Автоматты реттеу жүйесінің құрылымы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

5

6

7

8

Аңдатпа

Осы дипломдық жобаның тақырыбы - жылу электр станциясындағы бу
генераторындағы газбен жану технологиялық процессінің автоматты реттеу жүйесін
құру болып табылады.

Осы жұмыс
барабанды бу қазандығының технологиялық үрдісінің

бейнелеуінен, приципиалдық - технологиялық сұлбасын жасаудан тұрады.
Автоматтандыру сұлбасы жасалып, қажетті құралдар таңдалған, реттеуіштің
параметрлері есептеліп, жүйе орнықтылыққа зерттелген және контроллерде
объектті автоматтандыру жүйесінің бағдарламасы жазылған.
Экономикалық бөлімде қазандықтың автоматтандыру жүйесінің
құрылыстық-пайдалану шығындары есептелінген және экономикалық тиімділігі
анықталған.
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде бу қазандығындағының жану процесінен
шыққан атмосфераны ластайтын зиянды заттардың жылдық шығарындысы
анықталған.

Аннотация

Темой данного дипломного проекта является построение САР
технологического процесса горения с газом в парогенераторе ТЭС.
Данная работа включает в себя описание технологического процесса,
разработку принципиально - технологической схемы котла. Разработана схема

автоматизации, осуществлен выбор необходимого оборудования,
система

исследована на устойчивость, произведен расчет параметров регулятора и написана
программа системы автоматизаций объекта на контроллере.
В экономической части рассчитан строительно-пользовательский расход
автоматизированной системы котла и определена экономическая эффективность.

В разделе безопасности жизнедеятельности произведен
годовой расчет

расхода вредных веществ загрязняющих атмосферу при процессе горения в котле.
Annotation

Crown given diplom project be automation of regulation of technological process
of burning with gas in the steam generators of thermal power plants.
Given the job includes in itself description of technological process, elaboration
principled - technological scheme boiler. Developed the scheme automation, significant
choice the necessary equipment, system exploring on stability, to produce calculation
parameters adjaster and written the program of system automations object on controller.
In economic part would calculation structural-user's expenditure of automated
system boiler and was spotting the economic efficiency.
In the section of safety is, produced annual calculation of consumption of harmful
substances polluting the atmosphere during the combustion process in the boiler.

9

Кіріспе
1 Негізгі бөлім
1.1 Бу қазандығының жану процесінің технологиялық сұлбасы
1.2 Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша талдау
1.3 Өзектілік
1.5 Бу қазандығын автоматтандырудың негізгі мәселелері

1.6 Есептің қойылуы
2 Арнайы бөлім
2.1 Газбен жану процесін реттеудің автоматтандыру жүйесі
2.2 АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері
2.3 Жүйені орнықтылыққа зерттеу және ПИ-реттеуішінің көрсеткіштерін
анықтау
2.4 Деңгей реттеу жүйесінің төменгі деңгейінің бағдарлама техникалық
кешенін құрастыру
3 Экономикалық бөлім
3.1 Бизнес - жоспар
3.2 Өнім
3.3 Маркетинг жоспары
3.4 Қаржылық жоспар
4 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
4.1 Жылу электр станцияларының қазандықтарында отынның жағу
кезiндегі табиғатты қорғау жұмысын бағалау
4.2 Зиянды және қауіпті факторлардың пайда болуы және олардың тірі
организмге әсері
4.3 Санитарлы - қорғаныс аймақты анықтап және зиянды қоспалардың
атмосферада сейілуін есептеу
4.4 Санитарлы қорғаныс аймағының шекарасын анықтау
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

10

7
8
8
5
7

8

2
3
2
6
2

1

8
8
8
8
8
6
7

9

1

5
1
2

Кіріспе

Осы дипломдық жұмыста барабанынды бу генераторының газбен жану
процесін реттеудің автоматтандыру жүйесі қарастырылады.
Жылуэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің
үздіксіздігімен сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр энергияның
өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы
тиіс(жүктемеге).Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар
механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез
дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен
түсінідріледі.
Өндірісті автоматтандыру үрдісінде адамның рөлі автоматтандыру
құрылғыларын қамтамасыз етуге, реттеуге, жөнге келтіруге және олардың
жұмысын бақылауға негізделген. Егер автоматтандыру адамның физикалық
еңбегін жеңілдетсе, онда ой жұмысын жеңілдететіні анық. Автоматтандыру
құрылғыларын пайдалану күтім көрсету жұмысшыларынан жоғары техникалық
квалификацияны талап етеді.
Автоматтандыру дәрежесі бойынша жылуэнергетика басқа өндірістік
салалар ішінен алдыңғы орындардың бірінде. Жылуэнергетикалық қондырғылар
онда өтетін үрдістердің үздіксіздігімен сипатталанады. Осы жағдайда жылу және
электр энергиясы өнімі кез - келген уақыт мезетінде тұтыну көлеміне сәйкес келу
керек. Жылуэнергетикалық қондырғылардағы айтарлықтай барлық операциялар
механизирленген, ал ондағы өтпелі үрдістер салыстырмалы түрде тез
жетілдіріледі. Бұл жылуэнергетиканы автоматтандырудың жоғарғы деңгейде
дамуын көрсетеді.
Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің үздіксіз
жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты қыздырылуы
және т.б.). Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу
генератор қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін
басқару қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік
береді.
Берілген автоматты басқару жүйесі келесілерге негізделген:

- Жану процесін реттеу үрдісі мен басқару тиімділігін жақсартуға;

11

- отынның экономды тиімді пайдалануын және оның толық жағылуын
қамтамасыз етеді;
- авариялық жағдайлар санын азайтуға;
- жұмысшылардың еңбек шарттарын жақсартуға;
- технологиялық үрдістің жағдайы мәліметтерін оператор - технологтың
жұмыс стансаларына тиімді жіберуіне.

1 Бөлімі. Негізгі бөлім

1.1 Бу қазандығының жану процесінің технологиялық сұлбасы

1.1.1 Бу қазандығының технологиялық сұлбасы

Бу қазаны деп жағылған отын жылуын пайдаланып, қысымы ауа
қысымынан жоғары бу өндіретін құрылғыны атайды.

Жылу электр
станцияларында қолданатын бу қазандықтарының

технологиялық сұлбасы көрсетілген (1.1 суреттерді қараңыз).

12

1.1 сурет - Бу қазандықтарының технологиялық сұлбасы

Бұл дипломдық жұмыста жылу электр станцияларының қазандықтарында
отынның жағу кезiндегі үрдісі қарастырылады. Жағатын отын түрiне қарай
қазандықтар:
1) көмiрмен:
2) мазутпен;
3) газбен;
4) аралас түрде жұмыс iстейтiн болып бөлiнедi.
Газдық отынды пайдалану көмірмен мазутқа қарағанда алде қайда жануы
тез, жану процессіне қатысатын өнімдердінің толық жану үлесі жоғары жәнеде
газдық отынды қазандыққа жеткізу басқа отындарға қарағанда экономикалық
жағынан өте тиімді.
Газдық отынның қатты отынды пайдаланумен салыстырғанда келесі
артықшылықтары бар:
1) газды кеңінен пайдалану қалалардың ауа бассейнін тазартады (ұшпа
күлден арылады);
2) көмір тозаңын жағатын қазанның ПӘКі жоғары болғанымен, оны газға
көшіру барысында ПӘК 4-6 % артып, өзіндік мұқтаждарға қажет энергия
шығыны 25-30% кемиді;
3) қазанды құру шығындары азаяды, себебі өте қымбатқа түсетін көмір
тозаңын дайындау жүйесі қажет емес;
4) газбен жұмыс жасайтын қазанды автоматтандыру жеңіл.
Газдық отын табиғи және жасанды түрде алынады. Табиғи газ өндіріп алу
тәсіліне байланысты таза табиғи газ, ілеспе мұнайлық газ, шахталық газ болып
жіктеледі. Жасанды газдарға мұнай зауыты газдары, сұйытылған газдар,

13

жартылай кокстық газдар, генераторлар газы, домна газы, сутегі газы,
биологиялық процестер негізінде алынған газдар жатады. Энергетикада негізгі
газдық отын ретінде табиғи газды қолданады. Табиғи газ ең құнды отын болып
саналады.Оның меншікті жану жылуы(төменгі) - 3500035500 кДжм3.
Газдық оттық деп белгілі газ мөлшерін және қышқылдатқышты (ауаны
немесе оттегін) ошаққа жеткізуші, немесе олардың өзара араласуын қамтамасыз
етуші және пайда болған қоспаны газдың жанатын жеріне тасымалдаушы
құрылғыны айтады.
Газдық оттықтардың жіктелуін қарастырайық. Оттықтарды жіктеу газдың
ауамен қоспалануына негізделген. Қоспалануды табиғи (ерікті) түрде диффузия
немесе ағыншалар араласуы негізінде, не болмаса еріксіз қысыммен іске асыруға
болады. Осыған орай оттықтар негізгі үш түрге бөлінеді: диффузиялық,
инжекциялық және қоспалаушы.
Оттыққа газды жағуға қажет ауаны беру тәсіліне байланысты келесі
түрлерге жіктеледі:
- диффузиялық (ауа жалынға өздігінен қоршаған атмосферадан келеді);
- инжекциялық (ауа оттыққа сорылады);
- үрлегіш (ауа оттыққа қысыммен беріледі).
Газдық оттықтарды газ қысымына байланысты жіктеуге болады:
- төмен қысымды, газ қысымы 5 кНм2 - қа дейін;
- орташа қысымды, газ қысымы 5 300 кНм2 аралығында;
- жоғары қысымды, газ қысымы 300 кНм2 - ден жоғары.
Газдық оттықтарды газдың жану жылуына байланысты келесідей жіктеуге
болады:
- жану жылуы өте төмен газдар үшін қолданылатын Qс н= 8 МДжм3;
- жану жылуы орташа газдар үшін қолданылатын Qс н= 8 20 МДжм3;
- жану жылуы аса жоғары газдар үшін қолданылатын Qс н= 20 МДжм3.
Отынның түріне емес отынды қолданушы агрегат түріне байланысты
оттықтар келесідей жіктеледі: қазандық; газтурбиналық; пештік. Энергетикада
оттықтар төрт топқа жіктеледі:микрооттықтар (бу өндірулігі 2 тсағ. дейінгі
қазандар үшін); шағын(бу өндірулігі 25 тсағ. дейінгі қазандар үшін);орташа(бу
өндірулігі 160тсағ. дейінгі қазандар үшін); ірі (бу өндірулігі 160 тсағ. астам
қазандар үшін).
Қазан қондырғыларының ошақ құрылымдарында органикалық отынды
жағу мақсаты - ошақта өтетін экзотермиялық химиялық реакциялар негізінде
бөлінетін жылуды және аса ыстық жану өнімдерін алу.
Жалпы жану деп отынның қышқылдатқышпен әсерлесуі негізінде өтетін
күрделі физика-химиялық процесті айтады. Болмаса жану деп заттың
қышқылдатқышпен әсерлесуі кезінде өте екпінді жылу бөлінумен іске асатын
химиялық процесті айтады. Отынды жағу процесінде толық және толымсыз жану

14

өнімдері пайда болады. Отынның құрамындағы көміртегінің, сутегінің, күкірттің
толық жану өнімдері болып СО2, су буы - Н2О және күкірт диоксиді - SO2
саналады. Сонымен қатар түтін газдарында СО, Н2, СН4, Cm H n - болуы мүмкін,
олар жанудың толық өтпегенін байқатады.
Қышқылдатқыш ретінде еркін оттегін бөлетін және кеңінен қолдануға
жеткілікті затты алуға болады. Металлургиялық қондырғыларда қышқылдатқыш
ретінде оттегі ғана қолданылады. Өндірістік қазан қондырғыларында
атмосфералық ауаның оттегін қолданады. Бу генераторларының ошақтарын таза
оттегімен үрлеу экономикалық тұрғыдан тиімсіз.
Ауаның құрамында көлемі бойынша жуықтап алғанда 21% оттегі бар,
сондықтан оның құрамындағы барлық оттегі реакцияға қатысады деп қабылдаса,
газдық отындардың құрамына кіретін жанғыш қосылыстардың жану
реакцияларын қарастыру негізінде 1 м3 газды толық жағуға қажет ауа көлемін
анықтауға болады

n
4

(3.11)

Әсерлесетін отын бөлшектерінің жануы баяуламауы үшін қазан
қондырғысында ауа мөлшері жеткілікті болуы тиіс. Ошаққа оттегі емес ауа
жіберілетіндіктен жану реакциялары нашар жүруі ықтимал. Сонымен қатар,
отынның жануға дайын массасы мен ауа дұрыс араласпауы мүмкін. Осы
жағдайларды ескерсе, ауаны ошаққа артығымен беру қажет екені анықталады.
Берілген ауаның нақты көлемінің оның теориялық қажетті көлеміне қатынасы
ауаның артықтық еселеуіші деп аталады және келесі формуламен анықталады

V
V 0
,
(3.12)

V- газдық отынның көлемі;
- ауаның көлемі.
Ауаның артықтық еселеуіші көптеген факторларға тәуелді. Оның мәні
отынның түріне, сипаттамаларына, оны жағу тәсіліне, қазан қондырғысының
құрылымына байланысты анықталады. Ауаның артықтық еселеуішінің
болжамалы мәндері кейбір жанғыш газдар үшін 1.1 кестеде көрсетілген.

1.1 кесте - Қалыпты жағдайға келтірілген ауаның артықтық еселеуішінің
мәндері

15 Отты
қ
тесіктерінің
диам
етрі,
мм
газ
Отты
қ
тесіктерінің
диам
етрі,
мм
кокстық
табиғи
бутан
Отты
қ
тесіктерінің
диам
етрі,
мм
α
= 0,7
α =
0,8
α =
0,7
α =
0,8ц
α =
0,7
α =
0,8
V 0 0.0476 0.5CO 0.5H 2 1.5H 2S (m )Cm H n O2 ,

Энергетикалық қазандардың ықшамдалған ошақ құтысында жоғарыда
көрсетілген реакциялар өте аз уақыт (5-10 с) аралығында іске асады және оған
көп мөлшерде ауа мен отын шығындалады. Мысалы бу өнімділігі Dп 2240 тсағ,
қуаты W=800 Вт - Пп-2650-25-545542 Г (ТГП-805С3) табиғи газ жағатын ірі

энергетикалық қазан сағатына 260*
отынды және
=370*
ауаны

қажет етеді.

16 4
0,75
1
0,1
0,2
5
0,2
0,4
8
1
1,6
0,1
0,2
5
0,2
0,4

1.2 сурет - Пп-2650-25-545542 Г (ТГП-805С3) табиғи газ жағатын
қазандық

17

1.1.2 Бу қазандықтарының негізгі терминдері мен анықтамалары

Бу қазандығының негізгі элементі (1.3 суретті қараңыз) қызу жазықтығы
болып табылады, ол металдық құбырлық жазықтық, бір жағынан сумен, булы су
қоспамен, бумен және ауамен өтіледі, ал келесі жағынан ыстық түтін газымен.
Экономайзер 11,12-қызудың құбырлық жазықтығы, ол насос арқылы
қазандыққа берілетін қорек суды ыстық түтінмен қыздыруға арналған. Қорек суы
қазандыққа машиналық бөлімнен әдетте қайнау температурасынан ондаған
температураға төмен температурамен беріледі. Барабанды агрегаттарда суды
қайнауға дейін жеткізу және t=-30°C ұстау тікелей жылуалмасу аппараттары
экономайзер арқылы жүзеге асады.
Су құбыры желісі 13 бойынша экономайзерден барабанға 1 беріледі, ол
жерде қорек суы қазандық суына айналады түсірілген құбыр 9 арқылы
буланудың қыздыру жазықтығына жіберіледі.Бұл жағдайда ошақтың
қабырғасының экрандық құбырлары 7 болып табылады. Экрандық құбырларда
судың бөлшектеп булануы өтеді, булы су қоспасы барабанда бу және суға
беріледі.Сәйкесінше барабанда 2 судың және 3 будың кеңістіктері болады. Сулы
кеңістіктен булы кеңістікті бөліп тұратын шартты жазықтық булану айнасы деп
аталады. Барабандағы су деңгейін су көрсеткіш құрылғылар жүйесімен
басқарады. Су деңгейінің биіктігі бойынша екі шектік түрі анықталған: төменгі
және жоғарғы. Төменгі деңгейді түсірілген құбырларды және олардың экрандары
сусыз қалдыру қауіпсіздігімен анықталады. Жоғарғы деігей ылғалдылық пен
будың белгіленген деңгейден аспауы негізінде анықталады. Деңгейлер
арасындағы су көлемі қорек қоры деп аталады.
Барабандағы су цикл түзе қайтадан түсірілген құбырларға 9 және төменгі
коллеторларға 10 жеткізіледі. Қаныққан бу барабандағы операционды құрылғы
арқылы бу құбыры 14 арқылы бу қыздырғыштарға қыздыруға өтіледі. Барабанда
будың қоспалы ылғалдың бөлігін қалдырады.
Құбырдың буландыру жазықтығы -- бұл түтіндік газдар жылуы арқылы
судың булануы жүзеге асатын құбырлық қыздыру жазықтығы.
Барлық энергетикалық қазандықтар экрандармен жабдықталады, бұл
дегеніміз қыздыру жазықтығы, Ошақтың 4 қабырғаларында орналасқан,
конвективті газ өткізгіштер 24 және қабырғаны жоғарғы температурадан қорғау
үшін.
Бу қыздырғыш -- қыздырудың құбырлы жазықтығы, ол қанығу
температурасынан жоғарғы буды конвекция және қосылған: Ошақда радиация
және газ өтулерінде конвекция арқылы берілген жылу мөлшерімен қыздыру
үшін арналған.
Бу қыздырғышқа тізбектеле өтеді: төбелік қыздырғыш 29, шымылдықтар
30 жартылай радиациялы жазықтықтар, арықарай конвективті қыздырғыштың
бірінші контуры 15 және екінші контуры 17. Олардың арасында бу суытқыш 16

18

орнатылған, яғни қорек суын шашыратқыш. Қыздырғыштан өтіп, бу
қолданушыларға қажетті қызған температурамен жіберіледі. Берілген суретте
екінші өтпелі бу қыздырғышы 31 бар, будың температурасын ұлғайту үшін. Бу
қыздырғыш алдында фестон 8 орнатылған ол булану жазықтығы болып
табылады. Фестонның міндеті Ошақдан 4 Ошақ газдарын бұрылмалы
горизонтальды бу өткеліне 13 жеңіл өтуін қамтамасыз ету болып табылады.
Қазандық ошағы (отын жағу камерасы) органикалық отынды жағуға
арналған. Отын жағу камерасы 4 фронттық қабырғада дөңгелек көміршаңдары
горелкалары 5 тізбегі бар, оған бірінші ауа 6 және екінші қызған ауа 20 бар отын
әкелінген.
Бірінші және екінші ауа 18, 19 ауақыздырғышында қыздырылады, 21
ауаөткелі арқылы өтетін ауа бірінші деп аталады, ол кептіргішпен шаң
трансплортына жіберіледі.
Қазандық қақпағы 27 астынан жылы ауаны алып ауақыздырғышқа
қыздыруға береді.
Ошақтың төменгі бөлігі қатты қождан тазалау жүйесінен тұрады, ол суық
ойынқыдан 32, қож шахтасынан 25 және су қожтазалу каналынан 26 құрылған.
Шаң газдары ауақыздырғыш арқылы шаңұстағыштарға бағытталады, одан
шаңсорғышқа. Шаңқұбыры арқылы атмосфераға 120 - 160°C температурасымен
жіберіледі.

1.3 сурет - Бу қазандығы құрылғысы сұлбасы

19

1.2. Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша
талдау

1.2.1 АРЖ құрудағы жалпы принциптер

Ғылым мен техниканың дамуы, технологиялық үрдістердің күрделенуі
шығрылатын өнімдерге қойылатын талаптардың жоғарлануы автоматты басқару
жүйелерін құруда қазіргі таңға сай математикалық әдістерді пайдалануды қажет
етеді.
Қазіргі кезде обьекті теңдеуі мен сыртқы әсерлер белгілі деп алынатын
детерминді әдісті автоматты басқару жүйесін сараптау мен синтездеуде
пайдалану, тек жүйенің жұмыс істеу күйін алдын - ала бағалау үшін ғана қажет
бола алатындығы дау туғызбайтыны анық.
Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын
обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті
экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.
Кез - келген өндірісте қондырғыда технологиялық процестің бірқалыпты
жүруі белгілі бір ереженің, қызмет алгоритмінің орындалуына байланысты
болады. Осы қызмет алгоритмін орындау үшін белгілі бір сыртқы команданы
орындайтын құрылғыны, не машинаны басқару обьектісі дейді.
Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару обьектісіне әсер ететін
тиімді ықпалды тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның
қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен
басқару деп атайды. Технологиялық процесті берілген қызмет алгоритмі
бойынша өткізу мақсатында обьектіге сырттан берілетін арнайы нұсқаулар
жиынтығын басқару алгоритмі деп атайды.
Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез - келген
техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.
Бір - бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара
әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару
обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.
Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызмет атқаратын
дербес конструкциялық элементтерден тұрады, оларды автоматика элементтері
деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын қызметтеріне қарай салыстырушы,
түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы, түрлендіруші және атқарушы деп
ажыратады.

20

1.2.2 Автоматты басқару жүйесінің негізгі анықтамалары мен
классификациясы

Барлық технологиялық объектілер басқарушы құрылғысымен бірге
қайсыбір автоматты жүйені құрады, ал ол өз кезегінде автоматты басқару
теориясы заңдарымен талданып,синтезделеді.
Автоматты басқару және реттеу теориясы - автоматты реттеу жүйесін
талдау,синтездеу тәсілдерін және құру принциптерін зерттейтін ғылым.
Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын
обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті
экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.
Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез - келген
техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.
Бір - бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара
әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару
обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.Жұмыс
барысында автоматты басқару жүйесіне әртүрлі ішкі және сыртқы әсерлер ықпал
жасайды. Автоматты жүйенің бір белігінен келесі белігіне технологиялық
процестің бірқалыпты өтуін қамтамасыз ететін әрекеттің тізбекті желісін
қүрайтын әсерді ішкі әсер деп атайды. Оларды басқарушы әсер дейді. Ал сыртқы
әсер екіге белінеді. Технологиялық процестің тиянақты етуіне қажет бірінші әсер
қызмет алгоритміне сәйкес жүйе кірісіне беріледі де, жоспарланған немесе
тапсырыстық әсер деп аталады. Ал, екінші әсер жүйеге немесе басқару
объектісіне сыртқы ортадан беріледі. Ол жүйе жұмысында алдын ала еске
алынбайды да, кездейсоқ сипатта болып, басқару процесін қиындатады. Сол
себепті оларды қобалжытқыш әсер деп атайды.
Технологиялық процестің дұрыс етуіне сәйкес басқарылатын шаманың
берілген уақыт аралығында ұстап отыруға керекті мәнін алдын ала берілген мән
деп, ал фактілі, яғни процестің елшенген мәнін нақты (қазіргі) деп атайды.

Реттелетін шаманың алдын ала жоспарланған және нақты
мәндерінің

арасындағы айырмасын келісілмеген (айырымдық) шама дейді.
Сол себепті ендірістік жабдықтарды (басқару объектісін) басқарып отыру
қажет, яғни басқарылатын шама қоздырушы әсердің ықпалына қарамастан
берілген ереже (программа) бойынша езгеретіндей дел есеппен басқарушы әсерді
қалыптастыру керек.
Басқару жүйесінің құрылымдық график бойынша кескіндеуді құрылымдық
схема дейді. Құрылымдық схемасындағы бөліктері арасындағы берілетін әсердің
ағыты мен жолын көрсететін қарапайым құрамдас бөлігін құрылымдық
схеманың байланысы деп атайды.
Жүйедегі сигналдардың түріне сәйкес автоматты басқару жүйелерін
үзіліссіз және дискретті деп ажыратады.

21

Егер басқарылатын шама орнықты режимде сыртқы қобалжыту әсеріне
тәуелді болса, онда автоматты басқару жүйесі статикалық деп аталады, ал
тәуелді болмаса астатикалық деп аталады.
Статикалық сипаттамалардың сипатына сәйкес немесе жүйе элементтеріне
өрнектейтін дифференциалдық теңдеудің түріне қарай жүйелерді сызықты және
бейсызықты деп бөледі.Сызықты жүйелердегі барлық элементтер сызықты
алгебралық және дифференциалдық теңдеулермен жазылады.нгер жүйедегі ең
болғанда бір элементтің кірістік және шығыстық сигналдарының арасында
бейсызықты тәуелділік болса, онда ол жүйе бейсызықты , мұндай жүйелердің
сипаттамаларын сызықты сипаттамалар арқылы жуықтауға болмайды.
ЖЭC математикалық модельдерін әр деңгейде басқару критерийлерін
реттеу және технологиялық үрдісті сипаттау үшін құрылады. Технологиялық
үрдістерді математикалық сипаттауында орныққан жағдайды сипаттаушы
статика моделі, ал өтпелі режимді сипаттаушы динамика моделі қолданылады.
Жүйенің орнықталағы деп оның тепе - теңдік күйінен ауытқуына себеп
болған әсерді алып тастағаннан кейін, бастапқы орнықтылық қалпына оралу
қабілеттілігін айтады. Орнықтылыққа зерттеу бойынша бірнеше әдістері бар:
Раус - Гурвиц критерийі, Михайлов критерийі және Найквитс критерийі.
Автоматты реттеу жүйесі технологиялық процестің параметрлерін әр
мезеттегі мәндері туралы мәліметті адамның қатысуынсыз алуға арналған
құралдар мен әдістерді қамтиды.

1.2.3 Өзектілік

Автоматтандыру - адамды механизмдерді үздіксіз басқаруынан босатады.
Өндірістік автоматтандыру процесінде адамның рөлі реттеу, жөнге келтіру,
автоматизация құралдарына қызмет ету және олардың әрекетін бақылау болып
табылады. Автоматтандыру адамның қол еңбегін азайтып қоймай, оның үстіне
ой еңбегінде азайтады. Автоматтандыру құралдарын пайдалану үшін қызмет етіп
жатқан персоналдан жоғарғы техникалық класификацияны талап етеді.
Көп еңбекті қажет ететін үрдістер қазіргі заманғы ЖЭC-дағы өндіріспен,
жылу бөлінісімен және де электр қуатымен байланысты. Олар негізінде
механизмделген.
Адам еңбегінің мәні, ол машиналар мен механизмдерді басқарып,
орнатады(құрылғыларды қосып немесе ажыратып отырады және т.б ) және
олардың жұмысын үздіксіз бақылайды немесе өлшеуіш аспаптарды қарайды.
Бірақ та ЖЭC-ын басқаратын негізгі және қосалқы қондырғыларында
тәулік бойы жұмыс жасап тұрған энергетикалық құрылғылардың механикасы
адамның бірқалыпты еңбегінен босатпайды, ал ең бастысы эксплуатациялық
персоналдың жоғарғы дәрежеде болуы да оның қауіпсіз және тиімді жұмыс
атқаратынына сенім жоқ.

22

Механизмделген өндірістің

автоматтандыру

деп машиналарды,

механизмдерді,
қондырғыларды басқаруды айтамыз.
Және де арнайы

қондырғылар арқылы адамның қатысуынсыз немесе қатысуын шектеп олардың
жұмысын бақылайды.
Автоматтандыру - бұл комплексті құралдарды қолдану арқылы өндірістік
процесстерді адамның үздіксіз қатысуынсыз бірақ, олардың бақылауымен жүзеге
асырылады.
Өндірістің автоматтандыру процесі өзіндік құнды азайтады, өнімнің
сапасын жоғарлатады, қызмет етіп жатқан жұмысшыларды азайтады,
сенімділікті арттырады және еңбек жағдайы мен техникалық қауіпсіздікті
жақсартады.

1.3 Бу қазандығын автоматтандырудың негізгі мәселелері

1.3.1 Барабанды бу қазандығын басқару обьектісі ретінде қарастыру

Қазандықты реттеудегі негізгі реттеуші өлшемдер (1.5 суретті қараңыз)
Барабанды қазандық үшін негізгі автоматты реттеу обьектілері: қызған бу
қысымы Рпп, қызу температурасы tпп, ауа шығыны Qв , отын шығыны Вт,
ошақдағы сейілуі Sт, барабандағы су деңгейі Hб, ауаның оптималды шығыны О2.
Турбина алдындағы бу қысымын қысым реттеуіші тұрады ГПЗ, ол
сигналды Ошақдағы отын беру реттеуішіне жеткізеді. Арнайы жиілік реттеуіші
болып турбина роторының айналу жиілігі ұсталады.
Қызған бу температурасы +5,-10°C үлкен нақтылықпен ұсталуы керек.
Оны реттеу үшін әдетте әдетте бусуытқыш 7 арқылы реттейді, кейде ғана
қазандық газ өткелдерінде газдың рециркуляциясы тәсілімен реттеледі. Бу
қызуын бусуытқышқа келетін қорек су көлемінен реттеледі. Будың
температурасын реттейтін реттегіштерге екі сигнал түседі: реттейтін
температура бойынша негізгі және реттеуіштен кейін температура өзгеріу
жылдамдығы бойынша қосымша сигнал. Реттеуіш бусуытқышқа жіберілетін
суық судың реттеуші клапанына РПК әсер етеді.
Жалпы ауа шығынын реттеу қазандық жүктемесі -- ауа шығыны
сигналдарын ұстауы арқылы отын жағу режимінде экономдауға әкеледі. Реттуіш
үрлеу вентиляторлары ДВ аппараттарына әсер етеді.
Ошақтағы сейілуі реттеу тұрақты реттеуіш арқылы жүзеге асады, ол
Ошақның төбесінен сәйкес сигнал алып бағытталған ауасорғышына ДС әсер
етеді.
Бүкіл барабанды қазандықтың дұрыс жұмыс істеуіне қазандық қорек суын
Dпв автоматты реттеу болып табылады. Агрегаттың жұмыс істеу режимі
өзгергенде қорек су көлеміне қажеттілік өзгереді. Қорек реттеуішіне үш сигнал

түседі: қазандықтын бу шығыны Dпп
бойынша, қорек су көлемін Dпв беру

23

бойынша, барабандағы су деңгейі Нб бойынша.Осы сигналдың ауытқуы
салдарынан ретеуіш қазандыққа су беруін реттейтін клапанға РПК әсер етеді, не
насостың реттеуіш органына.
Жану үрдісін үнемдеулік реттеу. Негізгі реттегіштің тиімді тәсілі үрлеу
үрлегіші арқылы ошаққа жіберілетін бу қыздырғыштың артық ауасының ауа
көлемін өзгеруіне қызмет етуі.Негізі жану процесінде үнемдеуге байланысты ауа
беру автоматты басқарудың бірнеше түрлері бар: отын - ауаны үнемдеп реттеу,
бу - ауаны үнемдеп реттеу, жылу - ауаны үнемдеп реттеу, жүктеме - ауаны
үнемдеп реттеу.
Осының ішінде біз жүктеме - ауаны үнемдеп реттеуді қарастырамыз.
Қосымша түтін газында оттегі сигналы бар жүктеме - ауаны үнемдеп реттеу.
Оттегі отын жану өнімінің құрамында болуы артық ауа арқылы сипатталады
және отын құрамында әлсіз тәуелді. Сондықтан оттегі автоматты реттегіште
кірердегі сигналы болып қолданылады, ауа шығынына әсер ететін және толық
мақсатқа сәйкес. Бірақ бұл тәсілдің іске асуы сенімділіктің және тез әрекет етуші
газанализатор оттегінің болуынан қиындатылған. Сол үшін өндіріс
жағдайларында ауаны реттеу тікелей жіберу сүлбесі таралған, ал оттегі түзету
әсерімен.
Жылу ауа артық ауаны ұстауы және бу - ауа қарапайымдылығы және
сенімділігімен ерекшеленеді, бірақ нақты емес. Бұл жетіспеушілік жүктеме - ауа
қосымша оттегі арқылы шешілген. Бұл жүйеде реттегіш ұйытқыту негізінде және
ауытқумен бірге қосылған. Ауа жіберу реттегіш 1 басты сигнал шығынымен
өзгереді немесе 5 түзету қысым реттегіші, қазан жүктеме автоматты реттегіші.
Қосымша түзету сигналын кірістіру оттегі құрамымен барлық үнемдеу реттегіш
жүйесінде ауа арттықтығын, нақтылығын жоғарлатады. Қосалқы түзету
реттегішін оттегі жүктеме - ауа реттегіш сүлбесінде ошақ ұйытқуы кезінде ауа
жіберуін басқарады және ошақта артық ауаны ұстап тұруын қамтамасыз етеді
(1.6 суретті қараңыз).
Қазандықтың реттеуіш органдарының бірі ауытқуы салдарынан авариалық
жағдайға алып келеді.

24

1.4 сурет - Барабанды қазандықтың приципиалды технологиялық сұлбасы:
ГПЗ -- Бас булық қозғалтқыш; РПК -- реттеуші қоректендіруші клапан; 1
-- ошақ; 2 -- циркуляциондық контур; 3 -- түсірілген құбырлар; 4 -- барабан;
5,6 -- буқыздырғыштар; 7 -- бусыутқыш; 8 -- экономайзер; 9 -- ауақыздырғыш.

Кейбір реттеуші бөліктердің шығыс мәндері біруақытта басқаларына
қатысты кіріс мәндері болып табылады. Мысалы, Gпп қызған бу шығыны ВТ
отын шығынына байланысты шығыс шама болып табылады, ал қызған будың
температурасы мен қысымына қатысты кіріс шама болып келеді және
барабандағы бу қысымы рб отын шығыны бойынша шығыс шама болса, ал
барабандағы су деңгейін реттеу Нб бойынша кіріс шама болып келеді.
Қазандық басқару обьектісі ретінде бірнеше кіріс және шығыс шамалары
байланысқан күрделі динамикалық жүйе болып табылады ( 1.6 суретті қараңыз ).

1.5 сурет - Барабанды қазандықтың макролық сұлбасы

25

1.6 сурет - Барабанды қазандықтың құрылымдық сұлбасы:
ВТ -- отын шығыны; ST -- ауасорғыштың беріліс өзгерісі; СNaCl --
қазандық су құрамы; Нб -- барабандағы су деңгейі; t'пп -- біріншілік қызған бу
температурасы; Dвпр --сушашырақыш шығыны; tпп--қызған бу температурасы;
Dпп-- қызған бу шығыны; Рпп-- қызған бу қысымы; О2 -- ауаның оптималды
шығыны, ВЭ-- экономайзер; ДПВ-- қорек су шығыны; ПН-- қорек насосы; ВП--
ауақыздырғыш; ДВ -- үрлеу вентиляторы; ДС-- ауасорғыш;Qдг -- түтіндік
газдар, Qв --ауа шығыны.

26

1.4 Есептің қойылуы

Бұл дипломдық жұмысында төмендегідей қызметтер атқарылады:
- бу қазандығының технологиялық сұлбасын құру;

- табиғи газ жағатын ірі барабанды бу қазандығының
жұмыс істеу

принципін сипаттау;
- газбен жану процесіне қажетті газ бен ауаның мөлшерлері жайлы
мағлұмат беру;
- барабанды бу қазандығындағы жану процессін реттеудің принципиалдық
сұлбасы мен автоматты реттеу жүйесінің құрылымдық сұлбасын зерттеу;
- жану процессінің реттеуішінің оптималды параметрлерін анықтау;
- жүйені Михайлов критерийі бойынша орнықтылыққа зерттеу;
- математикалық модельдің құрылымдық сұлбасын құру;
- микропроцессорлық басқару жүйесін программамен қамтамасыздандыру
және визуализациясын құру;
- экономикалық бөлімде қазандықтың автоматтандыру жүйесінің
құрылыстық-пайдалану шығындары және экономикалық тиімділігі есептемесін
жүргізу;

- өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде
бу қазандығындағының жану

процессінен шыққан атмосфераны ластайтын зиянды заттардың жылдық
шығарындысын анықтау.

27

2 Бөлімі. Арнайы бөлім

2.1 Газбен жану процесін реттеудің автоматтандыру жүйесі

Бу қазандығының жануының

автоматты реттеуіштері

жылулық

үрдістердің алғашқы реттеуіштері болып табылады. Олар техникада кеңінен
қолданылады. Көп жылдан бері барабанды қазандықтың жануының реттеуін
автоматты басқаруға өтуі энергетикада жылулық үрдістерді автоматтандырудың
негізгі есебі болып табылады. Осы есептің негізгі шешімі қазандыққа беретін газ
бен ауа көлемін және қазандықтан шыққан қызған будың қысымы, ауаның
оптималды шығыны аралығында материалдық балансты ұстау болып табылады.
Тіпті аз уақытқа газ көлемінің қазандықтағы отынның дұрыс жануына қажетті
ауаның көлемінен асып кетеуі қазандықтың газдың көптігінен жарылып кетуіне,
керсінше ауа көлемінің қазандықтағы отынның дұрыс жануына қажетті газның
көлемінен асып кетеуі қазандықтағы отынның бықсып түтін болып жануына,
газдық жалынның сөніп қалуына алып келеді. Жануға қажетті ауа мен газдың
көлемінің артып немесе кеміп кетуі қазандықтағы температураның төмендеуіне,
ал будын өнімділігі температураға тікелей байланысты.
Қазандықтағы отынның дұрыс жануын ұстап тұру үшин беріліп жатқан газ
бен ауа көлемін ұстап тұру қажет. Ал ауа мен газдың берілуі екі процесс
болғандықтан екеуін бөлек реттеу қажеттілігі туады. Пп-2650-25-545542 Г
(ТГП-805С3) табиғи газ жағатын қазандығына жану процессі дұрыс өтуі үшін

сағатына 720
газ және
=1030
ауа бір мезетте берілуі қажет. Осы

мәндерді ұстап тұруы үшін (720 газ және =1030 ауа) РГ - газды
реттеуіш, РА - ауаны реттеуіш газ бен ауаны реттеп тұрады. НР - негізгі реттеуіш
өзінің мәнін РГ, РА реттеуіштерге тапсырма есебінен беріп отырады.
Қазандықтағы FE(1-1) - газ шығынының реттеуіш параметрі болып
PE(1-2) - қызған будың қысымы болып табылады. Газдың көп берілуі қызған
будың қысымының артып кетуіне әкеледі. Кершінше аз берілуі қызған будың
қысымының кеміп кетуіне әкеледі. Қазандықтағы FE(2-1) - ауа шығынының
реттеуіш параметрі болып қазандық ішіндегі QE(2-2) - кислодомер, ауаның
оптималды шығыны болып табылады. ауаның көп берілуі қазандықтағы
оттегінің артып кетуіне әкеледі. Кершінше аз берілуі қазандықтағы оттегінің
кеміп кетуіне әкеледі. Оттегі жану процессінде аса маңызды қышқылдатқыш
болып табылатындықтан оттегінің дұрыс болуы аса маңызды.

Жану процессін АРЖ жобалау кезінде негізгі есптерді шешу керек:
- АБЖ буындары және жүйенің элементтерінің математикалық моделін
құру;
- реттеуіш типін таңдау(реттеу заңы) және көрсеткіштерін анықтау;
- АРЖ элементтерін таңдау және келтірулерін анықтау;

28

- жүйенің динамикалық сипаттамаларын зерттеу.
Соңғы кездері қазандық агрегаттармен басқару жүйесі программалық
логикалық контроллерлерде орындалады(ПЛК), барлық желілік АРЖ - лер соның
ішінде қоректі АРЖ - і де өздерінің бағдарламалық жетілдіруін берілген
контроллерлерде табады. Қазіргі заманғы ПЛК - лар технологиялық басқару
функцияларын, құрылығы қорғанысын және технологиялық үрдістерді
автоматты реттеуді орындайды. Сонымен қатар жалпы жүйе және жеке
құрылғылардың жұмыс істеу тиімділігін, техникалы - экономикалық есептеме
көрсеткіштерін және мәліметтерді архивтеу жұмыстарын іске асырады.
Барабанды бу қазандығында жану процессін автоматты реттеу жүйесін құру
үшін өндірістің АБЖ - ның жалпы құрылымының келесідей сұлбасын
қарастырымыз (2.1 суретті қараңыз).

2.1 сурет - Барабанды қазандықтағы жану процесін реттеудің құрылымдық
сұлбасы:

29

ВТ -- отын шығыны; Рпп-- қызған бу қысымы; О2 -- ауаның оптималды
шығыны, ВЭ-- экономайзер; ПН-- қорек насосы; ВП-- ауақыздырғыш; ДВ --
үрлеу вентиляторы; ДС-- ауасорғыш;Qдг -- түтіндік газдар; Qв --ауа шығыны.

2.2 cурет - Барабанды қазандықтағы жану процесін реттеудің үшимпульсті
жүйесінің принципиалдық сұлбасы:
FE(1-1) - газдың шығыны датчигі; FE(2-1) - ауаның шығыны датчигі;
PE(1-2) - бу қысымы датчигі; QE(2-2) - кислодомер; РГ - газды реттеуіш; РА -
ауаны реттеуіш; НР - негізгі реттеуіш; 1,2 - орындаушы механизм; КГ ,КА -
клапан;.

30

2.2 АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері

2.2.1 Автоматты реттеу жүйесінің құрылымы

Барабанды бу қазандығының жану процессін реттеу контурына өтеміз.
Келесі сұлбада АРЖ - нің құрылымдық сұлбасы көрсетілген (2.4суреті қараңыз).
Жану процессін реттеу екі реттеуіш арқылы жүретіндіктен АРЖ - нің екі
құрылымдық сұлбасы құрамыз. Біреуі газдың шығынын реттейді, екіншісі
ауаның шығынын реттейді.Газ бен ауаны реттеуде екі бірдей реттеуіш
қолданылатындықтан және екеуіндеде обекті ретінде қазандықтағы газ көлемі
қолданылатындықтан объектілердің беріліс функцияларның мәндері бірдей
болады тек ғана клапан, датчик, орындаушы механизмдерінің беріліс
коэффициенті өзгереді.

Газ шығынының реттелуінің құрылымдық сұлбасы

Ауа шығынының реттелуінің құрылымдық сұлбасы

2.3 сурет - АРЖ құрылымдық сұлбасы
Сұлба элементтері: Р - реттеуіш, ОМ - газдың, ауаның орындаушы
механизмі, БО - газдың, ауаның басқару органы, О - объект, Д - газдың, ауаның
шығын датчигі, СЭ-салыстырмалы элемент

2.3 суретте келтірілген cигнaлдар: g-тaпсырма; x-қателік; y-реттеуіштің
шығыс сигнaлы; ; v-OМ шығыс cигналы; u-БO шығыс сигналы; f-сыртқы әсер ; z-
O шығыс cигналы; z1-Д cигналы.

31

Осы автоматты реттеу жүйесі реттеуіші ретінде пропорционалдық -
интегралдық ретеуішті (ПИ - реттеуіш) пайдаланамыз.

ПИ реттеуішінің беріліс функциясы:

Wnu ( p) K p

1
Tu p

,

(2.1)

мұндағы Кр - күшейту коэффициенті;
Ти - интегралдаудың уақыт тұрақтысы.
Құрылымы жағынан ПИ реттеуіштер беріліс функциясы Wn ( p) K p П -

реттеуіш пен беріліс функциясы Wu ( p)

қосылуына пара - пар.
1
Tu p
И - реттеуіштің парралель

Орындаушы механизм ретінде электрлік
орындаушы механизм

пайдаланамыз.Электрлік орындаушы механизмдер автоматты және қашықтан
басқару жүйесінде реттеуші органдарды жылжытуға арналған. Электрлік
орындаушы механизмдердің негізгі элементтеріне келесілер кіреді: электр
қозғалтқыш, редуктор, айналым санын азайтушылар, реттеуші органмен
механикалық бірігуге арналған шығыс құрылығы, автоматтандыру жүйесі істен
шыққан жағдайға қолша тізбек, шектік жағдайда механизмнің тоқтауын
қамтамасыз ететін құрылығы, электрқозғалтқыштың өшіруінде өзі тоқтайтын
құрылғы, автоматты басқару жүйесіндегі кері байланыс құрылғысы.
Шығыс құрылғысы 0,25 - 0,63 айналым шекарасында айналым жасайтын
тұрақты жылдамдықты электрлік орындаушы механизм бір айналымды деп
аталады. Орындаушы механизмнің беріліс функциясы келесідей анықталынады.

W ( p) k 2

1
T2 p 1 ,

(2.2)

мұндағы

Т2 - электромеханикалық уақыт тұрақтысы.

T2

I я wxx
M П

,

(2.3)

мұндағы Iя - якорьдің инерция моменті, кг·м2;
МП - двигательдің қосқыш моменті, H·м;
Wxx - идеалды бос жүрістің бұрыштыұ жылдамдығы.

32

I я 9.5 Д н

4

Lн k я
4

103

,

(2.4)

мұндағы Дн - сыртқы диаметр, м.
Lн - двигатель ұзындығы, м.
Кд= 1.4 - 1.9; кя= 0.29--0.43

К2=1.1*Wxx

,

(2.5)

мұндағы К2- беріліс коэффициент
Басқару органы - реттеуші клапан. Клапанның беріліс функциясы
күшейткіш буын болып табылады:

W(p)=k3 ,

k3=Dd ,

(2.6)

(2.7)

мұндағы К3- күшейту коэффициенті.
D, d мәндері 2.9 кестеде келтірілген. Клапанның физикалық сипаттамалары
негізінде кострукциялық әдіс арқылы анықталынады.
Газдың шығыны датчигі, бу қысымы, ауа шығыны датчигі және
кислодомернің динамикалық сипаттамаларын, датчиктердің тұрақты уақыты
реттеуші объектінің тұрақты уақытымен салыстырғанда анағұрлым аз болуы
негізінде оларды күшейткіш буын ретінде алуға болады. Датчиктердің беріліс
функциялары:

W(p)= k5 ,

W(p)= k6 ,

W(p)= k7 ,

W(p)= k8 ,

мұндағы k5 - бу қысымы датчигінің беріліс коэффициенті;
k6 - отын шығыны датчигінің беріліс коэффициенті;
k7 - отын шығыны датчигінің беріліс коэффициенті;
K8 - кислодомердің беріліс коэффициенті.

33

(2.8)

(2.9)

(2.10)

(2.11)kд

Бұл жұмыста реттеу объектісі ретінде Пп-2650-25-545542 Г (ТГП-805С3)
табиғи газ жағатын бу қазаны алынды. Пп-2650-25-545542 Г (ТГП-805С3)
табиғи газ жағатын қазаны бір дағыралы, тік су құбырлы табиғи айналымды, П-
тәрізді орналастырылған.
Пп-2650-25-545542 Г (ТГП-805С3) қазанында тәжірбие жүргізу арқылы
алынған уақыттық сипаттамасы көрсетілген (2.5 суретті қараңыз). Уақыттық
диаграмма реттеуіштің өлшеуіш блогы шығыс мәндері арқылы анықталған.
Қазандықтың уақыттық сипаттамасы реттеуші клапан әсері арқылы бу қысымы
бойынша түсірілген.

Объекттің беріліс функциясы:

*
k w e p
TTP p 1

к об е о б р
Т об р 1 ,

(2.12)

мұндағы коб- объектның күшейту коэффициенті,
Тоб - объектның тұрақты уақыты,
τоб - кешігу уақыты.

Объекттің негізгі

параметрлер мәндерін келесі

2.4

суреттен

қоспалауыштың белгілі екпін қисығы бойынша табамыз:

2.4 cурет - Тәжірибе арқылы түсірілген реттеуші клапан әсері арқылы газ-
дың шығыны бойынша қазандықтың уақыттық сипаттамасы

Объекттің 2.4 сурет бойынша алынған негізгі параметрлер мәндері: Уақыт

тұрақтысы -
, кешігу уақыты
, күшейту коэффициенті -

. Осы шыққан мәндерден кешігу уақыты мен уақыт тұрақтысы
қатынасын анықтаймыз:

34

W об ( р)

об
Tо

1
6,6

0,15

(2.13)

Осы кешігу уақыты мен тұрақты уақыт қатынасынан алынған мәннен
реттеуіштің түрін анықтауға болады.

2.1 к е с т е

Реттеуіш түрін об То қатынасы бойынша таңдау

Осы 2.1

кесте бойынша пропорционалдық (П

-

реттегіш),

пропорционалдық - интегралдық (ПИ - реттегіш) және де пропорционалдық -
интегралдық - дифференциалдық (ПИД - реттегіш) реттегіш түрлерін таңдай
беруге болады. Енді осы үш реттегіштің ішінен біреуін таңдау керек.

35 τ Т
қатынасы
Объект сипаттамасы
Реттеу заңы
және реттеуіш түрі
τ Т
қатынасы
Кешігу
мен инерциясы
бойынша
Реттеу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.