Автоматты реттеу жүйесінің құрылымы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

5

6

7

8

Аңдатпа

Осы дипломдық жобаның тақырыбы - жылу электр станциясындағы бу

генераторындағы газбен жану технологиялық процессінің автоматты реттеу жүйесін

құру болып табылады.

Осы жұмыс

барабанды бу қазандығының технологиялық үрдісінің

бейнелеуінен, приципиалдық-технологиялық сұлбасын жасаудан тұрады.

Автоматтандыру сұлбасы жасалып, қажетті құралдар таңдалған, реттеуіштің

параметрлері есептеліп, жүйе орнықтылыққа зерттелген және контроллерде

объектті автоматтандыру жүйесінің бағдарламасы жазылған.

Экономикалық бөлімде қазандықтың автоматтандыру жүйесінің

құрылыстық-пайдалану шығындары есептелінген және экономикалық тиімділігі

анықталған.

Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде бу қазандығындағының жану процесінен

шыққан атмосфераны ластайтын зиянды заттардың жылдық шығарындысы

анықталған.

Аннотация

Темой данного дипломного проекта является построение САР

технологического процесса горения с газом в парогенераторе ТЭС.

Данная работа включает в себя описание технологического процесса,

разработку принципиально - технологической схемы котла. Разработана схема

автоматизации, осуществлен выбор необходимого оборудования,

система

исследована на устойчивость, произведен расчет параметров регулятора и написана

программа системы автоматизаций объекта на контроллере.

В экономической части рассчитан строительно-пользовательский расход

автоматизированной системы котла и определена экономическая эффективность.

В разделе безопасности жизнедеятельности произведен

годовой расчет

расхода вредных веществ загрязняющих атмосферу при процессе горения в котле.

Annotation

Crown given diplom project be automation of regulation of technological process

of burning with gas in the steam generators of thermal power plants.

Given the job includes in itself description of technological process, elaboration

principled - technological scheme boiler. Developed the scheme automation, significant

choice the necessary equipment, system exploring on stability, to produce calculation

parameters adjaster and written the program of system automations object on controller.

In economic part would calculation structural-user's expenditure of automated

system boiler and was spotting the economic efficiency.

In the section of safety is, produced annual calculation of consumption of harmful

substances polluting the atmosphere during the combustion process in the boiler.

9

Кіріспе

1 Негізгі бөлім

1. 1 Бу қазандығының жану процесінің технологиялық сұлбасы

1. 2 Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша талдау

1. 3 Өзектілік

1. 5 Бу қазандығын автоматтандырудың негізгі мәселелері

1. 6 Есептің қойылуы

2 Арнайы бөлім

2. 1 Газбен жану процесін реттеудің автоматтандыру жүйесі

2. 2 АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері

2. 3 Жүйені орнықтылыққа зерттеу және ПИ-реттеуішінің көрсеткіштерін

анықтау

2. 4 Деңгей реттеу жүйесінің төменгі деңгейінің бағдарлама техникалық

кешенін құрастыру

3 Экономикалық бөлім

3. 1 Бизнес - жоспар

3. 2 Өнім

3. 3 Маркетинг жоспары

3. 4 Қаржылық жоспар

4 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі

4. 1 Жылу электр станцияларының қазандықтарында отынның жағу

кезiндегі табиғатты қорғау жұмысын бағалау

4. 2 Зиянды және қауіпті факторлардың пайда болуы және олардың тірі

организмге әсері

4. 3 Санитарлы - қорғаныс аймақты анықтап және зиянды қоспалардың

атмосферада сейілуін есептеу

4. 4 Санитарлы қорғаныс аймағының шекарасын анықтау

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

10

Кіріспе

Осы дипломдық жұмыста барабанынды бу генераторының газбен жану

процесін реттеудің автоматтандыру жүйесі қарастырылады.

Жылуэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің

үздіксіздігімен сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр энергияның

өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы

тиіс(жүктемеге) . Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар

механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез

дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен

түсінідріледі.

Өндірісті автоматтандыру үрдісінде адамның рөлі автоматтандыру

құрылғыларын қамтамасыз етуге, реттеуге, жөнге келтіруге және олардың

жұмысын бақылауға негізделген. Егер автоматтандыру адамның физикалық

еңбегін жеңілдетсе, онда ой жұмысын жеңілдететіні анық. Автоматтандыру

құрылғыларын пайдалану күтім көрсету жұмысшыларынан жоғары техникалық

квалификацияны талап етеді.

Автоматтандыру дәрежесі бойынша жылуэнергетика басқа өндірістік

салалар ішінен алдыңғы орындардың бірінде. Жылуэнергетикалық қондырғылар

онда өтетін үрдістердің үздіксіздігімен сипатталанады. Осы жағдайда жылу және

электр энергиясы өнімі кез-келген уақыт мезетінде тұтыну көлеміне сәйкес келу

керек. Жылуэнергетикалық қондырғылардағы айтарлықтай барлық операциялар

механизирленген, ал ондағы өтпелі үрдістер салыстырмалы түрде тез

жетілдіріледі. Бұл жылуэнергетиканы автоматтандырудың жоғарғы деңгейде

дамуын көрсетеді.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің үздіксіз

жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты қыздырылуы

және т. б. ) . Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу

генератор қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін

басқару қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік

береді.

Берілген автоматты басқару жүйесі келесілерге негізделген:

- Жану процесін реттеу үрдісі мен басқару тиімділігін жақсартуға;

11

- отынның экономды тиімді пайдалануын және оның толық жағылуын

қамтамасыз етеді;

- авариялық жағдайлар санын азайтуға;

- жұмысшылардың еңбек шарттарын жақсартуға;

- технологиялық үрдістің жағдайы мәліметтерін оператор-технологтың

жұмыс стансаларына тиімді жіберуіне.

1 Бөлімі. Негізгі бөлім

1. 1 Бу қазандығының жану процесінің технологиялық сұлбасы

1. 1. 1 Бу қазандығының технологиялық сұлбасы

Бу қазаны деп жағылған отын жылуын пайдаланып, қысымы ауа

қысымынан жоғары бу өндіретін құрылғыны атайды.

Жылу электр

станцияларында қолданатын бу қазандықтарының

технологиялық сұлбасы көрсетілген (1. 1 суреттерді қараңыз) .

12

1. 1 сурет - Бу қазандықтарының технологиялық сұлбасы

Бұл дипломдық жұмыста жылу электр станцияларының қазандықтарында

отынның жағу кезiндегі үрдісі қарастырылады. Жағатын отын түрiне қарай

қазандықтар:

1) көмiрмен:

2) мазутпен;

3) газбен;

4) аралас түрде жұмыс iстейтiн болып бөлiнедi.

Газдық отынды пайдалану көмірмен мазутқа қарағанда алде қайда жануы

тез, жану процессіне қатысатын өнімдердінің толық жану үлесі жоғары жәнеде

газдық отынды қазандыққа жеткізу басқа отындарға қарағанда экономикалық

жағынан өте тиімді.

Газдық отынның қатты отынды пайдаланумен салыстырғанда келесі

артықшылықтары бар:

1) газды кеңінен пайдалану қалалардың ауа бассейнін тазартады (ұшпа

күлден арылады) ;

2) көмір тозаңын жағатын қазанның ПӘКі жоғары болғанымен, оны газға

көшіру барысында ПӘК 4-6 % артып, өзіндік мұқтаждарға қажет энергия

шығыны 25-30% кемиді;

3) қазанды құру шығындары азаяды, себебі өте қымбатқа түсетін көмір

тозаңын дайындау жүйесі қажет емес;

4) газбен жұмыс жасайтын қазанды автоматтандыру жеңіл.

Газдық отын табиғи және жасанды түрде алынады. Табиғи газ өндіріп алу

тәсіліне байланысты таза табиғи газ, ілеспе мұнайлық газ, шахталық газ болып

жіктеледі. Жасанды газдарға мұнай зауыты газдары, сұйытылған газдар,

13

жартылай кокстық газдар, генераторлар газы, домна газы, сутегі газы,

биологиялық процестер негізінде алынған газдар жатады. Энергетикада негізгі

газдық отын ретінде табиғи газды қолданады. Табиғи газ ең құнды отын болып

саналады. Оның меншікті жану жылуы(төменгі) - 35000÷35500 кДж/м3.

Газдық оттық деп белгілі газ мөлшерін және қышқылдатқышты (ауаны

немесе оттегін) ошаққа жеткізуші, немесе олардың өзара араласуын қамтамасыз

етуші және пайда болған қоспаны газдың жанатын жеріне тасымалдаушы

құрылғыны айтады.

Газдық оттықтардың жіктелуін қарастырайық. Оттықтарды жіктеу газдың

ауамен қоспалануына негізделген. Қоспалануды табиғи (ерікті) түрде диффузия

немесе ағыншалар араласуы негізінде, не болмаса еріксіз қысыммен іске асыруға

болады. Осыған орай оттықтар негізгі үш түрге бөлінеді: диффузиялық,

инжекциялық және қоспалаушы.

Оттыққа газды жағуға қажет ауаны беру тәсіліне байланысты келесі

түрлерге жіктеледі:

- диффузиялық (ауа жалынға өздігінен қоршаған атмосферадан келеді) ;

- инжекциялық (ауа оттыққа сорылады) ;

- үрлегіш (ауа оттыққа қысыммен беріледі) .

Газдық оттықтарды газ қысымына байланысты жіктеуге болады:

- төмен қысымды, газ қысымы 5 кН/м2 -қа дейін;

- орташа қысымды, газ қысымы 5 ÷300 кН/м2 аралығында;

- жоғары қысымды, газ қысымы 300 кН/м2 -ден жоғары.

Газдық оттықтарды газдың жану жылуына байланысты келесідей жіктеуге

болады:

- жану жылуы өте төмен газдар үшін қолданылатын Qс н= 8 МДж/м3;

- жану жылуы орташа газдар үшін қолданылатын Qс н= 8 ÷20 МДж/м3;

- жану жылуы аса жоғары газдар үшін қолданылатын Qс н= 20 МДж/м3.

Отынның түріне емес отынды қолданушы агрегат түріне байланысты

оттықтар келесідей жіктеледі: қазандық; газтурбиналық; пештік. Энергетикада

оттықтар төрт топқа жіктеледі:микрооттықтар (бу өндірулігі 2 т/сағ. дейінгі

қазандар үшін) ; шағын(бу өндірулігі 25 т/сағ. дейінгі қазандар үшін) ; орташа(бу

өндірулігі 160т/сағ. дейінгі қазандар үшін) ; ірі (бу өндірулігі 160 т/сағ. астам

қазандар үшін) .

Қазан қондырғыларының ошақ құрылымдарында органикалық отынды

жағу мақсаты - ошақта өтетін экзотермиялық химиялық реакциялар негізінде

бөлінетін жылуды және аса ыстық жану өнімдерін алу.

Жалпы жану деп отынның қышқылдатқышпен әсерлесуі негізінде өтетін

күрделі физика-химиялық процесті айтады. Болмаса жану деп заттың

қышқылдатқышпен әсерлесуі кезінде өте екпінді жылу бөлінумен іске асатын

химиялық процесті айтады. Отынды жағу процесінде толық және толымсыз жану

14

өнімдері пайда болады. Отынның құрамындағы көміртегінің, сутегінің, күкірттің

толық жану өнімдері болып СО2, су буы - Н2О және күкірт диоксиді - SO2

саналады. Сонымен қатар түтін газдарында СО, Н2, СН4, Cm H n - болуы мүмкін,

олар жанудың толық өтпегенін байқатады.

Қышқылдатқыш ретінде еркін оттегін бөлетін және кеңінен қолдануға

жеткілікті затты алуға болады. Металлургиялық қондырғыларда қышқылдатқыш

ретінде оттегі ғана қолданылады. Өндірістік қазан қондырғыларында

атмосфералық ауаның оттегін қолданады. Бу генераторларының ошақтарын таза

оттегімен үрлеу экономикалық тұрғыдан тиімсіз.

Ауаның құрамында көлемі бойынша жуықтап алғанда 21% оттегі бар,

сондықтан оның құрамындағы барлық оттегі реакцияға қатысады деп қабылдаса,

газдық отындардың құрамына кіретін жанғыш қосылыстардың жану

реакцияларын қарастыру негізінде 1 м3 газды толық жағуға қажет ауа көлемін

анықтауға болады

 n 

 4 

(3. 11)

Әсерлесетін отын бөлшектерінің жануы баяуламауы үшін қазан

қондырғысында ауа мөлшері жеткілікті болуы тиіс. Ошаққа оттегі емес ауа

жіберілетіндіктен жану реакциялары нашар жүруі ықтимал. Сонымен қатар,

отынның жануға дайын массасы мен ауа дұрыс араласпауы мүмкін. Осы

жағдайларды ескерсе, ауаны ошаққа артығымен беру қажет екені анықталады.

Берілген ауаның нақты көлемінің оның теориялық қажетті көлеміне қатынасы

ауаның артықтық еселеуіші деп аталады және келесі формуламен анықталады

α =

V

V 0

(3. 12)

V- газдық отынның көлемі;

- ауаның көлемі.

Ауаның артықтық еселеуіші көптеген факторларға тәуелді. Оның мәні

отынның түріне, сипаттамаларына, оны жағу тәсіліне, қазан қондырғысының

құрылымына байланысты анықталады. Ауаның артықтық еселеуішінің

болжамалы мәндері кейбір жанғыш газдар үшін 1. 1 кестеде көрсетілген.

1. 1 кесте - Қалыпты жағдайға келтірілген ауаның артықтық еселеуішінің

мәндері

15

Энергетикалық қазандардың ықшамдалған ошақ құтысында жоғарыда

көрсетілген реакциялар өте аз уақыт (5-10 с) аралығында іске асады және оған

көп мөлшерде ауа мен отын шығындалады. Мысалы бу өнімділігі Dп = 2240 т/сағ,

қуаты W=800 Вт - Пп-2650-25-545/542 Г (ТГП-805С3) табиғи газ жағатын ірі

энергетикалық қазан сағатына 260*

отынды және

=370*

ауаны

қажет етеді.

16

1. 2 сурет - Пп-2650-25-545/542 Г (ТГП-805С3) табиғи газ жағатын

қазандық

17

1. 1. 2 Бу қазандықтарының негізгі терминдері мен анықтамалары

Бу қазандығының негізгі элементі (1. 3 суретті қараңыз) қызу жазықтығы

болып табылады, ол металдық құбырлық жазықтық, бір жағынан сумен, булы су

қоспамен, бумен және ауамен өтіледі, ал келесі жағынан ыстық түтін газымен.

Экономайзер 11, 12-қызудың құбырлық жазықтығы, ол насос арқылы

қазандыққа берілетін қорек суды ыстық түтінмен қыздыруға арналған. Қорек суы

қазандыққа машиналық бөлімнен әдетте қайнау температурасынан ондаған

температураға төмен температурамен беріледі. Барабанды агрегаттарда суды

қайнауға дейін жеткізу және t=-30°C ұстау тікелей жылуалмасу аппараттары

экономайзер арқылы жүзеге асады.

Су құбыры желісі 13 бойынша экономайзерден барабанға 1 беріледі, ол

жерде қорек суы қазандық суына айналады түсірілген құбыр 9 арқылы

буланудың қыздыру жазықтығына жіберіледі. Бұл жағдайда ошақтың

қабырғасының экрандық құбырлары 7 болып табылады. Экрандық құбырларда

судың бөлшектеп булануы өтеді, булы су қоспасы барабанда бу және суға

беріледі. Сәйкесінше барабанда 2 судың және 3 будың кеңістіктері болады. Сулы

кеңістіктен булы кеңістікті бөліп тұратын шартты жазықтық булану айнасы деп

аталады. Барабандағы су деңгейін су көрсеткіш құрылғылар жүйесімен

басқарады. Су деңгейінің биіктігі бойынша екі шектік түрі анықталған: төменгі

және жоғарғы. Төменгі деңгейді түсірілген құбырларды және олардың экрандары

сусыз қалдыру қауіпсіздігімен анықталады. Жоғарғы деігей ылғалдылық пен

будың белгіленген деңгейден аспауы негізінде анықталады. Деңгейлер

арасындағы су көлемі қорек қоры деп аталады.

Барабандағы су цикл түзе қайтадан түсірілген құбырларға 9 және төменгі

коллеторларға 10 жеткізіледі. Қаныққан бу барабандағы операционды құрылғы

арқылы бу құбыры 14 арқылы бу қыздырғыштарға қыздыруға өтіледі. Барабанда

будың қоспалы ылғалдың бөлігін қалдырады.

Құбырдың буландыру жазықтығы ― бұл түтіндік газдар жылуы арқылы

судың булануы жүзеге асатын құбырлық қыздыру жазықтығы.

Барлық энергетикалық қазандықтар экрандармен жабдықталады, бұл

дегеніміз қыздыру жазықтығы, Ошақтың 4 қабырғаларында орналасқан,

конвективті газ өткізгіштер 24 және қабырғаны жоғарғы температурадан қорғау

үшін.

Бу қыздырғыш ― қыздырудың құбырлы жазықтығы, ол қанығу

температурасынан жоғарғы буды конвекция және қосылған: Ошақда радиация

және газ өтулерінде конвекция арқылы берілген жылу мөлшерімен қыздыру

үшін арналған.

Бу қыздырғышқа тізбектеле өтеді: төбелік қыздырғыш 29, шымылдықтар

30 жартылай радиациялы жазықтықтар, арықарай конвективті қыздырғыштың

бірінші контуры 15 және екінші контуры 17. Олардың арасында бу суытқыш 16

18

орнатылған, яғни қорек суын шашыратқыш. Қыздырғыштан өтіп, бу

қолданушыларға қажетті қызған температурамен жіберіледі. Берілген суретте

екінші өтпелі бу қыздырғышы 31 бар, будың температурасын ұлғайту үшін. Бу

қыздырғыш алдында фестон 8 орнатылған ол булану жазықтығы болып

табылады. Фестонның міндеті Ошақдан 4 Ошақ газдарын бұрылмалы

горизонтальды бу өткеліне 13 жеңіл өтуін қамтамасыз ету болып табылады.

Қазандық ошағы (отын жағу камерасы) органикалық отынды жағуға

арналған. Отын жағу камерасы 4 фронттық қабырғада дөңгелек көміршаңдары

горелкалары 5 тізбегі бар, оған бірінші ауа 6 және екінші қызған ауа 20 бар отын

әкелінген.

Бірінші және екінші ауа 18, 19 ауақыздырғышында қыздырылады, 21

ауаөткелі арқылы өтетін ауа бірінші деп аталады, ол кептіргішпен шаң

трансплортына жіберіледі.

Қазандық қақпағы 27 астынан жылы ауаны алып ауақыздырғышқа

қыздыруға береді.

Ошақтың төменгі бөлігі қатты қождан тазалау жүйесінен тұрады, ол суық

ойынқыдан 32, қож шахтасынан 25 және су қожтазалу каналынан 26 құрылған.

Шаң газдары ауақыздырғыш арқылы шаңұстағыштарға бағытталады, одан

шаңсорғышқа. Шаңқұбыры арқылы атмосфераға 120-160°C температурасымен

жіберіледі.

1. 3 сурет - Бу қазандығы құрылғысы сұлбасы

19

1. 2. Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша

талдау

1. 2. 1 АРЖ құрудағы жалпы принциптер

Ғылым мен техниканың дамуы, технологиялық үрдістердің күрделенуі

шығрылатын өнімдерге қойылатын талаптардың жоғарлануы автоматты басқару

жүйелерін құруда қазіргі таңға сай математикалық әдістерді пайдалануды қажет

етеді.

Қазіргі кезде обьекті теңдеуі мен сыртқы әсерлер белгілі деп алынатын

детерминді әдісті автоматты басқару жүйесін сараптау мен синтездеуде

пайдалану, тек жүйенің жұмыс істеу күйін алдын-ала бағалау үшін ғана қажет

бола алатындығы дау туғызбайтыны анық.

Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын

обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті

экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.

Кез - келген өндірісте қондырғыда технологиялық процестің бірқалыпты

жүруі белгілі бір ереженің, қызмет алгоритмінің орындалуына байланысты

болады. Осы қызмет алгоритмін орындау үшін белгілі бір сыртқы команданы

орындайтын құрылғыны, не машинаны басқару обьектісі дейді.

Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару обьектісіне әсер ететін

тиімді ықпалды тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның

қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен

басқару деп атайды. Технологиялық процесті берілген қызмет алгоритмі

бойынша өткізу мақсатында обьектіге сырттан берілетін арнайы нұсқаулар

жиынтығын басқару алгоритмі деп атайды.

Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез-келген

техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.

Бір - бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара

әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару

обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.

Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызмет атқаратын

дербес конструкциялық элементтерден тұрады, оларды автоматика элементтері

деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын қызметтеріне қарай салыстырушы,

түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы, түрлендіруші және атқарушы деп

ажыратады.

20

1. 2. 2 Автоматты басқару жүйесінің негізгі анықтамалары мен

классификациясы

Барлық технологиялық объектілер басқарушы құрылғысымен бірге

қайсыбір автоматты жүйені құрады, ал ол өз кезегінде автоматты басқару

теориясы заңдарымен талданып, синтезделеді.

Автоматты басқару және реттеу теориясы - автоматты реттеу жүйесін

талдау, синтездеу тәсілдерін және құру принциптерін зерттейтін ғылым.

Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын

обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті

экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.

Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез-келген

техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.

Бір - бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара

әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару

обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады. Жұмыс

барысында автоматты басқару жүйесіне әртүрлі ішкі және сыртқы әсерлер ықпал

жасайды. Автоматты жүйенің бір белігінен келесі белігіне технологиялық

процестің бірқалыпты өтуін қамтамасыз ететін әрекеттің тізбекті желісін

қүрайтын әсерді ішкі әсер деп атайды. Оларды басқарушы әсер дейді. Ал сыртқы

әсер екіге белінеді. Технологиялық процестің тиянақты етуіне қажет бірінші әсер

қызмет алгоритміне сәйкес жүйе кірісіне беріледі де, жоспарланған немесе

тапсырыстық әсер деп аталады. Ал, екінші әсер жүйеге немесе басқару

объектісіне сыртқы ортадан беріледі. Ол жүйе жұмысында алдын ала еске

алынбайды да, кездейсоқ сипатта болып, басқару процесін қиындатады. Сол

себепті оларды қобалжытқыш әсер деп атайды.

Технологиялық процестің дұрыс етуіне сәйкес басқарылатын шаманың

берілген уақыт аралығында ұстап отыруға керекті мәнін алдын ала берілген мән

деп, ал фактілі, яғни процестің елшенген мәнін нақты (қазіргі) деп атайды.

Реттелетін шаманың алдын ала жоспарланған және нақты