Шөпті дестеге жығу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Шамшидин Оразалы Мелісбекұлы

Алматы облысындағы Амиран -Агро ЖШС-де сүрлем дайындау, сақтау және оны тарату желісін жобалау

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Мамандығы 5В080600- Аграрлық техника және технология

Алматы 2017ж
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Инженерлік факультеті
Аграрлық техника және технология кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Алматы облысындағы Амиран -Агро ЖШС-де сүрлем дайындау, сақтау және оны тарату желісін жобалау

Беттер саны 71
Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны _________
Қосымшалар _____________

Орындаған: Шамшидин О.М.

2017 ж. "____" _____________ қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі Бекбосынов С.Б.
Жетекші Оспанов А.Т.

Арнайы тараулар кеңесшілері:
Конструкторлық Гасанов Х.М.
Еңбек қорғау Мұқатай Н.
Норма бақылау Бекенев А.И.
Сарапшы Суранчиев М.
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Инженерлік факультеті

Мамандығы: 5В080600-Аграрлық техника және технология

Дипломдық жобаны орындау
ТАПСЫРМАСЫ

Студент: Шамшидин Оразалы Мелісбекұлы

Жоба тақырыбы: Алматы облысындағы Амиран -Агро ЖШС-де сүрлем дайындау, сақтау және оны тарату желісін жобалау
Университет бойынша 2016ж __________________ № _____ бұйрығымен бекітілген
Дайын жобаны тапсыру мерзімі 2017ж __________________
Жобаның бастапқы деректері:
Жоба жайында отандық және шетелдік соңғы ғылыми жетістіктерді ескере отырып, заманауи озық технологиялар және машиналар мен жабдықтардың негізінде Амиран-Агро жеке шаруа серіктесіндеірі қара малдарға сүрлем дайындау толықрационды сусымалы азықтық даярлайтын және таратуды жобалау болып табылады. Шаруашылық жайлы толық мағлұматтар олардың есептеулері, еңбек және қоршаған ортаны қорғау.
Дипломдық жобада (жұмыста қарастыралатын тараулар мен сұрақтар (көкейкестілігі мақсат мазмұндамасы, жаңалығы, графикалық материалдар тізімі)
Графикалық материалдардың тізімдері:
Кіріспе
Дипломдық жоба тақырыптарды негіздеу
Амиран-Агро жеке шаруа серіктесі жайлы қысқаша мәліметтер
Жем шөп цехының технологиялық есептеулері
Конструкторлық жасалым
Еңбек қорғау
Жобаның техника-экономикалық көрсеткіштері
Қорытынды
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Назарбаев Н. Ә. Қазақстан - 2030 Егемен Қазақстан газеті, 28 қараша, 1998
2. Атыханов А. Қ , Нұртаев Ш.Н, Жұмадиев Т.Ж Мал шаруашылығын механикаландыру, Алматы 1997
3. Мельников С.В. Технологическое оборудование животноводческих ферм и комплексов - М:Колос,1984
4. Справочник зооинженера. Под редакцией М.И.Рыбакова -Алма-Ата: Кайнар,1991
5. Брагинец Н.В, Палишкин Д.А. Курсовая и дипломное проектирование по механизации животноводства-М: Агропромиздат,1992
6. Техника для фермерских (крестьянских)хозяйств. Учебное пособие. Под ред. Профессоров Г. А. Деграф и Ш.Н.Нуртаева Алматы: Издательства Агроуниверситет 1999
7. Фермерское дело. Учебник для ВУЗов. Под редакцией академика К.А.Сагадиева. Алматы. Агроуневерситет, 1999
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер

Жобаның арнайы тараулары бойынша кеңесшілері
Тарау
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Конструкторлық
Гасанов Х.М.
18.04.2017

Еңбек қорғау
Муқатай Н.
30.04.2017

Кафедра меңгерушісі Бекбосынов С.Б.
Жоба жетекшісі Оспанов А.Т.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент Шамшидин О.М.

Дипломдық жобаны орындау
ГРАФИГІ

Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі
Жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Кіріспе
15.01-25.01.2017

2
Дипломдық жоба тақрыптарды негіздеу
28.01-25.02.2017

3
Амиран-Агро жеке шаруа серіктесі жайлы қысқаша мәліметтер

03.03-27.03.2017

4
Жем шөп цехының технологиялық есептеулері
01.04-19.04.2017

5
Конструкторлық жасалым
20.04-30.04.2017

6
Еңбек қорғау
01.05-20.05.2017

7
Жобаның техника-экономикалық көрсеткіштері
20.05-22.05.2017

8
Қорытынды
22.05-25.05.2017

9
Пайдаланған әдебиеттер

Кафедра меңгерушісі Бекбосынов С.Б.
Жоба жетекшісі Оспанов А.Т.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент Шамшидин О.М.

МАЗМҰНЫ

К І Р І С П Е ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
1
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ТАҚЫРЫБЫН НЕГІЗДЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... .
9
1.1
Амиран-Агро ЖШС-гінде сурлем дайындау, сақтау және тарату желісін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

9
1.2
Сүрлем дайындау технологиясы және машиналары ... ... ... ... ... ... ... .
9
1.3
Жемшөп цехтарының конструктивтік - технологиялық сұлбаларын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

27
1.4
Амиран-Агро ЖШС-гі жайлы қысқаша мәліметтер ... ... ... ... ... ... . .
29
1.5
Жылжымалы азықтаратқыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
34
2
МАЛ АЗЫҒЫН ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ ТАРАТУДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕУЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

37
2.1
Малдарға азық әзірлеуге қойылатын талаптар және жобаланатын цехты сұлбасын негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

37
3
КОНСУРУКТОРЛЫҚ ЖАСАЛЫМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
48
4
ЕҢБЕК ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
63
5
ЖОБАНЫҢ ТЕХНИКА - ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ.
66

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
70

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
71

К І Р І С П Е

Соңғы жылдары мемлекет басшылығы ауыл шаруашылығы саласының дамуына үлкен көңіл бөліп келеді. Өткен 2012 - 2015 жылдардың Ауыл жылдары деп жариялануы, осы шараның аясында ірі - ірі мемлекеттік бағдарламалар мен заңдардың қабылданып, бұл маңызды құжаттардың қомақты қаржымен қамтамасыз етілуі соның айқын куәсі.
Осындай мемлекеттік қолдау және ауыл шаруашылығы саласында жүргізілген реформалар шараларының нәтижесінде ауыл экономикасы айтарлықтай алға басты. Өткен төрт жылда ондағы өндіріс көлемі 50 пайызға өсті. Оған 2006 жылы 45 миллиард теңгенің инвестициясы құйылды. Бұл 2002 жылғы көрсеткіштен 3 есе артық. Ауыл шаруашылығына салынған мемлекет қаржысының әр 1 теңгесі 6 теңгенің жеке инвестициясын тартып отыр. Бұл қабылданған жер, су, орман кодекстерінің және басқа да заңдардың нәтижелі жүзеге аса бастағанын көрсетеді [1].
Соңғы бес жылда өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіруде тұрақты өсу байқалады. Мысалы, күнбағыс - 2,6 есеге, мақта - 1,6 есеге, көкөніс - 1,7 есеге, қант қызылшасы 1,2 есеге өскен.
Мал шаруашылығы өнімдерінің негізгі түрлерін өндіру де өсіп отыр. Бұл өсу мал басының көбеюі мен өнімділігінің артуынан көрініс тапты. Былтыр ірі қара саны 2000 жылға қарағанда 29,7 пайызға, қой мен ешкі - 37,3 пайызға, шошқа - 25,6 пайызға, құс - 39,1 пайызға көбейді [2]. Дегенмен, малдың жалпы өнімділігі әлі де төмен, ол мал тұқымын асылдандыру ісінің және азықтандыру деңгейінің жеткіліксіз дамуына байланысты.
Республикамыздың ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу саласында бүгінгі таңда 3 мыңнан аса кәсіпорын жұмыс істеуде. Соңғы 5 жылда сүт және сүт өнімдерін өңдеу 1,6 есе, өсімдік майы - 3 есе, қант 1,9 есе өсіп отыр.
Қазақстан Республикасы президентінің елімізді бәсекеге барынша қабілетті елу мемлекеттің қатарына енгізу мақсаты мен республикамыздың Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымына кіргелі тұрған кезеңде - бәсекеге қабілетті ауылшаруашылық өнім-дерін өндіру, өндірістік процестерді кешенді механикаландыру мен автоматтандыру, заманауи озық технологиялар мен тиімді жұмыс істейтін машиналар мен агрегаттарды өндіріске енгізу өзекті мәселеге айналып отыр.
Бұл орайда қазір республикамызда жүзеге асырылып жатқан Мемлекеттік азық-түлік бағдарламасының құрамдас бөлігінің бірі мал шаруашылығы саласында атқарылар істердің ауқымы зор. Ал бұл бағдарламаны ойдағыдай жүзеге асырудың басты шарттарының бірі - мал шаруашылығын интенсивті дамыту. Малды аман сақтау мен оның өнімділігін арттыруда жемшөп қорының алатын орны өзгеше.
Осы кезге дейін қолданылып келне кейбір технологиялар мен техника жабдық-тары мал азығын дайындағанда қоректік заттардың 30 - 40% - на, каротиннің 70 - 90% - на дейін кеміп кетуіне жол береді. Сондықтан өндірілетін жемшөп сапасына ерекше назар аударылып отыруға тиіс [3]. Бұл ретте пішенді нәрлі күйінде жинауға, желдетіп кептіру әдісін кең қолдануға, пішендеме мен витаминді шөп ұнын, түйіршік және жентек мал азығын мол жасауға баса назар аударылуы қажет.
Тәжірибе мен ғылыми зерттеулердің нәтижесі көрсетіп отырғандай, жемшөпті тек қарапайым өңдеуден өткізудің өзі ғана (ұсақтау, турау, булау, азықты жылыту және басқалары) пішеннің сапасын жақсартып, оны жалпы 20 - 30% - ға дейін үнемдеуге мүмкіндік береді. Рацион малға керекті протеин, углевод, макро және микроэлементтермен сәй-кестендіріліп толықтырылған жағдайда, әдетте жұмсалып жүрген мал азығының 20 - 25% - ы үнемделетінін тәжірибе көрсетті. Физиологиялық жағынан дұрыс негізделген қоспа азықтың желінуі де әдеттегіден 15 - 20% жақсарады [3]. Малды нашар азықтандыру, керекті қоректік заттармен қамтамасыз етпеу оның өнімділігін кемітіп қана қоймай, ауруға шалдығуына да әкеп соғуы мүмкін. Ал керекті қоректік заттармен толық қамтамасыз ету малдың көптеген ауруларға, соның ішінде жұқпалы микроағзалар арқылы тарайтын ауруларға да шалдықпауына ең сенімді кепіл болып табылады.
Мал үшін ағаш, егіншілік және мал шаруашылықтары қалдықтарын витаминді қосымша азықтар ретінде өңдеп пайдалану ғылыми - техникалық прогресстің жетістіктерін ауыл шаруашылығына енгізудің маңызды жолдарының бірі болып табылады.
Біріншіден, өндірілген белокты азықтар малдың тәуліктік рационын байытып, олардың өнімділігін едәуір арттырса, екіншіден аталған салалардан түсетін органикалық қалдықтарды уақтылы өңдеп - пайдалану биосфераның таза сақталуына әсерін тигізеді.
Жемшөп базасын нығайтуда синтетикалық азотты заттарды экструдерленген қосымша азық түрінде пайдаланған өте тиімді екенін озат қожалықтардың тәжірибесі көрсетіп отыр. Аталған әдіспен витаминді қоспа азық дайындау нәтижесінде жергілікті арзан шикізат (туралған сабан, малдан қалған шөптер, т.б.) пайдаға асып, шаруашылықтарда өндірілетін ет, сүт және т.б. өнімдердің өзіндік құнын төмендетуге тікелей әсер етеді.
Дипломдық жобаның мақсаты - отандық және шетелдік соңғы ғылыми жетістіктерді ескере отырып, заманауи озық технологиялар және машиналар мен жабдықтардың негізінде Амиран-Агро жеке шаруа серіктесіндеірі қара малдарға сүрлем дайындау толықрационды сусымалы азықтық даярлайтын және таратуды жобалау болып табылады.

1. ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ТАҚЫРЫБЫН НЕГІЗДЕУ

1.1 Амиран-Агро ЖШС-гінде сурлем дайындау, сақтау және тарату желісін жобалау

Азық дегеніміз - құрамында органикалық және минералдық қоректі заттары бар, арнайы даярланған, малдың ағзасына және одан алынатын өнімге зиянды әсері жоқ мал азықтандыру өнімдері.
Физикалық күйі және энергетикалық құндылығына байланысты мал азығын көлемдік (1 кг массада 0,6 дейін азықтық бірлік) және дәнді (1 кг массада 0,6 жоғары а.б.) деп екіге жіктейді. Сонымен бірге, мал азығын органолептикалық және химиялық көрсеткіштері бойынша кластарға жіктейді.
Шығу тегіне қарай мал азықтары өсімдіктерден, жануарлардан және өнеркәсіптен алынатын деп негізгі үш топқа бөлінеді. Бұл топтар тиісінше мынадай топшаларға жіктеледі: ірі сабақты, құнарлы, дәнді, етті, сүтті, құрама азықтар, азықтық қоспалар, тамақ және техникалық өндіріс қалдықтары.
Сабақты азықтарда (пішен, сабан мен топан) мал толық қорытпайтын шикі жасунақтың мөлшері 25...40% - ға дейін барады. Сондықтан ірі азықтардың сіңімділігін жақсарту үшін оларды малға беруге әзірлегенде алдын ала ұсақтайды. Ұсақталған жемшөп неғұрлым жұғымды келеді, оны мал жақсы сіңіреді. Сонымен бірге ұсақталған жемшөп тасымалдауға, тиеп-түсіруге, таразылауға, араластыруға, бірқалыпты таратуға, әсіресе толық рационды қоспаларды даярлауға ыңғайлы келеді.Сабақты ірі азықтар ірі қара мал үшін 40...50 мм, жылқы үшін 30...40 мм, қой үшін 20...30 мм, қаракөл қойының қозылары үшін 3...9 мм, азықтық қоспа құрамына қосу үшін 5...10 мм мөлшерде туралады.

1.2 Сүрлем дайындау технологиясы және машиналары

Сүрлем дайындау технологиясы. Сүрлем - ауа жібермей таптау арқылы дайындалатын, ұзақ уақыт сақтау үшін ашытылған шырынды жемшөп. Сүрлемге салынатын балуса түріне қарай жүгері,күнбағыс, сұлы, сиыржоңышқа cүрлемі деп бөлінеді. Құрамында каротин, С дәрумені, аздаған мөлшерде суда еритін қант, органикалық - сүт (2%-ға дейін) және сірке (0,6%-ға дейін) қышқылдары, кейбір түрлерінде пропион, валериан, т.б. қышқылдары кездеседі. Сүрлемді дайындау және сақтау технологиясы бұзылған жағдайда май қышқылы пайда болады. Сүрлемнің құрамында қышқылдардың болуы малдың ас қорыту органдарының қызметін жақсартады, ішек-қарын сөлі көбірек бөлінеді, азық жақсы қорытылады. Сүрлемде пішенге қарағанда қоректік заттар өте көп, каротин толық сақталады. Оның құнарлылығы өсімдіктің түріне, жинау мерзіміне, оны дайындау және сақтау әдістеріне байланысты.

Сурет 1. Сүрлемді таптау кезі.
Өнімділігі жоғары сүрлем алу үшін жүгері дәнінің балауыздана-сүттеніп піскен кезінде, күнбағысты гүлдей бастағанда, сиыржоңышқа-сұлы және бұршақ-сұлы қоспаларын бұршақтары пайда болғанда, шабындық шөптерін масақтануы басталғанда, көпжылдық шөптердің көшетінен шөпті масақтана бастағаннан гүлдегенге дейін, бөрібұршақты сүттеніп піскен кезінде жинайды. 100 кг күнбағыс сүрлемінде 16 азықтық өлшем және 1,4 кг қорытылатын протеин, сәйкесінше жүгері сүрлемінде 20 және 1,4 кг; жоңышқа сүрлемінде 18 және 2,9 кг болады. С-нің түсі ашық қоңыр, сарғыш келеді. Қатты күйген сүрлемнің түсі қара қоңыр болады. Ашытылған капустаның, тұздалған көкөністің, бұзылған кезде - бұзылған балықтың, қидың иісі болады.

Сурет 2. Сүрлем сақтау орны
Ылғалдылығы 60% болатын сүрлемнің қышқылдығы (рН) 4,0 - 4,2. С. ауыл шаруашылығы малдарының барлық түріне беріледі. Бордақылайтын және сүтті сиырлардың азық рационының 50%-ын сүрлем құрайды. Сапалы сүрлем әзірлеу үшін балаусаны дер кезінде сүрлем қоймасына жеткізіп, тығыздап салады да, үстін ауа, су өтпейтіндей етіп жабады. сүрлемнің ішкі қабатының температурасы 30 - 35 оС-тан аспау керек. Пішеннің азықтық құнарлылығы өсімдіктердің ботаникалық құрамына, шөпті ору мерзіміне және дайын-дау мен сақтау ерекшеліктеріне байланысты. Пішенді екпе және табиғи шөптерден дайындайды. Мал астық және бұршақ тұқымдас шөптердің қоспаларынан дайындалған пішенді сүйсініп жейді. Шөп пен пішенді негізгі өсімдіктердің жетілуінің белгілі - бір фазаларында: бұршақ тұқымдастарды - шанақтану, яғни гүлдену алдындағы кезеңде, астық тұқымдастарды - масақтану кезеңінде дайындайды.
Пішеннің мөлшері мен сапалылығы шөпті ору биіктігіне байланысты болып келеді. Шөпті 4 - 5 см биіктікте ору тиімді, ал жер бедері тегіс болмаған жағдайда ол 6 - 7 см - ге дейін жетуі мүмкін. Шөп ору кезінде өнімнің 15 - 30% жоғалтылады, әрі пішеннің сапасы төмендейді. Шөпті 1 см биік ору - пішен өнімділігінің 5% ысырабына әкеліп соқтырады.
Сүрлем - ауа жібермей консервілеу арқылы дайындалатын, ұзақ уақыт сақтау үшін ашытылған шырынды жемшөп. Сүрлемге салынатын балауса түріне қарай жүгері,күнбағыс, сұлы, сиыржоңышқа cүрлемі деп бөлінеді.
Құрамында каротин, С дәрумені, аздаған мөлшерде суда еритін қант, органикалық - сүт (2%-ға дейін) және сірке (0,6%-ға дейін) қышқылдары, кейбір түрлерінде пропион, валериан, т.б. қышқылдары кездеседі. Сүрлемді дайындау және сақтау технологиясы бұзылған жағдайда май қышқылы пайда болады. Сүрлемнің құрамында қышқылдардың болуы малдың ас қорыту органдарының қызметін жақсартады, ішек-қарын сөлі көбірек бөлінеді, азық жақсы қорытылады. Сүрлемде пішенге қарағанда қоректік заттар өте көп, каротин толық сақталады. Оның құнарлылығы өсімдіктің түріне, жинау мерзіміне, оны дайындау және сақтау әдістеріне байланысты. Өнімділігі жоғары сүрлем алу үшін жүгері дәнінің балауыздана-сүттеніп піскен кезінде, күнбағысты гүлдей бастағанда, сиыржоңышқа-сұлы және бұршақ-сұлы қоспаларын бұршақтары пайда болғанда, шабындық шөптерін масақтануы басталғанда, көпжылдық шөптердің көшетінен шөпті масақтана бастағаннан гүлдегенге дейін, бөрібұршақты сүттеніп піскен кезінде жинайды. 100 кг күнбағыс сүрлемінде 16 азықтық өлшем және 1,4 кг қорытылатын протеин, сәйкесінше жүгері сүрлемінде 20 және 1,4 кг; жоңышқа сүрлемінде 18 және 2,9 кг болады. С-нің түсі ашық қоңыр, сарғыш келеді. Қатты күйген сүрлемнің түсі қара қоңыр болады. Ашытылған капустаның, тұздалған көкөністің, бұзылған кезде - бұзылған балықтың, қидың иісі болады. Ылғалдылығы 60% болатын сүрлемнің қышқылдығы (рН) 4,0 - 4,2. С. ауыл шаруашылығы малдарының барлық түріне беріледі. Бордақылайтын және сүтті сиырлардың азық рационының 50%-ын сүрлем құрайды. Сапалы сүрлем әзірлеу үшін балаусаны дер кезінде сүрлем қоймасына жеткізіп, тығыздап салады да, үстін ауа, су өтпейтіндей етіп жабады. сүрлемнің ішкі қабатының температурасы 30 - 35 оС-тан аспау керек.

Сурет 3. Шөпті дестеге жығу

Сусымалы пішен (4-сурет).Сусымалы пішенді дайындаудың технологиялық процесі былайша жүргізіледі: шөпті ору, жаныштау, аударып-қопсыту, дестелерге тырмалау, шөмелелеу, тасымал көлігіне тиеу, тасымалдау және маялау. Ылғалдылығы 40 - 50% - ға дейін дегдіген шөпті дестелерге тырмалайды. Ылғалдылығы 30 - 35% пішенді ПК - 1,6А дестежиғыш-шөмелегішпен шөмелелейді.

Көк балаусаны жаныштамай ору

Көк балаусаны жаныштап ору

Қопсыту

Ылғалдылығы 30 - 35% дегдіген шөпті тырмалау

Ылғалдылығы
30-35% шөпті жинау және тасымалдау көлігіне тиеу
Ылғалдылығы 18% шөпті жинау және шөмелелеу
Ылғалдылығы 30-35% шөпті жинау және шөмелелеу
Ылғалдылығы
18% шөпті жинау және тасымалдау көлігіне тиеу

Шөмелелерді жинау және тасымал көлігіне тиеу

Шөмелелерді сақтау орнына жеткізу

Ылғалдылығы
18% шөпті
маялау
Ылғалдылығы 30-35% шөпті ашық желдету
алаңшасына маялау
Ылғалдылығы 30-35% шөпті
сарайдың желде-ту алаңшасына жинау
Ылғалдылығы 30-35% шөпті
сарайға жинау

Шөпті 16-18% ылғалдылыққа дейін
еріксіз желдету

Сақтау
Шөпті екпіндете

Сурет4. Сусымалы пішен дайындау сұлбасы

Желдету тәсілімен кептіру. Көк балаусаның егістікте дегду мерзімін қысқартуға және биохимиялық процестердің әсерінен құнарлы заттардың жоғалуын азайту үшін, қыздырылмаған немесе қыздырылған ауамен екпіндете желдету тәсілі қолданылады.
Сусымалы пішен дайындау үшін шөпті шалғыжол мен дестелерде
40 - 45% ылғалдылыққа дейін, ал престелген пішен алу үшін 35% ылғалдылыққа дейін дегдітеді.
Пішенді сарайда, бастырма астында немесе ашық алаңшаларда екпіндете желдетеді. 35 - 45% ылғалдылыққа дейін дегдіген биіктігі 2 м массаны ауатартқыш жүйеге жайғастырып, ауа жібере бастайды.
Пішен қоймаларында пішенді қабаттап (қабат биіктігі 1,5 - 2м) кептіреді. Масса бетінің ылғалдылығы 25 - 30% - ға жеткенде келесі қабатты жайғастырады. Ауаның температурасы 200С - тан төмен және салыстырмалы ылғалдылығы 75% - дан жоғары болғанда ауаны қыздырады. Алғашқы екі тәулікте желдеткіштер тоқтаусыз, ал кейін тек қана күндіз жұмыс істейді. Жаңбырлы күндері пішеннің өздігінен қызуын болдыр-мау үшін желдеткіштер 1 ...2 сағат жұмыс істеп, 5 - 6 сағат үзіліс жасайды.
Престелген пішен (1 - сурет). Сапасы жоғары престелген пішен алудың маңызды шарты - ылғалдылығы біркелкіленген өсімдік массасының біртекті болуы. Бұл шарт орындалмаған жағдайда пішен көгеруі мүмкін.
Престелген пішеннің тығыздығы оның ылғалдылығына байланысты болады. 20 - 22% ылғалдылыққа дейін кептірілген пішенді 180 - 200 кгм3 тығыздықпен, ал ылғалдылығы 30 - 35% пішенді 100 - 130 кгм3 тығыздықпен престейді. Бұл жағдайда тайланған пішен екпіндете желдетумен кептірілуі тиіс.
Престелген пішен дайындау технологиясының сусымалы пішен дайындау технологиясынан бірқатар артықшылықтары бар. Престелген пішен дайындау кезінде механикалық шығындар 2 ... 2,5 есе азаяды. Престелген пішенде қоректік заттар, витаминдер және дәмдік қасиеттері жақсы сақталады. Престелген пішен сақтау кезінде аз көлем алады, оны тасымалдау үшін шығындар аз жұмсалады.
Ұсақталған пішен. Ұсақталған пішенді дайындау технологиясы сусымалы пішен дайындау технологиясына ұқсас. Дестелердегі 35 - 40 % дегдіген шөпті 8 - 15 см бөліктерге ұсақтап, тасымал көлігіне тиейді де, пішен қоймаларына жеткізген соң екпіндете желдетіп қосымша кептіреді. Ұсақталған массаның сақтауға жайғастырғандағы тығыздығы 100 - 120 кгм3 болады, бұл сусымалы пішенді сақтауға қарағанда қойманың көлемін 1,5 - 2 есе қысқартуға септігін тигізеді.
Бұл технология пішенді даярлау, сақтауға жайғастыру және малға тарату процестерін толық механикаландыруды қамтамасыз етеді.
Ұсақталған пішен дайындаудың еңбек шығындары сусымалы немесе престелген пішен дайындаумен салыстырғанда екі есеге қысқарады.

Көк балаусаны жаныштап ору

Көк балаусаны жаныштамай ору

Аудастырып қопсыту

30 - 35% ылғалдылыққа дейін дегдіген шөпті дестелеу

Ылғалдылығы
30 - 35% шөпті жинау жәнепрестеу
Ылғалдылығы
18% шөпті жинау, престеу
және тиеу

Ылғалдылығы
18% шөпті жинау және престеу
Ылғалдылығы
30 - 35% шөпті жинау, престеу
және тиеу

Бумашөпті жинау және тасымал көлігіне тиеу

Бумашөптерді сақтау орнына жеткізу

Ылғалдылығы
18% бумашөпті
сақтау
қойма
сына
жайғастыру

Ылғалдылығы
18% бумашөпті
маяларға жайғастыру
Ылғалдылығы
30 - 35% бумашөпті
сақтау қоймасын-дағы желдету
алаңшаларына
жайғастыру

Ылғалдылығы
30 - 35%
бумашөпті
ашық желдету
алаңшаларына
жайғастыру

Бумашөптерді 16 - 18% ылғалдылыққа
дейін екпіндете желдетіп кептіру

Сақтау

Сурет 5. Престелген пішен дайындау сұлбасы

Пішен дайындайтын машиналар. Пішен дайындау жұмыстары кезінде шөп орғыштар, орғыш-жаншығыштар, тырмалар, десте аудар-ғыштар, пресс - жинағыштар, жинағыш - шөмелегіштер, жинағыш-маялағыштар, бума жайғастырғыштар, мая тасығыштар, тасымал көлігі және басқа да машиналар қолданылады.

Көк балаусаны жаныштамай ору
Көк балаусаны жаныштап ору

Аударыстырып - қопсыту
Ылғалдылығы 35-40% дегдіген шөпті тырмалап, дестелеу
30-40% ылғалдылыққа дейін дегдіген шөпті жинап, ұсақтап және тасымал көлігіне тиеу
Ұсақталған шөпті сақтау орнына жеткізу
Сарайға
жайғастыру
Мұнараға жайғастыру
Ұсақталған пішенді 16 - 18% ылғалдылыққа дейін екпіндете желдетіп қосымша кептіру

Сақтау

Сурет 6. Ұсақталған пішен дайындау сұлбасы

Шөп орғыштар. Шөп орғыштар екпе және табиғи шөптерді оруға, оларды шалғыжолға немесе дестеге жайғастыруға арналған.
Шөп орғыштар былайша жіктеледі: энергия алу көзі бойынша - ат (К - 1,4), тракторлы (КС - 2,1 және т.б.) және өздігінен жүретін (СКП - 10 және т.б.) шөп орғыштары; тракторға агрегатталу тәсілі бойынша тіркемелі(КП - 6,0) жартылай аспалы (КДП - 4,0) және аспалы (КНФ - 6,0) шөп орғыштар; кескіш аппараттарының саны бойынша - бірбілеулі (КС - Ф - 2,1), екібілеулі (КД - Ф - 4,0) және үшбілеулі (КП - Ф - 6,0) шөп орғыштар; кескіш аппараттың тракторға орналастырылуы бойынша - фронтальды (КНФ - 1,6), ортаңғы және артқы аспалы (КС - 2,1) шөп орғыштар; кескіш аппараттардың жұмыс әрекетіне байланысты - ілгері - кейінді қозғалатын (пышақ түріндегі), роторлы (КИР - 1,5М) және ротациялы (КРН - 2,1А) шөп орғыштар.
КС - Ф - 2,1Б шөп орғышы екпе және табиғи шөптерді, бұршақ тұқымдас дақылдарды оруға арналған. Ол мынадай бөліктерден: жетегі бар рамадан, кескіш аппараттан, тартқыш штангадан, бұлғақтан, кескіш аппаратты көтеру механизмінен және карданды берілістен тұрады (7 - сурет).
Рамаға бірбілеулі кескіш аппарат топсалы түрде бекітіледі. Кескіш аппарат ішкі және сыртқы табандыққа тіреліп тұрады. Білеуде қарсы-кескіш пластиналары бар саусақтар бекітілген.

а - жалпы көрінісі, б - саусақ және сегмент, в - бұлғақ, 1 - саусақты білеу,
2 - пышақтың бастиегі, 3 - қуыс шар, 4, 10 - ішкі және сыртқы табандық,
5 - айырғыш шыбық, 6 - саусақ, 7 - сегмент, 8 - саусақтың құлақшалары,
9 - саусақтың өсіндісі, 11 - пышақты қысқыш, 12 - үйкеліс пластинасы,
13 - қарсыкескіш пластина, 14 - пышақтың арқалығы, 15 - бұрандама,
16 - бұлғақтың қалақшалары, 17 - букса

Сурет7. КС - Ф - 2,1Б шөп орғышының кескіш аппараты

Шөп орғыш - жаныштағыштар. Шөп массасының едәуір бөлігі оның құнарлы жеріне - жапырақтарына (әсіресе бұршақ тұқымдастар-дың) келеді. Дестеде ол сабақтарға қарағанда тез кебеді. Ылғалдылығы қалыпты пішен алу үшін, шөпті шалғыжолда сабақтары кепкенге дейін қалдырады. Бұл мерзімде күн сәулесінің, шықтың, жауын-шашынның әсерінен каротин ыдырайды, ал аударыстыру және тырмалау процес-терінде шөп кепкен жапырақтарын жоғалтады. Аңызда шөпті кептіру мерзімін мейлінше қысқарту үшін, оның сабақтарын жаныштайды. Жанышталған шөптің кебуі жеделдейді, бұл пішендегі каротин мен протеиннің мөлшерін едәуір молайтады.

Кесте 1.
Шөп орғыштардың техникалық сипаттамасы

Көрсеткіш
КП-Ф-6,0
КД-Ф-4,0
КС-Ф-2,1Б
КРН-2,1А

КПС-5Б
КПРН-3,0А
Алым ені, м
6
4
2,1
2,1
5
3
Жылдамдығы, кмсағ:
жұмыстық
транспорттық

2,6

2,6

12

15

10

15

5,6
8,3
30
30
20
25
Өнімділігі, гасағ:
негізгі уақыттық
пайдалану

5,4

3,54

2,52

3

4,8

4,5

3,8
2,4

3,24
Шөпті кесудің бекітілген биіктігі, мм:
табиғи шөп
екпе шөп

6010

6010

60

6020

60

60

8010
8010
60
8020
60
60
Массасы, кг
1160
640
225
530
6600
1450
Агрегаттаушы трактордың тарту класы
0,9
1,4
0,9
1,4
0,6
0,9
1,4
0,9
1,4
өздігінен
жүретін

1,4

Кескіш жұмыс органының түріне байланысты ротациялы және тұтас кескіш аппаратты орғыш - жаныштағыштар болады. Орғыш - жаныштағыштардың техникалық сипаттамасы 5.3 - кестеде берілген.
Ротациялы КПРН - 3,0А орғыш - жаныштағышы бұршақ және бұршақ - астық тұқымдас екпе шөптерді орумен бірге сабақтарын жаныштап, ені 1,2 м дестелерге жинауға арналған. Жұмыс органдары тарту класы 1,4 - тракторлардың қуат алу білігімен қозғалысқа келтіріледі.

Кесте 2.
Орғыш - жаныштағыштардың техникалық сипаттамасы

Маркасы
Қозғалтқыш
қуаты, квт
(трактордың
тарту класы)
Өнімділігі,
гасағ
Алым ені, м
Жұмыс
жылдамдығы,
кмсағ
Кесу
биіктігі
Роторлар саны
Массасы, кг
2 Кестенің жалғасы

Өздігінен жүретін:
КПС - 5Б
КПС - 5Б - 1
КПС - 5Г

59

4,8

5,0

10

60

-

1760

59
3
2,9
10
60
-

59
2,55
4,2;5,0
10
60
-

Стриж-2400
51,5
2,5
3,0;3,4
9
60
6
1000
Тіркемелі:
КПРН - 3,0
ПН - 530

(1,4)

4,5

3,0

15

60

6

1450

(1,4)
2,8
3,6
10
50 - 60
-
2100

Орғыш (8 - сурет) мынадай бөліктерден тұрады: екідоңғалақты рама, карданды берілісті тіркес, қалбағай, кескіш және жаныштағыш аппараттар, дестелегіш құрылғы.

Сурет8. КПРН - 3,0А орғыш - жаныштағыш жұмысының сұлбасы
1,4 - кескіш және жаныштағыш аппараттар, 2 - майыстыру білеуі,
3 - қалбағай, 5 - дестелегіш құрылғы

Кескіш аппараты КРН - 2,1А орғышының кескіш аппаратына ұқсас, тек төрт ротордың орнына айналу жиілігі 1950 мин-1 алты ротор орнатылған. 12 кмсағ жылдамдықпен жұмыс істеген кезде ротордың әрқайсысына бір пышақ, ал қарама - қарсы жағынан - баланс, 12 кмсағ - тан жоғары жылдамдықпен жұмыс істегенде екі пышақтан орнатады. Ору биіктігін табандықпен 50 - 80 мм төңірегінде қояды.
Қалбағай орта және шеткі дискілер орнатылған білік түрінде жасал-ған. Дискілермен сфералы сырғанау мойынтіректері арқылы серіппелі саусақтары бар төрт тырнауық жалғанған. Тырнауықтың ұшында жүгіріс жолының ойығына орнатылған шығыршықты жұдырықша бекітілген. Жүгіріс жолының пішіні - шөпті кескіш аппаратқа, ал кесіл-ген массаны - жаныштағыш талқыларға жеткізуді оңтайландырады. Қалбағайдың айналу жиілігін (45 - тен 75 мин- ке дейін) жетекші жұлдызшаны алмастыру арқылы өзгертеді.
Жаныштағыш аппарат қырлы екі болат талқыдан тұрады. Олардың бір-біріне қысылуын жоғарғы талқы ұшын көтеретін механизм реттейді. Ол жоғарғы талқы мойынтіректерінің корпусымен иінтірек арқылы жалғанған серіппелер жұбынан тұрады.
Дестелегіш құрылғы массаның жаныштағыш талқыдан шығатын жеріне орналасқан. Оның құрамына жоғарғы табақша, оң және сол жақтаулар кіреді. Табақша рамаға қатаң бекітілген. Әрбір жақтаудың алдыңғы жағы қозғалмайтын өске топсалы түрде бекітілген, артқы жағы жоғары табақшада бұрандамамен екі жағдайда бекітілуі мүмкін.

Сурет 9.Орылған дестелерді турап машинаға басу

Өздігінен жүретін КПС - 5Б орғыш - жаныштағышы өздігінен жүретін шасси және орақтан тұрады (10 - сурет).Оның негізгі жұмыс органдары: кескіш аппарат, қалбағай, шнек, жаныштағыш аппарат және дестелегіш.

1 - өздігінен жүретін шасси, 2 - орақ, 3 - дестелегіш құрылғы, 4 - жаныштағыш аппарат, 5 - шнек, 6 - қалбағай, 7 - майыстыру білеуі,
8 - кескіш аппарат
Сурет 10. КПС - 5Б орғыш - жаныштағышы
Жұмыс процесінде қалбағай (6) шөпті кескіш аппаратқа (8) жеткі-зіп, кесу кезінде сүйемелдейді де, кесілген шөпті шнекке (5) жібереді. Шнек орылған массаны жаныштағыш аппаратының (4) енгізу қылтасы-ның еніне дейін кішірейтіп, орақтың ортасына жылжытады. Аппараттың талқылары сабақтарды жаныштап - сындырады, бұл сабақтар бұдан кейін жоғары жылдамдықпен дестелегіш құрылғыға түседі. Құрылғы жанышталған массаны қысып, дестеге түсіреді. Жұмыс органдары қуаты 58,9 кВт Д - 240 дизелімен қозғалысқа келтіріледі. Оператор кабинадан орақты гидроцилиндрлердің көмегімен көтеріп - түсіреді.
Тіркемелі КПВ - 3,0 орғыш - жаныштағышының жұмыс істеу реті де осындай.
Тырмалар. Шөптің кебуін тездету үшін орғаннан соң 2..4 сағаттан кейін аударыстырып - қопсытады, ал қажетті ылғалдылыққа дейін кептіру үшін тырмалармен дестелерге жинайды. Дестелерге жинау түріне байланысты тырмалар көлденең және бүйірлі болып келеді. Бүйірлі тырмалар жұмыс органдарының түрі бойынша доңғалақты - саусақты және роторлы тырмалар болып жіктеледі.Тырмалардың техникалық сипаттамасы 3 - кестеде берілген.

Кесте 3
Тырмалардың техникалық сипаттамасы

Көрсеткіш
ГП-Ф-6
ГП-Ф-10
ГП-Ф-16
ГВК-6А
ГВР-6Б
Алым ені, м
6
10
16
6
6
Жұмыс жылдамдығы, кмсағ
9
9
9
6
12
Өнімділігі, гасағ
5,4
9
14,4
3,6
7
Жұмыс секцияларының саны
2
2
4
2
2
Дестенің ені,м
1,3
1,3
1,3
1,2
1,4
Массасы, кг
500
850
1360
980
950
Агрегаттайтын трактордың
тарту класы
0,6
0,9
0,9
0,9
0,9

0,9
1,4
1,4
1,4
1,4

Доңғалақты - саусақты ГВК-6,0Атырмасы шалғыжолдағы шөпті қопсытуға, пішенді дестеге жинауға, дестелерді аудастыруға ар-налған (11-сурет). Тырманың негізгі бөліктері: екі (оң және сол) бір-дей секция және екі ортаңғы доңғалақты (5) тіркегіш (8). Әрбір секция үш пневматикалық доңғалақтан (1), рамадан (2), серіппелі саусақтары бар алты тырмалау доңғалағынан, тірек құбырынан, алдыңғы (3) және артқы (4) білеуден, жұмыс доңғалақтарын көтеру механизмінен тұрады. Жұмыс доңғалақтары топырақпен ілінісу күшінің арқасында айналады.

а - доңғалақты - саусақты ГВК - 6 тырмасы, б - тырмалау қондырғысы,
в - қопсыту қондырғысы, г - роторлы ГВР - 6 тырмасы, 1 - тірек доңғалағы,
2 - секциялар рамасы, 3, 4 - алдыңғы және артқы білеулер, 5 - ортаңғы саусақты доңғалақ, 6 - бүйірлі саусақты доңғалақ, 7 - жылжымалы тартпа, 8 - тіркеме, 9 және 11 - дестелегіш қалқаншалар, 10 - көлденеңше, 12 - тырнауық, 13 - ротор, 14 - саусақтар, 15 - тіркес

Сурет 11. Бүйірлі және роторлы тырмалар

Пішенді дестелеу үшін секцияларды қозғалыс бағытына 45 бұрыш-пен орналастырады. Бұл кезде тырмалау доңғалақтары секция жасайтын бұрыштың ішінде орналасып, тракторға қарай бағытталады. Қопсыту үшін секцияларды тірек құбырларының топсасына айналдыра 90 бұрышқа бұрады. Оң және сол секциялар бөлек жұмыс істей алады. Дестелерді аударыстыру тырмалау кезіндегі сияқты бір секциямен атқарылады.
Пішенді дестелерден жинау үшін ПК - 1,6А жинағыш-шөмелегіші, ТП - Ф - 45 жинағыш-жартылай тіркегіші, СПТ - 60 жинағыш-маялығышы және т.б. машиналар қолданылады.
Фронтальды - аспалы ПФ - 0,5 тиеуіш - мая салғышы шөме-лелерді тасымал көлігіне тиеуге және пішенді маялауға арналған (12-сурет).
Ол тырмалау (1) және лақтыру (2) торларынан, итергіш арқалықтан (3), тартпалы көтеру рамасынан (5), тіреуіш (9) және алдыңғы (12) рамадан, тракторға орнатылған қиғаш тіректерден (8) тұрады.
Пішенді маялағанда тырмалау (1) торын шөмеленің алдындағы жер-ге түсіріп, лақтыру (2) торын көтерген соң трактордың қозғалысымен тырмаларды шөмеленің астына кіргізеді. Лақтыру торын төмен түсіріп, шөмелені көтерген соң, оны маяның үстіне апарып жайғастырады. Лақтыру торын көтеріп, итергіш арқалықпен шөмелені тордан түсіреді. Шөмеле көтерудің ең жоғары биіктігі - 7...8 м.

1, 2 - тырмалау және лақтыру торлары, 3 - итергіш аралық,
4, 7 - көтеру гидроцилиндрі, 5 - көтеру рамасы, 6 - тартпа, 8 - қиғаш тірек,
9, 12 - тіреуші және алдыңғы рамалар, 10 - шөміш, 11 - гидрожүйе

Сурет 12. ПФ - 0,5 тиеуіш - мая салғышы

Пішен жинаудың ұтымды да тиімді тәсілі - шөпті дестелерден жинаумен қатар оны престеу болып табылады.
Пішенді престеу және бумашөпті тасымал көлігіне тиеу үшін арнайы машиналар қолданылады (5.6 - кесте).
ПС - 1,6пресс-жинағышы пішен мен сабанды дестелерден жинап, тығыздығы орташа бумаларға престеуге арналған. Мұнда масса престегіш камераға бүйірінен (жанынан) беріледі.
Бумаларды орау үшін термиялық өңделген, диаметрі 2 мм сым (ПС - 1,6А) немесе диаметрі 2,5 мм арнайы жіп (ПС - 1,6Б) қолданылады

Кесте 4.
Пресс - жинағыштардың техникалық сипаттамасы

Көрсеткіш

ПС - 1,6

ППЛ - Ф - 1,6М

ПКТ - Ф - 2,0

ПРП - 1,6

ПР - Ф - 750
Алым ені, м
1,6
1,6
20,2
1,6
1,65
Престеу
тығыздығы, кгм
100...200
100...200

100...200
120...200
4 кестенің жалғасы

Өткізу қабілеті, кгс
8
8
10+0,5
7,5
7,5
Ораманың өлшемдері, м:
ұзындығы
ені
биіктігі
диаметрі

0,8...1

0,5...1

1,2...2,4

1,4 дейін

1,5

0,5
0,5
1,2
-
-

0,36
0,36
1,1
-
-

-
-
-
1,5 дейін
1,8
Жұмыс
жылдамдығы, кмсағ

12

9

12

9

9
Массасы, кг:
ораманың
пресс-жинағыштың
36 дейін
36 дейін
500 дейін
500 дейін
450...750

1900
210060
6300
193060
215060

Агрегаттың қозғалуы кезінде жинағыш (1) пішенді дестеден іліп алып, қабылдау камерасына (3) жібереді. Бұдан кейін поршеннің бос жүрісінде буып - түюшілер пішенді престеуші камераға (4) береді, ал поршень (5) жұмыс жүрісінде пішеннің бұл массасын престейді (13 - сурет).Бума поршеннің бірнеше жүрісінен кейін пішінделеді де, жіппен немесе сыммен екі рет оралып, келесі бумамен итеріліп прес-тегіш камерадан науа арқылы жерге түседі.

1 - жинағыш, 2 - буып - түюшілер, 3 - қабылдау камерасы,
4 - престеу камерасы, 5 - поршень
Сурет 13. ПС - 1,6 пресс - жинағышы

Аспалы науа қолданылса, бума бірден тасымал көлігіне тиеледі.
Жұмыс органдары тарту класы 1,4 трактордың қуат алу білігінен іске қосылады. Агрегаттың өнімділігі - 15 тсағ.
ПРП-1,6 пресс-жинағышы пішенді дестелерден жинауға және ци-линдр пішінді бумаларды автоматты түрде байлап престеуге арналған. Жұмыс органдары тарту класы 1,4 трактордың қуат алу білігімен іске қосылады. Өнімділігі - 15 тсағ.
Жұмыс істеу кезінде жинағыш (1) шөп массасын тасымалдағыш - қоректендіргішке (10) береді (13-сурет).Масса қоректендіргіш (10) пен престеуші белдіктер барабанының (2) арасынан өтерде алдын ала нығыздалып, белдіктер арасындағы тұзаққа түседі. Белдіктердің әсері-мен масса орамаға жиналады. Орама белгілі өлшемдерге жеткен кезде, байлау аппаратының автоматы іске қосылып, трактор кабинасындағы шам жанады да, тракторшы агрегатты тоқтатады. Ораманы байлайтын ине тасымалдағыш - қоректендіргіштің үстінде орналасқан. Байлау аппа-раты іске қосылғаннан кейін ине төмендеп, ұзындығы 300...400 мм жіп-тің ұшын тасымалдағышқа береді. Престегіш белдіктермен айналатын орамаға жіп орама бойымен қозғалатын ине арқылы байланады. Қозға-лыс тоқтар алдында, ине жіпті қозғалмалы және қарсыкескіш пышақ-тардың арасындағы ойыққа салған соң, жіп кесіледі де ине бастапқы жағдайына оралады. Артқы жақтау (7, клапан) ілгешектен босап, серіп-пенің күшімен жоғары көтерілген соң, орама жерге түсіріледі. Осыдан соң гидроцилиндрлер (6) созғыш рамканы (3) бастапқы жағдайына әкеледі. Престегіш белдіктер тартылып, клапан жабылады. Белгі беру шамы өшеді де, тракторшы агрегатты қозғалтады.
Ірі көлемдегі тікбұрышты бумалар мен орамаларды тасымал көлігіне ПФ - 0,5 тиеуішінің көтеру рамасына қондырылған ППУ - Ф - 0,5 немесе ПТ - Ф - 500 тетіктерімен тиейді.
Сабақты ірі азықтарды ұсақтау үшін ИГК - 30Б және Волгарь-5 ұсақта-ғыштары, ИРТ-65, ДИП-2 ұсақтағыш-жармалағыштары, ИСК-3А ұсақтағыш - араластырғышы, РСС-6Б сабан - сүрлем турағышы және т. б. қолданылады.
Дәнді азықтарға астық және бұршақ тұқымдас дақылдардың дәндері, өнеркәсіп өндірісінің қалдықтары (кебек, күнжара, азық ұндары және т.б.) жатады. Зоотехникалық талаптарға байланысты дәнді азықтарды даярлау технологиясына мынадай операциялар кіреді: бөгде қоспалардан тазарту, ұсақтау, мөлшерлеу, араластыру және түйіршіктеу.
Дәнді азықтарды топырақтан, тастан, арамшөптердің тұқымынан және сабақты қоспалардан тазарту үшін електі, ауаелекті және магнитті сепараторлар қолданылады.
Жемдік дәнді тазарту үшін тұрақты магнитті МК және МКА типті, МА типті магнитті, ЭМ, СЭ және БСЭ типті электромагнитті барабанды және ДЛ - 1с таспалы электромагнитті сепараторлар қолданылады.
Дәнді азықты өңдеуде кеңінен таралған әдіс - ұнтақтау. Соның нәтижесінде дәннің құрылысы өзгереді де, қоректік заттары мал ағзасының қорытылуына қолайлы болады. Дәнді азық ұнтақталуына қарай ірі ұнтақталған (1,8...2,6 мм), орташа ұнтақталған (1,0...1,8 мм), майда ұнтақталған (0,2...1,0 мм) болып, үшке бөлінеді. Ірі қара мал және жылқы үшін жемнің мөлшері 1,5...3 мм, шошқа мен құс үшін 1 мм - ге дейін болғаны жөн.
Дәнді азық өңдеуге арналған машиналар үгіту, ұнтақтау, жаншу және соққылау жұмыстарын атқарады. Мысалы, күнжара үгітетін машиналар үгіту тәсілімен жұмыс істейді.
Дән екітісті табақшаның арасынан қысылып өту нәтижесінде үйкеліп, үгітіледі. Жемдік дән және жүгері жармалағыштар, тартатын диірмендер де ұнтақтағыш машиналар қатарына жатады. Жаныштау тәсіліне негізделген машиналарға білікті дән жаншығыштар жатады. Беті тегіс, біріне-бірі қарама-қарсы айналатын екі біліктің арасынан өткен дән езіліп, жанышталады. Еркін соғудың әсерінен жарма жасайтын машиналар қатарына балғалы ұсақтағыштар жатады. Жылдам айналатын дискіге қозғалмалы етіп бекітілген балғалар дәнді соғып, ұсақтайды. Қазіргі кезде жемдік дәнді, ірі азықтарды алдын-ала өңдеу үшін КДУ - 2,0, КДМ - 2,0, ДБ - 5, ДМБ - 5, ДКМ - 5 және т.б. азық жармалағыштары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.