Электр энергияның техникалық шығындары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

7

8

9

10

Аннотация

В выпускной работе рассмотрены вопросы расчета, анализа и

нормирование потерь в электрических сетях ОАО «Атырау Жарык».

Выполнены расчеты по определению технических потерь в электрических

сетях. Расчеты по оптимизации режима проведены с использованием

программы РАСТР. В разделе экономики разработана инвестиционная

программа по снижению потерь, в которой в качестве наиболее эффективного

мероприятия было принято установка

(БСК) . Экономический эффект

определен на основе расчета суммарного дохода компании от экономии

электроэнергии при снижении потерь. В разделе безопасности

жизнедеятельности был расмотрен травматизм в электрических сетях ОАО

«Атыру

Жарык» и

проведены расчеты по определению пожарной

безопасности и необходимого объема освещения на ПС.

Аңдатпа

Бұл диплом жұмысымда «Атырау Жарық» ААҚ электр тораптарындағы

электр энергиясының шығынын есептеу, сараптау және

нормалау

қарастырылды. Электр тораптарындағы техникалық шығынды анықтау үшін

есептеулер жүргізілді. Режимді оңтайландыру есептеулері РАСТР

программсын қолдану арқылы жүргізілді. Экономика бөлімінде шығынды

азайту бойынша инвестициялық программа жобаланды. Мұнда ең тиімді шара

СКБ-ны (БСК) орнату болды. Шығынды азайту кезіндегі үнемделген электр

энергиядан түсетін табыстың есебі негізінде экономикалық әсері анықталды.

Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде электр қауіпсіздігін негізге ала отырып

«Атырау Жарық» ААҚ 6-10 кВ электр тораптарын пайдалануда зиянды және

қауіпті факторлар, қорғаныстық жерге қосу құрылғысын таңдау шарттары

және қосалқы станциядағы диспетчер бөлмесінде табиғи жарықтануға есеп

жүргізу жолдары қарастырылды.

11

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 Электр энергия шығынын есептеу мәселелері бойынша негізгі

ережелер мен терминдер

1. 1 Электр тораптарындағы электр энергия шығындарының құрылымы

1. 2 Электр энергияның техникалық шығындары

1. 3 Электр энергияның коммерциялық шығыны

1. 4 Электр тораптарындағы техникалық шығындарды есептеу әдістері

1. 5 Электр энергияны жеткізіп беру мен тарату кезіндегі технологиялық

шығындар

1. 6 Қосалқы станцияның өзіндік мұқтаждығына кететін электрэнерия

шығыны

2 «Атырау жарық» ААҚ электр тораптарындағы электр энергияның

шығын деңгейіне талдаулар және есептеулер

2. 1 «Атырау Жарық» ААҚ электр тораптары туралы негізгі мәліметтер.

2. 2 Атырау қаласында және Атырау облысында электр тұтынудың

болжамы

2. 3 Торап телімін таңдау және торап режімінің параметрлерін анықтау

2. 4 “РАСТР” бағдарламасының көмегімен есептелетін бөлімге қысқаша

сипаттама

2. 5«Атырау Жарық» ААҚ электр тораптарындағы электр энергиясының

шығынын RASTR бағдарламасының көмегімен есептеу

2. 6 Ағынтаралудың құрылымдық-баланстық моделі

2. 7 АПК тораптарында электрэнергия шығынының нормативтік

сипаттамасын (ЭШНС) есептеу

3 «Атырау жарық» ААҚ электр тораптарындағы энергия шығынын

азайту бойынша шаралар

3. 1 Шығынды азайту бойынша жасалатын негізгі шаралар түрлері

3. 2 6-10 кв қалалық тарату тораптарындағы статикалық конденсатор

батареяларын (СКБ) таңдау әдістемесі

3. 3 Екі трансформаторлы қосалқы станциядағы маусымдық шаралар

3. 4 Тарату тораптарындағы электрэнергияны есепке алу жүйелерін

дамыту бойынша ұйымдастыру шаралары

4 «Атырау Жарық» ААҚ электр тораптарында электрэнерия шығынын

азайту бойынша инвестициялық бағдарламаны іске асыру

4. 1 «Атырау Жарық» ААҚғы шығынды азайту шаралары

7

8

9

4. 2

2011-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының

Агенттігінің табиғи монополияны түзету туралы стратегиялық жоспары

4. 3 Электр энергия және қуат шығындарын шығынсыз шаралармен

азайтқандағы эффектіні есептеу

12

63

4. 4 Шығындарды төмендетуге кететін инвестицияны есептеу

4. 5 Инвестицияның қаржы-экономикалық тиімділік көрсеткіштері

5 Өміртіршілік қауіпсіздігі

5. 1 Электр қауіпсіздіктің негізгі жайттары

5. 2 Электр зақымдаушылықтың негізгі себептері.

5. 3 Адамның электр тогымен зақымданудың ерекшеліктері

5. 4 Электр тогының адамға әсер ету түрлері. .

5. 5 Адамдарды электр тогымен зақымданудан қорғау

5. 6 Қорғаныстық жерге қосу құрылғысын таңдау және есебі

5. 7 Қосалқы станциядағы диспетчер бөлмесінде табиғи жарықтануға

есеп жүргізу

Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

13

80

Дипломдық жұмыста келесідей қысқартулар қолданылды

СКБ (БСК) - статикалық конденсатордың батареясы;

ЭЭС - электр энергиясының сапасы;

ҚО - қорек орталығы;

ТҚС - тарату қосалқы станциясы

ТрҚС - трансформаторлы қосалқы станция

АҚҚ - автоматты қайта қосылу;

РҚҚ - резервтің қайта қосылуы;

ӘЖ - әуе желісі;

КЖ - кабель желісі

Тр - трансформатор.

14

Кіріспе

Бұл диплом жұмысымда «Атырау Жарық» ААҚ-ның электр

тораптарындағы электр энергиясының шығынын есептеу, сараптау және

қалыпқа келтіру сұрақтары қарастырылған. Соңғы жылдары техникалық және

коммерциялық шығыннан тұратын, электр энергиясының есептік шығыны

жоғарылап кетті. Сол уақытта электр энергияны үнемдеу шараларын таңдау

және де тарифті анықтап, негіздеу үшін электр энергиясының шығынының

өсуінің дұрыс факторларын анықтау керек.

Электр тораптарындағы электр энергиясының шығыны олардың

жұмысының тиімділігінің маңызды көрсеткіші. Шетелдік сарапшылардың

бағалаулары бойынша электр тораптарындағы электр энергиясының

максималды рұқсат етілген ортақ шығыны 10%-дан аспауы керек. Тораптағы

шығындардың деңгейіне әсер ететін жағымсыз үрдістер бар. Оларға:

жабдықтардың ескіруі, электр энергиясын есептеу құралдарының физикалық

және моральдік тозуы, орнатылған қуат беретін жабдықтардың сәйкес еместігі

жатады.

Соңғы уақытта шығынды есептеу қиындықтарына және елеулі

қателіктерге байланысты электр энергия шығынын нормалау әдістерін

өңдеуге көп көңіл бөлінеді.

Электр энергия шығынынан алынған нормалар бойынша электр

энергиясына тариф орнатылады. Тарифтерді реттеу мемлекеттік реттеуші

ұйымдарға жүктеледі. Энергиямен жабдықтайтын ұйымдар - тарифке қосу

орынды деп есептейтін электр энергия шығынының деңгейін негіздеулері

керек, ал энергетикалық комиссиялар - осы негіздерді талдау және қабылдау

немесе түзетулері керек.

Диплом жұмысымның негізгі басты мақсаты электр энергиясының

шығынының құрылымдық сараптамасы және де "Атырау жарық" электр

тораптарындағы шығынды есептеу, нормалау және талдау сондай-ақ

шығынды азайту жолдарын қарастыру болып табылады.

Экономика бөлімінде электр энергиясының шығынын азайту бойынша

инвестициялық программа жобаланды. Онда СКБ-ның (БСК) тиімділігі

дәлелденген.

Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде электр қауіпсіздігін негізге ала

отырып «Атырау Жарық» ААҚ 6-10 кВ электр тораптарын пайдалануда

зиянды және қауіпті факторларға талау жасап, қорғаныстық жерге қосу

құрылғысын таңдау шарттарын және де қосалқы станциядағы диспетчер

бөлмесінде табиғи жарықтануға есеп жүргізу жолдарын қарастырдым.

15

1 Электр энергия шығынын есептеу мәселелері бойынша негізгі

ережелер мен терминдер

Есептік (нақты) шығындар - бұл электр энергияны тарату кезіндегі

тарату тораптарының (РЭК, РЭС) кірісіне және тораптың шығысына

(жүктемеге) орналастырылатын аспаптардың көрсеткіштерімен анықталатын,

торапқа түсетін және тораптан шығатын электр энергиясының

айырмашылығы.

Техникалық шығындар - электр желілері бойынша электр энергиясын

тасымалдау және тарату кезіндегі физикалық процесстермен белгіленетін

электр жабдықтарындағы және өткізтегі шығындар. Техникалық

шығындардың шамасы тораптың параметрлері мен режімдеріне, жүктеме

тогының шамасы және оның фаза бойынша бірқалыпты таралуына

байланысты. Техникалық шығындар есептеу жолымен анықталады.

Өзіндік мұқтаждық электр энергия шығындары - бұл қосалқы

станциялардағы жабдықтардың технологиялық жұмыстарын және қызмет

көрсететін жұмысшылардың өмір тіршілігін қамтамассыз етуге кеткен электр

энергияның шығыны.

Коммерциялық шығындар - бұл электр энергияны ұрлаумен, электр

энергияға төлеу кезіндегі есептеуіштердің көрсеткіштерінің сәйкес

еместігімен және электр энергияны тұтынуын бақылауды ұйымдастыру

кезіндегі басқа да себептермен белгіленетін шығындар.

Метрологиялық шығындар - бұл өлшеу кезіндегі интрументалды

қателіктермен белгіленетін шығындар.

Нормативті шығынның шамасы - бұл электр тораптарында электр

энергияны жіберу және тарату кезіндегі электр энергия шығынының қолайлы

шамасы. Ол талдау-есептеу, статикалық-ықтималдық және эксперименттік

әдістермен анықталады.

Нормативті шығынның салыстырмалы шамасы технологиялық

шығындардың қосындысының тораптан өткен электр энергия шамасына

қатынасы бойынша анықталады.

ҚР қабылданған шығын нормасы бойынша шығынның нормасы белгілі уақыт

аралығына: жылға, кварталға және жарты жылдыққа қабылданады.

Қазіргі уақытта электр энергисының шығынының нормасын техникалық

шығындар құрайды: шартты-тұрақты, айнымалы немесе жүктеме шығындары,

қосалқы станциялардың өзіндік мұқтаждығына шығындар.

Жоғары нормативті шығындар - бұл нормативті шығындар мен есептеу

шығындарының айырмашылығы. Қазіргі уақытта жоғары нормативті

шығындарды техникалық, коммерциялық және метрологиялық шығындар

құрайды. Жоғары нормативті техникалық шығындар желінің нақты

параметрлерінен нормативті есептеу параметрлерінің айырмашылығынан

16

туады немесе электр тораптарындағы нормативті шығын деңгейін есептеу

кезіндегі қателіктер салдарынан туады.

1. 1 Электр тораптарындағы электр энергия шығындарының

құрылымы

Нақты шығындардың сандық мәнін анықтау әдістердің физикалық

табиғатын және спецификасын есептей отырып, оларды төрт бөлікке бөлуге

болады:

- физикалық процесстермен белгіленген электр энергияның электрлік

тораптар бойынша берілуі кезінде болатын электр энергияның техникалық

шығындары ∆ W Т

- Қосалқы станциялардың технологиялық жабдықтарынының жұмысын

және жұмысшылардың өміртіршілігіін қамтамасыз ететін және өзіндік мұқтах

қосалқы станциялардың трансформаторларында орналастырылған

есептеуіштердің көрсеткіштері бойынша есептелетін өзіндік мұқтажына

кететін электрэнергия шығындары ∆ W СН

- өлшеу кезіндегі инструменталды қателіктермен сипатталатын

электрэнергия шығыны (инструменталды шығындар) ∆ W ИЗМ .

-

Электрэнергияны ұрлауымен, тұрмыстық тұтынушылардың

электрэнергия үшін төлеу кезіндегі есептеуіш көрсеткіштерінің сәйкессіздігі

және электрэнегия тұтынуын бақылауды ұйымдастыру сферасындағы тағы

басқа себептермен белгіленген коммерциялық шығындар ∆ W К

∆ W К = ∆ W ОТЧ − ∆ W Т − ∆ W СН − ∆ W ИЗМ

(1. 1)

Шығын құрылымының бастапқы үш құраушысы желі бойынша

электрэнергия тарату процессін технологиялық қажеттілігімен және

электрэнергия жіберу және қабылдау кезіндегі инструменталды есептеумен

негізделген. Осы үш құраушы шығындардың қосындысы технологиялық

шығындар деген терминге ие болады. Төртінші құраушы - коммерциялық

шығындар - «адамзат факторлары» әсерінен негізделген және соған

байланысты барлық абоненттердің электрэнергиясын төлеу кездегі

есептеуіштердің көрсеткіштеін өзгерту әсерлері, сонымен қатар төлемеу және

толық төлемеу жағдайлармен сипатталады.

Электр энергияның техникалық шығынын келесі құрылымдармен

көруге болады.

Қосалқы станцияның жабдықтарындағы жүктеме шығындары. Оларға

күштік және желідегі шығындар, сонымен қатар

токты өлшеу шығындар, жоғары жиілікті

бөгеушілердегі және ток тежеуіш реакторларындағы байланыстар жатады.

Осы элементтердің барлығы желенің «кесуіне» қосылады, демек тізбектелген,

сондықтан олардағы шығын олар арқылы өтетін қуатқа тәуелді.

17

Шартты-тұрақты шығындар

(бос жүрістің), күштік

трансформаторлардағы, өтемдік қондырғылардағы (КУ), кернеу

, жалғасу қондырғыларындағы және

есептеуіштеріндегі байланыстардағы, сонымен қатар кабелді желілердің

оқшауламаларындағы шығындар жатады.

Климаттық шығындарға шығынның үш түрі кіреді: тәж шығындары,

АЖ және қосалқы станциялар оқшауламалары бойынан өтетін ағындық ток

салдарынан болатын шығындар және мұзды ерітуге кететін электрэнергия

шығындары. Осы аталған шығындардың барлығы ауа-рай шарттарына тығыз

байланысты.

Электр энергияның қосалқы станцияның ӨМ шығыны ЭҚ әртүрлі

типтерінің (23-ке дейін) жұмыс режимдеріне негізделген. Бұл шығындарды

алты құраушыға бөлуге болады:

- ғимаратты жылыту;

- ғимаратты жарықтандыру және желдендіру;

- синхронды компенсаторлардың қосымша жабдықтары және қосалқы

станцияны басқару жүйесі;

- жабдықты жылыту және салқындату;

-

ауалық ажыратқыштардың компрессорларының және майлы

ажыратқыштардың пневматикалық жетектерінің жұмысына;

- жабдықты жөндеу, кернеуді жүктемелі реттеу құлырғысы (РПН),

дистилляторлар, жабық таратушы құрылғылардың желдету (ЗРУ), өткелді

жылыту және жарықтандыру.

Электр энергиясын өлшеу кезіндегі қателіктер келесі құраушылардан

тұрады: ток трансформаторлары (ТТ), кернеу трансформаторлары (КТ) және

электрлік есептеуіштер.

Коммерциялық шығындар пайда болу себептерімен ерекшеленетін тағы

да басқа құраушыларға бөлінеді

1. 2 Электр энергияның техникалық шығындары

Өткізгіштегі, кабельдердегі және трнасформаторлар орамасындағы

энергия шығындары солардың бойымен ағатын жүктеме тогының квадратына

тура пропорционал, сондықтан оларды жүктемелік шығындар деп атайды.

Жүктеме тогы, көп жағдайда, уақыт бойынша өзгеріп отырады және

жүктемелі шығындар көбінесе айнымалы деп атайды.

Кедергісі R және U кернеуі бар желі элементінің активті қуаттың

жүктемелік шығыны келесі формуламен есептелінеді

∆ Р =

Р 2 + Q 2

U 2

R ,

(1. 2)

мұндағы Р и Q - элемент бойынша берілетін активті және реактивті

қуат;

18

Электр энергияның жүктеме шығынына келесілер кіреді:

Күштік трансформаторлар мен желідегі шығындар, оны ортақ түрде

келесі формуламен анықтауға болады, мың. кВт-сағат:

T T / ∆ t

0 i =2

(1. 3)

мұндағы

I (t)

- t уақыт моментіндегі ток элементі;

∆ t - реттік өлшеу аралығындағы уақыт интервалы, егер

соңғы өлшеу тең болатын аз уақыт интервал

уақыт аралығында жасалған болса.

Әуе желісінің (ӘЖ) өткізгіштігінің активті кедергісінің RП есептік мәні,

есептелген период аралығындағы қоршаған ортаның ауасының орта

температурасына

t B

және откізгіш тогының тығыздығына

j , А/мм

байланысты болатын, өткізгіш температурасының t П , 0 С есебімен анықтайды:



RП = R20 1 + 0, 004 ⋅ (t B − 20 + 8, 3 j 2



F 

) ,

300 

(1. 4)

мұнда R 20 - t П = 20 0 C температура кезіндегі,

2

кедергісі.

Егер есептелген уақыт үшін токтың орта тығыздығы бойынша

мәліметтер жоқ болса, онда оның мәні

j = 0, 5 , А/мм

болады. Жалғау

өткізгіштерінде және қосалқы станцияларының таратуқұрылғы-ларының

жинақтаушы шиналарындағы электр энергияның шығыны келесі формуламен

анықталады:

∆WПС = 2, 3 ⋅ F ⋅ j 2 ⋅ L ⋅τ 0 ⋅ Д,

(1. 5)

мұнда

F

- өткізгіштің орта қимасы;

- қосалқы станциядағы өткізгіштер ұзындығының қосындысы;

j - ток тығыздығы.

1. 5 формуласында қолданылатын параметрлер бойынша мәліметтер

болмаған жағдайда, қосалқы станцияларының тарату құрылғыларының

жинақтаушы шиналарындағы есептеу шығындарыды шартты-тұрақты

шығындарға жатқызады.

Өлшеу ток (ТТ) электр энергия шығындары

келесі формуламен анықталады:

19

∆ WTT = ∆ PTT НОМ ⋅ T ⋅ β TT 2 CP ⋅ k Ф2

мұнда, ∆PTT НОМ - ТТ номиналды жүктеме кезіндегі шығындар;

β TT 2 CP - ТТ есептелген уақыт үшін орта жүктемелік

ток коэффициентінің мәні .

1. 6 формуласында қолданылатын параметрлер бойынша мәліметтер жоқ

жағдайда, ТТ есептеу шығындарды шартты-тұрақты шығындарға жатқызады.

Шартты -тұрақты шығындар.

Электр энергияның шартты-тұрақты шығындарына келесілер кіреді:

- күштік трансформаторлардағы () және доға

сөндіргіш реакторлардың бос жүрістің шығыны;

(1. 6)

-

жүктемесі желі жүктемесінің қосындысына тура байланысы жоқ

жағдайдағы (реттелетін қарамтаушы құрылғылар) жабдықтағы шығындар;

- желінің кез-келген жүктелу кезінде бірдей параметрлерге ие болатын

жабдықтардағы шығындар (реттелмейтін қарамтаушы құрылғылар, вентильді

разрядтауыштар (ВР), асқын кернеуді шектеуіштер (ОПН), өлшеуіш кернеу

трансформаторлары (ТН), олардың екінші тізбектерімен, 0, 22-0, 66 кВ электр

санауыштар және күштік кабельдердің оқшауламалары) .

Күштік трансформаторлардағы (автотрансформаторлар) бос жүріс

режіміндегі электрэнергия шығындары жабдықтың паспортты

берілгендерінде көрсетілген бос жүріс режіміндегі қуат шығындары ∆PX

негізінде келесі формуламен есептелінеді

m

i =1  U НОМ





(1. 7)

мұнда T pi - i режіміндегі жабдықтың жұмыс істеу сағатының саны;

U i - i режіміндегі жабдықтағы кернеу ;

U НОМ - жабдықтың номинальды кернеуі.

Жабдықтағы кернеуді өлшеудің көмегімен немесе электротехника

заңдарына сәйкес тораптағы тұрақталған режімді есептеу арқылы анықтауға

болады.

Шунттық реакторлардағы (ШР) электр энергияның шығынын ∆Pp қуат

шығынының паспортты мәліметтерінде негізінде (1. 6) формула бойынша

анықтайды. Паспорт мәліметтерінде олар бос жүрістің шығыны деп

аталмайды, ал реактордағы шығындар деп аталады, бірақ ∆ PX табиғаты

бойынша

трансформаторлардағы шығындармен бірдей болып келеді.

Шунттық реакторлардағы (ШР) және қосалқы станцияларының тарату

20

құрылғыларының

жинақтаушы шиналарындағы электр энергияның

шығындары күн саны 365 тең болатын жыл үшін, ал толы жылда нормативті

шығындарды есептеу кезінде

коэффициенті қолданылады. Синхронды компенсаторлардағы

(СК) электр энергия шығындарды теорялық түрде толығымен бос жүріс

шығындарына жатқызуға болмайды, себебі кез-келген электрлік

машиналардағы шығындар жүктемелік құраушыға да ие

(трансформатордағыдай) . Бірақ, бұл шығынды құраушы тораптағы жүктемеге

емес, Синхронды компенсатордың жүктемесіне тәуелді, соңғысы тораптың

жүктемесімен тікелей тәуелді емес, синхронды компенсатор шығындарын

шартты-тұрақты шығындарға жатқызады және келесі формуламен анықтайды:

∆ WCK = (0, 4 + 0, 1β Q ) ∆ PHOM ⋅ TP

(1. 8)

мұнда β Q - есептелген период кезінде СК максималды жүктемесінің

коэффициенті;

∆ PHOM

- паспортты мәлеметтерге сәйкес СК номиналды жүктеме

режіміндегі қуат шығыны.

СК ретінде жұмыстан шығарылған (турбинасыз турбогенераторлар)

тиімді емес станциялардағы ескі генераторлар немесе жұмыс істеп тұрған

станциядағы, негізгі қызметі бойынша белгілі уақыт аралығында

қолданылмайтын генераторлар қолданылады. Статикалық қарамтаушы

құрылғыдағы (КУ) -, конденсаторлы батареяларда (БК) және статикалық

тиристорлы компенсаторларда (СТК) электр энергия шығындар келесі

формуламен есептелінеді:

∆WКУ = ∆pКУ ⋅ S КУ ⋅ TP,

(1. 9)

мұнда ∆ p КУ - Қарамтаушы құрылғылардың паспортты мәлеметтеріне

сәйкес қуаттың менщікті шығыны;

S КУ - Қарамтаушы құрылғылардың қуаты (статикалық тиристорлы

компенсаторлар үшін сыйымдылық құраушысы бойынша қабылданады) .

Паспорттық мәліметтерінде

мәні жоқ жағдайда, БК үшін 0, 003

кВт\квар-ға тең болса, СТК үшін 0, 006 кВт\квар-ға тең болады.

Вентильді разрядтауыштарда (ВР), асқын кернеуді шектеуіштерде

(ОПН), өлшеуіш кернеу трансформаторларында (ТН), 0, 22-0, 66 кВ электр

санауыштармен және күштік кабельдердің оқшауламаларындағы

электрэнергия шығындары жабдықты дайындаушы зауыттардың паспортты

мәліметтеріне сәйкес алынады.

0, 22-0, 66 кВ электр санауыштарда электр энергия шығындары сағ бір

санауышқа бір жыл ішінде келесі берілгендерге сәйкес қабылданады, кВт∙

21

Бір фазалық, индуктивті- 18, 4;

Үш фазалық, индуктивті- 92, 0;

Бір фазалық, электронды- 21, 9;

Үш фазалық, электронды- 73, 6.

1. 3. Электр энергияның коммерциялық шығыны

Коммерциялық шығындар негізгі екі себептермен белгіленген. Олар:

тұтынушылардың электр энергияны ұрлауы және тұтынуды және төлеуді

бақылайтын ұйымдардың аздығы.

Коммерциялық шығындар абсалютті бірлікте келесі формуламен

есептелетін электр тораптарындағы электр энергияның фактілі

баланссыздығы болып табылады:

∆ WK = WOC − WПО − ∆ WТ ,

(1. 10)

мұнда WОС -аралас электр жүйесінен, ПЭС немесе МГЭС-тен электр

торапына түсетін электр энергияны ескеретін, санауыштардың

көрсеткіштерінің айырмашылығы бойынша анықтайтын электр торапқа

жіберілетін электр энергиясы және санауыштардың ПЭС немесе МГЭС

электр торапына жіберген электр энергия ескеретін электр энергиясы;

WПО - электр санауыштардың көрсеткіші бойынша өнеркәсіптік,

құрылыстық және соған ұқсас бюджетті тұтынушылар және тағы басқа

мекемелерге анықталатын электр энергия пайдалы жіберілісі

Тұрмыстық тұтынушыларға пайдалы жіберіліс ПБ төлемдерін кассалар

және электр энергияға төлейтін ТБ орташа есептелген тариф арқылы анықтауға

болады:

WПО = П Б Т Б ;

(1. 11)

мұнда ∆WТ - электр энергияныңтехникалық шығындары.

Идеалды жағдайды (1. 11) формуламен есептелінетін электр

торапындағы электр энергия баланссыздығы (коммерциялық шығындар)

нолге тең болу керек. Бірақ, шынайы шарттарда торапқа жіберіліс, пайдалы

жіберіліс және техникалық шығындар қателіктермен есептелінеді. Осы

қателіктердің айырмашылығы коммерциялық шығындардың құрылымдық

құраушылары болып табылады. Бұлар мәндер мүмкіндігінше сәйкес іс-

шаралардың ұйымдастыру арқылы минималды мәндерге келтірілуі керек.

Торапқа жіберіліспен және тұтынушыларға пайдалы жіберілген

электрэнергияның өлшеулерінің қателігі. Өлшеуіш кешендердің (ӨК) ең мәнді

құраушылары болып ток трансформаторлары (ТТ), кернеу

22

трансформаторлары, электр энергия санауыштары (ЭС), ЭС-ң КТ-на

жалғанатын желілері табылады.

Энерго үнемдеу жұмыстарының жетіспеушілігінен пайдалы берірілістің

төмендеуімен белгіленген коммерциялық шығындар

Бұл шығындар екі құраушыдан тұрады: төлемдерді ұсынылған кездегі

шығындар және электр энергия ұрлау кезіндегі шығындар.

Төлемдерді ұсынылған кездегі шығындар келесілермен түсіндіріледі:

- тұтынушылар бойынша мәлеметтердің дәлсіздігі, сонымен қатар,

электр энергияны пайдалануға жасалған келісім-шарттар туралы жеткіліксіз

және қате ақпараттар

- төлемдер ұсыну кезіндегі қателіктер, сонымен қатар тұтынушыларға

- тұтынушылар бойынша дәлдәк ақпарат жоқтығынан.

-

бақылаудың жоқтығы және арнайы тарифпен қолданылатын

клиенттерге төлемдердің қате ұсынысы

- бақылаудың және толемдерді түзетудің есебінің жоқтығы

Электр энергияны ұрлау шығындары:

Бұл әлемдегі көптеген мемлекеттердегі энергетиктердің негізгі мәселесі

болып табылатын, коммерциялық шығындардың мәнді құраушылырының

бірі.

Эксперттердің мәліметтері бойынша, шетелдерде электр энергияны

ұрлаудың үш әдісі бар:

- механикалық;

- электрлік;

- магнитті.

Электр энергияны ұрлаудың көптеген әдістері бар, оны қысқаша

баяндамада көрсету мүмкін емес.

Электр энергияның коммерциялық шығыны қараусыз тұтынушылардың

және тұрмыстық тұтынушылардың