Жеңіл атлетика спортының ерекшеліктеріне сипаттама

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫНОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР

АНЫҚТАМАЛАР

КІРІСПЕ

ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫНА СИПАТТАМАЖеңіл атлетика спортының ерекшеліктеріне сипаттама

1. 2 Жеңіл атлетиканың бөлімдері мен ерекшеліктері

1. 3 Жеңіл атлетика спорт түрлерінің жалпы физиологиялық сипаттамасы.

1. 4 Антропометриялық өлшемдер алу тәртібінің маңыздылығы

Спорт психологиясына қысқаша сипаттама

ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ

2. 1 Зерттеу әдістері

2. 2 Зерттеуді ұйымдастыру

ЖЕҢІЛ АТЛЕТТЕРДІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДАЙЫНДЫҒЫН АНЫҚТАУДАҒЫ ЗЕРТТЕУ ТҮРЛЕРІ МЕН СИПАТТАМАЛАРЫЖеңіл атлеттердің антропометрлік өлшемдері бойынша дене дамуын анықтау

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛЫНЛЫҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Берілген дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер қолданылды:

1. ГОСТ 7. 1 - 2003. Библиографиялық жазба. Библиографиялық сипаттама. Жалпы талаптар мен диплом жұмысының ережелеріне қойылатын талаптар.

2. ГОСТ 7. 32 - 2001. Ғылыми-зерттеу жұмысы туралы есеп. Безендірілу құрылымы мен ережелері.

3. Қазақстан Республикасының 2 желтоқсан 1999 жылғы № 490-I. «Дене шынықтыру және спорт туралы» заңы.

4. Қазақстан Республикасында 2011-2015 жылдарға арналған дене шынықтыру мен спортты дамытуға арналған Мемлекеттік бағдарлама. - Астана, 2011.

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР

ДЖҚ - дене жүктемесі қарқыны;

ЖСЖ - жүрек соғу жиілігі;

АҚ - артериялық қан қысымы ;

СҚ - систолалық артериялық қысым;

ДҚ- диастолалық артериялық қысым;

ПАД- пульстік артериялық қысым;

МҚК- минуттық қан көлемі;

СК- систолалық қан көлемі;

ГССИ- Гарвард степ-сынақтамасы индексі (ГССИ) ;

АНЫҚТАМАЛАР

Шаршау - қарқынды немесе ұзақ уақыт орындалған жұмыстың нәтижесінде туындайиын және және жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуімен сипатталатын ағзаның физиологиялық күйі.

Физиологиялық қызмет - мүшенің немесе ағзаның өзіне тән қызметі. Бүтін ағзаның, сондай-ақ, жүйелердің, мүшелердің, ұлпалардың, жасушалардың тіршілік әрекетін көрсетеді. Сыртқы және ішкі жағдайлардың әсерлерінен өзгеріп отырады.

Қуат - материяның негізгі бір қасиеті, оның қимыл-қозғалыс өлшемі. Оның бірнеше түрлері бар: механикалық, жылу, электрлік және магнитті, химиялық, атомды (ядролық) .

Медиаторлар - жүйке ұлпаларында түзілетін химиялық заттар, олар арқылы шеткі және орталық жүйке жүйелерінің синапстарындағы қозуды тасымалдау жүзеге асады

КІРІСПЕ

Жұмыстың көкейтестілігі. Жеңіл атлетика спорт түрлерінің ішіндегі негізгілерінің бірі болып табылады. Кез келген спорт түрінің өзіндік техника-тактикалық ерекшелігі, спортшыға қойылатын талап- мақсаттары болатындықтан жеңіл атлетикалық спорт түрлерінің де спортшының дене спасына, дене дамуына психологиялық ерекшеліктеріне қойылатын арнайы ережелері мен ұстанымдары да бар.

Спорттық психология спорт түрлерінің және спортшының психологиялық дайындығын қамтамсыз етудегі негізгі рол атқаратын маңызды ғылым саласының бірі болып табылады. Спортшының психо-физиологиялық дайындығы спорттық жетістіктерге жетудегі ағза дайындығының сапалы көрсеткіштерін қамтамсыз ететін бірден бір жетістігі [1] .

Жеңіл атлеттердің дене сапаларымен қатар психологиялық дайындығы, жеңіл атлетиканың әрбір бөлімдеріндегі теориялық білімі мен қатар практикалық ұстанымдарында қалыптастыруға мүмкіндік береді[2] . Спортшылардың болашақ жаттықтырушы-педагог екенін ескерсек, спорт түрлерімен шынығуға бет алған әрбір өскелең ұрпақтың үлкен спорттан биік жетістіктерге жетуі үшін тек қана спорттық техника-тактика ғана емес психо-физиологиялық дайындықтың салалары мен маңызын білуде өзекті істердің бірі болмақ.

Жұмыстың болжамы: Спорттық жаттығулар ретті орындау, ағза жүйелері мен мүшелерінің жұмысын жақсартып, жоғары жетістіктерге жетуге ұмтылыс беріп қана қоймай психологиялық саулықтың да қажеттілігін талап ететіні сөзсіз. Сондықтан да кез келген спортшы таңдаған спорт түрінің теория методикалық құрылымын ғана емес спорт пен спортшы психологиясының да тепе-теңдігін бірқалыпты ұстай білсе, білікті маман болуға әбден лайық деп есептеледі.

Зерттеу нысаны : 1 және 2 курстағы жеңіл атлетика мамандығындағы бойынша білім алатын студенттер және сауалнама түрінде еріктілер.

Зерттеу пәні: Жеңіл атлтика, таңдаған спорт түрлері. Зepттeу тaқыpыбы бoйыншa ғылыми жәнe әдicтeмeлiк әдeбиeттepдi тeopиялық зepттeу, мaмaндapдың тәжipибeciн жинaқтaу, caуaлнaмa жүpгiзу, еріктілер жауабына орай caпaлapын тecтeн өткiзу, өңдeу әдicтepi.

Жұмыстың әдістері: Адам ағзасының антропометрлік өлшемдері және психолгиялық сауалнама-тест тапсырмаларының түрлері.

Жұмысытың ұйымдастырылуы: Ағзаның мүшелерін және оларды зерттеу тәсілдері бойынша антропометрлік әдістер алу үшән студенттермен сомотоскопиялық зерттеулер және физиологиялықы шаршаудың алдын алуға негізделген стандартты Роберг сынамаларымен, психологиялық сауалнамалардың азаға әсері жайындағы сауалнамаға жауаптарды талқылау.

Жұмыстың нормалық және тәжірбиелік маңыздылығы, жұмыс көлемі: Адам ағзасы біртұтас жүйе. Ағзаның жүйелері мен мүшелерінің қызметін бір қалыпты ұстап тұру мүмкін емес. Спортшы ағзасындағы болатын физиологиялық өзгерістермен қатар психологиялық шаршау, стресс мәселелері де спорттық жетістікке жету жолында кедергі болатыынын ескерсек, алдын алу шаралары спортшы азасының физиологиялық та психологиялық та саулығын қамтамасыз етіп алдын алатыны сөзсіз.

Жұмыс 49 беттен, тақыптраға және спорттық жаттығуларды суреттейтін көрнекіліктерден, кесте және диаграммалық көрсеткіштерден тұрады.

Жұмыстың мақсаты : Жеңіл атлетикамен айналысатын спортшылардың психо-физиологиялық ерекшеліктерін анықтай білу.

Жұмыстың міндеттері :

1. Жеңіл атлетика спорт түрлеріне сипаттама бере білу;

2. Спорттық психологияның мақсаты мен міндеттерін ұғыну;

3. Психологиялық тес тапсырмаларын меңгеру және сынамалар (тест) жүргізе білуді меңгеру.

ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫНА СИПАТТАМАЖеңіл атлетика спортының ерекшеліктеріне сипаттама

Жеңіл атлетика, спорт түрлерінің ішіндегі ең көп тараған түрлерінің бірі. Оған әр түрлі қашықтықта жүгіру мен жүру, ұзындық пен биіктікке секіру, спорттық снарядтарды лақтыру, жеңіл атлетикалық көпсайыстарды жатқызуға болады. Сонымен қатар, жеңіл атлетикалық жарыстар ашық және жабық алаңдарда өтетін жеке, командалық және эстафеталық жарыстар болып та бөлінеді. Халықаралық әуесқойлық жеңіл атлетика федерациясы (ИААФ) 1912 жылы құрылған болатын. Оның құрамына қазір 200-ге жуық ұлттық ассоциациялар бірігіп отыр. Олимпиялық ойындар 1896 жылдан бастап 1-Олимпиялық ойын, дүниежүзілік чемпионат 1983 жылдан өткізіліп келе жатыр. Жеңіл атлетика ойындары өте көнеден белгілі. Ол ежелгі Олимпия ойындарының бағдарламасына енген болатын[3] .

Жеңіл атлетиканың Қазақстанда дамуы.
Қазақстанда алғашқы ресми жеңіл атлетикалық жарыстардың бірі - Бүкілқазақстандық 1-спартакиада 1928 жылы Петропавл қаласында өткен болатын. Республикада жеңіл атлетикадан тұңғыш рет КСРО-ның спорт шебері атағын Ш. Бекбаев алды. Қазақстанның жеңіл атлеттері Олимпия ойындарында, дүниежүзілік чемпионаттар мен халықаралық жарыстарда жоғары нәтижелерді көрсетіп, жеңімпаздар мен жүлдегерлер атанды. Олар: Е. Кадяйкин, Ұ. Қосанов, Ә. Тұяқов, В. Савинков, Л. Кононова, С. Исабаев, Б. Күреңкеев, В. Муравьев, В. Савин, В. Солдатенко, Л. Микитенко, А. Бадранков, т. б. Қазақстандықтар арасында Олимпиялық ойындарға тұңғыш қатысқан спортшы Е. Кадяйкин болды. Тәуелсіз елімізге тұңғыш алтын медальді 2000 жылы Автралияның Сидней қаласында өткен 27-Олимпиялық ойындарда кедергі арқылы жүгіруші О. Шишигина әкелді.

Image result for легкая атлетика Шишигина

1 сурет - О. Шишигина Сидней Олипиадасының жеңімпазы

Жеңіл атлетика ның тарихы ежелгі дүние дәуіріндегі халықтардың іс әрекетінен басталады. Табиғи қозғалыстар, яғни, жүру, тұру, секіру адам бұлшық еттерінің қозғалысы адамзат пайда болған дәуірден бастау алады. Мәліметтерге сүйенсек, жеңіл атлетикадан жарыс біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Бұл туралы Ежелгі Грек олимпиада ойындары туралы жазбаларда анық жазылған[4] .
Сол замандарда жарыс тек ұзын-сонар алаңда жүгіру жарысымен шектелген. Ерлер мен әйелдар арасындағы бәсеке жеке-жеке өткізіліпті.
Гректер жұдырық түйістіретін спорт түрі мен күресті ауыр атлетикаға жатқызған. Бұрынғы атлеттердің жетістігі жүгіру шапшаңдығымен өлшенген. Бізге алғашқы олимпиадалық чемпиондардың Ежелгі Грекиядан шыққаны белгілі. Бұл шара біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Онда атлеттер тек жүгіру спорт түрінен бақ сынаған. Додаға 192 метрді бағындырған жалғыз атлет жеңімпаз аталған екен. Жеңіс тұғырынан көрінген азамат Элида қаласында жай ғана даяшы болған. Ал, жеңіл атлетика алғаш рет Англияда ұйымдастырылған. 1837 жылдары жарысқа түскендер 2 метр қашықтықта жүгірген. Оған қатысушылар Регби қаласындағы колледжде білім алып жатқан жастар болған. Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондондағы оқу орындарында да спорттық жарыстан жиі өтіп тұрған.
Кейіннен бағдарламаға қысқа қашықтықта жүгіру, ұзындықта және биіктіктен секіру сынды шарттар енгізіді. 1865 жылы Лондон атлетика клубы құрылды. Бұның негізінде тұңғыш рет жеңіл атлетикадан ел чемпионаты өтті
1880 жылы Англияда Британ империясының шеңберінде әуесқойлар атлет қауымдастығы негізін қалады. Ал, АҚШ-та 1868 жылы Нью-Йорк қаласында алғашқы атлет клубы ашылды. Сол жылдары Америкада атлетиканың дамуына үлес қосқандардың басым дені университет ошақтары болды. 1880-90 жылы жеңіл атлетика жеке дара спорт түрі ретінде күллі Еуропаға кең таралды[5] .
1896 жылы өткен олимпиада ойындары жеңіл атлетиканың дамуына орсан жол ашты. Сол жылы Афинада өткен І олимпиада ойындарына жеңіл атлетиканың 12 түрі енгізілді. Додада америкалық жеңіл атлеттер барлық жүлдені қанжығаларына байлады. Алайда, олардың қуанышы ұзаққа бармады. Өйткені, 1952 жылдан бастап олимпиада ойындарына қатыса бастаған КСРО атлеттері олардың бірден-бір қарсылары болды.
1996 жылы Атлантада өткен олимпиада ойындарында өнер көрсеткен атлеттердің саны 2000-ға жетті. Әйелдер арасындағы жарыс 1928 жылдан бастау алады. Нәзік жандар 1999 жылы жаздық әлем чемпионатында және 2000 жылы Сидней олимпиадасында жақсы нәтиежеге қол жеткізе білді[6] .
1968 жылы Мехикода өткен жарыста американлық спортшы Боб Бимон- 8 м 90 см ұзындықтан секіруден әлем рекортын жаңартқан. Бұны күллі әлем «21 ғасырдың ең биік көрсеткіші» деп бағалады. Араға 20 жыл салып Сеулде өткен олимпиадада 100 және 200 м қашықтықтан жүгіруден америкалық желаяқ Флоренс Гриф фит- Джойнер рекорттық көрсеткішті бағындырды. Оның бұл жетістігі 14 жыл қатарынан сақталып тұрды.

Жеңіл атлетиканың тарихы ежелгі дүние дәуіріндегі халықтардың іс әрекетінен басталады. Табиғи қозғалыстар, яғни, жүру, тұру, секіру адам бұлшық еттерінің қозғалысы адамзат пайда болған дәуірден бастау алады. Мәліметтерге сүйенсек, жеңіл атлетикадан жарыс біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Бұл туралы Ежелгі Грек олимпиада ойындары туралы жазбаларда анық жазылған[7] .
Сол замандарда жарыс тек ұзын-сонар алаңда жүгіру жарысымен шектелген. Ерлер мен әйелдар арасындағы бәсеке жеке-жеке өткізіліпті.
Гректер жұдырық түйістіретін спорт түрі мен күресті ауыр атлетикаға жатқызған. Бұрынғы атлеттердің жетістігі жүгіру шапшаңдығымен өлшенген. Бізге алғашқы олимпиадалық чемпиондардың Ежелгі Грекиядан шыққаны белгілі. Бұл шара біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Онда атлеттер тек жүгіру спорт түрінен бақ сынаған. Додаға 192 метрді бағындырған жалғыз атлет жеңімпаз аталған екен. Жеңіс тұғырынан көрінген азамат Элида қаласында жай ғана даяшы болған. Ал, жеңіл атлетика алғаш рет Англияда ұйымдастырылған. 1837 жылдары жарысқа түскендер 2 метр қашықтықта жүгірген. Оған қатысушылар Регби қаласындағы колледжде білім алып жатқан жастар болған. Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондондағы оқу орындарында да спорттық жарыстан жиі өтіп тұрған.
Кейіннен бағдарламаға қысқа қашықтықта жүгіру, ұзындықта және биіктіктен секіру сынды шарттар енгізіді. 1865 жылы Лондон атлетика клубы құрылды. Бұның негізінде тұңғыш рет жеңіл атлетикадан ел чемпионаты өтті
1880 жылы Англияда Британ империясының шеңберінде әуесқойлар атлет қауымдастығы негізін қалады[8] . Ал, АҚШ-та 1868 жылы Нью-Йорк қаласында алғашқы атлет клубы ашылды. Сол жылдары Америкада атлетиканың дамуына үлес қосқандардың басым дені университет ошақтары болды. 1880-90 жылы жеңіл атлетика жеке дара спорт түрі ретінде күллі Еуропаға кең таралды.
1896 жылы өткен олимпиада ойындары жеңіл атлетиканың дамуына орсан жол ашты. Сол жылы Афинада өткен І олимпиада ойындарына жеңіл атлетиканың 12 түрі енгізілді. Додада америкалық жеңіл атлеттер барлық жүлдені қанжығаларына байлады. Алайда, олардың қуанышы ұзаққа бармады. Өйткені, 1952 жылдан бастап олимпиада ойындарына қатыса бастаған КСРО атлеттері олардың бірден-бір қарсылары болды.
1996 жылы Атлантада өткен олимпиада ойындарында өнер көрсеткен атлеттердің саны 2000-ға жетті. Әйелдер арасындағы жарыс 1928 жылдан бастау алады. Нәзік жандар 1999 жылы жаздық әлем чемпионатында және 2000 жылы Сидней олимпиадасында жақсы нәтиежеге қол жеткізе білді.
1968 жылы Мехикода өткен жарыста американлық спортшы Боб Бимон- 8 м 90 см ұзындықтан секіруден әлем рекортын жаңартқан. Бұны күллі әлем «21 ғасырдың ең биік көрсеткіші» деп бағалады. Араға 20 жыл салып Сеулде өткен олимпиадада 100 және 200 м қашықтықтан жүгіруден америкалық желаяқ Флоренс Гриф фит- Джойнер рекорттық көрсеткішті бағындырды. Оның бұл жетістігі 14 жыл қатарынан сақталып тұрды[9, 10] .

Жеңіл атлетиканың тарихы ежелгі дүние дәуіріндегі халықтардың іс әрекетінен басталады. Табиғи қозғалыстар, яғни, жүру, тұру, секіру адам бұлшық еттерінің қозғалысы адамзат пайда болған дәуірден бастау алады. Мәліметтерге сүйенсек, жеңіл атлетикадан жарыс біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Бұл туралы Ежелгі Грек олимпиада ойындары туралы жазбаларда анық жазылған. Сол замандарда жарыс тек ұзын-сонар алаңда жүгіру жарысымен шектелген. Ерлер мен әйелдар арасындағы бәсеке жеке-жеке өткізіліпті. Гректер жұдырық түйістіретін спорт түрі мен күресті ауыр атлетикаға жатқызған. Бұрынғы атлеттердің жетістігі жүгіру шапшаңдығымен өлшенген. Бізге алғашқы олимпиадалық чемпиондардың Ежелгі Грекиядан шыққаны белгілі. Бұл шара біздің эрамызға дейінгі 776 жылы өткізілген. Онда атлеттер тек жүгіру спорт түрінен бақ сынаған[11] . Додаға 192 метрді бағындырған жалғыз атлет жеңімпаз аталған екен. Жеңіс тұғырынан көрінген азамат Элида қаласында жай ғана даяшы болған. Ал, жеңіл атлетика алғаш рет Англияда ұйымдастырылған. 1837 жылдары жарысқа түскендер 2 метр қашықтықта жүгірген. Оған қатысушылар Регби қаласындағы колледжде білім алып жатқан жастар болған. Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондондағы оқу орындарында да спорттық жарыстан жиі өтіп тұрған. Кейіннен бағдарламаға қысқа қашықтықта жүгіру, ұзындықта және биіктіктен секіру сынды шарттар енгізіді. 1865 жылы Лондон атлетика клубы құрылды. Бұның негізінде тұңғыш рет жеңіл атлетикадан ел чемпионаты өтті
1880 жылы Англияда Британ империясының шеңберінде әуесқойлар атлет қауымдастығы негізін қалады[12] . Ал, АҚШ-та 1868 жылы Нью-Йорк қаласында алғашқы атлет клубы ашылды. Сол жылдары Америкада атлетиканың дамуына үлес қосқандардың басым дені университет ошақтары болды. 1880-90 жылы жеңіл атлетика жеке дара спорт түрі ретінде күллі Еуропаға кең таралды. 1896 жылы өткен олимпиада ойындары жеңіл атлетиканың дамуына орсан жол ашты. Сол жылы Афинада өткен І олимпиада ойындарына жеңіл атлетиканың 12 түрі енгізілді. Додада америкалық жеңіл атлеттер барлық жүлдені қанжығаларына байлады. Алайда, олардың қуанышы ұзаққа бармады. Өйткені, 1952 жылдан бастап олимпиада ойындарына қатыса бастаған КСРО атлеттері олардың бірден-бір қарсылары болды[13, 14] .
1996 жылы Атлантада өткен олимпиада ойындарында өнер көрсеткен атлеттердің саны 2000-ға жетті. Әйелдер арасындағы жарыс 1928 жылдан бастау алады. Нәзік жандар 1999 жылы жаздық әлем чемпионатында және 2000 жылы Сидней олимпиадасында жақсы нәтиежеге қол жеткізе білді.
1968 жылы Мехикода өткен жарыста американлық спортшы Боб Бимон- 8 м 90 см ұзындықтан секіруден әлем рекортын жаңартқан. Бұны күллі әлем «21 ғасырдың ең биік көрсеткіші» деп бағалады. Араға 20 жыл салып Сеулде өткен олимпиадада 100 және 200 м қашықтықтан жүгіруден америкалық желаяқ Флоренс Гриф фит- Джойнер рекорттық көрсеткішті бағындырды. Оның бұл жетістігі 14 жыл қатарынан сақталып тұрды. Жеңіл атлетика - бүгінгі таңда тек біздің елде ғана емес, дүние жүзінде кең таралған спорт түрі. Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығулары - тегіс жерде жүгіру, бедерлі жерде жүгіру, жүру, кедергілермен жүгіру, ұзындыққа және биіктікке секіру, лақтыру, жеңіл атлетикалық көпсайыс[15, 16] .

1 . 2 Жеңіл атлетиканың бөлімдері мен ерекшеліктері

Жүгіру - қысқа, орташа және ұзақ қашықтық болып үшке бөлінеді. Қысқа қашықтыққа - 100, 200, 400 м және 110 м кедергілі қашықтық жатады. Орташа қашықтыққа800, 1000, 1500, 2000, 3000 м жүгіру және 3000 м кедергілі қашықтыққа жүгіру жатады. Ұзақ қашықтыққа - 5000, 1, 2, 42 шақырым 192 м марафондық қашықтық және 50 шақырым кросс (дала жарысы) жатады.

Жүру - 20 шақырым спорттық жүріс. Лақтыру - диск, найза, граната, балға, доп және ядро. Секіру - орында тұрып және жүгіріп келіп ұзындыққа секіру, биіктікке және сырықпен секіру, үш аттап секіру[17] .

Жеңіл атлетикалық көпсайыс - көпсайыс құрамына жеңіл атлетиканың жаттығуынан 10 жаттығуға дейін кіреді. Олар - жүгіру, секіру, лақтыру және кедергілерден өту. Сөре және мәре. Жарыс барысында сөреден шығу үшін жүгіруші төменгі және биік сөре жағдайында тұрады. Қысқа қашықтыққа жүгіргенде төменгі сөре жағдайында тұрады. Орта және ұзын қашықтыққа жүгіргенде биік сөре жағдайында тұрады. Төменгі және биік сөреде жүгіріп шығу әдіс-тәсілін студенттер мектеп бағдарламасынан оқып кеткендіктен, оған қайтадан оралмадық.

Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығуы - жүгіру. Ол жеңіл атлетиканың барлық жаттығуларында қолданады. Сондықтан, кім болсын, жеңіл атлетикамен шұғылданғанда, ең алдымен жүгірудің айла-тәсілін меңгеруі керек[18, 19] .

Жүру. Адам баласының табиғи жүруі бар. Екінші - жүрудің спорттық түрі бар. Әрине, екеуінің айырмашылығы жер мен көктей. Спорттық жүрістің негізгі ережесі, әрбір аттаған сайын, яғни, алдыға аттаған аяқтың өкшесі жерге тимейінше итерілетін аяқты жерден көтеруге болмайды. Демек, адамның екі аяғы да жерге тимейтіндей көтеріліп кететін фазасы болмауы керек. Бұл жағдайға кез келген спортшы қалыптасып үйрене бермейді. Табиғи жүрісте көтеріліп кететін фазасы болады. Яғни, жүгірудің алғы шарты орындалады. Спорттың жүріспен жарысқа қатысқан спортшы жүгіріп кетпес үшін көтеріліп кететін фазасын төрешілер мұқият қадағалайды[20, 21] .

Әдетте, жүгірудің әдісін білетін спортшылар төменгі сөреден шығудың әдісін жақсы меңгерген болса, жылдамдықтан көп ұтады. Бұл деген жүгіріс әдісін меңгерді деген сөз. Ал жоғарғы сөре жүгіріс әдіс-тәсілін меңгеруге айтарлықтай әсер ете қоймайды. Бірақ орта және ұзақ қашықтыққа жүгіргенде аяқты көтеріп алып, алға соза басудың өзіндік ерекшелігі бар. Мәселен, біреу қысқа адымдайды, енді біреу жүгіргенде адымын ашады[22] .

Жүгірушінің жылдамдығы, міне, негізінен осы жағдайдың орындалуына байланысты. Осыған орай мынандай жаттығуларды орындауға болады:белгілі бір қашықтықты (400, 800, 1000 м) бір темппен жүгіріп өту (бірнеше рет қайталау) ; 20-30 м қашықтықты өте жоғары жылдамдықпен жүгіріп өту. 6-8 рет қайталанады; соқпақ жолды бір темппен жүгіріп өту (1000, 2000. 3000 м) ; белгілі бір қашықтықты тізені көтеріп жүгіріп өту; аяқтың өкшесімен ғана жүгіру; аяқтың ұшымен жүгіру; жүреден отырып жүгіру; сыңар аяқтап секіріп, жүгіру; қысқа қашықтыққа төменгі сөреден шығып, жоғары жылдамдықпенжүгіру (20, 30, 40 м) ; қолды жерге тіремей төменгі сөреден жүгіріп шығу; белгілі бір қашықтықты аяқты артқа сілтеп жүгіру; белгілі бір қашықтықты арқамен алдыға қарап жүгіріп өту; 30-40 м қашықтықты екі аяқтап секіріп жүгіру; 30-40 м қашықтықты орында тұрып секіріп өту; 30-40 м қашықтықты жүреден отырып жүріп өту[23, 24] .

2 сурет - Жеңілатлеткалық спорт түрлері

Биіктікке секіру. Биіктіктен секіру үшін спортшы ең әуелі сілтейтін және итерілетін аяқты анықтап алады. Шамамен 7-9 м жүгіретін жерін белгілейді. Әдетте, биіктікке секіретін спортшы кермеден секіруге жүгірген кезде аса жоғары жылдамдықпен бастағанымен, кермеге жақындаған кезде жылдамдық төмендейді. Себебі, спортшы секіруге дайындалады. Бүгінде биіктікке секірудің бүкіл әлемге тараған үш түрлі жаттығуы бар. Біріншісі - «аттап» секіру, екіншісі -алдыға қарай «аунап» секіру, үшіншісі - «шалқадан жатып өту». Қазір әлем бойынша ең жоғарғы көрсеткішті -«шалқадан жатып өту» әдісімен орындап отыр. Оқу процесінде қолданылатын секірудің ең қарапайым түрі «аттап» секіру. Сабақта биіктікке секіруді осы «аттап» секіруден бастайды[24] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.