Екіжақтан қоректенетін машина негізіндегі электржетектің сипаттамалары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

8

9

10

11

Аңдатпа

Бұл дипломдық жобада газ тасымалдаушы құрылғының өнімділігін

басқару үшін екіжақтан қоректенетін машина негізінде жасалған реттелмелі

электржетегін қолдану мәселелері қарастырылған және мұндай

электржетектерін қолдану кезіндегі энергоүнемдеу мәселелері қарастырылған.

Екі жақтан қоректенетін машинаның жұмыс принципі, негізгі теңдеулері,

сипаттамалары, электржетек жүйесінің техника-экономикалық көрсеткіштері

анықталған. Экономикалық бөлімде құрылғының экономикалық тиімділігі

анықталды. Еңбекпен қорғау бөлімінде еңбек қауіпсіздігі, жұмыспен

қамтамасыз ету, жерлендіруді есептеу, өртке қарсы шаралар қарастырылды.

Аннотация

В этом дипломном проекте рассматриваются вопросы применения

автомата для перевозки газа, на основе машины запитанной с двух сторон с

регулируемым электроприводом, а так же экономия энергии во время

использования таких электроприводов для управления продуктивностью.

Принципы работы машины запитанной с двух сторон, основные уравнения,

описания, выяснены технико-экономические показатели системы

электропривода.

экономическом отделе выяснились

экономическая

эффективность аппарата. В отделе защиты труда предусмотрены безопасность

труда, обеспечение работой, расчеты по заземлению, противопожарные меры.

12

Мазмұны

КІРІСПЕ . . . 14

1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ . . . 17

1. 1 Газ тасымалдау . . . 17

1. 2 Турбомеханизмдердің өнімділігін реттеу әдістері . . . 19

1. 3 Турбомеханизмдердің реттелмелі электржетектеріне шолу . . . 24

1. 4 Компрессордың электржетектеріне шолу . . . 25

2. АРНАЙЫ БӨЛІМ . . . 30

2. 1 Екі жақтан қоректенетін машина негізіндегі электржетегінің статикалық

сипаттамалары . . . 30

2. 2 Екі жақтан қоректенетін машина негізіндегі электржетегінің негізгі

теңдіктері мен сипаттамалары . . . 34

2. 3 Екіжақтан қоректенетін машина негізіндегі электржетектің

сипаттамалары . . . 46

2. 4 Электржетек жүйесінің техника-экономикалық көрсеткіштері . . . 52

2. 5 Екіжақтан қоректенетін машинаның теңдіктерін алу . . . 62

2. 6 Екіжақтан қоректенетін машина негізіндегі электржетегінің өтпелі

процесстері . . . 60

3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ . . . 70

3. 1 Экономикалық түсініктме . . . 70

3. 2 Компрессорлық құрылғының өнімділігін автоматты реттеу жүйесіндегі

АБЖ-н енгізу мен өндіруге жұмсалатын шығындарды есептеу . . . 70

3. 3 Экономикалық есептеулер . . . 71

3. 4 Автоматтандыру жүйесін өңдеу мен пайдалануға жұмсалатын қаражатты

есептеу . . . 71

3. 5 Өңдеушілер жалақысы . . . 71

3. 6 Құрастыруға кеткен шығындарды есептеу . . . 72

3. 7 Автоматты техникалық өнімдердің есептелуі кезіндегі шығындар . . . 72

3. 8 АБҚ-ны пайдалануға дейінгі эксплуатациялык шығындарды есептеу . . . 73

4. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ . . . 71

4. 1 Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Еңбек тәртіптемесінің

ережелері . . . 71

4. 1. 1 Жұмыс берушінің даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру

жөніндегі құқықтары мен міндеттері . . . 71

4. 1. 2 Қауіпті және зиянды өндірістік факторланың анализдері . . . 71

4. 2 Ұйымдастыру шаралары . . . 77

4. 2. 1 Оператордың жұмыс орнын ұйымдастыру . . . 78

4. 2. 2 Механикалық әрекеттерден қорғану . . . 78

4. 2. 3 Электр қауіпсіздікпен қамтамасыз ету . . . 79

4. 2. 4 Жерлендіруді есептеу . . . 79

4. 3 Санитарлы - гигиеналық шаралар . . . 80

4. 3. 1 Оператор жұмыс орнындағы ауаны тазартуды ұйымдастыру . . . 796

13

4. 3. 2 Метереологиялық шарттарды қамтамасыз ету . . . 81

4. 4 Табиғи және жасанды жарықты ұйымдастыру . . . 82

4. 4. 1 Оператор бөлмесіндегі ауа алмасудың есебі . . . 82

4. 4. 2 Тұрмыс ғимараттарын қамтамасыз ету . . . 80

4. 4. 3 Өртке қарсы шаралар . . . 80

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 86

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . Ошибка! Закладка не определена.

14

Кіріспе

Өндірістік процесстердің сапасына деген технологиялық талаптардың

жоғарлауы, өндірістің әртүрлі салаларына реттелетін электржетегін енгізуді

талап етуде.

Айнымалы ток машиналарының математикалық теориясының дамуы,

жартылай өткізгіштер негізіндегі түрлендіргіштердің жасалуы, басқарудың

қазіргі заманғы жабдықтарының қолданылуы реттелмелі электржетегінің

негізгі түрі болып табылатын асинхронды электржетегінің жоғары сенімді

және сапалы түрлерін жасауға мүмкіндік берді.

Электржетегі саласындағы әдебиеттер мен матераилдарға шолу көрсетіп

отырғандай 2002 жылы еуропа нарқында сатылған реттелмелі

электржетектердің 68 % - асинхронды электржетектер, 15 %- тұрақты ток

электржетектері, 17 % - механикалық және гидровликалық жетектер құраған.

Өндіріске енгізілетін реттелмелі асинхронды электржетектерінің

басымдылығы болашақта да сақталып қалады, себебі қуаты 100 кВт дейінгі

шығарылатын асинхронды қозғалтқыштар тұрақты ток қозғалтқыштарынан

40-50 есе көп.

Реттелмелі электржетектерінің кеңінен қолданылуы қазіргі заманғы

электржетегі электр энергиясын механикалыққа түрлендіретін өндірістің тек

қана қуатты элементі емес, сонымен қатар технологиялық процесстерді

басқарушы құрылғы ретіндеде қарастырылады, себебі өндірістік

процесстердің сапасы көптеген жағдайда реттелмелі электржетегін басқару

жүйесімен атқарылады.

Энергия тасымалдауышыларға деген бағаның өсуіне байланысты, атап

айтсақ электрэнергиясына деген өсуіне

байланысты және электр

өндірушілердің мүмкіншіліктерінің шектеулулігіне байланысты энегия

үнемдеу, энергия пайдалануды азайту қазіргі кезде маңызды ролге ие болып

отыр.

Энергия үнемдеу қазіргі заманғы техникалық саясаттың басты бір

бағыттары болып табылады. Бұл негізгі энергоресуртардың қалпына қайтып

келмейтіндігіне, оларды өндірудің барған сайын қымбаттауымен, глобальді

экологиялық проблемалармен тығыз байланысты.

Энергия үнемдеу энергия өндіргіштрдің қуатын жоғарлатуыдың ең

қарапайым және арзан әдісі болып табылады, себебі 1 кВт энергия үнемдеуге

жұмсалатын шығын осы 1 кВт қаутты өндіруге кетткен шығыннан 4-5 есе аз

болып табылады.

Негізгі шығындар (90 % дейін) энергия тұтыну сферасына тиесілі.

Электржетектер барлық өндірілетін электр энергиясының 70 % жуығын

тұтынатын болғандықтан, технологиялық процеестерді басқару үшін

реттелмелі электр жетектерін өндіріске кеңінен енгізу арқылы электр

энергиясын үнемдеуде айтарлықтай көрсеткіштерге қол жеткізуге болады.

15

Осыған байланысты қуаты орта және үлкен механизмдердің, сонымен

қатар жылдамдығын кең аралықта реттеуді қажет етпейтін механизмдер үшін

каскадты схемамен жасалатын реттелмелі электржетектерін енгізу тек

технологиялық тапсырмаларды шешіп қана қоймай энергия үнемдеу

проблемаларын да оң шешуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ мұндай электрліжетек жүйелерінің технико-экономикалық

көрсеткіштері жоғары болуы керек, бұл жерде технико-экономикалық

көрсеткіштер деген түсінікке жүйе бағасының төмен және оның пайдалы әсер

коэффициентінің (ПӘК) жоғары болуымен қоса жүйенің басқарымдылық

қасиеттеріде жатады. Сонымен басқарылатын, өзіндік құны жоғары емес ЭМ

жүйелердің жаңа сұлбалық шешімдерін жасау әлі күнге дейін мәнін

жоғалтпаған мәселе, сондықтан жұмыс машиналарының келісімді айналуын

қамтамасыз ететін сұлбалық шешімдердің жаңа түрлерін жасау және бұл

мақсат үшін басқарылатын айнымалы ток қозғалтқыштарын қолданудың

маңызы өте зор.

Бұл дипломдық жобада газ тасымалдаушы құрылғының өнімділігін

басқару үшін екіжақтан қоректенетін машина негізінде жасалған реттелмелі

электржетегін қолдану мәселелері қарастырылған және мұндай электр

жетектерін қолдану кезіндегі энерго үнемдеу мәселелері қарастырылған.

16

1 Технологиялық бөлім

1. 1 Газ тасымалдау

Газ тұтынушыларға тасымалдаудың қауіпсіздігіне қойылатын барлық

талаптарды қанағаттандыра отырып ең қолайлы және экономикалық жағынан

қолайлы тиімді жолмен жеткізілуі тиіс.

Газ магистральді құбырлар арқылы өте жоғары қысыммен

тасымалданылады, ол үшін әр түрлі механизмдер қолданылады:

1) Желдеткіштер - бұл қысымды 1, 1 Па дейінгі аралықта қамтамасыз

ететін құрылғы болып табылады, олар сонымен қатар ауаны салқындату мен

желдету үшін де қолданылады;

2) Нагнетательдер- бұл 1, 1 - 1, 8 Па аралықта қысымды қамтамасыз

ететін құрылғы болып табылады, олар сонымен қатар ауаны салқындату мен

желдету үшін де қолданылады, олар магистральді газқұбырларының

компрессорлық станцияларының негізгі элементі болып табылады;

3) Компрессор - қысым арқылы газдың бағытталған қозғалысын

қаматамасыз етуге арналған құрылғы, олар салқындатушы,

пневмоқұрылғыларда кеңінен қолданылады. Компрессорлар қысымды 1, 8 ÷

1000 Па аралықта қамтамасыз ете алады.

Егер де газ құбыры газды шыққан жерінен қалалардың газды реттеу

станцияларының (ГРС), елді мекендердің және өндірістік кәсіпорындардың

пайдалану тармағына дейін тасымалдаса бұл газ құбырын магистральді деуге

болады.

Магистральді газ құбырлары мұнай құбырлары секілді негізгі

элементтерден тұрады: құбырлар, қотару станциялары және телефон

байланысы.

Бірақ газ құбырлары қотару процесінде пайда болатын қысыммен

газдың үлкен мөлшердегі меншікті көлемін өзгертуге болатындығымен

спецификалы түрде ерекшеленеді. Бұл ерекшелікке бірінші ретте басқа

құбырларға қарағандағы газ құбырларының үлкейтілген

диаметрлерін

жатқызуға болады.

Ал басқа ерекшелігі болып газ құбыры станцияларының екі

аралығының аяғындағы диаметрі бірдей болатын құбырлардағы бір қысымды

ұстап тұру қасиеті болып табылады. Мысалы, егер мұнай құбырында бастапқы

қысым 5 МПа болса, екі аралықтың соңына жеткенше 0 - ге дейін түсіп

кетеді, ал газ құбырында 2 МПа қысым көлемінде, яғни қотарудың тиімді

параметріне сәйкес келетін көлемде ұстап тұрады.

Тағы бір ерекшелегін айтсақ, ол газдың жарылыс қаупін болғызбау үшін

құбырдағы гидратты бөгеуілдерді жою шаралары болады. Енді магистральді

газ құбырларының негізгі ерекшелегіне тоқталсақ, ол қотарудың үздіксіз

жүруіне деген жоғары талаптар. Себебі қотарылу процессі біраз уақытқа

17

тоқталса, тұтынушыларға деген тасымал режимі бұзылады және газ шыққан

жерден оны өндіру тоқтауға тап болады.

Газ құбырларына газды берместен бұрын оны барлық артық

қоспалардан тазалайды, себебі олар тасымалдау процесіне кедергі болуы

мүмкін, екінші жағынан оның улы болуына байланысты қауіпті да болуы

ғажап емес.

Магистральді газ құбырының құрылымы келесі негізгі комплекстерден

тұрады: газ жинаушы және газ таратушы құбырлардан тұратын басты

құрылыстар, компрессорлы цехтар, газды тазалау мен кептіру қондырғылары,

сызықты құрылыстар, табиғи және жасанды өткелдер, катодты қорғау

станциялары, тренажер қондырғылары, тарату және басқару пунктісі (ТБП),

газды тарату станциялары (ГТС), қысымды реттеу құрылғылары,

компрессорлы станциялары бар жерасты қоймалары және т. с. с

Газ газ өндірмесінен газ жинаушы құбырлар жүйесі арқылы басты

құрылымдарға барып тазаланып, кептіріліп, магистральді газ құбырына

жіберіледі. Газ құбырындағы жеке участоктарды өшіру үшін бөгет

құрылғыларды және желдету шамдарын орнатады. Өшіру крандарын әрбір 20

- 25 км сайын орнатады, және де су бөгеттерінің жағаларында (екі не од ан көп

құбырлар қиылысқанда) және компрессорлы станцияларда. Үрлейтін шамдар

ремонт кезінде өшірілетін участоктардың құбырларын босату үшін

крандардың жанында орналасады. Газ құбыры трассасының бойымен

трубаларды коррозиядан қорғайтын қондырғыларды (катодты және

протекторлы), сонымен қатар сызықты ремонтерлер үйлерін салады (әрбір 20

÷30 км сайын) және олар бір -бірімен телефон арқылы байланысқан

компрессорлы жөндеу станцияларымен байланысады. Магистральді газ

құбырының құрамды бөлігі болып табылатын компре ссорлы станциялар газ

құбырларының газ өткізу қабілеттілігін арттыру үшін және газды

тасымалдауға дайындау үшін арналады.

Магистральді газ құбырында орналасуы мен атқару қызметіне

байланысты компрессорлы станцияларды басты және аралық деп бөледі. Басты

компрессорлы станцияларды (БКС) газ өндіру орнының жанында орналасқан

газ құбырларының бастапқы пункттерінде орналасады. Мұнда газ

тасымалдануға даярланады және есептік қысымға дейін ұластырады.

Аралық компрессор станциялары (АКС) газ құбырында бір-бірінен 100

÷ 200 км қашықтықта орналасады. Тура арақашықтығы есептеледі. АКС пен

БКС технолгиялық схемалары бірдей, айырмашылығы тек газды алыс

тасымалға даярлайтын қондырғыларында.

Мұнай жинайтын коллекторлар әдетте толығымен мұнаймен толмайды,

демек бір бөлігін мұнай қозғалысынан не сепараторлардағы мұнайдың

артылуынан коллектордың нашар жұмыс істеуіне байланысты пайда болған

газ да қамтиды.

Скважинаның аузы мен ГЗУ арасындағы қысымның түсуі нәтижесінде

мұнай мен оның қоспалары тастанды линиялармен ГЗУ -ға тасымалданады.

Тастанды линияларды жер астына қояды, олардың диаметрі скважинаның

18

дебитына байланысты 75÷150 мм дейін болады. Тастанды линиялардың

ұзындығы техникалық есептеулер нәтижесінде белгіленеді, жалпы 3÷4 км

жетуі мүмкін.

1. 2 Турбомеханизмдердің өнімділігін реттеу әдістері

Өндіріс орындарындағы қолданылатын турбомеханизмдер арасында ең

көп таралған қондырғылар желдеткіштер болып табылады, қуатты

желдеткіштер химия және метталлургия комбинаттарындағы градирндердегі

суды салқындатудың интенсивтілігін жоғарлату үшңн қолданылады, олардың

жұмыс доңғалақтарының айналу жиілігі 600 айн/мин жоғары болып

табылады.

Басқа турбо механизмдерге қарағанда торапқа әрқашанда кері қысымсыз

жұмыс жасайды, сондықтан электржетегінің білігіне түсетін статикалық

моменттің оның айналу жиілігіне тәуелділігі квадраттық түрге ие болады.

Сондықтан желдеткіштердің жұмыс режимдерін есептеу барысында ұқсастық

заңдарын қолдануға болады.

Желдеткіштер де басқа турбомеханизмдер секілді ортадан тепкіш және

осьттік болып екіге бөлінеді. Ортадан тепкіш желдеткіштердің сипаттамалары

ортадан тепкіш насостардың сипаттамаларына ұқсас болып табылады.

Аэродинамикалық реттеу әдістерінің ішінде желдеткіштердің

өнімділігін реттеудің ең көп таралған түрі бағыттаушы аппарат қалақшаларын

бұру арқылы реттеу әдісі болып табылады. Бұл кезде реттеу тиімділігі кіріс

каналының көлденең қимасын кішірейту арқылы және ауа ағынын жұмыс

доңғалағына кіру бұрышын өзгерту арқылы іске асырылады.

Түрі ДН - 12, 5-1 тәрізді түтінсорғыштың бағыттаушы аппаратыңың

қалақшасын θн. а - бұрышқа бұру кезіндегі аэродинамикалық сипаттамасы 1. 1-

суретте көрсетілген, суреттен көрініп тұрғандай желдеткіштің пайдалы әсер

коэффициенті (ПӘК) төмендейді. Бағыттаушы аппараттың қалақшаларын

бұру қолмен жүргізіліуі немесе орындаушы қозғалтқыштың көмегімен

жүргізіліуі мүмкін, бірақ автоматты басқару жүйелерінде бағыттаушы

апаараттың бұрылу бұрышын өзгерту арқылы реттеу сенімділігінің

төмендігіне және күрделілігіне байланысты кеңінен қолданылмайды.

Тағы да бір экономикалық жағынан тиімді емес әдіс кіріс каналының

көлденең қимасын шибермен реттеу әдісі болып табылады, насостардың

өнімділігін дроссельдеу арқылы реттеу секілді. Бұл кезде алдыңғы

жағдайдағы секілді желдеткіштің сипаттамалары емес, магистральдің

сипаттамалары өзгеріске келеді.

Егер желдеткіштің өнімділігін жылдамдықты өзгерту арқылы реттейтін

болсақ, тораптың сипаттамасы Нс = 0 яғни Н = RQ2 үшін мына теңдікпен

анықталады:

H = H с + RQ 2,

19

(1. 1)

мұндағы: Н с - статикалық напор (кері қысым), Q = 0 (ысырма толық

жабық) ; R - магистральдің кедергі коэффициенті, R =( Н ном- Н с) / Q ном2

Ал, желдеткіштің ПӘК барлық диапазонда тұрақты болып қалады.

Сурет 1. 1 - Түтін сорғыштың аэродинамикалық сипаттамалары

Шибер арқылы реттеу кезінде:

Р 1* =

1 + аS но м

1 − S ном

Q *,

(1. 2)

жиіліктік реттеу кезінде:

P 1* = Q *3 +

S но м (1 + а ) 2

Q *

(1. 3)

\

мұндағы Q* - өнімділіктің кезкелген мәні.

Жоғарыдағы (1. 2) және (1. 3) теңдіктер арқылы тұрғызылған тұтынатын

қуаттың өнімділікке байланыстылығы 1. 2- суретте көрсетілген. Суреттен

көрініп тұрғандай реттелмелі электржетегін қолдану кезіндегі тұтынатын қуат

шибермен реттеу кезінде тұтынатын қуаттан өнімділіктің кезкелген мәнінде

аз, тек қана номиналь режимде олардың шамасы бірдей болып табылады.

20

Пунктир сызықтар арқылы желдеткіштің ПӘК ескеру арқылы тұрғызылған

қозғалтқыштың қуатының графигі көрсетілген.

Қаіргі уақытта желдеткіштер үшін реттелмелі электржетегін қолдану

кең өріс алып келеді.

Желдеткіштер барлық турбомеханизмдер секілді жыл бойына үзбей

жұмыс жасайтын, жүктемесі салыстырмалы түрде ұзақ уақытты біркелкі

болып табылатын механизмдер қатарына жатады, яғн қозғалтқыш валына

түсетін жүктеме біркелкі, асқын жүктеме пайда болмайды. Желдеткіштер

инерция моменті үлкен механизмдер болып табылады, яғни іске қосу, тежеу

кездерінде ескеретін жағдай.

Желдеткіштердің жылдамдығын реттеудің қажетті диапазоны 2:1

аспайды, одан кеңірек аралық көп қолданылмайды, себебі тұтынатын қуат

айналу жиілігімен кубтық байланыста болып табылады.

1 - шибер арқылы реттеу кезінде; 2- реттелмелі жетек кезінде.

Сурет 1. 2 - Турбомеханизм электржетегінің ток көзінен тұтынатын

қуатының өнімділікке тәуелділігі

Жоғарыда аталған талаптарға екіжақтан қоректенетін машина негізінде

жасалатын реттелмелі электржетегі толығымен жауап береді, бұл кезде ротор

тізбегіне жиілігі мен амплитудасы өзгермелі айнымалы ток беруге мүмкіндік

беретін қарапайым жіне қымбат емес түрлендіргіштерді қолдануға болады.

Бұл әдісті желдеткіштерге қарағанда турбомашиналардың жоғары

класына қатысты турбокомперессорлар үшін қолданған тиімді.

Турбокомпрессорлардың атқаратын қызметіне байланысты меншікті

қуаты 18 000 кВт, ал болашақта 25000 кВт дейін жеткізіге деген ұмтылыстар

21

бар. Бұл құрылғылар газды магистральді құбырлар арқылы тасмыалдау

кезінде олардыңқысымын бірнеше есе жоғарлатуға арналған.

Турбокомпрессорлар газды қысу дәрежесіне байланысты ауаүрлегіштер

(воздуходувки) қысу дәрежесі 1, 15 Па төмен, нагнетательдер қысу дәрежесі

1, 15 Па жоғары және компрессорлар қысу дәрежесі бірнеше есе жоғары

құрылғылар.

Турбокомпрессорлардың қолданылатын аймақтары ретінде мыналарды

айтуға болады:

- газды магистральді құбырлар арқылы тасымалдау;

- бөлу әдісі бойынша оттегін алу үшін ауаны қысу;

- ауа немесе оттегін домна пештеріне беру;

- салқындату техникасы.

Турбокомпрессорлардың өнімділігін реттеу негізінен қысу жағында

дроссельдеу әдісі арқылы іске асырылады, бұл кезде турбомеханизмнің ПӘК

оның өнімділігін реттеуге пропорционал төмендейді.

Компрессорлар үшін бағыттаушы аппараттың қалақшаларын бұру арқылы

оның өнімділігін реттеу әдісі де қолданылады, бұл кезде ПӘК доссельдеу

әдісіне қарағанда жоғары болады, бірақ бағыттаушы аппаратты бұру арқылы

реттеу әдісі турбокомпрессордың конструкциясын күрделендіре түседі

нәтижесінде оның сенімділігі төмендейді, сондықтан бұл әдіс көп

қолданылмайды.

Турбокомпрессордың өнімділігін реттеу әдістерінің ішінде мейлінше

жетілдірілген түрі, ол оның қозғалтқышының айналу жиілігін өзгерту арқылы

реттеу болып табылады.

Турбокомпрессордың әртүрлі айналу жиілігі кезіндегі сипаттамалары 1. 3

- суретте көрсетілген.

Турбокомпрессордың жұмысының ерекшелігі мынада, яғни әрбір айналу

жиілігіне машинаның белгілі бір өнімділігі сәйкес келеді, одан төмен мәнде

машинаның бірқалыпты жұмыс жасау шарты бұзылады.

Сурет 1. 3 - Әртүрлі айналу жиілігі кезіндегі компрессордың

сипаттамалары

22

Турбокомпрессордың тұрақсыз жұмыс жасауының негізгі себебі,

жұмысшы және бағыттаушы қалақшалардан өтетін ауа ағынының

тұрақсыздығы, соның нтижесінде қысымның пульсациясы пайда болады, кері

қақпақтың ашалып жабылуына апарып соғады және апатты жағдайлардың

орын алуы мүмкін. Мұндай режим помпаж деп аталады.

Турбокомпрессордың помпаж шекарасынан (пунктир сызық 1. 3- суретте)

сол жақта жұмыс жасауына болмайды. Айналу жиілігін төмендеткен сайын

помпажды режимнің обласы төмендейді, нәтижесінде айналу жиілігін өзгерту

арқылы реттеу кезінде турбокомпрессордың төмендетілген өнімділігімен

жұмыс жасауына мүмкіндік ашалады.

Турбокомпрессордың өнімділігін реттеудің технологиялық қажеттілігі

олардың арналуымен тығыз байланысты. Магистральді газ құбырларындағы

нагнетательдердің жұмыс режимі газ құбырының шығысындағы газды

тұтының графигіне тығыз байланысты. Бұл кезде турбокомпрессордың

өнімділігін реттеудің негізгі тапсырмасы қажетті газ көлемін тасымалдау үшін

жұмсалатын шығындардың минимальді шамасын қаматасыз ету. Егер газды

пайдалану азайса, оның берілісін төмендету қажет.

Магистральді газ құбырларындағы турбокомпрессорлар бірнеше

параллель немесе тізбектей жұмыс жасайтын компрессорлардан құралатын

станцияларға біріктіріледі, сондықтан газды берілісін реттеу сатылы түрде,

яғни жұмыс жасап тұрған машимналардың санын өзгерту арқылы жүргізіледі

және реттеуді мейлінеше біркелкілендіру үшін қысу жағында дроссельдеу

әдісін бірге қарастырады.

Зерттеулер көрсетіп отырғандай [1] жылдамдықты бірқалыпты және

экономикалы тиімді әдіспен реттеуге мүмкіндік беретін электржетегін қолдану

компрессорлық қондырығының ПӘК дроссельдеу әдісімен салыстырғанда 25

%, ал бағыттаушы аппарат арқылы реттеу әдісіне қарағанда 12% жоғарлатуға

мүмкіндік береді.

Турбокомпрессорла, нагнетательдер және ауаүрлегіштер жүктемесі ұзақ

уақытта біркелкі болып табылатын машиналар болып табылатындықтан,

олардың электржетектері де ұзақ уақытты жұмыс режиміне бейімделген

болып алыныуы тиіс. Олар жылдамайналмалы машиналар болып табылады,

яғни айналу жиілігі 1500 - 2 айн/мин аралықта болуы мүмкін. Жұмыс

доңғалағының өте үлкен жиілікпен айналуы қажет болған жағдайда

қозғалтқыш пен компрессор арасына үдеткіш редуктор қондырылады.

Барлық турбокомперссорлар, ауаүлегіштерден басқалары торапқа кері

кедергі арқылы жұмыс жасайды, яғни білікке түсетін статикалық момент

айналу жиілігне тәуелді болып табылады.

Турбокомпрессорды іске қосу әдетте жүктемесіз жүргізіледі, ол үшін

қысу кеңістігін атмосферамен немесе сору кеңістігімен жалғастырады,

нәтижесінде іске қосу кезінде максмальді момент 0, 4 номинальді моменттен

аспайды.

Турбокомпрессорлардың өнімділігін реттеудің ең тиімді әдісі олардың

айналу жиілігін өзгерту болып табылады, бірақ бұл әдістің кеңінен

23

қолданылуына бірден-бір кері әсер ететін жағдай компрессорлардың

қозғалтқыштарының