Жел қондырғысының электр жабдықтары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

7

8

9

10

Аңдатпа
Бұл дипломдық жобада жел энергетика қондырғысының моделі және
қондырғы арқылы энергияны алу зерттелінеді. Дәстүрлі электр энергия көзін
альтернативті энергия көзіне алмастыру электр энергиясының төлемінің
шығынын және қоршаған ортаға зиянды қоқыстардың шығуын азайтады.
Заманауи технологияларды пайдаланып автоматтандыру процессін жүргізу
тиімді әрі ыңғайлы екені көрсетіледі. Қазақстандағы жел энергетикасының

потенциалы
қарастырылған.
Жел энергетика қондырғысы, түрлері,

қолданылатын есептеулерге шолу жүргізілген. Жел энергетика қондырғысы
арқылы энергяны алудағы барлық қажетті құрылғыларды таңдау жүргізілген.
Unity Pro программалық жабдығы туралы шолу жүргізіліп, программалау
интерфейсі құрастырылған. Экономика және өміртіршілік бөліміндерінде
қойылған есептер шешілген.
Аннотация

В
данном дипломном проекте
рассматривается модель

ветрогенераторной установки и получение энергии с помошью установки.
Замена традиционных источников электроэнергии на альтернативные,
способствует уменьшению затрат на оплату электроэнергии, а также

уменьшает вредные выбросы
в окружающую среду. Показано что

реализовать автоматические процессы управления с помощью современных
технологий удобно и выгодно. Рассмотрен потенциал ветроэнергетики в
Казахстане. Приведен обзор про ветрогенарторную установку, видах и про
используемые решения. Выбраны все необходимые устройства в получении
энергии с помощью ветрогенераторной установки. Приведен обзор
опрограммной среде Unity Pro и разработан интерфейс программы. Решены
задачи поставленные на экономическом разделе и в разделе безопасности
жизнидеятельности.
Annotation
In this diploma project is examined model of wind energy installation and
obtaining energy with of wind energy installation. The replacement of traditional
electric power sources to the alternative, contributes to the decrease of
expenditures for payment to electric power, and it also decreases the harmful
ejections into the environment. It is shown that to realize automatic control
processes with the aid of the contemporary technologies conveniently and it is
profitable. Is examined potential of wind energy in Kazakhstan. Is given survey
about the wind energy installation, forms and about the utilized solutions. Are
selected all necessary devices in obtaining of energy with the wind energy
installation. Is given survey to the Unity Pro software and the interface of program
is developed. Are solved problems presented on the economic division and in the
division of safety activity life.
Мазмұны

11

Кіріспе
1 Негізгі бөлім
1.1 Қазақстандағы жел энергетика потенциалы
1.2 Жел генераторын зерттеу және құру үшін бастапқы қажетті деректер
1.3 Жел энергетика қондырғысы туралы жалпы деректер
1.4 Конструкция көріністері
1.5 Қолдану аймақтары
1.6 Қолданудың тиімділігі
1.7 Есептің қойылуы
2 Арнайы бөлім
2.1 Қажетті құрылғыларды таңдау
2.2 Генератордың қуатын есептеу
2.3 Аккумулятор батареясын есептеу
2.4 Инверторды есептеу
2.5 Қауіпсіз автоматты өшуді есептеу
2.6 Контроллерді таңдау
2.7 Автоматты резерв енгізуді таңдау
2.8 Қысқа тұйықталу токтарын есептеу
2.9 Кабельді есептеу
2.10 Жел қондырғысының электр жабдықтары
2.11 Программалауда қолданылатын есептеулер
2.12 Unity Pro программалық ортасымен танысу
2.13 Программалу интерфейсі
3 Экономикалық бөлім
3.1 Бизнес - жоспар
3.2 Өнім
3.3 Маркетинг жоспары
3.4 Қаржылық жоспар
4 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
4.1 Жел энергетика қондырғысын орнатудағы қауіпсіздік ережелері
4.2 Жел энергетика қондырғыларының эксплуатациясы кезінде қауіпсіздік
ережелері
4.3 Жел энергетика қондырғысының қорғау жүйесі
4.4 Визуалды қабылдауға әсері
4.5 Шу
4.6 Жануарлар өлімі, жарақаттануы, мазалау әсері
4.7 Жарық және жарықтандыру әсері
4.8 Жерлестіру жүйесі
4.9 Қорғаныс жерлестіруді есептеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

12

Жаңартылған қуат көзін пайдалануға деген қызығушылық қазып
алынатын отынды пайдалану масштабының өсуімен байланысты. Қазіргі
уақытта органикалық отынның қоры таусылуда және оны қолданудың көлемі
артқан сайын қоршаған ортаның ластануы да артауда. Көмірқышқыл
газының бөлінуі ғаламдық жылынуға әкелуі мүмкін. Болашақта органикалық
отынды пайдаланудың қысқаруы және оны басқа қуат көзімен алмастыруы
мүмкін. Жаңартылған қуат көзін пайдалану тиімді, себебі ғаламнан алынатын
энергияның табиғи теңдігін бұзбайды. Жаңартылған қуат көздеріне жел
энергиясы, күн радияциясы, өзен энергиясы, мұхит толқыны, биомасса және
органикалық қалдықтарға негізделген энергия түрлері жатады.
Жел энергиясы адамзатқа 2000 жылдан кем емес уақыттан бері белгілі,
соңғы 10 - 15 жылда бұл энергия көзі электр энергиясын өндіруге дамуда.
Қазіргі уақытта бүкіл әлемде қуаты 16 млн. Квт, саны 20000 асатын жел
электрлік агрегаттар орнатылған. Заманауи жел энергетика қондырғылар
бірлік киловаттан бірнеше мегаваттқа деінгі қуатқа ие және жел энергиясын
жоғары деңгейде сенімділікпен экономикалық тиімді айналдыра алады. Жел
энергетика қондырғыларын әр түрлі мақсатта қолдануға болады,
аккумулятор батареяларын зарядтау мен әр түрлі нысандарды энерго
жабдықтаудан бастап, орталықтандырылған электр жабдықтау желісіне
электр энергиясын берумен аяқталады.
Жел энергиясы ұзақ уақыт бойы экологиялық таза және таусылмайтын
қуат көзі болып саналады. Жел энергиясы айтарлықтай пайда әкелу үшін
алдымен көптеген мәселерді шешу қажет, оның ішінде бастыларына жел
энергетика қондырғыларының жоғары бағалануы, олардың ұзақ жылдар
көлемінде автоматты режимде сенімді жұмысы және үзіліссіз электр
жабдықтауды қамтамасыз етуі жатады. Сондықтан желэнергетиканың
алдына қойылатын маңызды мәселе электр жабдықтарының бағасын жеке
төмендету болып табылады. Бағаны төмендетудің бір жолы болып электр
жабдықтарының экономикалық құрылғысын таңдау болып табылады.
Алайда құрастырушылардың алдына қойылатын мәселенің бірі жел
энергетика қондырғысының құрамына кіретін жел турбинасы болып
табылады. Жаңа жүйелерді сынауды егістіктерде жүргізу керек.

Дипломдық жобаның өзектілігі
дәстүрлі
электр энергия көзін

альтернативті энергия көзіне алмастыру электр энергиясының төлемінің
шығынын және қоршаған ортаға зиянды қоқыстардың шығуын азайтады.
Заманауи технологияларды пайдаланып автоматтандыру процессін жүргізу
тиімді әрі ыңғайлы екені көрсетіледі.
Берілген дипломдық жобаның мақсаты жел энергетика
қондырғысының моделін зерттеу болып табылады.

1 Негізгі бөлім

13

1.1 Қазақстандағы жел энергетика потенциалы

Қазақстанда қазіргі таңда жел қуатын пайдалану мүмкіндіктері жан-
жақты зерттелуде. Қазақтың сайын даласы күнге де, желге де, табиғат
байлықтарына да бай. Жел станцияларын салу қажеттігі Қазақстан
тәуелсіздік алғалы бері ақпарат құралдарында талай рет айтылып, қоғамдық
ортада талқыланып жүрген өзекті мәселе. Болашақтың энергиясы тақырыбын
таңдаған Қазақстан алдағы төрт жылда баламалы және қайталанбалы қуат
көздерін дамытудың орталығына айналмақ. Қазақстанда 2030 жылға дейін
жел күшімен өндіретін электр энергиясы қуатын халық шаруашылығына
қолданудың тиімді жолдары қарастырылуда. Қазақстанда жел күшімен
алынатын электр энергиясы қуатын мол өндіруге болады. Жел энергиясының
басқа энергия көздерінен экологилық және экономикалық артықшылықтары
көп. Жел энергетикасы қондырғыларының технологиясын жетілдіру арқылы
оның тиімділігін арттыруға болады. Жел энергиясын тұрақты пайдалану
үшін жел энергетикасы қондырғыларын басқа энергия көздерімен кешенді
түрде ұштастыру қажет. Қазақстанда жел энергетикасын пайдаланудың
басымдықтары жел энергиясы ресурстарының бар болуымен анықталады.
Қазақстан территориясының жартысында желдің орташа жылдық
жылдамдығы 5-6 мс, ал кейбір аудандарда желдің жылдамдығы 7-8 мс.
құрайды. Жел электростанцияларын салу ең алдымен, желіге қосылмаған

шалғайдағы аудандарды энергиямен қамтамасыз етумен
негізделеді.

Қазақстанның кең байтақ жерінің жел энергетикалық потенциалы өте жоғары
екені белгілі. Жел ресурсына ең бай өңірлер Жоңғар қақпасы (жылына 180
млн кВт*сағ), Шелек дәлізі (жылына 250 млн кВт*сағ), Ерейментау (жылына
60 млн кВт*сағ), Астана (жылына 50 млн кВт*сағ), Форт Шевченко (жылына
50 млн кВт*сағ), Атырау (жылына 100 млн кВт*сағ), Арқалық (жылына 25
млн. КВт*сағ), Кордай, Жүзімдік, Қарабатан, сонымен қатар бұл аймақтарда
жел жылдамдығы 6-9 мс шамасында болады. ДББҰҰ (ПРООН) ұсынған
Қазақстанның жел атласы (1.1 сурет) интерактивті карта болып табылады,
кез-келген нүктесіндегі жел жылдамдығын көруге болады. Енді, бұл
аймақтардың жел бағытын жиі ауыстыруына және қатты жел маусымдарына
шыдап тұратын жел энергетикалық құрылғылардың оптималды жобасын
жасау қажет.

14

1.1 сурет - Қазақстанның жел атласы

1.1 к е с т е - Қазақстанның жел потенциалы жоғары аймақтар

1.2 Жел генераторын зерттеу және құру үшін бастапқы қажетті
деректер

Жел қондырғысын құру және зерттеу үшін қажет дерек тұтынушының
саны мен қуаты болып табылады. Жел қондырғысын коттедж үйіне
құрылатынын есепке ала отырып, негізге келесі тұтынушылар алынды:
жалпы қуаты 5,14 кВт құрайтын титан, шәйнек, тоңазытқыш, жарықтандыру,
видеобақылау камералары, микротолқынды пеш.

15

№
Аймақтың атауы
Облыс
50м
биіктіктегі
жел
жылдамдығы
(мс)
ЖЭС
қуаты
(МВт)
1
Жоңғар қақпасы
Алматы
9,7
50
2
Шелек ауданы
Алматы
7,7
100
3
Қордай
Жамбыл
6,1
10-20
4
Жүзімдік - шаян
ОҚО
6,7
10-20
5
Астана
Ақмола
6,8
20
6
Ерейментау
Ақмола
7,3
50
7
Қарғалы
Қарағанды
6,1
10-20
8
Арқалық
Қостанай
6,2
10-20
9
Атырау
Атырау
6,8
100
10
Форт Шевченко
Маңғыстау
7,5
50

1.3 Жел энергетика қондырғысы туралы жалпы деректер

Жел энергетикасы - атмосферадағы ауа массасы энергиясы жел
энергиясын қолдануға бағытталған энергия түрі. Халық шаруашылығында
жел энергиясын мақсатты түрде қолдану масштабтарын және облыстарын
анықтайтын, механикалық, электрлік және жылулық энергияны алу үшін
жел энергиясын қоданудың құралдары мен әдістерін өңдейтін теориялық
негіздерді құрастыратын ғылым және техника саласы.
Жел энергиясын қолдану арнайы құрылғылар арқылы жүзеге
асырылады. Жел энергетика қондырғысы (ЖЭҚ) - бұл жел ағынының
кинетикалық энергиясын басқа бір энергия түріне түрлендіретін техникалық
құрылғылар құрылымы.
Елімізде арзан электр энергия көздерін іздеу мақсатында, "Қазақстанда
2030 жылға дейін электр энергиясын өндіруді дамыту туралы" мемлекеттік
бағдарламаға сәйкес, жел күшімен өндіретін электр энергиясы қуатын халық
шаруашылығына қолданудың тиімді жолдары қарастырылуда. Қазақстанда
жел күшімен алынатын электр энергиясы қуатын кеңінен және мол өндіруге
болады.
Жел қозғалтқышы деп желдің кинетикалық энергиясын механикалық
энергия үшін қолданатын қозғалтқыш түрін айтамыз. Жел қозғалтқышы жел
энергиясын пайдалану коэфициенті 0,48 дейінгі қанатты (кең таралған),
пайдалану коэфициенті 0,15 - тен аспайтын айналмалы (роторлы) және
барабанды болып ажыратылады.
Жел энергетика қондырғысының жұмысы жүйенің негізгі
компоненттерісіз іске аспайды, оларға келесі элементтер жатады:
Оның қуатына байланысты аккумуляторлар жылдам зарядталатын
болады. Генератор айнымалы токты шығару үшін қажет. Генератор кернеуі
және ток күші желдің тұрақтылығы мен жылдамдығына байланысты болады.
- Қалақша - желдің кинетикалық энергиясы арқасында генератордың
білігін қозғалысқа әкеледі, жел қондырғысының эксплуатация шартына сай
қалақша саны 3 - ке, диаметрі 2м - ге тең болады.
- Діңгек - әдетте діңгек биік болған сайын жел күші тұрақты және
күшті болады. Бұдан алатынымыз - діңгек неғұрлым биік болса, генератор
шығарылымы көп болады. Діңгектер әр түрлі формада және биіктікте
болады, жел қондырғысының эксплуатация шартына сай 0,75 кВт қуатты
жел қондырғысының діңгегінің биіктігі 9м құрайды.
Жел генераторы - желдің кинетикалық энергиясын электрлікке
айналдыратын жел электрлік құрылғы. Заманауи жел генераторларының
жұмыс істеу принципі мынадай болып келеді: сәйкес редукторды қозғалысқа
әкелетін желдің дөңгелек қалақтарына желдің қуаты әсер етеді. Айтылмыш
қондырғыда сәйкесінше механикалық энергияның электр энергиясына
толығымен айналуы іске асырылады. Жел генераторының қуаты желдің
жылдамдығы, желдің дөңгелектерінің өлшемі, діңгектің биіктігі сияқты

16

факторларға тәуелді екенін айта кеткен жөн. Мамандардың әзірлеп жатқан
жел генераторларының қалақтары 60 метрге жуық диаметрге ие. Аталмыш
қондырғыда инвектор электр тогы қуаттың сәйкес тұрақты деңгейін
қамтамасыз ететін синусойдалы токка айналу сияқты маңызды есепті
шешеді. Аталмыш техникалық қондырғы, міндетті түрде, желдің болмаған
жағдайында жүктеме желісіне қуат беретін арнаулы аккумулятормен
жасақтанады.
Жел генераторларын екі санатқа бөлуге болады: индустриялды және
тұрмыстық (жеке пайдалану үшін). Индустриялды жел генераторларын
әдетте мемлекетпен және үлкен энергия компаниялары арқылы орнатылады.
Әдетте оларды бір желіде біріктіреді, нәтижесінде жел электрстанциясы
пайда болады. Оның дәстүрліден негізгі өзгешелігі (жылу, атомдық)
шикізаттың және тастандының толығымен болмауы. ЖЭС (жел электр

станциясы) үшін бірден - бір маңызды талап -
желдің жоғарғы деңгейі.

Заманауи жел генераторларының қуаты 6 МВт құрайды.

1.2 Сурет - Жел энергетика қондырғысының сұлбасы

Стандартты индустриялық жел генераторының құрылымы:
1. Негіз
2. Күштік контактілер мен басқару күрмеулері кіретін куштік шкаф
3. Іргетас

17

4. Айналу механизмі
5. Гондола
6. Электр генераторы
7. Желдің бағыты мен жылдамдығын бақылау жүйесі (анемометр)
8. Тежеуіш жүйесі
9. Трансмиссия
10. Қалактар
11. Қалақтың атакасының бұрышының өзгерісінің жүйесі
12. Ротордың қалпағы.
Қосымша қажетті компоненттердің тізбегі:

Контроллер
-
жел қондырғысының қалақтарының айналуы,

аккумулятор заряды, қорғаныс қызметтері сияқты көптеген үрдістерді
басқарады. Ол генератордан пайда болатын айнымалы токты аккумулятор
батареялар заряды үшін тұрақты токка айналдырады.
Аккумуляторлық батареялар - желсіз сағаттарда қолданатын электр
энергиясын жинақтайды. Сонымен қатар олар генератордан шығатын қуатты
тегістейді және тұрақтандырады. Солардың арқасында сіз қуатты серпінді
жел кезінде іркіліссіз ала аласыз. Сіздің нысаныңыздың қорек көзі
аккумуллятордан жүреді.
Анемоскоп және желб ағытының датчигі - орта және үлкен
қондырғыдағы желдің жылдамдығы мен бағытының мәліметтер жиынтығына
жауап береді.
АРЕ - автоматты резерв енгізу. Негізгі қорек көзінің жоғалуы кезінде
бірнеше электр қоректену көздері аралығында айырып - қосуды жүзеге
асырады. Жел қондырғысын, қоғамдық электржеліні, дизель - генератор
және т.б қорек көздерін бірыңғай автоматтандыру жүйесіне біріктіруге
мүмкіндік береді.
Ескерту: РАҚ желісі бір уақытта екі қорек көзінен жұмыс істей
алмайды.
Инвертор - аккумуллятор батареяларында жинақталатын тұрақты
токты, көптеген электр қондырғылары пайдаланатын айнымалы токка
айналдырады.
Инверторлар төрт түрлі үлгіде болады:
Модифициалданған синусоида - токты қуаты 220В модифициалданған
синусоидалы айнымалы токка айналдырады (тағы бір атауы квадратты
синусоида). Жарық, жылу, құрылғының заряды сияқты қуат сапасына
сезімтал емес құрылғыларға жарамды.
Таза синусоида - токты қуаты 220В таза синусоидалы айнымалы токка
айналдырады. Электр қозғалтқыш, медициналық құрылғылар және т.б электр
құрылғылардың әр түрлі үлгілеріне жарамды болып келеді.
Үш фазалы - токты қуаты 380В үш фазалы токка айналдырады. Үш
фазалы құрылғылар үшін қолдануға болады.

18

Желілік - алдыңғы үлгілерден айырмашылығы жүйені аккумуллятор
батареяларысыз жұмыс істеуге мүмкіндік береді, бірақоны тек электр
энергияны қоғамдық электржүйесіне шығаруға ғана қолдануға болады.
Олардың бағасы, әдетте, желісіз инверторлардан бірнеше есе жоғары болады.
Кейде олар жел қондырғысының компоненттерінің жалпы бағасынан да
жоғары болуы мүмкін.

1.4 Конструкция көріністері

Ауа ағыны кинетикалық энергия қорына ие. Жел дөңгелегі немесе

аналогты жұмыс органы арқылы кинетикалық
энергиямеханикалық

энергияға айналады. Жел қондырғысының белгілеулеріне байланысты
механикалық энергия электрлік, жылулық, қысылған газдың қуатына және
т.б айналуы мүмкін. Ауа ағынының кинетикалық энергиясы механикалық
энергияға айналуы үшін жел қозғалтқыштарының әр түрлі үлгілері
қолданылуы мүмкін. Жел қондырғыларының қуаты мен энерго жүйелерінің
қуатының қатынасы бойынша үш класқа бөлінеді:
- А класы, бірыңғай энергожүйесіне қосылмаған жел қондырғылары
жатады. Мұндай жел қондырғылары қолданысына байланысты әдетте
кішігірім аккумуляторлы құрылғылармен жабдықталады. Шығыс қуатының
жиілігі әдетте тұрақтандырылмаған. Олар жарықтандыру, сигналды
құрылғылардың электрқоректенуі және байланыс құрылғылары үшін
қолданылады. Мұндай желқондырғыларының қуаты 5 - 10 кВт артық емес.
- В класы, қуаты желі қуатымен өлшенеді. Табиғи кедергілермен негізгі
энергожүйелерден бөлінген жекелеген аудандардагы локальді энергожүйенің
құрамына кіреді. Бұл жағдайда жел қондырғысын дизельді
электрстанциясымен қолдану анағұрлым үнемдірек болады. Сонымен қатар
жел қондырғысы дизельді жанармайды үнемдеу құрылғысы болып табылады.
Мұндай жағдайда шығыс қуатының параметрлері тұрақты. В класының
жүйелерінде сутегі аккумуляторлары және кішігірім гидроаккумуляторлы
станциялар сияқты үлкен аккумуляторлы құрылғылар мен құрылыстарды
қолдану тиімді болып табылады.
- С класы, желінің қуаты орнатылған жел қондырғысының қуатынан
артық болады. Мұндай жел қондырғылары жүйелі жел энергетикасына
жатады. Олар үлкен аймақтың немесе мемлекеттің энергетикалық тепе -
теңдікің күйіне әсер етуі мүмкін. С класында жел қондырғыларында 100 кВт
пен бірнеше мегаватт орнатылған қуат қолданылады. Сонымен қатар
геометриялық өлшемдерге қатысты және механикалық бөліктерінің
жұмысына байланысты қиындықтар тууы мүмкін.
Жел қозғалтқыш генераторларының қолдану үлгісіне байланысты
мынандай категорияларға бөлуге болады (1.3 суретте көрсетілген):
- Қанатты - горизонтальді айналу осі бар жел қозғалтқыштары. Қантты
жел қозғалтқыштары қалақтарының саны бойынша ерекшеленеді. (2-5).

19

1.3 Сурет - Жел генераторларының үлгісі

- Айналмалы - вертикальді айналу осі бар қозғалтқыштар. Олар
ортогональді (6) және қалақты (1) болып табылады.
а) Қанатты, қанаттарының қалақтарының жазықтығына ауа тігінен әсер
еткен кезде ең жоғары тиімділігі байқалатын қанатты желқозғалтқышы үшін
айналу осін автоматты айналдырғыш құрылғы қажет. Осы мақсатпен қанат
тұрақандырғыш қолданылады. Қанатты жел қозғалтқыштарының кең етек
жаюы оның айналу жылдамдығының үлкендігімен түсіндіріледі. Олар электр
тогының генераторымен мультипликаторымен байланыса алады. Қанатты
жел қозғалтқыштарының жылдамдығы қанат санына пропорционал,
сондықтан қалақ саны үштен артық агрегат қолданылмайды. Айналу
жылдамдығы мен жасау қарапайымдылығы арқасында қанатты жел
қозғалтқыштары қолданыста кең етек алды.

б)
Айналмалы (карусельді), аэродинамикадағы айырмашылығы

айналмалы қондарғылардың дәстүрліден артықшылығы болып саналады.
Желдің жылдамдығы артқан сайын олар тартылыс күшін арттырады да кейін

айналу жылдамдығы тұрақтанады.
Айналмалы жел қозғалтқыштары

қарапайым жел үзілісі кезінде апат болдырмайтын, қарапайым электр

сұлбасы бар асинхронды қозғалтқыш
ты қолдануға мүмкіндік береді. Кіші

айналымдарда жұмыс істейтін көпполюсті генераторды қолдану бір шектулі
талабы болып табылады. Мұндай генераторлар кең таралмаған және
мультипликаторды қолдану артатын редуктордың ПӘК төмен болғандықтан
тиімсіз. Айналмалы конструкцияның тағы бір артықщылығы төменгі ағынға
тән қосымша қулықсыз желдің кайдан соғатынын анықтау қабілеті болып
табылады. Оның конструциясы жұмыс үрдісі кезінде максималды
жылдамдықтың автоматты өзі реттегішті және жел қозғалтқышының
қосылуы кезінде максималды кез тудыруға мүмкіндік береді. Жүктеменің

20

үлкеюімен айналу жылдамдығы азаяды және толық тоқтағанға дейінгі айналу
моменті артады.
с) Ортогональді агрегаттар мамандардың айтуы бойынша улкен
энергетикаға жарамды болып келеді. Оның қолданысының негізгі мәселесі
қосу қиындығы болып табылады. Алдымен оны қуатқа жеткізіп айналдырып
белгілі бір аэродинамикалық параметрге жеткізу керек, кейін қозғалтқыш
режимінен генератор режиміне өзі ауысады. Қуаттың жиналуы желдің 5 мс
жылдамдығынан басталады, ал номиналды қуат деңгейіне 14-16 мс
жылдамдықта жетеді. Жел қондырғыларын алдын - ала есепеу олардың 50 -
20 000 кВт диапазон аралығында қолдану қарастырылады. Шынайы қуаты
2000 кВт қондырғыда қанаттар қозғалатын сақинаның диаметрі 80м құрайды.
Мықты жел қондырғылары үлкен өлшемдерге ие болады. Алайда
өлшемдерін кішігірім қылып санын көбейтуге де болады.

Жоғарыда сипатталып
кеткеннен бөлек қолданылатын электр

машинасының үлгісіне байланысты классификация жиі қолданылады (1.4
сурет).

Жел қондырғысының

электр жабдықтары
классификациясы

Тұрақты ток
генератор
негізінде

Синхронды
генератор
негізінде

Қысқа
тұйықталған
роторлы
аинхронды

Фазалы роторлы
асинхронды
генератор
негізінде

генератор
негізінде

1.4 Сурет - Жел қондырғысының электр жабдықтарының классификациясы

1.5 Қолдану аймақтары

Жел қондырғыларын қолдану аймағының диапазоны әлдеқайда кең.
Біздің заманымыздан бұрын жел диірмендерін салу арқылы әуе қозғалыс
массасы энергиясын қолданған болатын. Қазір мұндай нұсқа сирек
қолданылады. Мысалы жел қозғалтқышын су шығару үшін қолдану
тиімдірек болып келеді. Кішігірім жел қондырғысы әлсіз желдің өзінде
құдықтан бір сағат ішінде 30 - 50 л су көтеріп шығара алады.
Алайда жел қозғалтқышы арқылы электр энергиясын алу ең тиімді
болып табылады.
Стационарлы жел электр станциялары кішігірім өндіріс нысанын немес
тұрғын үйді толығымен электр энергиясымен қамтамасыздандыра алады.
Жел болмаған кездерде қолдану үшін аккумулятор батареяларында керекті

21

электр жнергия ресурсын жинақтай алады, күн және дизельді генератормен
функциалдай алады және орталық электр жүйесін пайдаланғанда үнемдей
алады.

Ұтқыр
жел электр станциялары сапарларда автомобильді

аккумуляторларды зарядтау үшін және электрқұрылғыларының қорек көзі
үшін қолданылады. Мұндай жел генераторларын жер сілкінісі, тілсіз жау,
тағы сол сияқты апаттар немес әскери әрекеттер нәтижесінде зардап шеккен
нысандардың үзіліссіз лектр жабдығын шұғыл оперативті қайта орнына
келтіру үшін де пайдаланады.
Таулы жерлерде және басқа қолжетімсіз жерлерде жел энергия
қондырғыларын қолданған қолайлы.

Қуатты
стационарлы жел генераторларын орнату үшін

электрмонтажды, құрылыс жұмыстарын және алдын ала зерттеу жұмыстарын
жүргізеді. Барлық жел электр станцияларын негізгі екі санатқа бөлуге
болады: өндірістік және тұрмыстық жел генераторлары. Жел генераторының
жоғары бағасына байланысты жергілікті халық арасында 2-5 кВт кішігірім
қуатты жел электр жел электр станциялары жиі қолданылады. Орташа
жылдық жел жылдамдығы 3-4 мс шартында мини жел станциялары қала
сыртындағы орта өлшемді үйлерді, дәмхана, бекеттердің техқызметін электр
энергиясымен қамтуға толығымен жеткілікті.
Дизель отыны және жанармайды қолдану негізінде жұмыс жасайтын
электр станцияларға қарағанда, ұзақ мерзімге таңдалған жел электр
станциялары әлдеқайда арзанға түседі, сонымен қатар жел генераторлары

қоршаған ортаны зиянды қалдықтардың болмағандығы
үшін оны

ластамайды. Сонымен қатар жел электр санциялары озиниң автономдығымен
ерекшеленеді,бұл оларды метрологиялық, геология зерттемелік
станцияларда, шаруа қожалықтары, коттедждер және коттеджді кенттерде
қоланылуына мүмкіндік береді.
Жел генераторларының негізгі кемшіліктеріне радиосигналдарға
кедергілер тудыруы және жел жылдамдығының өзгеруіне байланысты
алынаын энергияның тұркқсыздығы болып келеді.

1.6 Қолданудың тиімділігі

Дәстүрлі сұйық немесе қатты отын ресуртарына қарағанда желді
транспорттауға шығын кетпейтіндіктен жел қозғалтқышынан алынатын
энергия барлық жағынан үнемді тіпті төлеусіз деген пікір туындатуы мүмкін.
Бірақ бұл әлдеқайда олай емес. Жел энергиясын қайда және қалай тиімді
пайдалануды анықтау үшін барлық керек шарттарды білу қажет. Сонымен
қатар тұтынушылардың талаптарын толығымен қамту керек, желдің энергия
көзі ретінде ерекшелігін, жел қондырғының жұмыс режимін және өндірілетін
энергияның сапсын білген жөн. Жел электр қондырғысын нақты бір
шарттарда қолданудың техникалық мүмкіндіктерін және экономикалық

22

жиынтықтары туралы тек барлық факторларды толығымен қарастыру
арқылы обьективті нәтиже алуға болады.
Желдің өзінің бір ерекшелігі жылдамдығы мен бағытының
тұрқсыздығында. Бұдан - жел энергетика қондырғысынан шығатын қуаттың
тұрақсыздығы шығады. Сондықтан қуатты, өшіп жанудан сақтау үшін немесе
айналу жиілігі мен қуатын шектеу үшін автоматты ретеуіш жүйесін
қолдануға тура келеді.
Жел энергетика қондырғысын мақсатылы қолданудың кепілдігінің
басты бір шарты болып, басқа энергетикалық қондырғылар түрлерімен
салыстырғанда шығарылатын энергияның бірлігіне ең аз жұмсалатын шығын
болып саналады. Алайда энергия өндіру еңбегінің шығыны, отын үнемдеудің
өлшемі, үлесті үлкен салымдарға кететін шығындарды да ескерген жөн.
Сонымен қатар жел энергиясын қолдану экономикалық жағынан
жылдық жел жылдамдығы орташа есеппен 5 мс болғанда және желілік
электрдің болмаған кездерінде тиімді екенін ескерген жөн. Жел энергетика
қондырғысының қуатына ғана емес сонымен қатар бұл қуаттың қандай
жылдамдық кезінде алынатынына зейін қойған жөн.

Қазақстан
жаңартылған энрегия көздерінің, оның ішінде жел

энергетикасының біршама маңызды қорларына ие. Осы жоспарда ең
белгілері Алматы облысындағы Жоңғар қақпасы мен Шелек кешені болып
саналады. Бұнымен Қазақстанның қорлары таусылмайды, Оңтүстік пен

Оңтүстік
-
Батыс аймақтарын санамағанда, Қазақстанның барлық

аймақтарында жел энергия потенциалы жоғары деп айтса болады. Орташа
жел жылдамдығы 8 -10 мс болатын аудандар саны 10 - нан кем емес.
Жел энргетика қондырғыларын ашық кеңістіктерде, мысалы теңіз
жағалауларында, дөң, жазық дала сияқты жерлерде орнатқан тиімді, себебі
мұндай жерлерде желдің жылдамдығы орташадан жо,ары болады және ең
маңыздысы жұмыс тұрақты болады.
Сонымен қатар жел энергетика қондырғысының тиімділігі
тұтынушының энергожабдықтау сенімділігі мен кепілдігіне қоятын талапары
мен мінездемелері және жұмыс режимі мен маусымды, жылдық деген
сияқты жұмыс ұзақтықтарына да байланысты.
Жалпы алғанда жел энергетика қондырғысын пайдаланудың маңызды
шартына жел режиміне агрегеттың сипаттамалары толығымен сай келу және
тұтынушының ерекшеліктері жатады.

1.7 Есептің қойылуы

Берілген дипломдық жобаның мақсаты жел энергетика
қондырғысының моделін зерттеу болып табылады.
Дипломдық жобада шешілетін негізгі мәселелер:
- Қазақстандағы жел энергетикасының потенциалын қарастыру;
- Жел генераторын құру және зерттеу үшін бастапқы деректерді ұсыну;

23

- Жалпы жел энергетика қондырғысымен танысу;
- Жел энергетика қондырғысының түрлері, жіктелуі және қолданылу
аймақтарына және қолданылу тиімділігіне шолу жүргізу;

- Жел энергетика қондырғысы арқылы энергияны алудағы
құрылғыларды таңдауды жүргізу және оларға есептеулер жасау;
- Жел қондырғысының электр жабдықтарын қарастыру;
- Программалауда қолданылатын есептеулерді қарастыру;
- Unity Pro программалық жабдығы туралы сипаттама жасау;
- Программаның блок - сұлбасын құрастыру;
- Программалау интерфейсін құрастыру;
- Экономика бөлімінде қойылған есептерді шешу;
- Өміртіршілік қауіпсіздігі бөліміндегі есептерді шешу.

24
қажетті

2 Арнайы бөлім

2.1 Қажетті құрылғыларды таңдау

Таңдалынған қажетті құралдар тізімі:
- GPR 150 типті номиналды қуаты 750 Вт генератор;
- HP 6CT-100 Aз типті аккумулятор батареялары;
- Man Sin Pro типті кереуі 12B инвертор;
- PKH-1-1-15 AC 220B УХЛ2 типті автоматты резерв енгізу
құрылғысы;
- WWS10A-24E типті контроллер.
Құрылғыларды таңдаудың салыстырмалы кестесі көрсетілген (2.1
кесте)

2.1 к е с т е - Құрылғылардың салыстырмасы

25 №
Атауы
Типі
Қуат
(Вт)
Кернеу
(В)
Ток
(А)
Жиілік
(Гц)
Сиымдылық
(Асағ)
Эконо
микал
ық
тиімді
1
Генератор
GPR 150
750
230400
300

+
1
Генератор
GPR 33
750
100200
300

-
2
Аккумулято
р батареясы
HP 6CT-
100 Aз

12
820

950
+
2
Аккумулято
р батареясы
HP 6CT-
135 Aз

12
900

800
-
3
Инвертор
Man Sin
Pro12В
2000
12

50

+
3
Инвертор
Man Sin
Pro24В
2000
24

50

-
4
АРН
PKH-1-1-
15 AC
220B
УХЛ2

220
16
50

+
4
АРН
PKH-1-1-
15 AC
220B
УХЛ1

220
16
50

-
5
Контроллер
WWS10A-
24E

24
10

+
5
Контроллер
WWS10A-
48E

48
10

-

2.2 Генератордың қуатын есептеу
Электр энергиясын қолданудың уақыт периодын мына формуламен
есептесе болады

S = P * t0,

(2.1)

мұндағы S - қолданылған электр энергиясы, Вт*сағ;
P - электр аспабының номиналды қуаты, Вт;
t0 - электр аспабының жұмыс уақыты, сағ.
Мысалы үшін 450В қуаты бар электр қабылдауыштың бір күн ішіндегі
электр энергиясын пайдалануын есептейміз

S= 450 * 12 = 5400 Вт (бір күнде пайдаланылатын электр энергиясы).

Аналогты мысал бойынша қалған электр аспаптары үшін
пайдаланылатын электр энергиясын есептеуге болады. Есептеулер нәтижесі
2.1 кестеде көрсетілген.

2.2 к е с т е - Электр аспаптарымен электр энергиясын пайдалану

Электр энергиясын шығаруды мына формуламен есептеуге болады

Pв = Р * tp,

мұндағы Pв - электр энергиясын шығару, Вт;
Р - генератордың номиналды қуаты, Вт.

(2.2)

Электр қабылдауыштардың пайдалану қуатын
генератордың номиналды қуатын есептеуге болады

Р =
= 0,6 кВт.

26
біле
отырып,

Электр аспаптарының
атауы
Қуаты
Электр энергиясын пайдалану
Электр аспаптарының
атауы
Қуаты
Күні
Айы
Титан
1,2 кВт
3,6 кВт*сағ
108 кВт* сағ
Жарықтандыру
0,48 кВт
1,92 кВт*сағ
57,6 кВт* сағ
Компьютер
0,45 кВт
5,4 кВт* сағ
162 кВт* сағ
Тоңазытқыш
0,15 кВт
0,15 кВт* сағ
4,5 кВт* сағ
Шәйнек
2,2 кВт
1,1 кВт* сағ
33 кВт* сағ
Микро толқынды пеш
0,6 кВт
0,12 кВт* сағ
3,6 кВт* сағ
Бақылау камералары
0,06 кВт
1,5 кВт* сағ
45 кВт* сағ
Қорытынды
5,14 кВт
13,79кВт* сағ
413,7 кВт* сағ

Жел энергиясының тұрақты болмау себебінен белгілі бір уақыттар
аралығында, жел генераторының қуатының жеткіліксіздігінен электр
қамтамасыздандыруда үзілісер болуы мүмкін, сондықтан электр
аспаптарының үзіліссіз жұмысы үшін жалпы энерго пайдаланудан 30%
қосымша 4кВт электр энергиясы қажет. Осыдан шыға отырып генератордың
номиналды қуаты мынаған тең

Р =

= 0,75 кВт.

2.3 Аккумулятор батареясын есептеу

750В қуаты бар, резервті қорек көзінен жұмыс ұзақтығы 12 сағат,

инвертор ПӘК-і 80% болғандағы
анықтаймыз
аккумулятор тогының бәсеңдігін

Iакб.бәс = WUɳ = A,
(2.3)

мұндағы I акб.бәс - аккумулятор батареясының бәсеңдеу тогы, А;
W- қуат, Вт;
U - АКБ кернеуі, В;
ɳ - инвертордың ПӘК , %.

I = 750120,8 = 78 A.
Аккумулятордың бәсеңдеу тогын есептеп болып, бар мәндерді
қолданып аккумулятордың сиымдылығын есептейміз

E = I * H,

(2.4)

мұндағы E- аккумулятор батареясының сиымдылығы, А*сағ;
H- электр қамтамасыздандырудың резервті қорек көзінен
тұтынушының жұмыс уақыты, h,

E = 78 * 12 = 936 А*сағ.

Қажет жұмыс уақыты 12 сағатқа тең болғандықтан, есептелген
сиымдылықты 20 % - ке арттыру керек. Нәтижесінде 1123 А*сағ шығады.
Бар мәліметтер бойынша аккумулятор батареясын таңдаймыз: HP 100
А*сағ 12 батареясын аламыз.

2.4 Инверторды есептеу

Инвертор стандары кернеу 220В, жиіліг 50Гц, элекртұтынушының
максималды қуатынан шыға отырып таңдалынады. Инвертордың екі жұмыс
жасау режимі болады. Бірінші режим - ұзақ жұмыс режимі. Бұл режим
27

инвертордың номиналды қуатына сай келеді. Екінші режим - шамадан тыс
асу режимі. Аталмыш режимде инвертордың көптеген моделі бірнеше
ондаған минут ішінде (30- ға дейін) номиналды қуаттан 1,5 есе көп қуат бере
алады. Қысқа мерзімді күшті шамадан тыс асу, мысалы, тоңазытқыштың
қосылуынан болады. Әдетте, инвертордың қуаты жел энергетика
қондырғысының есептеу қуатына тең болады.
Электрэнергияны 250Вт дейні максималды қолдану үшін 300ВА
инвертор орнатуға болады. Құрылғы айнымалы кернеу 220В, жиілігі 50Гц,
аккумуляторлы батареядан 12В кернеуге есептелген аппаратураның көрек
көзі үшін арналған.
Инвертордың негізгі техникалық сипаттамалары. Кіріс кернеуі 10...15В.
Кіріс кернеуі мен жүктің қуаты өзгерген кездегі шығыс кернеуі 215...230В.
Жүктің максималды қуаты 350Вт.
Құрылғы DA1 микросұлбасында тапсыратын генраторын, оның қорек
көзінің стабилизаторы (DA2), VT1-VT4 өрістік дәрежелі транзисторлар, VT5
және VT6 қуатты транзисторлары, Т1 трансформаторының алғашқы
орамында ток коммутациялаушы, К1 релесінде ток бойымен қорғаныс түйіні,
DA3 микросұлбасында шығыс кернеуінің стабилизация түйінін қамтиды.
Генератор VT5 және VT6 комутацияланатын транзисторлардың бір
уақытта ашылуын болдыртпайтын қорғаныс үзілістерімен 50 Гц жиілікті тік
бұрышты импульстар шығарады. Q1 (немесе Q2) шығысында төменгі деңгей
пайда болғанда VT1 және VT3 (немесе VT2 және VT4) транзисторлары
ашылады, тіреу сиымдылықтарының жылдам бәсеңдігін шақырады және VT5
мен VT6 транзисторлары жабылады.
Түрлендіргіш екі тактылы сұлба бойынша жинақталған және
ерекшеліктері жок. Шығыс кернеуінің стабилизация түйінінің жұмысын
тереңірек қарастырайық. Егер де түрлендіргіштің шығысындағы кернеу
қандай да бір себеппен орнатылған мәннен асып кетсе, R12 резисторындағы
кернеу 2,5 В асады және DA3 стабилизаторы арқылы ток жылдам өсіп кетеді.
Бұл өз кезегінде U1 оптронның фотодиодының жарықтандыруына әкеледі
және DA1 микросұлбасында FV (2 шешім) кірісінде жоғарғы деңгей сигналы
пайда болады. Оның Q1 және Q2 шығыстары төменгі деңгей күйіне ауысады,
VT5 және VT6 транзисторлары жылдам жабылады және I.1 мен I.2 жарты
орамдағы токтар шығысында кері фазалы импульстар пайда болады. Ток
қорғаныс түйін релесі арнайы болады. Реле орамы 20...30А ток өтуге
есептелген 1-2 айналым оңашаланған сымға ие. Сымды КЭМ2 геркон
корпусына немесе тұйықталатын контактілері бар басқа корпусқа оралады.
Сонымен қатар құрылғыда К1 релесінде жиналған ток бойынша қорғаныс
түйінін қамтиды. Реленің мұндай қорғанысы үшін КЭМ-2 геркон базасында
жасалған арнайы реле қолданылады. КЭМ-2 герконының техникалық
деректері 2.2 кестеде көрсетілген.

28

2.3 к е с т е - КЭМ-2 герконының техникалық деректері

Оның іске қосылуын қамтамасыз ету үшін МДС F=65A қажет. Іске
қосылу тогын белгілі ( Iср=30А ) деп есептеп, реле орамының айналым санын
анықтаймыз

W =FIср,
мұндағы W - айналым саны, дана;
F- іске қосылудың максималды МДС , А;
(2.5)

Егер

онда
Iқос.- іске қосылу тогы, А.

Iқос.=20...30А,

W=

айналым,

W=3 айналым деп қабылдауға болады. Герконның магнит орамының
есебі негізінде толық ток заңы жатыр

,

(2.6)

мұндағы H - магнит өрісі кернеулігінің векторы, Тл*А;
d - интегралдау жолының ұзындығы.
Берілген жағдайда орам герконнын корпусына оратылатынын ескерсек,
онда L - баллонның ұзындығы, егер орамды контактілер орамның ортасында
осьтік линияда орналасатындай алсақ,

ϕ НdL = H * L .

Егер орам газсауыттың шетінде орналасса, онда Н кернеулік 2 есе

29

Жалпы ұзындық, мм
41
Баллон ұзындығы, мм
20
Баллон диаметрі, мм
3
Максималды коммутациялық қуат, Вт
9
Максималды коммутациялық ток, А
0,25
Максималды коммутациялық кернеу, В
180
Іске қосылудың максималды уақыты
1,0
Жіберудің максималды уақыты
0,3
Іске қосылудың максималды МДС, А
65
Жіберудің минималды МДС , А
10
Қайтарымның максималды еселігі
0,9
Қайтарымның минималды еселігі
0,35

азаяды. Осылайша орамды газсауыттың айналасына орналастырып, кейбір
шектерде реленің сезімталдығын реттеуге болады.
Егер де шығыс айнымалы кернеу қандай да бір себеппен төмендеп
кетсе, оптронның фотодиод жарықтануы тоқтатылады, DA1 микросұлбасы
реленің орамынан жүретін белсенді токка ауысады, белгіленген мәннен
асады және К 1.1 герконның контактілері тұйықталады. FC кірісінде (шешім

1)
DA1 микросұлбасында жоғарғы деңгей пайда болады және

микросұлбаның шығыстары төменгі деңгей күйіне ауысады, сәйкесінше VT5
және VT6 транзисторлары жылдам жабылып, тұтынатын ток дереу азаяды.
Осыдан кейін К 1.1 герконының контактілері ажырағанға қарамастан DA1
микросұлбасы құлыпталған күйде қала береді (шығысында төменгі деңгей).
Түрлендіргішті қосу үшін қорек көзінің қысқа мерзімде өшуімен
немесе С1 конденсаторының қысқа мерзімде тұйықталуы нәтижесінде
келетін DA1 (шешім 3) IN кірісінде кернеудің тікқұламасы қажет. Ол үшін
С1 конденсаторына параллель қосылатын контактісі бар фиксациясыз
басқыш орнатуға болады.
Шығыс кернеуі меандр түрде болғандықтан оның тегістеліп
синусойдалы формаға жақындауы үшін С8 конденсаторы орнатылды. HL1
жарық диоды түрлендіргіштің шығыс кернеуі болу индикатор функциясын
орындайды.
Т1 трансформаторы ТС-180 өндірістік телевизор лампасының қорек
көзі негізінде жасалған. Оның барлық екінші ретті орамдарын жояды және
220В кернедегі желілікті қалдырады. Ол түрлендіргіштің шығыс орамы
қызметін атқарады. 1.1 и I.2 жарты орамдарын ПЭВ-2 1,8 тартылымымен
орайды. Олар 35 айналымды құрайды. Бір орамның басын екінші орамның
аяғымен байланыстырады да, алғашқы орамның орта нүктесін алады.
Т1 трансформаторынан басқа, VD4 диодты көпірі мен С8 конденсаторы
құрылғыларының детальдары 2. Сурет сызбасында көрсетілген қалыңдығы
1,5...2 мм фольгаланған стекслотекстолиттен жасалған біржақты тік платада
орналасқан. VT5, VT6 транзисторлары платаға жабысбырылған және
тасқабатты төсемелер арқылы өлшемі 40x30 мм жылу келтіру қызметін

атқаратын металл пластикалар арқылы жабыстырылған.
Бұрандалар,

бекітілген транзисторлар пластинадан фторопласты түтіктер және
шынытекстильді шайбалармен оңашаланған. I орамының шешімдері
транзистор фланцтарына келтірілген контактіліжапырақтарға
жабыстырылған.
Электрқабылдағыштардың қуаты 2,73 кВт және аккумулятор
батареяларының сиымдылығы 1200 А*сағ болғанда Map Sin Pro 12 3000
типті инвертор сәйкес келеді.

30

2.5 Қауіпсіз автоматты өшуді есептеу

Авариялық учаскедегі 1000 В дейінгі кернеуі бар, 0,2 - ден артық емес
бір фазалы тұйықталудың пайда болу моментінен толық өшу уақыты бар
барлық фазалар немесе полюстердің автоматты түрде өшуін қамтамасыз
ететін қорғаныс жүйесі қауіпсіз автоматты өшу деп аталады.
Эксперименталді стенд 380220 В сызығының соңында орналасып,
энергияның нөлденген тұтынушысы болып 220 В кернеумен қоректенеді.
Оның трансформатордан алыс орналасуынан нөлденуден бас тарту болуы
мүмкін. Сонымен бірге қауіпісздік шарттары бойынша фазаның корпусқа
әсері кезінде қауіпсіз өшу керек сонымен бірге жақындау кернеуі Uжақ.мән
мәні 60В аспау керек. Осы шарттардың орындалуы үшін қондырғыны корпус
потенциалына әсер ететін қорғаныс өшу құрылғысыменжабдықтаймыз.
Сонымен қатар іске қосылу кернеуі Uқос. = 30 В болатын кернеу релесі,
орамның активті кедергісі Rр = 400, индуктивтісі X = 200 Ом болатын мәндер
қолданылады.
Корпуспен жанасқанда адам дымқыл жерде токтың
жерлестіргіштермен өтетін аймағынан бөлек тұр деп қабылдайық, демек б1 =
б2 = 1 деп есептейміз. Бұл жағдайдағы қорғаныс шарты мынаған тең

Сәйкесінше

цз.жақ = Uжақ.мән. ,

(2.6)

U ср U пр.доп
Z p
Z p Rв

,

(2.7)

30 60

400 2 200 2
2

2

В,
.

Осыдан қосалқы жерлестірудің кедергісін табамыз:
Rв = 470 Ом, егер жанасу кернеуі 60 В жететін болса, қауіпсіз өшу
жанады.
Осылайша, егер адам құрылғы корпусымен немес фаза желісімен
жанасқан кезде кернеу рұқсат етілген мәннен асып кететін болса, адамға ток
соғу қаупі төнеді және мұндай жағдайдағы қорғаныс шарасы адам арқылы
сәйкес аймақтың желісінен өшіру болып табылады.
Бұл тапсырманы орындай үшін қауіпсіз өшу сұлбасында, реле ретінде
5П19.01-ТС-1-4 тиристорлы шығысы бар айнымалы токтың бірфазалы
релесін таңдаймыз.

31 400 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.