Электр жетектің жинақтылығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 135 бет
Таңдаулыға:

Аңдатпа

Бұл дипломдық жобада

астық ұсақтағыштың электр жетегінің

жүктемесін реттейтін микропроцессорлық жүйені құрастыру қарастырылған.

Негізгі бөлімінде

автоматтандырылған электр

жетек жүйесінің

белгілеулері мен құрамы, электр жетек қозғалыстарының теңдеулері, электр

жетектің типтік статикалық жүктемелері, тұрақты токтағы қозғалтқыштың

жасанды электрмеханикалық, механикалық сипаттамалары және режимдері

қарастырылды. Сонымен қатар тізбектей қоздырудағы тұрақты токтағы

қозғалтқыштың электрмеханикалық қасиеттері, электр жетектегі асинхронды

қозғалтқыштың электрмеханикалық қасиеттері, электр жетек координатының

реттелуі, тұрақты токтағы қозғалтқыштың реттелулері де кірді.

Екінші бөлімде астық ұсақтағыштың электр жетегінің автоматты

басқару жүйесіне зерттеу жургізілді. Астық ұсақтағыштың электр жетегінің

жүктемесінің моментін тұрақтандыру қарастырылған. Ең тиімді реттеуші

құрылғы таңдалынды. Электр жетегінің жүктеме моментінің уақытқа қатысты

өзгерісі зерттелді. Қозғалтқыш статорындағы кернеуі реттелетін асинхронды

электр қозғалтқыштың MATLAB - тағы құрылымдық сұлбасы жасалып,

шығыс сипаттамалары алынды.

Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде астық ұсақтағыш орналасқан

цехында еңбек ету жағдайына талдау жасау, цехта жұмыс жасағанда электр

қауіпсіздігін қамтамасыз ету, жерге қосу қондырғыларына есептеу жүргізу

және цехтағы шу мен дірілді азайту сиақты сұрақтар қарастырылды.

Экономикалық бөлімінде астық ұсақтағыштың

электр жетегін

жетілдіруге кететін капиталды шығындар, электрэнергия шығындары және

экономикалық тиімділік есептелінді.

Аннотация

В дипломном проекте рассматривается составление микропроцессорной

системы позволяющая регулировать нагрузку электропривода зернодробилки.

В основной части рассматирвается обозначения и конструкция система

автоматизированного электропривода, уравнения движения, типовые

статические нагрузки, искуственные электромеханические, механические

характеристики и режимы двигателя постоянного тока. А также

рассматриваются электромеханические характеристики двигателя

постоянного тока последовательного возбуждения, электромеханические

характеристики асинхронного двигателя в электроприводе, регулирование

координата электропривода и регулирование двигателя постоянного тока.

Во второй части были проведены исследование САУ зернодробилки.

Рассмотрена устойчивость момента нагрузки электропривода зернодробилки.

Выбрано самое эффективное регулирующее оборудование. Исследуется

изменение нагрузочного момента электропривода касательно времени. В

среде MATLAB cоставлена структурная схема и выходные характеристики

асинхронного двигателя с регулируемым напряжением на статоре.

В разделе безопасности жизнедеятельности рассматриваются вопросы

касательно анализа рабочего условия рабочих в цехе где расположена

зернодробилка, обеспечивание электробезопасности во время работы в цехе,

ведется расчет устройств защитного заземления и уменьшение шума и

вибрации в цехе.

В экономической части расчитаны капитальные затраты, расходы на

электроэнергию и экономическая эффективность на модернизацию

электропривода зернодрбоилки.

Мазмұны

Кіріспе

1

1. 1

1. 2

Электр жетегі қазіргі өндірістің дамуының негізі болып

табылады

Электр жетегінің дамуының қысқаша тарихы

Тізбектей қоздырудағы тұрақты ток қозғалтқышының

электрмеханикалық қасиеттері

1. 3

Электр

жетектегі асинхронды қозғалтқыштың

электрмеханикалық қасиеттері

1. 4

Асинхронды қозғалтқыштардың тежелу режімдері

1. 5

Электр

жетек координатының реттелуі. Тұрақты ток

қозғалтқышының реттелуі

1. 6

2

2. 1

Асинхронды қозғалтқышты реттелетін электр жетектер

Астық ұсақтағыштың электр жетегінің автоматты басқару

жүйесін зерттеу

Статор тоғы жалы мағұлматты қолдана отырып, астық

ұсақтағыштың

тұрақтандыру

электр

жетегінің жүктемесінің моментін

2. 2

2. 3

2. 4

2. 5

2. 6

2. 7

2. 8

2. 9

3

3. 1

3. 2

3. 3

4

Электрлік қозғалтқышты таңдау және электрмеханикалық

сипаттамаларды есептеу

Күштік трансформатордың қуатын есептеу және таңдау,

түрлендіргіш вентильді таңдау

Теңгеруші және тегістеуші редакторлардың ( дросселдердің)

индуктивтіліктерін есептеу

Жетектің параметірлерін анықтау және электрмеханикалық

сипаттамалар тұрғызу

Жылдамдық бойынша үзілу тогы бойынша теріс кері байланысы

бар екі контурлы электр жетегінің жүйесі

Басқарылатын түзеткіш, автоматты басқару жүйесінің звеносы

ретінде

Кері байланыстардың параметрлерін анықтау

Жылдамдық бойынша және үзілу тоғы бойынша теріс кері

байланысы бар жетекті есептеу және сипаттамаларын тұрғызу

Өмір тіршілік қауіпсіздігі бөлімі

Астық ұсақтағыш орналасқан цехында еңбек ету жағдайына

талдау жасау

Цехта жұмыс жасағанда электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Жерге қосу құрылғысына есеп жүргізу

Цехта пайда болатын шу және дірілді азайту бойынша шаралар

қолдану

Экономикалық бөлім

4. 1

Астық ұсақтағыштың

электр жетегін жетілдіруге кететін

капиталды шығындар

4. 2

Электрэнергия шығындары

4. 3

Экономикалық тиімділік

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Осы кездегі автоматтандырылған электр жетегінің (АЭЖ) негізгі

мақсаттары:

- жүргізу, тежеу, реверстеу процестерін басқару. Бұл жұмысты АЭЖ

тұйықталмаған жүйесін орындай алады. Басқару процесінде токты бақылау

дәлдігі төмен болады. Механикалық сипаттаманың қатаңдығы табиғидан

нашар болады. Қазіргі уақытта АЭЖ ең көп таралған топ;

- берілген шамаларды (ток, жылдамдық, қуат, және т. б. ) тұрақтандыру

(тұрақтандыру функциясы) .

Қазіргі автоматтандырылған электр

жетек жүйесіне, әсіресе,

технологиялық қондырғылармен күрделі автоматты басқару жүйесінде жұмыс

істейтін электр жетегінің қозғалысты басқарудың сапасына тым қатаң

талаптар қойылады. Дәл технологиялық қондырғыларда, манипуляторларда

электр жетегіне берілген тез әрекеттілігін, орнын анықтау және дәлдігін,

үлкен тұрақтылық пен

жылдамдықты реттеудің кең диапазонын,

жылдамдықтың шектелуін және т. б. қамтамасыз етеді.

Астық ұсақтағыш (диірмен, дәнжарғыш) - фермерлікшаруашылық пен

жеке кәсіпте қажетті көмекші құрал. Оның көмегімен бидайды ұсақтауға

болады (мысалға, жүгері, бидай, сұлы), үй жануарлары мен құстарына тамақ

ретінде.

Кейбір диірмендерді құрамында май бар заттарды жаруға қолданылады

(мысалға, күнбағыс) . Бұл жағдайда ұсақтаудан кейін алынатын өнім майлы

емес заттар өнімдерінен ірі болып келеді. Бұдан басқада дәнжарғыштардың

өзге түрлері де бар. Мысалға, дәнді дақылдар тамырларын, жүгеріні

ұсақтайтын.

Астық ұсақтағыштың жұмысының негізі - орталық күш, пышақтардың

жоғары жылдамдықпен айналуы. Жұмыстық принципі кофе үккішке ұқсас

келеді. Бірақта одан быраз айырмашылықтары бар. Біріншіден қуаты. Астық

ұсақтағыштың қуаты кофе үккіштікіне қарағанда бірнеше есе үлкен.

Екіншіден астық ұсақтағышқа өнімдерді бірқалыпты салу керек.

1 Электр жетегі қазіргі өндірістің дамуының негізі болып табылады

1. 1 Электр жетегінің дамуының қысқаша тарихы

Жұмыс машинасына қозғалысты жеткізетін кез келген құрылғыны

жетек деп аталады. Қолмен басқарылатын жетек, желдік қозғалтқыштардың,

судың немесе газдың турбиналарының, іштен жану қозғалтқыштарының

электр жетектері, және де электр қозғалтқыштың электр жетегі деп әр

түрлеріне ажыратылады. Электр жетегі мыналардан тұрады: электр

қозғалтқыштан; қозғалтқыштан жұмыс органына (өндірістік механизмге)

беріліс құрылғысы; қозғалтқышты басқаруға деген әр түрлі аппараттар.

Б. С. Якоби айналмалы қозғалыс принципіне негізделген бірінші тұрақты

тоқтағы электр қозғалтқышты 1784 жылы жасап және осы қозғалтқышты 1838

жылы катерді қозғалысқа келтіруге қолданылды. Бұл деген алғашқы

өндірістік үлгідегі электр жетектің жасалу уақыты болып табылады. Электр

қозғалтқышытың жетілмегендігі және қозғалтқышты қоректендіріп тұрған

гальваникалық батареяның үнемсіздігі электр жетектің сол уақыттағы

практикалық қолданысқа ие болмау себебі болып табылады. Б. С. Якоби

электр жетегін ойлап құрастыру бағытындағы жұмыстарын бірқатар

зерттеушілермен жалғастырылды. Бірақта электр энергиясының жарамды

қорек көзінің болмауынан өндіріске электр жетегін ендіруге мүмкіндік

болмады. 1789 жылы орыстың инженері М. О. Доливо-Добровольскидің ойлап

құрастырған үш фазалы ток жүйесі электр энергиясын өндіріске қолданудың

алғашқы жолын ашты. Тиімділігі жоғары, экологиялық зиянсыз электр жетегі

жұмыс механизмдерін қозғалысқа келтіру құрылғыларының арасында басты

орын алады. Қазіргі кездегі айнымалы тоқтағы реттелетін электр жетегінің

орындаушы механизмі технологиялық үрдістің өндіретін өнімділгін тиімді

арттырып және шығарылған өнімнің сапасын жақсартуға ықпалын тигізетін

функцияларға ие.

Электр жетектің негізгі құрамы

Электр жетегі деп орындаушы механизмді қозғалысқа келтіруге

арналған және осы қозғалысты басқаруға арналған электр қозғалтқыштан,

түрлендіргіштен, беріліс және басқарушы құрылғыдан тұратын

электрмеханикалық жүйені айтады.

Автоматтандырылған электр жетектің құрылымдық сұлбасы келесі

бөліктерден тұрады. Бұл жүйенің құрамына кіретіндер: БҚ - тапсырма беруші

құрылғы; БҚ - басқару құрылғысы; УП - электр энергиясын басқаратын

түрлендіргіш; Қ - электрқозғалтқыш; Р - редуктор; ОМ - орындаушы

механизм; КБ1 - қозғалтқыштан шығатын кері байланыстағы датчиктер; КБ2 -

орындаушы механизмнен шығатын кері байланыстағы датчиктер.

Тапсырма беруші құрылғы басқару құрылғысына командалық

сигналдарды береді, олар уақыт бойынша өзгереді. Басқарушы құрылғы

ретінде электр жетекті бағдарламалық басқаруды іске асыратын контроллер

немесе процессор пайдаланылуы мүмкін. Басқару құрылғысы электр

қозғалтқыштан және орындаушы механизмнен кері байланыс арқылы келетін

сол кездегі электр жетектің және өндірістік үрдістің күй жағдайы туралы

ақпаратты математикалық өңдейді. Алынған ақпраттың негізінде басқару

құрылғысы басқарылатын түрлендіргішке басқарылатын сигналды береді,

бұдан кейін токты, кернеуді, жиілікті немесе басқа М қозғалтқышқа

келтірілген электр энергиясының сапалық көрсеткішіне қажетті дәлдікпен

және жылдамдығымен өзгертеді.

Қазіргі кездегі электр жетектерінде тапсырма беруші құрылғы және

басқару құрылғысы бір электронды құрылғының ішінде біріктіріліп жасалуы

мүмкін.

Электр энергиясын басқарылатын түрлендіргіштерінің статикалық және

айналмалы типтері болады.

Қазіргі кездегі электр жетектерінде пайдаланылатын статикалық

басқарылатын түрлендіргіштерге біріншіден магниттік күшейткіштер,

тиристорлы түрлендіргіштер және транзисторлы түрлендіргіштер жатады.

Магниттік күшейткіштердің негізгі кемшіліктеріне массалық габариттік

көрсеткіштері және бағасының жоғарлығы, және бағасының төмендеу

мүмкіндігінің аздығы, яғни мыстың және болаттың бағаларының

қымбаттылығы уақыт өткен сайын төмендемейтінін уақыт көрсетіп отыр.

Тиристорлық түрлендіргіштердің іске қосылу уақыты тұрақты уақытқа

ие болғандықтан Т П = 0, 007 с, жылдам жұмыс істейтін электромеханикалық

жүйелердің қосылуын қиындатады. Сонымен қатар жұмыс істеп тұрған

тиристорды жабу үшін басқарушы электродтан оң кернеуді ажыратып тастау

жеткіліксіз, сонымен қатар анодпен және катодтың арасындағы кернеудің

полярлығын ауыстыру қажет, бұл деген тұрақты токтағы жүйелерде

тиристорларды қолдануды қиындатады және күрделі жүйелік шешімдерге

әкеледі.

Соңғы уақытқа дейін

транзисторлық түрлендіргіштердің негізгі

кемшілігі ретінде өлшенетін қуаттың шектеулігі, өлшенетін шегі оншақты

киловатт болуы. Жартылай өткізгіштегі түрлендіргіші бар қуаты жағынан

күштірек электр жетектері тиристорлық негізде құрылған.

Қазіргі кездегі транзисторлар мыңдаған ампер тогын өткізеді және мың

вольттегі кері кернеуге шыдайды. Бұл деген тиристорларды түрлендіргіштік

техникадан біршама ығыстыруға мүмкіндік етті.

Электр энергиясын айналдыратын түрлендіргіштерге

электромашиналық күшейткіштер және генераторлар жатады. Ерекше орынға

электрлік генераторлар ие. Олар энергияны іштей жанатын қозғалтқыштан

алатын тартушы электр жетегі бар транспорттық құрылғыларда көп

қолданылады. Іштен жанатын қозғалтқыштың энергиясын тек генератор ғана

механикалық энергияға түрлендіреді, мысалға тепловоздарда немесе гибридті

электрмобилдерде.

Қазіргі кездегі тартушы электр жетегінде ең кең қолданысқа ие болған

асинхронды, синхронды және вентильді машиналар.

Электр жетегінде әр типтегі қозғалтқыштар қолданылады. Әлемдік

өндірісте эксплуатацияланатын барлық электр қозғалтқыштардың 80%, үш

фазалы асинхронды қысқа тұйықталған қозғалтқыштар құрайды, себебі

олардың құрлысының қарапайымдылығынан, жұмысының сенімділігінен,

тұрқының жинақтылығынан, бағасының тиімділігінен болып табылады.

Электр жетегіне кіретін редукторлар орындаушы біліктің бұрыштық

жылдамдығын қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығымен салыстырғанда

жоғарлататын

редукторлар және орындаушы механизмнің бұрыштық

жылдамдығын айналу моментінің өсуіне сәйкес төмендететін редукторлар

болып екі негізігі топқа бөлінеді.

Бірінші топтағы редукторларды жоғарғы жыламдықтағы

орындаушыларда қолданылады мысалға центрифугаларда. Электр

қозғалтқыштың максималды айналу жылдамдығы ротордың орталықтан тарту

күштері әсеріне, механикалық мықтылығына және айгөлектерінің тұрықтық

шыдамдылығына байланысты шектелген. Тербелмелі айгөлектің бетік

қозғалысының максималды сызықтық жылдамдығы 20 м/c аса алмайды.

Айгөлектің өлшемі үлкен болған сайын, оның максималды айналу

жылдамдығы төмен болады. Мысалға, тербелмелі айгөлектегі диаметрі 15 мм

біліктің максималды айналу жылдамдығы 2 айн/мин құрайды. Біліктердің

айналу жылдамдықтарын жоғарлату үшін сырғу айгөлектерінің орнына ауа

және магниттік ілгіштерді қолданылады. Магниттік ілгіштерінде ешқандай

орамалары жоқ тұрақты магнит түріндегі роторлы вентильді электр

қозғалтқыштар қолданыста бар. Осындай қозғалтқыштың максималды айналу

жылдамдығы 2 айн/мин құрайды. Бұл кез келген орындаушы

механизмге жеткілікті болып табылады. Жоғарғы жылдамдықтағы электр

қозғалтқыштардың пайда болуына байланысты жоғарлатқыш редукторлардың

электр жетегінде қолданылуын азайтты. Көп жағдайда электр қозғалтқыштың

білігі орындаушы білікпен тікелей жалғанады.

Орындаушы біліктің айналу жылдамдығын төмендеткіш редукторларды

электр қозғалтқыштың және жұмыс машинасының жылдамдықтарын

сәйкестендіру үшін электр жетегінде кеңінен қолданылады. Көпшілік

орындаушы механизмдердің жұмыстық айналу жылдамдығы төмен болып

табылады. Мысалға, күн энергиясын электрге және жылуға түрлендіретін

гелиоқондырғы сағаттың көрсеткішіндей күннің жылжуына байланысты

бұрылуын айтуға болады. Осындай құрылғыларда бірнеше жүз мыңдаған

берілістік қатынаспен төмендететін редукторлар қолданылады.

Электр жетектің анықталған қуаты мынаған тең:

Pанык = ω н * М н *η к . ц . ,

(1. 1)

мұнда ω н - қозғалтқыштың номиналды бұрыштық жылдамдығы, 1/c;

М н - қозғалтқыштың номинал моменті, Нм;

η к . ц . - қозғалтқыштың білігінен орындаушы білікке дейінгі, бұл

жерде редукторды ескерілген кинематикалық тізбектің ПӘК.

Белгілі анықталған қуаттағы электр жетектің қозғалтқыштың номинал

жылдамдығы төмен болған сайын қозғалтқыштың массасына және габаритіне

пропорционалды оның номинал қуаты да жоғары болады. Редукторлы

жоғарғы жылдамдықтағы электр қозғалтқыштың редуктордың шығыс

білігіндегі моментіне тең номиналды моменті баяу қозғалатын қозғалтқыштан

төмен.

Осындай қарапайым себепке байланысты массалық габаритті

көрсеткіштері өте ескерілетін жерлерде, мысалы самолеттік жабдықтарда

nн = 9000 −12000 айн/мин жоғарғы номиналды жылдамдықтағы электр

қозғалтқыштары қолданылады.

Редукторлардың кемшіліктеріне үйкелу бөліктеріндегі энергия шығыны,

кинеметикалық солқылдың болуы, механикалық қатаң байланыстылық; тістік

берілістік кедергілердің болуы жатады.

Осы кемшіліктерді қарастырайық:

Тегеріштің (шестерна) бір тістік жұбының ПӘК η т . б . = 0, 98. n тістік

жұпты құрайтын редуктордың ПӘК мынаған тең η р . т . = 0, 98n.

Бір тегерішті жұпты берілістің ПӘК мынаған тең η ч . б . = 0, 8. n тегерішті

жұпты берілістен тұратын редуктордың ПӘК η ч . б . = 0, 8 n .

Айта кететін жайт редуктордағы шығын электр жетегі редукторсыз

нұсқадағы баяу жүрістегі электр қозғалтқыштағы шығынан едәуір төмен

болады.

Тегергіш тістері арасындағы және біліктерді бір біріне орнықтырғанда

болатын саңылаулардан болатын кинематикалық солқыл электр жетекті

қосқанда және реверс кезінде және де статикалық жүктеменің моментінің

таңбасы өзгергенде байқалады. Электр қозғалтқыштың және орындаушы

механизмнің беріліс бұрыштарының және айналу жылдамдығының сәйкес

келмеуі, жоғарғы дәлдіктегі электр жетектерінде, мысалға кері байланыстағы

жүйелерде қолдануға болмайды. Сонымен қатар кинематикалық солқыл

механикалық беріліс кезінде соққылы жүктеме түрінде жұмыс істеуіне

әкеледі. Осы себептен электр жетегі, мысалға экскаватордың оңға және солға

бұрылысы кезінде алдымен солқылды режімді жұмыс істеп содан кейін

солқылдың шегі біткеннен кейін жұмыстық жағдайға көшеді.

Кіріс білігін бұрау арқылы шығыс білігіне жүктемелік моментті берген

белгілі бір бұрышқа бұрған кезде редукторда механикалық қатаңдық

байқалады.

ϕ бас . =

М

С ред .

(1. 2)

мұнда М - берілетін жүктемелік момент, Нм;

С ред - редуктордың механикалық қатаңдығы, Нм/рад.

Біліктерді бұрау редуктордың жүктелген бөліктерін деформациялау

арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда электр жетегін бір массалық жүйе ретінде

қарастыруға болмайды. Нақтыланған есептеулерде электр жетектің

механикалық бөлігін екі массалық жүйе ретінде қарастырылады - электр

қозғалтқыш және орындаушы механизм арасындағы қатаң элемент арқылы

жалғанады.

Жүйедегі элементтің қатаңдығы және кинеметикалық солқылы кейбір

жағдайда тұйықталған электр жетектерінде авто толқулардың пайда болуына

әкеледі. Редукторға келген кіріс білігінің айналысы бірқалыпты болады бірақ

одан шыққан бұрыштық айналыс бір қалыпты болмайды себебі тегергіш тіс

беттерінің идеалы тегіс еместігі әсерінен. Жоғарғы дәлдіктегі электр

жетектерінде бұндай жағдайды қолдану тиімді емес.

Көрсетілген кемшіліктерді жою үшін жоғарғы дәлдіктегі жүйелерде

редукторсыз электр жетектері пайдаланылады, бұл кезде бағасының өсуіне

және жалпы жасалған өнімнің массалық көлемдік көрсеткіштерінің өсуіне

қарамастан электр қозғалтқыштың білігі орындаушы білік ретінде жасалады.

Технологиялық үрдістің сапасын жақсарту мақсатында электр қозғалтқыштың

және орындаушы механизмнің жай-күйі туралы ақпарат алу үшін электр

жетегінде кері байланыстағы датчиктерді (КБД1) және (КБД2)

пайдаланылады.

Электр жетектердің жіктелуі

Әр түрлі электр жетектерін (ЭЖ) келесі белілері бойынша белгіленген

типтерге бөлуге болады.

1. Арналымы бойынша:

- негізгі қозғалыстағы ЭЖ;

- көмекші ЭЖ.

2. Механикалық жүйемен (МЖ) байланысы:

- топтық (бірнеше механизмге бір электр қозғалтқышы (ЭҚ) ;

- көп қозғалтқышты (бір білікке бірнеше ЭҚ) ;

- өзара байланысқан (бірнеше ЭҚ және МЖ, олардың жұмыс

органдарының жылдамдықтары, жүктемелері немесе жағдайлары берілген

қатынаста сақталып жұмыс істеледі) .

3. МЖ типі бойынша:

- редукторы бар;

- редукторы жоқ.

4. Токтың түрі бойынша:

- тока тұрақты токтағы;

- айнымалы токтағы.

5. Электр қозғалтқыштың типі бойынша:

- тәуелсіз қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш;

- тізбектей қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш;

- аралас қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш;

- үш фазалы қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқыш

- үш фазалы фазалық роторлы асинхронды қозғалтқыш;

- бір фазалы асинхронды қозғалтқыш;

- екі фазалы реттелетін асинхронды қозғалтқыш;

- сызықты асинхронды қозғалтқыш;

- үш фазалы синхронды қозғалтқыш;

- вентильді қозғалтқыш;

- (шаговый) қадамдық қозғалтқыш;

- арнайы қозғалтқыш.

6. Электр энергиясын түрлендіргіштің түрі бойынша:

- жартылай өткізгішті түрлендіргіш (тиристорлы, транзисторлы) ;

- электромашиналық түрлендіргіш (генератор, электромашиналық

күшейткіш) ;

- магитті күшейткіш.

7. Автоматтандыру денгейі бойынша:

- автоматтандырылмаған - қолмен басқарылатын;

- автоматтандырылған - оператормен берілген параметр бойынша

автоматты реттелетін электр жетегі;

- автоматты - электр жетекті басқару оператордың қатысуынсыз жүзеге

асырылады.

8. Басқару денгейі бойынша:

- реттелмейтін - жұмыстық жылдамдығы біреу, жетектегі параметрлері

сыртқы әсерлердің нәтижесінде өзгереді.

- реттелетін - жылдамдық басқарушы құрылғының әсерінен өзгереді;

-бағдарламамен басқарылатын - берілген бағдарлама бойынша жұмыс

істейді;

- өзгерісті бақылаушы - берілген сигналдың өзгерісін белгілі дәлдікпен

бақылайды;

- бейімделгіш - машинаның жұмыс істеу жағдайының тұрақты

болмауына байланысты