ОРТАША АРАҚАШЫҚТЫҚҚА ЖҮГІРУШІЛЕРДІҢ ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕСІНІҢ СИПАТТАМАСЫ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Берілген дипломдық жұмыста келесі стандартқа сілтемелер қолданылады:

1 ГОСТ 7. 1 - 2003. Библиографиялық жазба. Библиографиялық сипаттама. Жалпы талаптар мен диплом жұмысының ережелеріне қойылатын талаптар.

2 ГОСТ 7. 32 - 2001. Ғылыми-зерттеу жұмысы туралы есеп. Безендірілу құрылымы мен ережелері.

3 Қазақстан Республикасының 2 желтоқсан 1999 жылғы № 490-I. «Дене шынықтыру және спорт туралы» заңы.

4 Қазақстан Республикасының 2011-2015 жылдарға арналған дене шынықтыру мен спортты дамытуға арналған Мемлекеттік бағдарлама. - Астана, 2011.

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

ЖСЖ - жүрек соғу жиілігі

БЖСМ - балалар-жасөспірімдер спорттық мектебі

ЖДД - жалпы дене дайындығы

АФД - арнайы физикалық дайындық

ТЖ - тыныс алу жиiлiгi

ЖДД - жалпы дене дайындығы

АДД - арнайы дене дайындығы

ЭТ - экспериментальдi топ

БТ - бақылау тобы

АФД - арнайы физикалық дайындық

ТМД - тәуелсіз мемлекеттер достастығы

ОМК - оттегіні максималды қолданылу

АНЫҚТАМАЛАР

Дене мәдениеті - белгiлi бiр адамды тіршілікке, нақты бір іс-әрекетке дайындау қажеттілігімен байланысты оның денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін жан-жақты дамыту үшін арнайы жасалған материалдық және рухани құндылықтар жиынтығы.

Базалық дене шынықтыру - шұғылданушыларды жеткілікті қозғалыс тәжірибесімен және қай саланың болмасын қызметтік, табиғи немесе тиімді өміршең іс-әрекетімен жабдықтаушы.

Даму - бұл жалпылама қимыл-қозғалыс, құбылу, өзгеру, үдерісі, табиғаттағы, қоғам мен адам жаратылысындағы төменгі сатыдан жоғарыға қарай өрлеуі.

Дене дамуы - адамның дене қабілеттерінің дамуы, дене бітімінің жетілуі, оның ағзасының тәрбиенің әсерімен және басқа да жайттар арқылы құрылуы.

Дене дайындығы - таңдаған спорт түрінің әдістемелік ерекшеліктерінің талаптарына сәйкес іске асырылатын мамандандырылған үдеріс.

Дене шынықтыру жүйесі - адамның дене және моральдық-психологиялық күйін оңтайландырудың идеялық-саяси, ғылыми-әдістемелік және ұйымдастыру негіздерінің бірлестігі.

Дене жаттығулары - дене шынықтыру заңдылықтарына сәйкес қолданылатын қозғалыс амалдары.

Дене жаттығуларының техникасы - қимыл міндеттерін шешудің тиімді амалы.

Үйрету - ең алдымен тәрбиенің білімдік элементтерін меңгеруге бағытталған педагогикалық үдеріс.

Әдіс - оқу-тәрбие үдерісінің маңызды міндеттерін іске асыруға бағытталған педагогикалық әсер етудің ауқымды жүйесінің ұйымдастырулығы мен мақсаттылығын қамтамасыз ететiн жол, амал.

Әдістемелік амал - педагогикалық үдерістің жекелеген мәселелеріне таңдамалы ықпал етуге мүмкіндік беретін әдісті қолданудың жекелеген жағдайы.

Күш - адамның сыртқы кедергілерге қарсы тұра алу немесе бұлшық ет ширығуы есебінен оған қарсылық көрсету қабілеттерінің жиынтығы.

Шапшаңдық - берілген жағдайға қысқа уақыт аралығында қимыл әрекеттерін орындауға мүмкіндік беретін адам қабілеттерінің жиынтығы.

Төзімділік (жалпы) - көбiнесе тірек - қимыл аппаратының қызметі барысында қалыпты қарқындылықтағы қозғалыс жұмыстарын орындайтын адам қабілеттерінің жиынтығы.

Педагогикалық бақылау - дербес тұлғаның шынайылығына деген мiнез-құлықтың, іс-әрекет пен қатынасты мақсаткерлікпен және жүйелі түрде қабылдау. Байқау мақсаты - білім алушыға педагогикалық әсер етуді дұрыс іске асыру үшін мінез-құлық ерекшеліктерін жасыра білу болып табылады.

Педагогикалық үдеріс - спорт педагогы мен оқушылардың мақсатқа сай өзара бірлесіп іс-әрекет жасауы білімдік, сауықтыру және тәрбиелік міндеттерді шешуге бағытталған арнайы ұйымдастырылған үдеріс ретінде қарастырылады .

Оқыту мазмұны - педагог пен білім алушының білім бағдарламасын беру және меңгеру бойынша іс-әрекеті.

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Орташа арақашықтыққа жүгіру әлемнің көптеген елдерінде кең танымалдылықпен қолданып жүр. Жеңіл атлетиканың басқа түрлерімен салыстырғанда зерттеулердің көп мөлшері соған арналған. Орта арақашықтыққа жүгірушілердің дайындығы мәселелеріне арналған, ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің талдаулары, заманауи спорттық жетістіктердің өсуі, спорттық дайындықтардың жүйесінің және жаттығу процессін ғылыми басқарудың үздіксіз жетілуінің нәтижесі екендігін көрсетеді.

Жоғарғы классты спортшылардың дайындықтарының негізгі сұрақтарын шешу, атлеттердің жекебасылық ерекшеліктерін және жарыс іс-шарасының талдауларын есепке ала отырып, жаттығу процессі барысы бойынша белгілі бір өзгерістерді енгізумен, жаттығу жүктемелерін орындауды үнемі қадағалап отыру арқылы тек көпжылдық жаттығулардың жағдайы кезінде мүмкін болатыны жақсы белгілі.

Одан басқа, әйел ағзасының өзіндік қасиеттерімен келісілген спортшы қыздардың жаттығу процессінің өзіндік ерекшеліктері бар.

Жаттығу жүктемелерінің қарқындылығы мен ауқымының айтарлықтай артуы, спортшы қыздардың ағзасының бейімделген мүмкіндіктеріне жоғарылатылған талаптар қояды. Жылдық циклдағы тәрізді оның белгілі бір кезеңдерінде де олардың ұтымды орналасуының мәселесі қойылады. Осы сұрақты шешу, әйел адамардың жаттығу процессіндегі ұтымды құрылымы үшін анағұрлым маңызды өйткені, бір жағынан - әйелдер ағзасының маңызды - бала табу қызметінің болуымен, ал екінші жағынан әлеуметтік тұрмыстық жағдайлардың ықпалынан туындайтын, толықтай бірқатар морфологиялық, физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерімен сипатталады.

Мамандардың айтуынша, спорттық жаттығулардың маңызды міндеттерінің бірі, соның ішінде орташа арақашықтыққа жүгірушілердің дене дайындығының деңгейін жоғарылату болып табылады, өйткені одан спортшылардың көптеген техникалық, тактикалық және психологиялық дайындықтарын жетілдірудің мүмкіндіктері байланысты болады.

Осыған байланысты, орташа арақашықтыққа жүгірушілерлердің дене дайындықтарының мәселелерін шешудің анағұрлым тиімді жолдарын іздестіру айтарлықтай актуальды болып тұр.

Әртүрлі масштабтағы жарыстарда қазақтың жетекші жүгірушілері қойылымдарының нәтижелерінің талдауы көрсеткендей, көптеген жылдар бойы олардың жетістіктерінің деңгейі тек қана әлемдік деңгейде емес, сонымен бірге жақын шетелдің: қазақ, өзбек, ресей, украина жүгірушілерінің нәтижелері де айтарлықтай төмен.

Соған сәйкес Қазақстанның жаттықтырушыларының және зерттеушілерінің алдында тұрған мәселе, отандық орташа арақашықтыққа жүгірушілердің дайындығының тиімділігін жоғарылату. Оны шешудің мүмкін болатын жолдарының бірі, отандық жүгірушілердің арнайы дене дайындықтарының құралдардың және әдістердің оптимизациясы.

Зерттеу нысаны: 800 метрге жүгірудегі маманданып жатқан жоғары кәсібиленген спортшы қыздар.

Зерттеу пәні: жылдық циклдың күздік - қыстық дайындық кезеңіндегі 800 метрге жүгірушілердің арнайы дене дайындығының құрамы.

Жұмыстың мақсаты : Қазақтың 800 метрге жүгірушілерінің арнайы дене дайындығының тиімділігін жылдық циклдың күздік-қыстық дайындық кезеңіндегі жаттығулардың құралдары мен әдістерін оптимизациялау есебінен жоғарылату.

Зерттеудің міндеттері:

Күздік - жаздық дайындық кезеңіндегі 800 метрге жүгірушілердің пайдаланатын арнайы дене дайындығының негізгі құралдары мен әдістерін анықтау.
Отандық және шетелдік 800 метрге жүгірушілерінің жылдық циклдағы күздік - жаздық дайындық кезеңіндегі арнайы дене дайындықтарының құралдары мен әдістерін пайдаланудың ерекшеліктерін анықтау.
Қазақстан Республикасы жүгірушілерінің арнайы дене дайындықтарының құралдары мен әдістерін оптимизация бойынша практикалық ұсыныстарын жасау.

Жұмыс құрылымы мен көлемі: Дипломдық жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім, қорытындыдан, 61 авторлардың еңбектері пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, 7 сурет, 18 кестеден тұрады.

1 ОРТАША АРАҚАШЫҚТЫҚҚА ЖҮГІРУШІЛЕРДІҢ ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕСІНІҢ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Орташа арақашықтыққа жүгірудегі жаттығудың құралдары мен әдістерінің эволюциясы

Орташа арақашықтыққа жүгіруді дамыту адамзат тарихымен тығыз байланыста. Жұмыс пен дене жаттығулары процесстерінің арасында тығыз байланыс бар. Орташа және ұзақ арақашықтыққа жүгіру ертедегі Олимпиадалық ойындардың бағдарламасына кірген.

Заманауи жеңілатлетикалық орташа арақашықтыққа жүгірудің түрлерінің көзін Англиядан іздеу керек болады. 18 ғасырдың өзінде ол жерде үлкен танымалдықпен пайдаланылған кәсіби жүгірушілер болды.

19 ғасырдың соңғы жағында спорт бүкіл халықтық сипат алған кезде және 1896 жылы Афинада алғаш болып Олимпиадалық ойындар жүргізілді, Англия және АҚШ-пен қатар ендігі басқа елдердің алдыңғы қатарлы жүгірушілері болды [1, 2, 3] .

Халықтық ірі біріншіліктерді, ел чемпионаттарын, Олимпиадалық ойындар және басқа да халықаралық жарыстар, сонымен қатар чемпион қыздардың рекордтары мен нәтижелеріне тіркеу жүргізу, арнайы дайындықтарды және белгілі бір арақашықтыққа жаттығу жүйесін үнемі жетілдіріп отыруды талап етті. Біртіндеп әртүрлі жүйелер және жүгіру мектептері пайда болды, олардың пайда болуы белгілі жүгірушілер және атақты жаттықтырушылардың атымен байланысты болды.

30-шы жылдарға дейін бірнеше мектептің айырмашылығы болды, олардың ішіндегі айтарлықтай жарқырағаны ағылшын мектебі, жетекшісі А. Шраббадан бастап 1889-1920 жылдары сәтті онер көрсетті [4] . Жүгіруден ағылшын мектебіндегі айырмашылық ерекшеліктері, ұзақ бірқалыпта, орнында ырғақтық және кросстық жүгіруде кеңінен пайдалануды дамыту мақсатында төзімділікті артығымен дамыту.

Американдық жаттықтырушылар және спортшылар ағылшын жаттығуының элементтеріне - ұзақ бірқалыпты жүру мен жүгіруге - негізгі жарыс арақашықтығынан қысқа аралықта стадионның жүгіру жолағында жүгірудің серияларын қосты. Американдық стильдегі дайындықта жылдамдықты дамытуға ерекше көңіл бөлінді, және осы мақсатта жүгірушілердің қысқа арақашықтыққа жаттығуының құралдары мен әдістері пайдаланылды. Бұл, қандай да бір жағдайда болашақ жаттығудың аралық әдісінің негізі болып табылады. Американдық мектепті құрушылар деп атақты жаттықтырушылар М. Мерфи, Л. Робертсон және Д. Кромсвелл есептеледі [5] .

Әрбір жыл сайын және әрбір олимпиадада жүгірушілер арасында бәсекелестік арта түсті, жаңаша әдістер пайдаланылды, жүктеменің ауқымы мен қарқындылығы артты. Жүгірушілердің жаттығуында негізгі екі әдістері анықталды: үздіксіз ұзақ жүгіру әдісі және үзіліспен, аралықпен жүгіру. Негізгі көңіл жүгірудің техникасы мен тактикасына бөліне бастады.

Әдебиет көздерінің талдауы, 1912-ден 1936 жылдар аралығындағы кезеңде орташа арақашықтыққа ағылшын және американдық жүгірушілермен бірге финдік спортшыларының қарсыластығын көрсетті. Дәл осылардан, Еуропа континенті жүгірушілерінің жаттығуларында пайдаланылатын жүктеменің ауқымы мен қарқындылығындағы өзгерістер басталады. Финдік мектептерде ағылшындық және американдық мамандардың көзқарастары сәтті бірікті [6, 7, 8, 9] .

Осы жүйелердің әрбірі, жүгірудегі нәтижелердің жоғарылауын бір рет болса да қамтамасыз етсе, бірақ олардың оң жақтарынан басқа да, жетіспейтін жақтары да кездесті. Сол кезеңдердің жаттықтырушылары мен спортшылары жаттығудың құралдары мен әдістерін таңдау кезінде, көп жағдайда ережеден бөлек, халықтық дәстүрлер мен көзқарастарды есепке алып ықпал етті. Жаттығу әдісінің эволюциясындағы рекордтық жетістіктердің өсуімен қатар екі бағыты анықталды:

бірінші, жаттығу құралдарының жетілуімен байланысты, олардың ауқымын ұлғайту да ескерілді;
екінші - жаттығуда пайдаланылатын әдістердің жетілуімен байланысты, жүгірушінің негізгі дене қасиеттерін тәрбиелеуге бағытталған.

1936-дан 1948 жылдарға дейінгі аралықта финдік жүгірушілердің орнына шведтік спортшылар келді. Швед жүгірушілерінің ерекше жетістіктері бірқатар себептермен түсіндірілді, соның ішінде «Фартлек» (жылдамдық ойыны) жаттығудың болашақ жүйесімен, оның негізін қалаушы Г. Холмер [10] .

Орташа арақашықтыққа жүгірудегі пайдаланылатын ауыспалы әдісті дамытуға айтарлықтай үлес қосушы неміс жаттықтырушысы В. Гершер болды, оны заманауи арақашықтық әдісінің атасы деп санайды [11] .

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жүгірудегі жаттығудың әдістерін дамыту чехтың (Э. Затопек, С. Юнгвирт), венгерлік (И. Рожевельди, Ш. Ихорош) және польшаның (З. Кшишковяк, Е. Хромик) жүгіру мектебімен байланысты. Жүгірудің жалпы аумағын, арақашықтық жүгірудің ауқымын ұлғайту әлемдік рекордтардың айтарлықтай өсуіне алып келді [12, 13, 14] .

50-ші жылдардан бастап, ұзын және орташа арақашықтыққа жүгірушілердің дайындығына, ауыспалы формасының жетілдірілген әдісі ретінде арақашықтық әдісі кеңінен енеді, оны Э. Затопек, М. Иглой, Ф. Стемпфлд, В. Аккен насихаттады, осы кезеңде төзімділікті дамыту үшін дайындықтың бірқалыпты және ауыспалы әдістерін қолданумен жүгіру ауқымын пайдалану позицияда тұрды [15] .

60-шы жылдардың ортасында американдық жаттықтырушылар Ф. Уилт, П. Джорден, У. Коннор ұзақ бірқалыпты жүгіруді қолдана отырып, жалпы және арнайы төзімділікті жетілдіруге ерекше көңіл бөле бастады. Олимпиадалық ойындар арасындағы кезеңде 1964-1972 жылдары американдық спортшылар орташа және ұзын арақашықтықта өз позицияларын тағы да нығайтты [16] .

800 метрге жүгіруде ең жақсысы Д. Амур (2:01. 3 - 1967 жыл) ; В. Николич (2:00. 5 1968 жыл) ; Х. Фальк (1:58. 5 - 1968 жыл) және С. Златева (1:57. 4 - 1973 жыл) [17] .

70-ші жылдардан бастап финдік жүгірушілердің жақсы дәстүрлері қайта жаңғырып келеді. Финдік жаттықтырушылар, барлық әлемнен кеңінен ақпараттар ала отырып және СССР, ФРГ, ГДР жаттықтырушыларымен тәжірибе алмаса отырып, өздеріне А. Лидьярдты шақыртып, Финляндияның жағдайына жаттығудың алдыңғы қатарлы әдістерін меңгерді және қолданды. Бұл оларға, бірқатар алдыңғы қатарлы заманауи жүгірушілерді дайындауға мүмкіндік берді (П. Вассала, 800 м -1. 44, 5) [18] . Спорттық горизонтта финдік жүгірушілердің даңқымен бірдей туындағын африка континенті елдерінен жұлдыздар пайда болды (Кениядан, Түнистен, Эфиопиядан) М. Гаммуди, К. Кейно, У. Кипругут, Н. Тему және т. б. Африкалық спортшы қыздардың жетістіктерінде еуропалық жаттықтырушылардың көмегі және жаттығуда орта тау жағдайлары үлкен роль атқарды [19] .

80-ші жылдардан бастап ТМД елдерінде ғылыми зерттеудің және алдыңғы қатарлы практикалық тәжірибенің мәліметтері кеңінен танымал болды, ол 60-70 жылдарда орта арақашықтыққа жүгірушілерге сәтті өнер көрсетуге көмектесті. Жаттығудың жүйесін қайта құрып және жаттығу жүктемелерінің ауқымы мен қарқындылығын жақсы дифференцирлеп және оның негізіне ұзақ бірқалыпты жүгіруді қойып, айтарлықтай ұлғайтуға мүмкіндік береді. И. Пожидаев, Ф. Суслов, М. Токарь, Т. Ренналь, П. Шорец [20] және басқа да кеңес және еуропа жаттықтырушылары еліміздің әртүрлі қалаларында жоғарғы классты спортшы қыздарды дайындай білді (В. Герасимова, Т. Казанкина, Н. Олизаренко, Я. Кратохвилова және басқалар [21] ), халықаралық жарыстарда сәтті өнер көрсетушілер.

Соңғы жылдары ТМД елдерінде және шетелдерде жаттығулардың әдістерін дамыту, практиканың бйланыстарын ғылыми зерттеулермен кеңейтіп және тереңдетумен сипатталады. Әртүрлі елдердің ғалымдары мен жаттықтырушыларын зерттеу жаттығудың физиологиялық негізін анықтады, ол жүгірушілердің ағзасының аэробты және анаэробты өнімділігін жетілдірудің қажетті әдістері, жүктеменің төзімділікке, жылдамдық пен күшке үйлесімділігін, яғни сол арқылы жаттығу процессін реттеп және басқарыуға мүмкіндік береді.

1. 2 Орташа арақашықтыққа жүгірудегі әйел адамдардың дайындықтарының ерекшеліктері

Әйелдер арасындағы жеңілатлетикалық спорттың тарихы өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарынан басталады, 1928 жылы әйелдер алғаш рет Олимпиадалық ойындардың жеңілатлетикалық бағдарламасына қатысты. Содан бері әйелдер арасындағы бағдарламаның түрі үнемі кеңею үстінде.

Зерттеушілер және спорт практикасы спортшы қыздардың жаттыққандығын жоғарылатуға деген жаңа жолдарын үнемі іздестіру үстінде, соған байланысты әйелдер арасындағы рекордтар жоғарылауда, ал өсу қарқыны бойынша бірқатар спорт түрлерінде ерлер арасындағы рекордтардың деңгейі де жоғарылап келеді [22-26] .

Әдебиеттер талдауы көрсеткендей, әйелдерді жеңіл атлетикада дайындаудың заманауи жүйесі ер адамдардың дайындығымен бірдей. Сонымен бірге, әйел адамдардың ағзасының олардың физикалық мүмкіндіктерінің ерекшеліктерін есепке алмайынша спортшы қыздардың жаттығу процессінің жоғары тиімділігіне жету мүмкін емес.

Белгілі болғандай, денені дамытудың орташа көрсеткіштері және қызметтік мүмкіндіктері әйел адамдарда, ер адамдарға қарағанда төмен. Сонымен, әйелдердің бойы төмен, салмағы аз, денесі аздап ұзындау, ер адамдарға қарағанда ал аяқ-қолдары қысқалау, бөксе аздап үлкен, ал иық кеңдігі кішілеу; мықын сүйектері әйелдердің бөксесінде аздап ашылған, осыған байланысты ортан жіліктің ұршық басы буыны бір - бірінен біраз алшақ жатады. Әйелдердің денесінің айтылған ерекшеліктері аяққа тірек кезінде анағұрлым тиімді жағдайын көрсетеді, бірақ қимылдың жылдамдығын және секіру биіктігін шектейді.

Әйел адамдарда бұлшықеттер ер адамдарға қарағанда аз дамыған және дене салмағының 35%-нан (ер адамдарда 40-50%) аспайды. Май қабаттары әйелдерде ер адамдарға қарағанда көп (28 қарсы 18%, С. П. Летунова және Р. Е. Мотылянская бойынша), бұлшықет салмағы мен дене салмағы арасындағы пайдасы аз қатынасына алып келеді. Бірақ жүйелі дайындықтар осы қатынасқа айтарлықтай түзетулер енгізеді, және әлемнің күшті жеңілатлеттері дене дамуының жоғары деңгейіне жетеді [27] .

Әйелдер ер адамдарға қарағанда анағұрлым епті, өйткені олардың байланыстырғыш аппараттары созылғыш, бұлшықеттерінің созылғыштығы жақсырақ, содықтан оларға жоғары амплитудамен қимылдар жасау айтарлықтай жеңіл.

Әйел адамдарда қан айналасаның және тыныс алуының қызметтік қабілеттері ер адамдарға қарағанда аздау. Әйелдердің жүрегінің кіші өлшемі анағұрлым төмен соғу ауқымын анықтайды. Осыған байланысты жүректің минуттық соғу ауқымы оның көп жиырылу жиілігімен қамтамасыз етіледі. Жүректің жиырылуы және тыныс алуы тыныштық жағдайда ер адамдарға қарағанда әйелдерде жиі. Оларда сонымен қатар өкпенің тіршілік ауқымы да, өкпенің ауау алмасуы және минуттық оттегі сіңіруі де аз. Толықтай алғанда әйелдердің анағұрлым нәзік дене дамуына қарай олардың мүшелері мен жүйелерінің қызметтері де анағұрлым әлсіз болады.

Әйелдердің спорттық жаттығуы кезінде (дене жаттығуларын таңдауда және белгіленетін мөлшерін бекітуде) жыныстық саласында жүріп жатқан процесстердің циклдық сипатын есепкее алу маңызды. Спортшы әйелдерде, етеккір кезеңінде жаттығуды жалғастыруда, әдетте нормадан морфологиялық және функционалдық ауытқулар жоқ, ал олардың етеккірден алдын және сол циклдың фазасында жарыстарға қатысуы спорттық жетістіктерді әдеттегідей немесе арасында рекордтық етеді. С. А. Ягунов және Л. Н. Старцеваның зерттеулері бойынша 81, 6% әйелдерде нәтижелер жақсарады және 18, 4% спортшы қыздарда ғана төмендейді, осы фазада жаттықпайтындарында спорттық жетістіктер жарыстарда 56, 5% - ында әдеттегі жағдайда қалады, 43, 5% төмендейді [28] .

Әйелдердің ағзасының өзіндік қасиеті жөнінде айта отырып, мамандар олардың қимыл іс-әрекетінде кейбір ерекшкліктерді анықтады. Барлық жағдайларда дерлік қимылды жұмсақ және жеңіл орындау әйелдерге тән нәрсе. Оларға қимылды уақытқа тиімді бөлуге бейімдігі тән. Сондықтан әйелдер анағұрлым жоғары координацияға ие, қимылдың ырғағын ер адамдарға қарағанда жақсы әрі жылдам меңгереді. Олар әдетте дененің белгілі бір тізбегінің ептілігі мен жақсы қозғалғыштығына ие.

Бірақ, әйелдер аз мүмкіндіктеріне қарамай жылдамдық - күш жаттығуларда олардың ер адамдарға қарағанда төзімділігі аз деп айтуға болмайды. Әйелдердің төзімділігі, қарқынды күшті талап етпейтін және әсіресе қашан жұмыс көп емес бөлігімен, демалыспен кезектескен жағдайда артатыны жаттығуларда жақсы байқалады. Сонымен қатар айта кету керек, әйелдердің ағзасы жұмсалған энергияны жылдамырақ қалпына келтіру қасиеті бар.

Белгілі болғандай, жаттығу жүктемелері бес компоненттерімен сипатталады: 1) жаттығулар сипатымен; 2) оларды орындау кезіндегі жұмыстың қарқындылығымен; 3) жұмыстың ұзақтығымен (жаттығу жолақтарының ұзындығымен немесе арақашықтықпен, жаттығудың ұзақтығымен) ; 4) жаттығулардың қайталану санымен; 5) демалыс аралығының (үзілісті басқа іс-шаралармен толтыру) ұзақтығымен және сипатымен. Барлық аталған компоненттер өзгертуге болатындай және жаттығу жүктемелерін анықтау кезіндегі жоспарлауға сонымен қатар есептеуге жатады. Олардың әрқайсысы ағзаның өзіне сәйкес жауап беретін реакциясын тудырады, сондықтан жаттығу жүктемелеріндегі көрсетілген компоненттердің қатынасының ауқымы тәрізді, сол сипаттағы реакцияларда да жинақталады, әсіресе әйелдердің жаттығу процессіндегісін есепке алған маңызды.

Орташа арақашықтыққа жүгірушілер өз жаттығуларында алуан түрлі жаттығуларды пайдаланады, ол дегеніміз олардың әрқайсысының әйел ағзасына ықпал ету қасиетінің есепке алыну қажеттігін тудырады. Жаттығудың аса үлкен ауқымын пайдаланатын жүгірушілердің жалпы ықпал ететін жаттығуларын құрайды (жүгіру, секіру жаттығулары және т. б. ) . солардың көмегімен жүгірушілердің жаттығуларының негізгі міндеттері шешіледі - ағзаның дене қасиеті және қызметтік мүмкіндіктерін дамыту деңгейін жоғарылату, ал сонымен қатар жарыстар іс-шарасы жағдайында оларды тарату қабілеті. Кем дегенде орта арақашықтыққа жүгірушілер жаттығудың жергілікті ықпалын пайдаланады.

Сол уақытта, бірқатар авторлардың пікірінше осындай жаттығулар, белгілі бір қасиеттерді жетілдіруг, жалпы дамытуға арналған жаттығуларға қарағанда анағұрлым анық көрінетін оң ықпалын тигізуі мүмкін.

Жүктеменің маңызды компоненттерінің бірі қарқындылық болып табылады, сол арқылы жұмыстың шиелеінісін және уақытындағы оның концентрациясының деңгейін түсінуге болады. Жүктеменің қарқындылығының көрсеткіштерінің жинақталуы, уақыт бірлігіндегі жасалған жұмыстың энергетикалық бағасы болып табылады. Жұмыстың қарқындылығы қозғалыстың жылдамдығына байланысты, ол энергиямен қамтамасыз ету ерекшеліктерінде байқалады.

Орташа арақашықтыққа жүгірушілер өз жаттығуларында әртүрлі ұзақтықтағы жаттығуларды пайдаланады - 5-10 секундтан 1, 5-5 сағат ұзақтығымен. Жұмыстың ұзақтығы, сол және басқа да жаттығулардың қандай мақсатпен пайдаланылатындығына байланысты. Жаттығудың ұзақтығын өзгерте отырып, спортшы ағзасына ықпалдың күшіне тәрізді, оның ықпалының бағыттылығына да ықпал етуге болатыны.

Жүктеменің ауқымы (жаттығудың қайталауының ұзақтығы мен саны) қарқындылық тәрізді, белгілі бір жаттығу сабақтарында жүгірушілердің ағзасына ықпалының деңгейін анықтайды. Сол және басқа да қарқындылықтың жүктемесі, егер қажетті ауқымда орындалғанда қандай да бір дене қасиетінің дамуына немесе қызметтік жүйеге ынталандырушы ықпал етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.