5
ТМ-63010
10
1,56
7,6
5,5
2,0
ТМ-40010
10
1,08
5,5
4,5
2,1
ТМ-25010
10
0,082
3,7
4,5
2,3
ТМ-16010
10
0,046
2,35
4,5
2,1
қосылатындардың онымен енгізу мүмкіншіліктері және түйіндердің негізгі
тап осы жылдам сөндіру түзетулері қамсыздандырады есеп және тәртіп
ауырлатуын өндіруге рұқсат етеді және схема алмастыру қажет етеді.
Есептелген мақсаттардың көлеміне бағдарламалық шек қоюлар болмайды.
Шапшаң басып алуы есептелген схема мөлшерімен анықталады, және осы
шақ схема шекті көлеміне 1200-1500 түйінге дейін бере болуға болады (схема
кескін үйлесімінің тәуелді) ең азда санда бағдарламаларды. Түйіндер :
- Аудан аудан - нөмірі , қайсы түйінге жатады ;
- Түйін нөмір - нөмірі орнын баса тұру схемасында ;
- Статикалық мінездеме - нөмірі ;
- Түйін ат - ат (0-12 символ ).
Түйін:
- U ном - номинал күштенуі (күштену стандартты шкаламен анықталады);
- Рнаг , Qнаг - белсенді және реактивті жүкті тиеуі (бақылау өлшеулермен
анық-талады , немесе есеп айыратын тап осы қолданылады);
- Рген , Qген - белсенді және реактивті жүкті тиеу түйін генерациясы,
сонымен қатар сұраулар қояды өлшеумен бақылауларға ана түйіндерге
арналған, қайда генерация бар;
- Qmin , Qmax - ең аз және барынша көп мүмкін шектер генерация
өзгертулері
түйін реактивті қуаттылықтары (жабдықтау техникалық
мүмкіншіліктермен анықталады) тап осы түйінге арналған реактивті
қуаттылықпен үйлесімді генерацияны анықтау сондай шектердің тапсырмасы
бағдарламаға рұқсат етеді.
Тармақ:
- N бас , N аяк - нөмірлері сызық шек қойылатын;
- R , X - активті және реактивті кедерглері;
- G - өткізгіштік ( мкСм ) шунттардың ӘЭЖ - толық өткізгіштігінің
артынан;
П - алмастыру схемалар ( 0), трансформаторлардың - өткізгіштіктің
артынан Г бейнелі схеманың алмастыррамыз ( 0).
- Трансформатор коэффиценті Uнач күштенуіне тиісті келтірілген болу,
және U бас U аяк .
Аудандар:
- Аудан нөмір - нөмірі;
- Аудан ат - аты;
- Команда нәтижесі;
- Команда түйіндер.
Түйіндердің нөмір таңдалған баспалары үтірлермен бөлінеді басудан
кейін пернелері түйіндердің тізім сауалын F8 шығарылады, ал диапозонда -
сызықша).
Берілген ауданмен белсенді қуаттылық шығындарының құрылысты тал-
дау шығаруы үшін арналған немесе барлық аудың.
Электр желілерінің режимдер есебі:
29
- желі элементтерінің жүктемесі, желінің өткізу қабілетінің күтулі қуат
ағымына сәйкестелген;
- сымдар мен кабельдердің қимасын және трансформаторлар және
автотранс-форматордың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
2
3
4
Аңдатпа
Бұл дипломдық жобаның тақырыбы Іле ауданындағы АЖК АҚ электр
тораптарындағы шығынды есептеу және төмендету. Дипломдық жобада
мекеме туралы деректер келтірілді, 11035 кВ электр тораптарының есептік
схемалары құрастырылды, жүктеменің тәуліктік графиктері келтірілді,
трансформациялау коэффициенті бойынша режімдер оңтайландырылды және
таратушы желілердегі рективті қуатты өтемелеу жүргізілді. Дипломдық
жобаның негізгі бағыттарын дәлелдейтін графикалық бөлімдер орындалған.
Режимді оңтайландыру есептеулері РАСТР программсын қолдану арқылы
жүргізілді. Экономика бөлімінде шығынды азайту бойынша инвестициялық
программа жобаланды. Мұнда ең тиімді шара БСК - ны орнату болды.
Шығынды азайту кезіндегі үнемделген электр энергиядан түсетін табыстың
есебі негізінде экономикалық әсері анықталды. Өмір тіршілік қауіпсіздік
бөлімінде өрт қауіпсіздігі, жасанды жарықтану және электр тораптарындағы
жарақаттарға сараптама сұрақтары қарастырылды.
5
Аннотация
Тема дипломного проекта является расчеты и снижение потерь
электроэнергии в электрических сетях ИРЭС АО АЖК. В дипломной работе
были приведены сведения о предприятии, составлены расчетные схемы
электрических сетей 11035 кВ, суточные графики нагрузок, расчеты по
оптемизации режимов коэффициента трансформации и снижения реактивной
мощности в распределительной сети.
Выполнены графические части,
подтверждающие основные направления дипломного проекта. Расчеты по
оптимизации режима проведены с использованием программы РАСТР. В
разделе экономики разработана инвестиционная программа по снижению
потерь, в которой в качестве наиболее эффективного мероприятия было
принято установка
(БСК). Экономический эффект определен на основе
расчета суммарного дохода компании от экономии электроэнергии при
снижении потерь. По Безопасность жизнедеятельности были расмотряны
вопросы: пожарная безопасность, искуственное освещение и анализ травм в
электрических сетях.
6
Annotation
The theme of diploma project is the calculation and reduction of losses in
electric networks JSC AZhK IRES. In the research paper were given information
about the company, made up of the design scheme of electric grids 11035 kV, daily
schedules loads settled optemizatsii modes ratio and reduce the reactive power in
the distribution network. Submitted graphic part, confirming the main directions of
the graduation project. . Calculations on optimization of the program carried out
using raster. In the economy of the investment program is designed to reduce losses,
which as the most effective measures adopted setting (SBR). The economic effect is
determined based on a calculation of the total revenue from the energy savings in
reducing losses. According to the "Health and Safety" were rasmotryany questions:
fire safety, natural light and analysis of injuries in electric networks.
7
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.
Негізгі ұғым, көріністер және электрэнергия шығынының
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1 Электрэнергиясының техникалық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...14
1.1.1 Электрэнергиясының жүктеме шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..15
1.1.2 Шартты-түпкілікті шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.1.3 Электрэнергиясының климаттық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..17
1.2 Электрэнергиясының коммерциялық шығындары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..19
2. Іле ауданы АЖК АҚ реттегіш желілеріндегі есеп және электрэнергия
техникалық шығынының деңгейлік анализы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Шығынды азайту шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.2 Іле ауданы АЖК АҚ электр желілері туралы негізгі ақпарлар ... ... ... ... ...21
2.3 "РАСТР" бағдарлама есеп айыратын бөліміне қысқаша сипаттама ... ... ... 26
2.4 Подстанцияның және жабдықтың электр құралымының сұлбасының
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.5 Жүктік тәуліктік кестесінің негізгі мінездемесінің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. 31
2.6 35 кВ және жоғары электр желілеріндегі шығынға есеп және анализ ... ... 34
3. Іле ауданындағы шығынды төмендету іс - шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
3.1 Қоректену орталықтарындағы кернеуді реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 38
3.2 Кернеу, реактивті қуат және трансформациялау коэффициенті бойынша
режімді оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 9
3.3 Таратушы желілердегі рективті қуатты өтемелеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
4. Тіршішік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
4.1 Өрт қәуіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
4.2 Жасанды жарықтану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
4.3 Электр тораптарындағы жарақаттарға сараптама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...51
5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .56
5.1 Электр энергия шығынын азайту шараларының экономикалық тиімділігін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
5.2 Электр энергия және қуат шығындарын шығынсыз шаралармен
азайтқандағы эффектіні есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
5.3 Шығындарды төмендетуге кететін инвестицияны есептеу ... ... ... ... ... ... ..58
5.4 Инвестицияның қаржы - экономикалық тиімділік көрсеткіштері ... ... ... ... .61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
8
Белгілеулер мен қысқартулар
ТТ - ток трансформаторы
КТ - кернеу трансформаторы
ЭС - электр энергия санағышы
ӨК - өлшеуіш комлекс
СК - синхронды компенсатор
ЭТЖ - электрлік желі
ЖР - желілік реттегіштер
ДБЖА - диспетчерлік басқару жүйесін автоматтандыру
ТДҚ - таза дисконтталған құн
9
Кіріспе
Элeктp жeлiciндeгi элeктp шығындapы - oл энepгия жaбдықтaу
ұйымының энepгия өткiзу қызмeтiнiң тиiмдiлiгiнiң жәнe eceптiк жүйe
жaғдайының
көрнeкi
индикaтopы, жұмыc
үнeмдiлiгiнiң
eң
мaңызды
көрсeткiшi. Сoңғы
жылдaры элeктp
энepгияcының
eceптiк шығыны
жoғарылaп кeттi, oлap тeхникaлық жәнe кoммepциялық шығындapдaн тұpaды.
Oл бepiлгeн кepнeу тopaптapындaғы нaқты, тeхнoлoгиялық жәнe элeктp
энepгияcының шығындapының нopмaтивтi cипaттaмaлapын нeгiздeу бoйыншa
әдicтeмeлiк eceптeулepдi жaқcapту зepттeмeлepiн нaқтылaп жүргiзугe сeбeп
eттi. Coл уaқыттa элeктp энepгияны үнeмдeу шaрaлapын тaңдaу жәнe дe
тapифтi aнықтaп, нeгiздeу үшiн элeктp энepгияcының шығынының өсуiнiң
дұрыc фaктopлapын aнықтay кepeк.
Электрлік желідегі энергия шығынының өсуі барлық толық
энергетиканың объективті заңға сәйкес дамуының әсерімен анықтауға болады.
Олардың ең негізгілері келесідей сипатталады: ірі электр станцияларға электр
энергия өндірісінің концентрациялық үрдісі; электр желілеріндегі
жүктемелердің тоқтаусыз өсуі, жүктеме тұтынушыларының табиғи өсуіне
байланысы мен электр энергияны тұтыну және шығарылатын қуаттың өсу
қарқынынан желідегі өткізгіштік қасиетінің жоғарылау қарқынының қалуы.
Сондықтан электр желілеріндегі электр энергияның шығыны - бұл
энергиямен жабдықтау ұйымының тура қаржы шығындары, ал тарифтердің
өсуіне байланысты электр энергиядағы шығынның өсуі шамасы жақын
болашақта сақталады, онда программалық қамсыздандыру, яғни электр
желілерінде қолданылатын, күрделі жағдайларда және талаптарда сәйкес келуі
міндетті болып табылады, яғни қазіргі таңдағы жұмысшыларға қойылатын
талаптарға ұқсас болады.
Экономика бөлімінде электр энергиясының шығынын азайту бойынша
инвестициялық программа жобаланды. Онда БСК -ның тиімділігі дәләлденген.
Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде Іле ауданы АЖК АҚ электр
тораптарындағы жасанды жарақаттану, өрт қаіпсіздігі және
тораптарындағы жарақаттарға сараптама сұрақтары қарастырылды.
10
электр
1. Негізгі ұғым, көріністер және электрэнергия шығынының
құрылымы
Электрэнергия өзінің өндірілетін жерінен тұтынылатын жеріне дейін
тасымалданғандағы басқа ресурстарды қолданбайтын өнімнің жалғыз түрі
болып келеді. Бұл үшін жіберілетін электрэнергия, өзінің бір мөлшерін
шығындайды, сондықтан оның шығынынан құтыла алмаймыз, мәселе оның
экономикалық негізделген деңгейін
табуда.
Электр торабындағы
электрэнергия шығынын осы деңгейге дейін азайту - энергия үнемдеудің
басты бағыттарының бірі болып табылады.
Нарық қатынастарының дамуына орай электрэнергия шығын
мәселесінің маңыздылығы артты. Шығын құны электрэнергия тарифін құрау-
шылардың бірі болып табылады. Манапольді сипатқа қарай нарықтық
механизмдер көмегімен электржабдықтау тарифті ұсыныс пен сұраныс баға
балансы деңгейінде табиғи бекітуді мүмкін емес, электр
қамтамассыздандырудың балама мүмкіндіктері жоқтығынанба? Тұтынушы
электрэнергияны тек қана өзінің электржабдықтау ұжымынан алады.
Бұл жағдайда тарифті реттеу мемлекеттік реттеуші органдарға
(федералды және аудандық энергетикалық комиссия) жүктеледі. Энергиямен
жабдықтайтын ұжымдар тарифке қосуға тиімді деп есептейтін
электрэнергияның шығын деңгейін негіздеп, ал энергетикалық комиссиялар -
осы негіздемені талдап, оны түзету немесе керек.
Нормативті анықтау әдістемесі әлі бекітілген жоқ. Тіпті нормалау
қағидасы да анықталған жоқ. Нормалауға кіріспе ойлар кең ауқымды
диапазонда жатыр - шығынның пайыздық түрінде бекітілген нақты
нормативті болудан, торап сұлбасының тұрақты жүргізілетін шығынды
есептеу көмегімен сәйкесті бағдарла-малық қамтуды қолданып қалыпты
шығындарды бақылауға дейін.
Айқын жағдайда электр торабындағы электрэнергияның коммерциялық
шығыны нөлге тең болуы керек. Шынайы шарттарда торабқа жіберілетін
энергия, пайдалы энергия және техникалық шығындар қателіктермен
анықталатыны анық. Бұл қателіктердің айырмашылығы нақты және
коммерциялық шығындардың құраушылары болып табылады. Олар сәйкесті
шаралар орындауға байланысты мүмкіндігінше минимумға келтірілуі керек.
Егер мұндай мүмкіндік болмаса, электрэнергия өлшеудегі систематикалық
шығындарды компенцасиялайтын электр санағыш көрсеткіштеріне өзгертулер
енгізу қажет. Өлшеу қателіктері торапқа жіберілген және тұтынушыға
жіберілген пайдалы электрэнергия.
Шын мәнді (есептік) шығындар - жүйеге келген және жүйеден
жіберілген электрэнергияның айырмасы, ол тарату жүйесінің (АЭК, РЭС)
кірісіне және жіберілгендегі жүйе шығысында (тұтынушыда) орнатылған
санауыш құрылғылардың көрсетуімен анықталады.
Техникалық шығындар - электр торабы арқылы электр энергияны
жеткізіп беру, тарату кезінде болатын, сымдар мен электрқондырғылардағы
11
физикалық процеспен болатын шығындар. Техникалық шығынның өлшемі
тораптың режимі мен параметрлеріне, жүктеме тоғының шамасына және оның
фаза бойынша біртекті таралуына тәуелді. Техникалық шығын есептік жолмен
анықталады.
Сурет 1.1 - Электрэнергияның шын мәнді шығындар құрылымы
Өзіндік мұқтаждыққа кететін электрэнергия шығыны - ол қосалқы
стансаның технологиялық құрылғыларының жұмысын және қызмет ету
қызметкерінің өмір сүруін қамтамасыз етуге кететін электрэнергия шығыны.
Коммерциялық шығындар - бұл шығындар электрэнергияны ұрлаудан
болады, санауыштың көрсетуі электрэнергияға төлеу кезінде сәйкес келмеуі
және электрэнергияны тұтынудағы бақылауды ұйымдастыру аймағындағы
басқа да себептерге байланысты.
Метрологиялық шығындар
-
өлшеу кезіндегі инструменттердің
қателіктерінен болған шығындар.
Шығынның нормативтік өлшемі - электр торабындағы электрэнергияны
жеткізіп беру мен тарату кезіндегі шығын өлшемінің оңтайландыру негізіндегі
мәні. Ол аналитикалық - есептік, статикалық - ықтималдық және экспери-
менталды тәсілмен анықталады.
Асқын нормативтік шығын - нақты және нормативтік шығынның
арасындағы айырмасы. Казіргі кезде асқын нормативті шығынды техникалық,
коммерциялық және метрологиялық шығын құрайды.
12
Электрэнергия өлшеудегі қателік жалпы жағдайда
көптеген
құраушыларға бөлінеді құрамына: тоқ трансформаторы (ТТ), кернеу
трансформаторы (КТ), электрэнергия санағышы (ЭС), ЭС КТ - на қосылған
желі қосындысы кіретін өлшеуіш комплекстің (ӨК) неғұрлым маңызды
қателік құраушыларын қарастырамыз. Торапқа және пайдалы жіберілетін
электрэнергия өлшеудің негізгі құраушыларына жататындар: ТТ, КТ және ЭС
дәлдік класстарымен анықталатын, ӨК қалыпты жұмыс шартында
электрэнергия өлшеу қателіктері; жүктеменің нормативті қуат
коэффициентіне қарсы азайтылып (қосымша бұрыштық қателік ) шартталған
ӨК шынайы қолданыс шартында электрэнергия өлшеудегі қосымша
қателіктер; әртүрлі жиіліктегі магнит және электромагнит өрісінің ЭС әсері;
ТТ, КТ және ЭС толық емес және асқын жүктелуі; симметриясыздығы және
ӨК келтірілген кернеу деңгейі; ЭС қыздырылмайтын және шектен тыс төмен
температурада жұмыс істеуі және т.б.; аз жүктемеде әсіресе түнгі сағаттарда
ЭС сезгіштігінің жеткіліксіздігі; ӨК нормативтен аса қызмет ету мерзіміне
шартталған систематикалық қателіктер. ТТ және КТ электрсанағыштардың
қате қосылған сұлбаларына байланысты қателіктер , электрэнергияны тіркеу
құралдарының қателігімен шартталған қателіктер; санағыштардың қосылу
фазировкаларының бұзылуы; электрсанағыштардың көрсеткіштерін қате
түсіру: қателесіп немесе әдейі көрсеткіш таспасын желіндіру; санағыш
көрсеткішін алудың біруақытсыздығы немесе бекітілген алу мерзімін
орындамау, санағышты күту кестесін бұзу; электрэнергияны санағыш
көрсеткішінде аса төлем коэффициентін анықтағандағы қателік.
Торабқа немесе пайдалы жіберілетін электрэнергия өлшеу
қателіктерінің құраушыларының белгілері бірдей жағдайда коммерциялық
шығындар азаяды, ал әртүрлі болса артатынын айта кету керек. Бұл
электрэнергияның коммерциялық шығындарын азайту көзқарасында торапқа
және пайдалы жіберілетін электрэнергия өлшеу дәлдігін арттыратын
келісілген техникалық саясат жүргізу керектігін білдіреді.
Энергия жабдықтау шаруашылығының кемшіліктерінен пайдалы
энергия жіберілуінің төмендеуіне шартталған коммерциялық шығындар. Бұл
шығындар құрамына екі және тұрақты бақылауы бар ақпараттың белсенділігін
қосады: Электрэнергия ұрланғандағы шығындар және
от бергендегі
шығындар құраушылары болып табылатын клиенттерге шот бергендегі
қателік және бақылаудың жоқтығы.
Шот бергендегі шығындар. Бұл коммерциялық құраушылар келесідей
шартталған: электрэнергия тұтынушылар мәліметінің нақты еместігі, соған
қоса электрэнергия қолдану келісіміне отырған ақпараттың толық емес немесе
қате болуы; түзетілген тіркеу шоттарына бақылау жоқтығы, тариф жайлы
нақты ақпарат жоқтығынан тұтынушыларға шот бермеу және шот бергендегі
қателіктер.
13
1.1 Электрэнергиясының техникалық шығындары
Өткізгіштегі, кабельдердегі және трнасформаторлар орамасындағы
энергия шығындары солардың бойымен ағатын жүктеме тогының квадратына
тура пропорционал, сондықтан оларды жүктемелік шығындар деп атайды.
Жүктеме тогы, көп жағдайда, уақыт бойынша өзгеріп отырады және
жүктемелі шығындар көбінесе айнымалы деп атайды Активті қуаттың
жүктеме шығыны желі элементінде кедергімен R және кернеумен
анықталады:
U
Р
Р 2 Q 2
U 2
R ,
(1.1)
мұндағы P және Q - элемент арқылы берілетін активті және реактивті
қуаттар;
Бұл дипломдық жұмыста электрлік энергия шығының есептеудің жаңа
тәсілі қарастырылады, яғни орнатылған режимде теңдеу шешу барысындағы
кездейсоқ шама жүйесінің түрленуіне негізделген және желідегі активті
қуаттың шығынының математикалық болжамын анықтау. Электр энергия
шығыны есептік кезеңнің қуат шығынының математикалық болжамына
көбейтілуімен анықталады.
Бұл тәсілдің артықшылықтары келесідей:
- есептік период кезіндегі желі түйіндегі барлық графиктерінің
кескіндемелерін ескеріледі;
- желі түйініндегі реактивті жүктемелердің графиктері ескеріледі;
- барлық желі түйіндеріндегі активті және реактивті жүктемелер
арасындағы корреляциялық байланыстары ескеріледі;
- желі түйініндегі жүктемелердің кездейсоқ қателіктері де ескерілуі
мүмкін.
Әуе желісіндегі сымның активті кедергісінің есептік мәні RП сымның
температурасын t П , 0 С ескере отырып анықталады, қоршаған ортадағы
температураның t B есептік кезеңінен орташа кезеңіне қатысты және сымдағы
тоқтың тығыздығына j , Амм2 байланысты болады:
RП R20 1 0,004 (t B 20 8,3 j 2
F
)
300
,
(1.2)
мұндағы R20 - қимасы F болатын сымның стандартты анықтама
кедергісі, мм2 , температура t П 20 0 C кезінде.
Егер есептік кезең кезінде тоқтың орташа тығыздығының мәні болмаса,
онда оның мәні j 0,5 , Амм2 болып қабылданады.
14
Байланысқан сымдардағы және қосалқы станциялардағы тарату
құрылғыларының құрама шиналарындағы электр энергияның шығындары
келесідей формуламен анықталады:
WПС 2,3 F j 2 L 0 Д ,
(1.3)
мұндағы F - сымның орташа қимасы (шина);
L - қосалқы станциядағы сымның қосынды ұзақтығы;
j - тоқ тығыздығы.
(1.3) формуладағы қолданылатын параметрлерінің мәліметтері
болмағандықтан, қосалқы станцияның тарату құрылғыларындағы есептік
шығындар 1.1 кестедегі мәліметтермен сәйкестендіріліп қабылданады және
оларды шартты-тұрақты шығындарға жатқызамыз.
Өлшегіш тоқ трансформаторындағы (ТТ) электр энергияның шығынын
төмендегі формуламен анықтаймыз:
WTT PTT НОМ T TT2 CP kФ2
,
(1.4)
мұндағы PTT НОМ - номиналды жүктеме кезіндегі ТТ шығыны;
TT2 CP - есептік кезеңдегі ТТ- ның тоқ жүктеу коэффициентінің
орташа мәні.
1.1.1 Электрэнергиясының жүктеме шығындары
Электрэнергияның жүктеме шығындары - ол жүктеме шамасына тәуелді
электр құрылғыларының, беріліс желілерінің және басқа электр желілерінің
элементтерінің шығыны болып табылады. Жүктеме тогы ереже бойынша
уақытта өзгереді және де жуктеме шығындарын көбіне айнымалы деп атайды.
Электрэнергиядағы жүктеме шығынының кұрамы мен құрылымы:
- электр беру сым желілерінде;
- күштік автотрансформаторлар мен трансформаторларда
Күштік шығындарды есептеу үшін, негізінде келесі үш мәселені
қарастырады:
- максималды шығынның уақытында негізделген ең көп шығынының
әдісі;
- жүктеме кестесінің пішінінің еселігінде негіздеген орташа жүктеме
әдісі;
- түйінді жүктеменің тәуліктік кестесінің жеке кескіндеме есебімен
орташа жүктеме әдісімен негізделген есептік тәуліктің әдісі;
Электр энергияның жүктеме шығындарының құрамы мен құрылысы:
- электр беріліс желілердегі сымдарда;
- күштік автотрансформаторлар мен трансформаторларда.
15
Тоқ шектегіш реакторлар тәрізді мәні аз және электрлік желідегі
бірнеше элементтерінің жүктеме шығындарының есептелу жолы қиын болу
себебінен, байланысқан сымдар және қосалқы станциядағы тарату
құрылғыларының шиналары негізі меншікті мәнде анықталады және олардың
құрамына шартты - тұрақты шығын қосылады.
1.1.2 Шартты-түпкілікті шығындар
Электр энергияның шартты - тұрақты шығыны деп - орнықты
пайдалану кезіндегі құрылғылардың желіге қосылу барысында пайда болатын
шығындарды айтамыз. Элетр энергияның шартты - тұрақты шығындарының
құрамы:
-
желідегі
күштік
құрылғылардың
бос
жүріс
шығындары
(автотрансформаторлар, трансформаторлар, доға сөндіргіш реакторлар);
- реактивті қуаттың компенсациясының реттеу қондырғыларының
шығындары;
- электр желісіндегі әр түрлі жүктеме кезінде параметрлері өзгеріссіз
қалатын құрылғылардың шығындары (реттелмейтін өтемелеуші құрылғылар,
вентилді разрядниктер, ОПН, кернеу өлшегіш трансформаторы, оларды екінші
тізбекке қосу арқылы, электрлі есептегіштер 0,22 - 0,66 кВ тең болады.
Күштік трансформаторда (автотрансформаторларда) бос жүріс кезіндегі
электр энергияның шығыны құрылғының паспортты мәліметтерінде
келтірілген бос жүріс кезіндегі қуат шығынымен PX анықталады, ол
келесідегідей формуламен беріледі:
m
i 1 U НОМ
,
(1.5)
мұндағы T pi - i -лі режим кезіндегі құылғының жұмыс жасау уақыты;
U i - i -лі режимдегі құрылғының кернеуі;
U НОМ - құрылғының номиналды кернеуі.
Құрылғыдағы кернеуді өлшеу арқылы немесе электр техниканың
заңдарына сәйкес орнатылған режим кезінде есептеу арқылы анықтайды.
Шунттаушы реакторда электр энергия шығыны (1.5) формула бойынша
паспортты мәліметтерде келтірілген қуат шығынына
Pp
негізделіп
анықталады.
Паспортты мәліметтерде олар бос жүріс шығындары деп
аталмайды, яғни трансформатор шығынымен PX бірдей болатын реактор
шығыны деп аталынады. Шунттаушы реакторда, байланысқан сымдарда және
қосалқы станцияның тарату құрылғылардың құрама шиналарындағы электр
энергияның шығындары 365 күнге тең жыл үшін, ал нормативті шығындарды
есептеу
кезінде
толық
жыл
үшін
коффициент
K
366
365
тең
болып
қабылданады.
16 U i
WX PX T pi
Синхронды компенсаторда электр энергияның шығыны теориялық
түрде толық бос жүріс шығыны деп қарауға болмайды, сондықтан кез келген
электр машиналарда жүктеме құраушылары болады. Бірақ бұл шығын
құраушылары желі жүктемесіне байланысты емес, яғни синхронды
компенсатордың өзіне қатысты болады, ал сонғысы желі жүктемесіне тура
байланыс құрмайды, СК шығындарының барлығы шартты-тұрақты
шығындарға қатысты болады және келесі формуламен өрнектеледі:
WCK 0,4 0,1 Q PHOM TP
(1.6)
мұндағы Q - есептің кезеңдегі СК - ның максималды жүктеме кезіндегі
коэффициенті;
PHOM
- СК-ның номиналды режим кезіндегі паспортты
мәндерәне сәйкес келетін қуат шығыны.
1.1.3 Электрэнергиясының климаттық шығындары
Электр энергияның климатты шығындары деп - жылдық шарттармен
шартталған шығындар, яғни кернеуі 110кВ немесе одан жоғары кернеулі
электр беріліс желілері үшін ескерілуі қажет шығындар және кернеуі 6кВ - тан
жоғары изолятор бойынша тоқ жойылу шығындарын айтады.
Электр энергияның климатты шығындарының құрамы:
- кернеуі 110кВ және одан жоғары электр беріліс әуе желілерінің тәжіне
берілетін шығындары;
- электр беріліс желілеріндегі изолятор бойынша тоқ жойылу шы-
ғындары.
Тәжге берілетін шығындар жоғары кернеулі электр беріліс желілеріндегі
сымдарда электрлік өрісінде жоғары кернеу болғандықтан пайда болады.
Олар сымның қимасына байланысты және жұмыс кернеуіне ( қимасы кіші
болса, кернеуі жоғары болады, меншікті кернеулігі жоғары болса, сонша есе
шығын да болады ), фаза құрылысына , желінің тартылуы , және де ауа - райына
байланысты болады. Тәжге берілетін шығынды есептеу барысында ауа -
райының типтерінің ішінде жақсы ауа - райына көңіл бөлу керек, яғни құрғақ
қар, жаңбыр және қырау кездерінде.
Ластанған изолятордың ылғалдылығы кезінде оның жоғары жағында
өткізгіштік
орта пайда болады,
(электролит),
яғни тоқ өту үрдісі
жоғарылайды. Бұл шығындар негізі ылғалды ауа-райында болады (тұман,
шық, қыраулы жаңбыр).
Изоляторда бөлінетін қуат келесі формуламен өрнектеледі, кВт:
Pиз
17
U 2 из
Rиз ,
(1.7)2
мұндағы U из - изоляторда өтетін кернеу, кВ;
Rи з - кедергісі, кОм.
Әуе желісінде изолятор бойынша шартталған тоқтың өтуі кезіндегі
электр энергияның шығынын келесі формуламен анықталады, мың. кВт∙сағ:
Wиз
U 2 ном
3 Rиз N из
Tвл N гир 10 3
,
(1.8)
мұндағы Tвл - ылғалды ауа-райы кезінде есептік кезеңдегі ұзақтығы
(тұман, шық және қыраулы жаңбыр);
N гир - изолятордың гирлянда сандары.
Коммерциялық шығындар екі құраушыдан тұрады: есептік ұсынылған
шығындар және электр энергиясын ұрлау кезіндегі шығындар. Шартталған
есеппен ұсынылған шығындар:
- электр энергиясын тұтынушылар туралы мәліметтердің толық
болмауы, сонымен қатар, электр энергияны қолдану кезіндегі бекітілген
келісімшарт туралы қате немесе жетіспейтін мәліметтер болған жағдайдағы
шығындар;
- ұсынылған есептің қателіктері, сонымен қатар тұтынушылардың
ұсынылмаған есептерінің тура мәліметтердің жоқ болуынан және осы
мәліметтерді өзектендіру үшін тұрақты түрде тексеру кезіндегі шығындар;
ексерудің болмауынан және арнайы тарифтерді қолданатын тұтынушыларға
ұсынылған есептердің қателіктері;
- тексерудің болмауынан және түзетілген есептерді есептеу кезіндегі
шығындар.
Электр энергияны ұрлау тәсілдердің бірнеше қатарлары бар, бірақ
оларды қысқа докладтарда барлығын қамту мүмкін емес. Электр энергияның
комерциялық шығындары қараусыз тұтынушылардың шартты түрде бар
болуы және тұтынушылардың тұрмыстық жағдайда электрэнергиясына
төленетін қаржының тұрақты болмауына байланысты болады. Электр
энергиядағы техникалық шығындарды есептеу қателіктері. (1.7) формуладан
көретініміздей, комерциялық шығындарды өлшеуге болмайды. Оларды басқа
дәлдіктермен есептейді. Бұл дәлдіктәң мәні WОС және WПО өлшеу
дәлдіктеріне байланысты ғана емес, энергияны ұрлау көлеміне, қараусыз
тұтынушылардың болуына, басқа да факторларға байланысты, бірақ
техникалық шығындарды есептеуге де байланысты болады. Техникалық
шығындарды есептеу неғұрлым нақты болса, соғұрлым комерциялық
құраушыларының бағасы да нақты болады, және олардың құрылысын
анықтауда оңай болады.
18
1.2 Электрэнергиясының коммерциялық шығындары
Коммерциялық шығындар екі негізгі болу себебі бар, олар біріншісі
тұтынушылардың электрэнергияны ұрлауы, екіншісі тұтыну мен төлемге
бақылауды ұйымдастырудың жеткіліксіз болуы. Бұл шығындар жалпы
шығындардың жөндеп құрылмаған бөлігін құрайды, өйткені негізінен
әлеуметтік және ұйымдастыру факторларымен анықталады.
Коммерциялық шығындардың шамасын анықтайтын негізгі үш
факторды бөліп көрсету керек. Коммерциялық шығындарға пайдалы жіберуді
анықтау тәсілдерінің ықпал етуі келесіден тұрады, кейбір бөліктерін санауыш
көрсетуінсіз, есептік жолмен, банктік операциялардан кеткен қателер және
басқа себептермен анықтау. Бір мезгілдегі санауыштың көрсетуін алу ай
сайынғы шығын мәнін ауытқытады, бірақ оның жылдық мәні іс жүзінде
қарымталанады. Сондықтан айлық нормативік шығынды анықтағанда, ол
қызметкерге жоспарлы тапсырма ретінде беріледі, оның мәнін түзеу қажет
болады, ол физикалық себептермен түсіндіріледі, ай арасындағы шығын
бөлігін орнатылған динамика шамасына ауыстырылады. Бұл кезде айлық
түзетулер қосындысы жыл бойынша нөлге тең болуы қажет.
Коммерциялық шығынның деңгейі тұтынуды бақылап ұйымдастыру
сапасына да тәуелді:
- нақты қосалқы стансаның барлық абоненттеріне төлеу құжаттарына
иденфикациялық код көмегімен байланыс орнату;
- смета құрушылардың болуы, ол радиалды желінің бас бөлігінде барлық
кернеуге (0,4 кВ шейін) техникалық есепке алады, егер электрэнергия
сәйкестігін қамтамасыз ету мүмкіндігі болса, берілген торапқа жіберілген
және оған жалғанған тұтынушыларға, коммерциялық шығынның деңгейін көп
жерді нақты торап телімін табу негізі жатады;
- инспекторлар болу керек, оларда жалғанған ток жүктемесі мен
электрэнергияға төленген төлем арасындағы сәйкес келмеуді тексеретін
арнайы құрал-саймандар болады;
- инспекторлардың жұмысын ұйымдастыру.
Негізгі факторлардың бірі болып, тұрғылықты елдің сатып алу
қабілетінің деңгейі және аймақтың менталитеті болып табылады. Бізге белгілі,
өмір сүру деңгейі жоғары емес елдерде коммерциялық шығын жоғары
болады. Мысалы, Үнді елінде электрэнергия шығыны 26% асып түседі.
Аргентинаның бір энергетикалық компаниясында, Буэнос-Айрестің солтүстік
аймағына 1992 жы-лы 30% құрады.
Еліміз ҚР тұрғылықты халқының өмір сүру деңгейі, жоғарыдағыдай
коммерциялық шығын сал,дарын жоққа шығырмайды. Бұл шығындардың
шамасын торапқа жіберген электрэнергия мен көп жылдық периодтағы
есептік шығынды динамикалық салыстыру негізінде бағаланады.
19
2 Іле ауданы АЖК АО реттегіш желілеріндегі есеп және
электрэнергия техникалық шығынының деңгейлік анализы
2.1 Шығынды азайту шаралары
Желілерде энергия шығынын азайту энергожүйенің жұмысының
үнемділігін жоғарлату есебінің бір бөлігі болып табылады.
Желідегі шығынды азайтудың барлығы толықтай энергожүйедегі
жұмыстың үнемділігін арттыра бермейтінін білу қажет. Шығынды азайтуға
болады және экономикалық жағынан орынсыз әдістермен екені белгілі.
Осымен қатар энергожүйенің жұмысының үнемділігін көтерудің барлығы
желілерде шығынды азайтумен қабаттаса жүреді.
Шығынды азайту бойынша барлық шараларды үш топқа бөледі:
1) Eндіруге қосымша қаржы бөлуді талап етпейтін шығынсыз және аз
шығынды немесе режімді. Осыған генераторлар және трансформаторлардағы
кернеуді басқарушыларды немесе жүктемеге қарап басқарылатын
трансформаторлардағы тармақтардың сәйкесінше қайта қойылуын жақсылап
келтіру есебінен кернеудің жұмыстық деңгейін көтеру мысал бола алады. Осы
топқа төмендегілер сияқты, ұйымдастырылған шаралар жатады: мерзімдерді
қысқарту және энергожүйенің құрылғыларын жөндеудің сапасын көтеру және
т.б. ұйымдастырылған шараларды ендірудің орынды екені көрініп тұр.
2) Техникалық (мақсатты әсермен) - шығынды төмендету үшін арнайы
құрастырылған (энергияның шығынын төмендету арқасында толығымен
ақталатын қаржы жұмсалымы). Мұндай іс-шараларға желіні ең жоғарғы
кернеу деңгейіне ауыстыру, ауа желілерінің сымдарын үлкен қималы
сымдармен алмастыру, трансформаторларды алмастыру, қосымша
реттемелейтін және теңгеру құрылғыларын орнату және т.б. жатқызады.
Мұндай іс-шаралардың мақсатқа сәйкестігі тиісті техникалық-экономикалық
есептеулерге негізделуі қажет.
3) Техникалық (ілеспелі әсермен) - орталықтандырылған қаржы
жұмсалымы есебіндегі энергожүйенің даму сызбанұсқасы бойынша іс жүзінде
бүкіл электрожелілік объектілерін енгізу жатады.
Шығынды төмендету үшін арнайы құрастырылған (энергияның
шығынын төмендету арқасында толығымен ақталатын қаржы жұмсалымы),
техникалық (мақсатты әсермен). Осындай шараларға желіні кернеудің жоғары
дәрежесіне ауыстыруды, әуелік желілердің сымдарын үлкен қимасы бар
сымдарға алмастыруды, трансформаторларды алмастыруды, қосымша
реттейтін және қарыталайтын құрылғыларды орнатуды және т.б. жатқызады.
Осындай шаралардың орындылығы сәйкесті техника-экономикалық
есептеулер көмегімен түсіндірілуі тиіс.
Орталықтандырылған қаржы бөлу есебінен энергожүйені дамыту
сұлбасы бойынша электрожелілік объектілерді ендірудің барлығы қатысыты
техникалық (жалғасатын әсерімен).
Есептеулер нәтижелері көрсеткендей, тиімдірек шара әдейі шығынды
азайту үшін жасалған және қаржы бөлуді талап ететін, яғни мақсаттық әсері
20
бар шара болып табылады. Бірінші кезекте оларға желілерде реактивті қуатты
қарымталау және асыра жүктелген әуе желілеріндегі сымдарды ауыстыру
жатады.
Электрлік желілердегі электроэнергия шығынын азайту бойынша
барлық шараларды өзінің белгіленуі бойынша келесі топтарға бөлуге болады.
Электрлік желіні дамытуды орнықтыру бойынша шаралар. Бұл
эксплуатациялық шаралар тобы, желіні дамыту және қайта құру, оның режім
параметрлерін жобалау кезеңінде техникалық түсіндірілгенге дейін көтеру
мақсатымен орындалады. Негізгілері, желінің номинал кернеуін көтеру және
асыра жүктелген ЭТЖ-де сымдарды ауыстыру.
Ендіруге қосымша қаржы бөлуді талап етпейтін шығынсыз және аз
шығынды немесе режімді. Осыған генераторлар және трансформаторлардағы
кернеуді басқарушыларды немесе жүктемеге қарап басқарылатын
трансформаторлардағы тармақтардың сәйкесінше қайта қойылуын жақсылап
келтіру есебінен кернеудің жұмыстық деңгейін көтеру мысал бола алады.
Осы топқа төмендегілер сияқты, ұйымдастырылған шаралар жатады:
мерзімдерді қысқарту және энергожүйенің құрылғыларын жөндеудің сапасын
көтеру және т.б. ұйымдастырылған шараларды ендірудің орынды екені
көрініп тұр.
Электрлік желінің және негізгі құрылғылардың жұмысының режімдерін
орнықтыру бойынша, яғни энергожүйенің жұмысының орнықты режімін
жүргізуге мүмкіндік беретін шаралар. Негізінде олар үлкен шығынды талап
етпейді. Олардың ішінде тиімдіректері: желіні ажыратудың орнын
орнықтыру, жүйенің жұмысының режімін орнықтыру, тұтынушыларға
реактивті қуатты тұтынудың орнықты режімін беру.
Электр желісінің дамуын оңтайландыратын іс-шаралар.
Пайдаланылмалы іс-шаралардың бұл тобы желілердің дамуы және кайта
құрылуы, жобалау сатысында оның режим көрсеткіштерінің техникалық
негізделген көрсеткіштерге дейін жоғарылату мақсатымен орындалады.
Олардың негізгілері желідегі нақтылы кернеуді көтеру және асыра тиелген
ЭБЖ сымдарын алмастыру.
2.2 Іле ауданы АЖК АО электр желілері туралы негізгі ақпарлар
Іле ауданының электрлік желісі 1971 жылы құрылды және ТО АЖК-ның
құрылымды бөлімшелері болып табылады.
Іле РЭС-інің құрамына бес аумақтық шеберханалар кіреді: Қапшағай қ.,
Жетіген, Ақши, Шеңгелді, Заречный. Аумақтық шеберханалардағы
жұмыскерлер алдын-ала жоспарланған жөндеу жұмыстарымен және
пайдаланылатын, таратушы желілердегі күнделікті жөндеу жұмыстарымен
айналысады.
ПС-22011035106 кВ және ЦРП-106 кВ қондырғыларына жөндеу
жұмысы және қызмет көрсетулер ПС жөндеу тобындағы және РЗА тобындағы
жұмыскерлермен жүзеге асады.
21
Профилактикалық, жоспарланған, қорғаныс құрылғыларын алдын ала
іске қосу тәжірибиелер және асқын кернеуден қорғануларды оқшаулау
топтары жүргізеді.
Іле РЭС-не қызмет көрсетілетін электр желілерінің аумағы - бұл
Қапшағай ауданының Іле администрациясының аумағы болып табылады.
Қызмет көрсетудің орташа радиусы 75 км, 01.01.2015 жылғы санақ бойынша
жұмыскерлер саны -187 адам, сонымен қатар ИТР-де 36 адам.
Аудан алдындағы негізгі тапсырмалар электр тұтынушыларына үздіксіз
және сапалы қызмет көрсету болып табылады, және ауылшаруашылық
бағыттағы орталарға, өнеркәсіптік және Қапшағай ауданының коммуналдық-
тұрмыстық қолданушыларды да қамтамасыз ету керек. Бұл
негізгі
тапсырмаларды орындау үшін жұмыскерлер жеке қатарларды шешеді, ал
негізгілері:
а) желілерді 10; 6; 0,4 кВ ұстау; ПС-3510, ПС-22011010, ТП, ЦРП және
тиісті жағдайда аудандағы басқа да қондырғылар ПУЭ, ТПЭ, ППБ
талаптарына және басқа да көрсетулерге сәйкес болуы керек;
б) 110;35;6;0,4 кВ әуе және кабелді желілерге капиталды жөндеу
жұмыстарын жүргізу және Іле РЭС-інде орналасқан ПС-22011010 кВ қызмет
көрсету;
в) электр желісіндегі шығындардың төмендеуін жүргізу;
г) іс-шараларды сенімді түрде, қауіпсіздік техникасына және өрт
қауіпсіздігіне байланысты жұмыс жүргізу.
Электр желісінің есептік схемасы электр беру топтарының, реактор-
ларддың, трансформаторлардың, автотрансформаторлардың, конденса-тор
батареяларының орынбасу схемаларынан тұрады. 110 кВ және одан жоғары
және ұзындығы 300-400 км әуә электр беріліс желілері әдетте "П" - тәрізді
орынбасу схемасымен беріледі. Есептік схема және жүктеме бойынша
берілгендері арқылы қыстық максимум және жаздық минимум кезінзіндегі
режимдер есептелінді.
22
Сурет 2.1 - Электр торабының карта сұлбасы
23
4. Принципиальная схема электрических сетей
Схема электроснабжения 11035кВ Илийского РЭС
Условные обозначения:
ПС наход ящиеся вне собственности Ил.РЭС
ПС наход ящиеся на балансе Ил.РЭС
ВЛ-35кВ находящиеся на бал ансе Ил.РЭС
ВЛ-110кВ находящиеся на бал ансе Ил.РЭС
ВЛ-35,110кВ находящиеся вне собственности Ил.РЭС
ТЭЦ-3
131А
1
6,3
ПС 1106кВ
113И
ПС 104А
Тасмурун
150И
М.Сары
179И
125АИ
ПС 3510кВ
51А
1
2,5
1
10,0
180И
26И
Сарыбулак
ПС 1103510кВ
123И
ПС-107Т
83А
ПС 11010кВ
117И
1
16,0
2
25,0
1
6,3
1
16,0
2
16,0
52А
181И
127А
128А
180И
3
2,5
4
3,2
25И
ПС 356кВ
22И НС-2
24И
23И
ПС 1103510кВ
122И
1 2
10,0 10,0
ПС 11010кВ
61А
Николаевка
ПС-67И ПС-50И
1 2
25,0 25,0
ПС 11010-10кВ
68А
Заречная
1
3 1 2
10,0 6,3 10,0
ПС 11010,6кВ
57А
Промзона
стр. Капшагайский ГЭС
Шенгельды
1
4,0
ПС 356кВ
21И
НС-1
1
3,2
ПС 356кВ
30И
НС-3
1
10,0
ПС 356кВ
23И
НС-3
1
6,3
ПС 356кВ
1
6,3
22И
1
6,3
ПС 356кВ
63,0
27И
2
63,0
ПС 22011010кВ
62А
НС-7
4.0
2
1
2
63,0
2133
1
63,0
КАПШАГАЙСКАЯ
ПС 3510кВ
31И
Акдала
Абонентская
1,0 1,0
ПС 3510кВ
32И
Кербулак
ПС 22010-10кВ
143А
РОБОТ
Сурет 2.2 - Іле ауданының электр торабының кұрылымдық сұлбасы
24
152А
182И
20И
21И
2123
ПС 356кВ
25И НС-5
24И НС-4
110 кВ
1
2
3
Николаевка
31
21
22
Сарыбулак
4
110 кВ
16
110 кВ
Шенгельды
161
162
35 кВ
№117
№57А
41
42
35 кВ
8
№22И
81
№25И
15
5 И
6
43
44
№24И
17
51
9
№21И
10
№30И
11
№23И
112
14
151
№27И
7
61
62
63
И
171
М.Сары
91
101
111
113
141
Акдала
71
Абонентская
131
13
12
121
122
Кербулак
Сурет 2.3 - Іле ауданының электр торабының орынбасу сұлбасы
25
Заречная
Капчагайский
ГЭС
Активті кедергі, Ом :
R r0 l ,
мұндағы r0 - меншікті активті кедергі, Ом км ;
l - тораптың ұзындығы, км .
Реактивті кедергі былай анықталады:
X x 0 l ,
мұндағы x 0 - меншікті реактивті кедергі, Ом км ;
Реактивті өткізгіштік, См :
B b 0 l,
мұндағы b 0 - меншікті реактивті өткізгіштік, См км;
Активтік өткізгіштік мына формула бойынша анықталады:
G g 0 l ,
(2.1)
(2.2)
(2.3)
(2.4)
мұндағы g 0 - меншікті активті өткізгіштік, См км.
r0, x0 меншікті мәндері арқылы Л-3 сымның маркаларына байланысты
тәуелділіктер анықталады. 2.1 кестеде желідегі сымдардың маркалары
көрсетілген.
Кесте 2.1 - Кабельді желілердің параметрлері
26 Желілердің
аумағы
Сым маркасы
r0, Омкм
x0, Омкм
b0, Омкм
1-2
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
2-3
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
1-7
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
1-5
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
5-6
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
6-4
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
42-8
АС - 9516
0,306
0,421
4-16
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
4-16
АС - 12019
0,249
0,427
2,66
162-17
АС - 9516
0,306
0,421
162-15
АС - 9516
0,306
0,421
15-14
АС - 9516
0,306
0,421
161-12
АС - 9516
0,306
0,421
41-9
АС - 9516
0,306
0,421
9-10
АС - 9516
0,306
0,421
10-11
АС - 9516
0,306
0,421
Кесте 2.1 жалғасы
Кесте 2.2- Кабельді желілердің есептік параметрлері
Реактивті қуат, өлшем бірлігі кВАр
(2.5)
Толық қуат, өлшем бірлігі кВА
мұндағы P - активті қуат;
Q - реактивті қуат.
√
27
(2.6) Желі атауы
Ұзындығы,
км
R, Ом
Х, Ом
B, Ом
1-2
20,51
5,1
8,76
54,6
2-3
9,9
2,46
4,23
26,3
1-7
40,2
10
17,16
106,9
1-5
40,55
10,1
17,31
107,9
5-6
20
4,98
8,54
53,2
6-4
24,5
6,1
10,46
65,17
42-8
13,45
4,12
5,66
4-16
40,49
10,08
17,29
107,7
4-16
60,29
15,01
25,74
160,37
162-17
13,9
4,25
5,85
162-15
4,2
1,28
1,77
15-14
6
1,84
2,53
161-12
9,1
2,78
3,83
41-9
9,9
3,03
4,17
9-10
10,77
3,29
4,53
10-11
4,4
1,35
1,85
11-112
5,77
1,76
2,43
112-113
46
14,07
19,37
113-13
0,5
0,15
0,21
113-12
1,1
0,34
0,46
14-112
5,77
1,76
2,43
11-112
АС - 9516
0,306
0,421
112-113
АС - 9516
0,306
0,421
113-13
АС - 9516
0,306
0,421
113-12
АС - 9516
0,306
0,421
14-112
АС - 9516
0,306
0,421
Кесте 2.3 - Трансформаторлардың параметрлері
Кесте 2.4 - Трансформаторлардың есептік берілгендері
2.3 "РАСТР" бағдарлама есеп айыратын бөліміне қысқаша сипат-
тама
РАСТР бағдарлама кешені есептеу қалыптасқан режимдегі электр-
энергетикалық жүйенің ЭЕМ РС базасныда есептеу артынан арналған және
электрлік жүйе орналастырылған тәртіптерінің талдауының және бірге
28 Атаулары
Түйін
Трансформатордың
типі
RT, Ом
XT, Ом
Заречная
2-21,22
ТМ-160010
0,7
3,27
Николаевка
3-32
ТМ-63010
2,12
8,5
М. Сары
7-71
ТМ-40010
3,7
10,6
№117И
5-51
ТМ-63010
2,12
8,5
Промзона
6-61,62,63
ТМ-63010
2,12
8,5
Шенгельды
4-41
ТМ-100010
1,22
5,35
Шенгельды
4-42
ТМ-160010
0,7
3,27
Шенгельды
41-43
ТМ-16010
4,35
10,2
Шенгельды
42-44
ТМ-16010
4,35
10,2
№22И
8-81
ТМ-40010
3,7
10,6
№21И
9-91
ТМ-25010
6,7
15,6
№30И
10-101
ТМ-16010
4,35
10,2
№23И
11-111
ТМ-63010
2,12
8,5
Акдала
Абонентская
13-131
ТМ-25010
6,7
15,6
Кербулак
12-121,122
ТМ-16010
4,35
10,2
Сарыбулак
16-161,162
ТМ-100010
1,22
5,35
№27И
17-171
ТМ-40010
3,7
10,6
№25И
15-151
ТМ-40010
3,7
10,6
№24И
14-141
ТМ-40010
3,7
10,6
Типі
Орам кернеуі,
кВ
Шығындар, кВт
Uk,%
Ixx,%
Типі
Орам кернеуі,
кВ
ΔPхх
ΔPк.з
Uk,%
Ixx,%
ТМ-160010
10
0,4
16,5
3,3
6,5
ТМ-100010
10
0,4
11,6
2,45
6,5
ТМ-63010
10
1,56
7,6
5,5
2,0
ТМ-40010
10
1,08
5,5
4,5
2,1
ТМ-25010
10
0,082
3,7
4,5
2,3
ТМ-16010
10
0,046
2,35
4,5
2,1
қосылатындардың онымен енгізу мүмкіншіліктері және түйіндердің негізгі
тап осы жылдам сөндіру түзетулері қамсыздандырады есеп және тәртіп
ауырлатуын өндіруге рұқсат етеді және схема алмастыру қажет етеді.
Есептелген мақсаттардың көлеміне бағдарламалық шек қоюлар болмайды.
Шапшаң басып алуы есептелген схема мөлшерімен анықталады, және осы
шақ схема шекті көлеміне 1200-1500 түйінге дейін бере болуға болады (схема
кескін үйлесімінің тәуелді) ең азда санда бағдарламаларды. Түйіндер :
- Аудан аудан - нөмірі , қайсы түйінге жатады ;
- Түйін нөмір - нөмірі орнын баса тұру схемасында ;
- Статикалық мінездеме - нөмірі ;
- Түйін ат - ат (0-12 символ ).
Түйін:
- U ном - номинал күштенуі (күштену стандартты шкаламен анықталады);
- Рнаг , Qнаг - белсенді және реактивті жүкті тиеуі (бақылау өлшеулермен
анық-талады , немесе есеп айыратын тап осы қолданылады);
- Рген , Qген - белсенді және реактивті жүкті тиеу түйін генерациясы,
сонымен қатар сұраулар қояды өлшеумен бақылауларға ана түйіндерге
арналған, қайда генерация бар;
- Qmin , Qmax - ең аз және барынша көп мүмкін шектер генерация
өзгертулері
түйін реактивті қуаттылықтары (жабдықтау техникалық
мүмкіншіліктермен анықталады) тап осы түйінге арналған реактивті
қуаттылықпен үйлесімді генерацияны анықтау сондай шектердің тапсырмасы
бағдарламаға рұқсат етеді.
Тармақ:
- N бас , N аяк - нөмірлері сызық шек қойылатын;
- R , X - активті және реактивті кедерглері;
- G - өткізгіштік ( мкСм ) шунттардың ӘЭЖ - толық өткізгіштігінің
артынан;
П - алмастыру схемалар ( 0), трансформаторлардың - өткізгіштіктің
артынан Г бейнелі схеманың алмастыррамыз ( 0).
- Трансформатор коэффиценті Uнач күштенуіне тиісті келтірілген болу,
және U бас U аяк .
Аудандар:
- Аудан нөмір - нөмірі;
- Аудан ат - аты;
- Команда нәтижесі;
- Команда түйіндер.
Түйіндердің нөмір таңдалған баспалары үтірлермен бөлінеді басудан
кейін пернелері түйіндердің тізім сауалын F8 шығарылады, ал диапозонда -
сызықша).
Берілген ауданмен белсенді қуаттылық шығындарының құрылысты тал-
дау шығаруы үшін арналған немесе барлық аудың.
Электр желілерінің режимдер есебі:
29
- желі элементтерінің жүктемесі, желінің өткізу қабілетінің күтулі қуат
ағымына сәйкестелген;
- сымдар мен кабельдердің қимасын және трансформаторлар және
автотранс-форматордың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz