Шлактарды қайта өңдейтін цех
2
3
4
Аннотация
Тема дипломного проекта: Анализ состоянния загрязнения атмосферного
воздуха от предприятия ТОО ҚазХром .
В данном дипломном проекте были рассмотрены источники загрязнения
Алматинского университета энергетики и связи (АУЭС), был проведен анализ
воздействия предприятия в целом на окружающую среду, рассчитаны
вредные вещества, выбрасываемые в атмосферу и построена санитарно-
защитная зона данного вуза. Так же дана оценка воздействия источников
загрязнения на окружающую среду. Разработаны мероприятия по защите
атмосферного воздуха.
В экономической части дипломного проекта были проведены расчеты
экономической оценки ущерба от загрязнения атмосферного воздуха и расчет
платы за эмиссии в окружающую среду.
В части по безопасности жизнедеятельности была рассмотрена пожарная
безопасность.
Annotation
The theme of the graduation project: "Anаlysis of the state of contamination
of atmospheric air from the enterprise of TOO ҚазХром . In this thesis project
examined the sources of pollution Almaty University of power engineering and
telecommunications (AUPET), an analysis was conducted of the impact of the
whole enterprise on the environment, calculated harmful substances emitted into the
atmosphere and built the sanitary-protective zone of this University. In the
economic part of the graduation project carried out calculations of the economic
assessment of damage from air pollution and calculation of payment for emissions
into the environment. In parts of health and safety was discussed fire safety
Машиева Гульмира Максатовна
5В073100- Өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау
мамандығы бойынша бакалаврияттардың дипломдық жоба тақырыбы:
ҚазХром ЖШС кәсіпорнының атмосфралық ауасының ластану
жағдайын талдау.
Анализ состоянния загрязнения атмосферного воздуха от предприятия
ТОО ҚазХром
"Anаlysis of the state of contamination of atmospheric air from the
enterprise of TOO ҚазХром ".
Андатпа
Дипломдық жобанын тақырыбы: ҚазХром ЖШС кәсіпорнының
атмосфралық ауасының ластану жағдайын талдау.
5
Берілген дипломдық жобада бүкіл кәсіпорынның қоршаған ортаға әсерін
бақылауы жүргізілді, ауаға ұшатын зиянды заттардың мөлшері есептеліп,
және санитарлық-қорғау аймағы құрылды. Атмосфералық ауаны қорғау
жөнінде іс-шаралар жүргізілді.
Экономикалық бөлімде атмосфералық ауаны ластау экономикалық зиянын
бағалау есептері және атмосфералық ауаға зиянды заттардың қоршаған ортаға
ұшу төлемдері есептелді.
Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде өрт қауіпсіздігі есептеулері жүргізілді.
6
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1
1.1
2
2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4
2.1.5
2.1.6
2.1.7
2.1.8
2.1.9
2.2.1
2.2.2
2.3
2.3.2
2.4
2.5
2.5.1
2.5.2
2.6
3
3.1.
3.2
3.3.
4
4.1
5
Тапсырымалардың қойылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кәсіпорын туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
Теориялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Атмосфераны ластау тұрғысынан өндірістің технологиясы және
технологиялық жабдықтың сипаттамасы
№ 1 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
№ 2 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
№ 3 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Әк және көмірқышқылды дайындайтын бөлім ... ... ... ... ... ... ...
Шлактарды қайта өңдейтін цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Брикеттер және кірпіш өндіретін цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Шихтаны дайындайтын цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Газды тазалау цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Жөндеу шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Өнеркәсіп туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Атмосфераны ластаушы көзі ретінде өнеркәсіптің мінездемесі ... ..
АФЗ электр стансасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Өнеркәсіп туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Газдарды тазалайтын қондырғылардың қысқаша сипаттамасы,
олардың техникалық жағдайының, жұмыс тиімділігінің талдауы
Ғылыми - техникалық тұрғыдан талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АФЗ электр станциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
АФЗ сүт өндірісінің аймағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Ферроқорытпа зауытының даму мүмкіншілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Атмосфераға тасталынатын ластаушы заттар тізімі ... ... ... ... ... ... .
Кәсіпорынның экологиялық қауіптілік категориясын есептеу ... ... ..
Атмосфераға зиянды заттардың тасталымдарын төмендету
бойынша іс - шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кәсіпорынның тасталымдарымен болатын шығын туралы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша 1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
6
6
9
9
9
11
12
15
15
18
20
21
23
24
24
26
26
29
30
31
31
32
33
33
39
41
51
60
60
66
67
КІРІСПЕ
Қоршаған ортаны қорғау мәселелері қазіргі кезде ең негізгі алға
қойылған мақсаттардың бірі. Өндірістік кәсіпорындардың, энергетикалық
жүйелердің және көліктердің атмосфераға, гидросфераға және жер қойнауына
тасталымдары, ғылым мен техниканың қазіргі замандағы даму кезеңінде
кейбір аймақтарда, әсіресе ірі өндірістік орталықтарда ластану деңгейлері
санитарлық нормалардан бірнеше есе асып кетеді.
Соңғы жылдары әлемнің көптеген елдерінде жүргізілген экологиялық
зертеулер көрсеткендей антропогендік факторлардың қоршаған ортаға әсер
етулерінің барған сайын өсуі оларды дағдарыс шегіне алып келді.
Экологиялық дағдарысты
құрайтындардың ішінен ауыз суының
жетіспеушілігі, шикізат ресурстарының сарқылуы, климаттық апаттар, әсіресе
ауыстыруға келмейтін табиғи ресурстар-су, топырақ, ауаның өндірістік және
көлік қалдықтарымен ластануы өте қауіпті сипат ала бастады.
ҚазХром ААҚ Ақтөбе ферроқорытпа зауыты Ақтөбе қаласының ірі
өндірістік урбанизацияланған территорияның шегінде орналасқан,
ол
Ақтөбенің өндірістік - экономикалық аймағының бір бөлігі болып табылады.
Зауыттың нысандары 2 өндірістік алаңда орналасқан.
Кәсіпорынның негізгі іс-әрекеті - ферроқорытпа өндірісі: жоғарғы
көміртекті (6 маркалы), орташа көміртекті (3 маркалы), төменгі көміртекті (4
маркалы) ферробалқытады және металл концентратын (3 маркалы) өндіреді.
Көп салалы өндірістік кәсіпорынның іс-әрекеті қала атмосферасының
ауасына кері әсер етеді. Ақтөбе қаласының атмосферасына
зиянды
компонеттедің тасталымдарының үлкен мөлшері белгілі бір ортаға әсер етеді.
Аймақтық техногендік әсер етулердің нәтижесінде қоршаған орта өзгеріске
ұшырайды.
Атмосфераның зиянды заттармен ластануын төмендету қоршаған
ортаны қорғаудағы маңызды мәселеле болып табылады. Соңғы жылдары
жобалық және ғылыми ұйымдармен орындалу үшін ауа ортасының
тазалығына қойылатын көптеген нормативтік құжаттар жасалған, ауа ортасын
қорғау бойынша бір қатар стандарттар, нормалар және ережелер бекітілген.
Нақты кәсіпорынның ШРТ нормативтерінің жобасы тасталымдар көздерін,
зертханалық зерттеулерді, есептеулер көлемін алдын-ала санақтан өткізуді
талап ететін ғылыми-зерттеу жұмыстарын көрсетеді.
Берілген жұмыстың мақсаты Ақтөбе ферроқорытпа зауытының негізгі
көздерінен бөлінетін зиянды тасталымдардың Ақтөбе қаласында қоршаған
ортаға әсер ету жағдайларын талдау болып табылады.
Зерттеулер нәтижелерінде ферро қорытпа зауытында ауаға бөлінетін
зиянды заттардың көлемі біршама азайды.
8
1 ТАПСЫРЫМАЛАРДЫҢ ҚОЙЫЛЫМЫ
1.1 Кәсіпорын туралы жалпы мәліметтер
"Казхром" ААҚ Ақтөбе ферроқорытпа зауыты Ақтөбе қаласының
негізігі тұрғыны бар жерлерден солтүстік-шығысқа қарай орналасқан.
Кәсіпорын территориясына оңтүстік шығыс жағынан ЖЭО, оңтүстік - батыс
жағына құрылыс ұйымдары және хром қосылыстарының зауыты жалғасады.
Кәсіпорынның территориясының шығыс жағынан Ілек өзені ағып жатыр.
Өндірістік алаңның рельефі 1 км радиуста биіктіктерінің өзгеруі 50м
аспайды.
Ауданның климаты ыстық жазымен және суық қысымен күрт
континентальды. Ауаның орташа жылдық температурасы +3,6 С. Өте суық
айдың (қаңтар) орташа температурасы - 25,40С, ал ыстық айы (маусым) -
+29,20С құрайды. Орташа жылдық жауын-шашын- 315 мм, топырақтың ең
терең тоңу тереңдігі -250 см. Грунт сулары 12-13 м тереңдікте болады.
Жел бағытының жыл ішіндегі барлық румба бойынша қайталануы
жуықтап бірдей. Кәсіпорынның және тұрғын ауданның өзара қолайлы
орналасуы селитебтік аймақта атмосфераның ластануының азайуына себебін
тигізеді.
Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануын бақылайтын
стационарлық тораптың орналасу сызбасы 1.1 суретте келтірілген.
9
1.1. сурет - Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануын
бақылайтын стационарлық тораптың орналасу сызбасы.
Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануы 2014 жылы
бақылайтын стационарлық тораптардың мәліметтері бойынша (1.1 кестеде
көрсетілген) қаланың атмосфералық ауасы жоғары ластанумен сипатталады.
1.1 кесте - Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануының
сипаттамасы
Ол АЛИ (атмосфераның ластану индексі) 5,0 тең мәнімен анықталады.
Қаланың ауасы көбінесе күкіртті сутекпен ластанған.
Ақтөбе Ферроқорытпа Зауыты, Феррохром акционерлік қоғамы --
химиялық тәсілдермен сапалы, аса берік
шойын
өндіруге қажетті
ферроқоспалар шығаруға мамандандырылған металлургиялық кәсіпорын,
Қазақстан қара металлургиясының тұңғышы.
Ақтөбе Ферроқорытпа Зауытының жалпы көрінісі
көрсетілген.
10
1.2. сурете Қоспа
Орташа
концентрация
(gс.с.)
Максималды
бірреттік
концентрация
(gм.р.)
ШРК асу
жағдайларының саны
Қоспа
мгм
3
ШРКс.с
асу
еселігі
3
мгм
ШРКм.р
. асу
еселігі
ПДК
5
ПДК
10
ПДК
Қалқыма заттар
0,030
0,202
1,000
2,000
1
Қалқыма
бөлшектер РМ-
10
0,039
0,997
Күкірт диоксиді
0,010
0,197
1,965
3,930
148
Сульфаттар
0,002
0,090
0,010
Көміртегі оксиді
0,537
0,179
64,816
12,963
120
72
Азот диоксиді
0,022
0,552
0,161
1,895
735
Азот оксиді
0,013
0,209
0,293
0,732
Озон
0,063
2,095
0,264
1,648
247
Күкіртсутегі
0,002
0,237
29,588
2282
342
77
Формальдегид
0,003
1,033
0,204
5,829
12
1
Хром
0,000
0,104
0,004
2,600
12
Көмірсутегі ∑
0,520
4,454
Метан
0,297
1,671
1.2. сурет - Ақтөбе ферроқорытпа зауытының жалпы көрінісі
1996 ж. наурызда акционерлік қоғамға айналды. Зауыт құрылысы 1940
ж. хромит кендері кенішінің маңында (Хромтау қаласы) басталып, оны екі
кезекпен бітіру көзделді. 1943 ж. 20 қаңтарда зауыттың 1-балқыту цехының 1-
пеші тұңғыш рет металл берді. Құрылыстың қалған кезеңдері соғыс кезінде
жүргізілді. 1951 ж. балқыту цехында ферротитан өндірісі басталды. 1958 ж.
орта көміртекті феррохромды конвертерде оттегімен үрлеу технологиясы
игерілді.
Бұдан кейінгі жылдары феррохромды вакуумтермиялық әдіспен
шығару, кешенді модификаторлар өндірісі игеріліп, аса берік шойын өндіруге
арналған магнитті сперация тәсілімен ферроқорытпа қоқыстарын өңдеу
цехының құрылысы іске қосылды. 1997 ж. зауыттың барлық балқыту
пештерін газбен тазартатын аса тиімді қондырғылардың құрылысы толық
аяқталды.
Сол жылы Қазақстанда тұңғыш рет металл хром мен көміртегінсіз
феррохром өндірісінің технологиясы игерілді. Қазір ферроқорытпа өндіру
көлемі жылына 200 мың т. Зауыт төмен көміртекті, орта көміртекті, жоғары
көміртекті феррохром, 48% ферросиликохром, металл хром, металл қоспасы,
ферроқоспаларымен қоса кальций карбидін, силикат кірпішін, қоқыс
қиыршағын, технологиялық және медициналық оттегін, отқа төзімді
бұйымдарды, әк және басқа да өнімдер шығарады.
Зауыт құрамында ферроқорытпа өндіретін үш негізгі балқыту цехы,
шихта әзірлеу цехы, механикалық және энергетикалық жабдықтарды жөндеу
11
цехы, темір жол цехы, әк өртеу цехы, оттегі учаскесі және өндіріс
қалдықтарынан қосымша өнім шығаратын цехтар жұмыс істейді.
Ақтөбе феррқорытпа зауытының структуалық бөлімдері 1.2 кестеде
берілген.
1.2 кесте - Ақтөбе феррқорытпа зауытының структуалық бөлімдері
12 Бөлімдер
Көздер нөмірі
2002ж. енгізілген
көздер
Бөлімдер
ұйымдаст
ырылған
ұйымдасты
рылмаған
жойылға
н
ұйымдаст
ырылған
ұйымдас
тырылм
аған
№ 1 қорытпа цех
0001-
00013,
0080
6001-6010
-
0099-0104
№ 2 қорытпа цех
0014-0018
6011-6016
6017
0107
№3 қорытпа цех
0019-0026
0090,0091
6018-6021,
6122
-
0108,0109
6125
Шихта дайындау
цехы
0027-0034
0036-0038
0040,0041
6022-6026
0035,003
9, 6027
0112-0116
-
Әк және
көмірқышқылды
дайындау бөлімшесі
0042-0048
6028-6031
-
0110
-
Шлактарды өңдеу
цехы
0049-0056
0097,0098
6032-6048,
6050-6053,
6124
-
0119-0129,
0106
(6049),
0131
6126-
6135
Жөндеу-
механикалық цехы
0057-0066
-
-
-
-
Энергоцех
0067-0069
6059-6061
6059
Энергожөндеу цех
0070
-
-
-
-
Металлургиялық
жабдықты жөндеу
цехы
0071,0072
-
6062
Химиялық сынау
зертханасы
0073,0074
-
-
-
-
Орталық зауыт
зертханасы
0092-0096
-
-
0117,0118
-
Теміржол цехы
-
6063-6070
-
-
-
Жөндеу-құрылыс
цехы
0075
-
6054-
6058
Газды тазалау цехы
0076
6071,6072
-
-
-
Материальдық
-
6073-6080
-
техникалық
қамтамасыз ету
бөлімі
1.1 кестенің жалғасы
Зауыттың мемлекеттік және Еуроодақ елдерінің стандарттары бойынша
шығарған сапалы ферроқоспалар мен басқа да өнімдері Еуропа елдеріне,
Жапонияға, АҚШ-қа жөнелтіледі. Қазақстанда зауыт өнімі машина құрылысы
саласында пайдаланылады.
Қазақстан үкіметінің хром өнеркәсібі кәсіпорындарының бір тобын
шетел компанияларының басқаруына беру туралы шешіміне сәйкес бұл
зауытты басқару "Джапан хром корпорейшн" компаниясына тапсырылды.
Кәсіпорын акциясының 10%-ін кәсіпорын ұжымы, 90%-ін "Казхром" ұлттық
компаниясы, соның ішінде 55%-ін "Джапан хром корпорейшн" компаниясы
алады.
Әлемде хромның 2 ірі кен орны бар -- Ақтөбе облысының
Хромтауында және Оңтүстік Африка Республикасында. Бірақ біздің кеннің
құрамы бай, оның құрамының 60 пайызы хромнан тұрады. Тек өндіріп алу
кезінде оның көп бөлігі құм сияқты ұсақталып кететіні -- проблема.
Феррохром алу үшін мұндай кенді кесектеуге тура келеді, цех,
фабрикаларды ашу керек, ол қосымша шығынды қажет етеді. Компанияда
шығынды азайту туралы көп ұсыныстар болды. Ол үшін Оңтүстік Африка
Республикасының технологиясын қабылдау туралы шешім қабылданды. Ал ол
жақтағы пештер құрылымы басқа -- тұрақты электр тогына қосулы.
Температура 1900 градусқа дейін жетеді. Ал соғыс жылдары салынған Ақтөбе
ферроқорытпа зауытындағы пештердің температурасы одан төмен.
Осылайша 4-ші цехт 2014ж. іске қосылды. Ол тамыз айында алғашқы
өнімін берді. Хромды алу 90% астамды құрайды. Жаңа әдіс арқылы 2 мың
тоннадан астам феррохром шығарылды. Бұл бір пештен алынған өнім.
Салыстыру үшін айта кететін болсақ: көне зауыттағы 16 пештен жылына 330
13 1
2
3
4
5
6
Автокөліктік цех
-
6081,6082
-
-
-
Бжәне КӨЦ
(Брикеттер және
кірпіш өндіру цехы)
Силикакірпішін
өндіру
Хром брикеттерін
өндіру
0077,0078
0081-0086
6083-6085
6087,
6091,6092,
6094
6098-6102
6119-6121
6093,6096
6097
0105
-
Бжәне КӨЦ
(Брикеттер және
кірпіш өндіру цехы)
Силикакірпішін
өндіру
Хром брикеттерін
өндіру
0079,
0087-0089
6103-6106
6108-6121
АФЗ электр
стансасы
-
-
-
0130
6136
Сүт өндіру цехы
-
-
-
0132,0133
6122
мың тонна феррохром өндіріледі. Ал жаңа зауыттың 4 пешінің жылына
қуаттылығы -- 440 мың тонна феррохром.
Жаңа ферроқорытпа зауытының қуаттылығы жылына 440 000 тонна
жоғары көміртекті феррохромды құрайды, бұл АФЗ қазіргі қуаттылығынан
45% артық.
Жаңа зауыт Қазхром ТҰК акционерлік қоғамына жергілікті құрам
үлесін көбейтуді, өндірістің өзіндік құнын азайтуды, еңбек өнімділігін
арттыруды қамтамасыз етеді. Нысанды пайдалануға беру Қазақстанның
жоғары көміртекті феррохром шығару бойынша экспорттық әлеуетін 16%-ға,
ал Ақтөбе облысының экспорттық әлеуетін 46%-ға көбейтуге мүмкіндік
береді.
Жаңа өндіріс техникалық сипаттамалары мен инновациясы жағынан
әлемде аналогы жоқ тұрақты токты төрт пештен тұрады. Өндірісті басқарудың
жаңа автоматтандырылған жүйесі енгізілді, қоқысты пайдаға асыру және
ауаға шығарылатын лас заттарды жинау мәселелері шешілді, еңбек қорғаудың
қазіргі заманғы тәсілдері қолданылды.
Жоба Қазақстанда соңғы жылдары тау-кен металлургия саласында
жүзеге асырылған ірі жобалардың бірі, сонымен қатар еліміздің жаңа
өнеркәсіптік саясатының басымдықтарының бірі болып танылады.
Ферроқорытпа зауыты қазақстандық феррохромның Батыс Еуропа, АҚШ,
Қытай және Жапония елдеріне экспортын ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Ферроқорытпа зауытының бөлімшелерінің аралас тобы үшін бірдей
санитарлық қорғау аймағы (СҚА) ұйымдастырылған, олардың шекарасы
иілетін түрде Қазақстан республикасының санитарлық заңнамасына сәйкес
әрбір бөлімшелер үшін СҚА нормативтік шекарасы жүргізілген.
Шекаралық жағдай бойынша қолданыстағы жағдаймен кәсіпорынды
қауіптілік категориясына бөлу үшін
ОНД-90
ұсынысы келісімімен
ферроқорытпа зауытының өндірістік алаңы қауіптіліктің II категориясына, ал
сүт өндірісінің бөлімшесі қауіптіліктің IV категориясына жатады.
14
2 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Атмосфераны ластау тұрғысынан өндірістің технологиясы және
технологиялық жабдықтың сипаттамасы
2.1.1 Ферроқорытпа туралы жалпы түсінік
Феррохром -- темір мен хромның қорытпасы (60 %), болатты және
қорытпаларды шыңдау үшін қолданылады. Негізгі қоспалары -- көміртегі
(~5 % дейін), кремний (8 % дейін), сера (0,05 % дейін), фосфор (до 0,05 %
дейін).
Ферроқорытпа -- темірдің басқа элементтермен (Cr, Si, Mn, Ti және б.)
қорытпалары, негізінен болатты қышқылсыздандыру және шыңдау үшін
(мысалы, феррохром, ферросилиций) қолданады. Ферроқорытпаларға шартты
түрде сонымен бірге тек қана темір қоспа түрінде ғана кездесетін кейбір
қорытпаларды (силикокальций, силикомарганец және б.) және кейбір
металдар мен аз құрамды қоспалары бар металл еместерді (Mn, Cr, Si)
жатқызады. Феррохром -- темір мен хромның қорытпасы (60 %), болатты
және қорытпаларды шыңдау үшін қолданылады. Негізгі қоспалары --
көміртегі (~5 % дейін), кремний (8 % дейін), сера (0,05 % дейін), фосфор (до
0,05 % дейін). Кендерден немесе концентраттардан электр пештерде немесе
қорыту шахталарда алады.
Көбнесе ферроқорытпа түрінде металдың құны, оның таза түріне
қарағанда төмен. Ол әдетте кенде қандайда бір түрде темірдің болуында, оны
өңдеген кезде негізгі компонетпен бірге қорытпаға өтеді, және шикізатты
өңдеуде ферроқорытпаны алудың технологиялық сызбасы өте бір қысқа және
арзан жолы болып табылады. Сонымен бірге таза қорытпаны алу үшін
технологияға үрдісті күрделендіретін және шығындарды көбейтететін
қосымша кезеңдерді еңгізуге тура келеді. Бұл кезде темірлі металды алу
толығымен жойылуы керек, немесе алынған шекті ферроқорытпа таза металға
қайта өңделетін өтпелі кезең болуы керек.
Қайта қалпына келтіретін қорыту кезінде темір негізгі элементті еріте
отырып, оның белсенділігін төмендетеді, қорытпаның балқыу температурасын
төмендетеді.
Болатты және қорытпаларды қоспалау және қышқылдандыру
ферроқорытпа түріндегі қоспалайтын элементті пайдалану оның балқымамен
алуын жоғарлатады, күюін төмендетеді.
Өндіру көлемі бойынша үлкен және кіші ферроқорытпа болып
бөлінеді. Үлкен ферроқорытпалар:
кремнийлі ферроқорытпа;
марганецті ферроқорытпа;
хромды ферроқорытпа;
Кіші ферроқорытпа;:
Ферровольфрам;
15
Ферромолибден;
Феррованадий;
Сілтіліжерлік металдардың қорытпалары;
Феррониобий;
ферротитан және титанқұрамды ферробор қорытпа, ферроборал және
борлы лигатуралар;
алюминийлі қорытпалар;
сирекжерлік металлды қорытпалар;
ферросиликоцирконий, ферроалюминоцирконий;
ферроникель және феррокобальт.
Мысалы, феррохромның әлемдік өндірісі 1989 жылы (60 % хромның
қорытпасына есептегенде) 3,450 млн. тоннаны құрады[2]. Ферроникелдің
әлемдік өндірісі 2001 жылы 954 тыс. тоннаны құрады.
Феррохром -- хромды кендерді балқыту нәтижесінде алынатын
қорытпа (Сr2О3 құрамы 52% дан 58% дейін), бұл кезде хром құрамы онда
70% жетеді, ал қалғандары -- темір және қоспалар. Көміртекті феррохром
қорытпалары (6-8% С), орташа көміртекті 0,8-1,5% С), төменгі көміртекті (0,1-
0,5% С) және көміртексіз (0,01-0,06% С деп айырады).
Бұрынғы кеңес одағында негізінен жоғары көміртекті төрт түрлі
маркалы: ФХ650, ФХ800, ФХ850 және ФХ900 феррохром шығарады, олардың
құрамында 65% жоғары Сг және сәйкесінше көміртегі 6,5; 8; 8,5 және 9% аз
болады. Сонымен бірге олардың құрамында Si2 % дейін, 0,05% дейін Р және
до S 0,06% дейін болады.
Феррохром өзін өте қатты кристалды стркутурасы бар зат ретінде
көрсетеді, тіпті кристалдары кейде өте тармақталған формада болады.
Феррохромды болатты шыңдау үшін, сонымен бірге силикохром
өндірген кезде пайдаланады. Хромды болатқа енгізу, оның мықтылық
сипаттамасынжоғарлатады, ал хромның
12,5% жоғары саны болатқа
тоттанбайтын қасиет береді.
Феррохромды қаптаулы түрде жібереді. Феррохромның бірнеше
партиясын бір көлікпен қорапсыз жіберген кезде, оларды бір-бірімен
араласып кетпуі үшін бөлгіштермен бөліп тасымалдайды.
Более 80 % феррохромның 80% астамы әлемде тоттанбайтын болат
өндірісінде пайдаланады. 2006 жылы 28 миллион тонна тоттанбайтын болат
өндірілді.[1] Тоттанбайтын болатта хромның құрамы шамамен 12 ден 20%
пайызға дейін болады.
2.1.2 Ферроқорытпаларды алу тәсілдері
Қолданылатын қалпына келтіргіштің түріне байланысты
ферроқорытпаларды алудың үш негізгі: көмірлі қалпына келтіру,
силикотермилық және алюминотермиялық тәсілін бөліп көрсетуге болады.
Өте арзаны көміртегі болып табылады, сол себепті оны көміртекті
ферромарганец және феррохром өндірісі кезінде, сонымен бірге барлық
кремнийі бар қорытпаларда пайдаланады (кремний көміртегінің қорытпаға
16
өтуіне кедергі болады). Металдарды олардың оксидтерінен көміртегімен
қалпына келтіру реакциялары эндотермиялық, сол себепті көміртегі қалпына
келтіру процесі жылуды келтіруді талап етеді - ол әдетте бұл жылу
ферроқорытпа пешінің электрлік доғасымен бөлінетін жылу.
Ферроқорытпаларды балқыту көміртегі қалпына келтіру процесімен үздіксіз
жұмыс істейтін қуаты 10-115 MB·А трансформаторлары бар қалпын
келтіретін ферроқорытпа пештерінде, яғни пешке үздіксіз шихталарды салу
және кезеңмен балқыту өнімдерін шығарумен іске асады.
Олар қуаттылығы 2,5 - 7 MB·А бар трансформаторлармен жабдықталған
және балқытылған соң пештен металдар мен боқат шығаратын мезгілді
процесте жұмыс істейді. Егерде экзотермиалық реакцияларда шығатын жылу
металды және боқатты сұйық түрде жасап шығару үшін жеткілікті болса,
балқытуды футерленген шахталарда (керікте) жүргізеді.
1.2. Ферроқоспа пеші
Қалпына келтіретін ферроқорытпа пеші үздіксіз жұмыс істейді. Жұмыс
істейтін пештерде электродтар қатты шихтада батады және доға шихтаның
қабатында жанады.Шихтаның балқуына қарап оны толтырып отырады; қоспа
мен боқатты әр бір мезгіл сайын шығарып отырады.Осындай типті пештер 10
- 115 МВ·А қуаты бар күшті трансформаторлармен жабдықталған.
Пештерүшфазды, тұрақты немесе тік ось бойымен айналады.Алғашқы да
пештерді ашық түрде жасайтын, ал қазіргі жаңа пештер жабық етіп жасалған,
яғни жұмыс орнымен, үстінгі жағынан жабылған суды салқындататын жинағы
бар.
17
Пештердің көп бөлігі дөңгелек,ал жаңа қуатты пештер қатары тікбұрыш
формасына ие.Пештердің үлкен бөлігі үш электродтарменжабдықталған, ал
көп қуатты пештерде кейде алты электродқа дейін болуы мүмкін. Дөңгелек
пештерде электродтар қабырғалары бірдей үшбұрыштың шыңдарында
орналасқан, ал тікбұрышты пештерде сызық бойымен орналасқан.Қоспа
өнімін шығару үшін пештер 1-2, кейбір жағдайларда 3 тесік болады.Егер де
технологиялық процесс метал және боқатты бөліп шығарумен байланысты
болса, әртүрлі деңгейде орналасқан екі тесік (металды және боқатты) болады.
Пештердің қаптамасы 30 мм қалындығымен болат жапырағынан
жасалады, сыртынан тік қабырғалармен және көлденең каттылық белмен
күшейтеді, қаптаманың астын жазықтүрде жасайды. Жабық пештердің
қаптамасының бетіне құмды бекітпенің айналмалы астауы пісірілген.
Пешті футерлеу үшін балқытылатын қоспаға қарап материалдарды
таңдайды. Мысалы, кремний қоспасын және көміртекті ферромарганецті
балқыту үшін пештің жұмыс орнын көмірлі блоктардан қалайды, ал
көміртекті феррохромды балқыту үшін- магнезитті кірпіштен қалайды.
Қабырғаның сыртынан шамотты кірпіш қалайды.
18
Сурет 1 - жабық кең орнын қайта қалпына келтіру пеші: 1 - ваннаның
айналым механизмі ; 2 темірбетонды тақтай; 3 - футер; 4 - қаптама; 5 - құмды
бекітпенің айналмалы астауы; б - жинақ; 7 - тиеуші құйғыш; 8 -
трансформатор; 9 (9а, 96, 9е - қысқа желі; 10 - салмақ түсетін цилиндр; 11 -
электродтардың ауысу механизмі; 12 - электродтардың қайта қосу механизмі;
13 - қосылған жақ; 14 - газөткізгіш; 15 - тесік; 16 - тісті шір.
Ферроқоспа пешіне үлкен жуандық подина тиесілі. Футеровканың
жалпы жуандығы 2,5 м жетеді. Подинаның осындай жуандығы үлкен жылу
инерциясын қамтамасыз етеді және пештің балқыту зонасында уақытша
тұрып қалу тұрақты температураны сақтау жағдайын жеңілдетеді.
Көп жағдайларда ферроқоспалы пештерде футеровканың жұмыс қабаты
ретінде гарнисажды есептейді, яғни кең, боқат және қоспадан жасалынған.
19
Пеш жинағы. Бұрын салынған ашық пештерде колошник арқылы көп
жылу және кететін газ шығады. Бұл жағдай құралдың қызуына алып келеді
және персоналдың жұмысын қиындатады;осыған қоса, колошник бетінде
қалпына келтіруші бөлігі қышқылданады, ал пештің үстінде газбен бірге
бөлініп
СО пайдасыз жанады (шығатын газдар 85% СО құрайды). Бұл
кемшіліктерді пештің бетін жабып қана кетіре аламыз. Заманауи
ферроқоспалы пештерде суды салқындататын жинақтар кең таралған,
сонымен қатар, он-секциялық жинақтар. Жинақ он периферийкалық және он
орталық секциялардан тұрады, әрқайсысы салқындаған су жүретін жазықты
қорап (кессон) түрінде жасалған. Секцияны жинақты сақинаға орнатады, олар
цехтің металды конструкциясына ілінген.
Сурет 2 - Ферроқоспалы пештің су салқындататын жазық жинақтың схемасы:
I - жарылғыш қақпақ; 2 - жинақты сақина; 3 - газ жинайтын қорап;
- жинақтың периферикалық секциясы ;
- орталық секция
Жинақ төмен жақтан отқа төзімді бетонмен футерленген, электродтар
үшін үш тесік жасалынған және керек кезде тиеуші құйғыш үшін тесік бар.
Жинақта газды тазалауға пеш газды шығару үшін екі тесік жасалған.Оған қоса
тағы жарылғыш клапанмен жабдықталған бірнеше тесік бар, олар қажет,
өйткені пеште құрамына көп СО газ бар және ауа пайда болған кезде ол
атылады.
Тағы болатты су салқындататын каркастан жасалған жинақ, отқа
төзімді кірпіштен немесе отқа төзімді бетонды блоктан жасалған
футеровкамен қолданады. Жабық пештерде жинақ пен ванна ортасында
құмды бекітпемен тығыздалған.
20
Ваннаның айналым механизмі көп ферроқоспалы пештерде бар.
Ваннаның айналымы шихтаның ілімін болдырмайды және бөгет болғанын
болдырмайды. Осындай жағдайларда пештерде ванна темірбетонды тақтайға
бекітіледі, қозғалу дөңгелекке тірелетін фундаментке кірілген айналмалы
рельс бойымен жүреді. Айналым екі редукторлы электрқозғалтқыш арқылы
жасалады, шығатын тегергіш 2 тақтайға бекітілген 16 тісті шірге кіреді.
Ваннаның айналым жылдамдығы 35-130 сағатта бір айналым жасайды.
Айналым 130° секторға реверсивті.Пеш айналған кезде жинақ тұрақты болып
қалады.
Қалпына келтіруші ферроқоспалы пештерде үздіксіз өзіндік пісіретін
электродтар қолданады және электродтың қалыптасуы (электродты массаны
жағу және пісіру) ферроқоспалы пештердің жұмыс процесінде болады. Бұл
электродтар графитирленген электродтар қарағанда үш есе арзан.
Өзіндік пісіретін электродтар электродты массамен толтырылған, ішінде
бойлық қабырғалармен, 1-3 мм жуандығымен болатты қаңылтыр қаптама
түрінде жасалады.Қаптама 1,4-1,8 м ұзындығы бөлек-бөлек секциядан
жасалады және сонымен бір-бірімен пісіріледі. Көбінесе диаметрі 900-2000 мм
домалақ электродтар пайдаланылады, ал тікбұрыш пештерде-3200x800 мм
мөлшерімен жазық электродтар қолданылады.Электродты массада пресс-
пішін ретінде қолданатын қаптама электродтарды ауамен қышқылдануынан
қорғайды, электрұстағыштан электродтың жанған жерге дейін тоқ өтуін
жеңілдетеді.
21
Сурет 3 - өзіндік пісіретін электрод және электрұстағыш:
1 - электродтың қаптамасы; 2 - электродты масса; 3 - басу құрылғысы; 4
- байланыс бет; 5 - салмақ түсетін цилиндр; б - қабырғалар; 7 - тоқ және су
жіберетін түтік; S - басу сақинасы; 9 - пеш жинағы; 10 - шихта
Электродты массаны термоантрациттен, кокстен, тас-көмір қарамайдан
және пісіргіштен жасайды. Электродты массаны қаптамаға жоғарыдан салқын
түрде салады. Пештің жылуынан масса жұмсақ болады және қаптаманы тығыз
толтырады.Пештің жұмыс істеу процесінде жану және электрод түсу кезінде
жанбаған бөлік ақырындап пештің ең ыстық зоналарына жақындай түседі;
масса ұшу қасиетін ақырындап жоғалтады.
Байланыс бетіне (сурет.234, 4) масса созымды болып түседі, ары қарай
қыздыру кезінде беттің аумағында электродты масса пісіп кетеді (кокс
болады); электродтың кедергісі төмендейді.
Байланыс беттен электрод қарапайым көмірлі электодтың қасиеттерін
иеленеді. Жанған сайын электрод астыға түседі, тоқты өшірмей жаңа
секцияны жоғары жақтан дозалық ауданнан темір қаптамаға пісіреді және
оны электродты массамен толтырады. Өзіндік пісіретін электродтарда кажет
22
ететін тоқ тығыздығы 5-8,5 Амм2 құрайды (одан аз мән кіші электродтарға
жатады).
Электродұстағышты тоқты электродқа апару үшін, электродты ұстап
қалу және оның көлденең жүру үшін қолданады. Электродұстағыш салмақ
түсіруші цилиндрден 5, байланыс беттен 4 және басу сақинасынан 8 тұрады.
Байланыс беттер (олардың саны 4-10) жұмыс тоқты электродқа апару үшін
қызмет етеді, оларды жоғары жылу өткізгіш мыс және оның қоспаларынан
жасайды және сулы салқындатуды қамтамасыз ету үшін- бос немесе ішінде
түтіклар суланған; мыс түтігі арқылы бетке тоқ және суды өткізеді.
2.1.1 № 1 - Қорытпа цехы
Цех жоғарғы көміртекті және орташа көміртекті феррохромды
қорытпаға, сонымен бірге ферросиликохромды қорытпаға арналған. Цех
құрамына қорытпа бөлімі және дайын өнімнің екі қоймасы кіреді. Қорытпа
бөлімінің пеш жағында сыйымдылығы 15 тонналық екі конвертор және ашық
типті үш фазды кенді қалпына келтіретін 7 стационарлық электр пештері
орнатылған, олардың қуаттары мынандай:
№11 пеш - 17,5 МВА
№12 пеш - 22,95 МВА
№13 пеш - 16,5 МВА
№15 пеш - 22,95 МВА
№16 пеш - 16,5 МВА
№17 пеш - 16,5 МВА
№14 пеш - 17,5 МВА
Конверторларда техникалық таза оттегімен үрлеу әдісі арқылы орташа
көміртекті ФХ 200 маркалы феррохромды қорытады.
Жинағышта орташа көміртекті феррохромды (конверторлық) жоғарғы
көміртекті феррохроммен (электр пештік) араластыру арқылы пештік емес
ФХ650 маркалы феррохром алады.
Шихталық материалдарды мөлшерлік бөлімнің 6 бункеріне беру
горизонталь ленталық транспортермен және көлбеу галереямен жүргізіледі.
2.1-кестеде шихтаны дайындайтын материалдардың беру көрсетілген.
2.1 кесте - Шихтаны беру
23
Кварцит
1
34
0-100
0,281
30
75
6750
Кокс
1
64
5-25
1,03
110
75
24750
Жыныс-кесек
1
64
10-80
4,7
500
75
112500
Көмір
1
34
0-40
0,656
70
75
15750
Ауыстырылым
дағы
калошалар
саны, дана
1 калошаға ілу, кг
Шихталық
материалдар
фракциясы, мм
Бункелер саны
Шихталық
материалдар
Тәулігіне
берілетін
шихтаның
салмағы, кг
Көлемі, м3
Беру
тсағ.
Шихталық бункерден шихталық материалдар мөлшермен грейферлік
арбаға (V=1,45м3) автоматты мөлшерлік жүйемен (АВДИ) беріледі. Арбалар
монорельспен жүре отырып кезекпен бункерлерге келеді, оларға автоматты
түрде керекті мөлшерде шихталық материалдар беріледі. Одан кейін арба
пеш қалталарына (көлемі 3м3 9 дана) келеді де ашылатын бекіткіштер арқылы
төгіліп құбырмен (диаметрі 425мм) 200 - 500 кг мөлшерде бір уақытта пешке
түседі. Қалталар пеш периметрі бойынша орналасқан.
Электр пештерден 2 м3 сыйымдылықты футерленген ковшқа металл
балқымасын ағызады, ал шлакты шлак сыйымдылығы 2,7 -3 м3 тастағышқа
тастайды.
Құятын ковшты жоғарыда көрсетілген феррохроммен толтыру үшін 80
кгт металлға (902 т құмайына) құм қолданылады, олар 8-10 тонналық
банклерде темір жол платформасымен цехқа беріледі, одан кейін арнайы
бункерлерге (көлемі - 2,5 м3, биіктігі-0,5-0,8м ) салынады; лоток арқылы қол
затворының көмегімен ковшқа беріледі.
Балқыманы ковшқа ағызғаннан кейін ол 1 - 2 сағат суиды және
электрлік көпірлі кран көмегімен арнайы түйрегішпен 4 - 5 ковштардағы
қабықтарды басқаннан кейін айналмалы қалдық шлак сақтағыштарға
құйылады да шлактарды өңдейтін цехқа қайта өңделуге жіберіледі.
№1 цехтың №1 дайын өнім қоймасы. Ковштан өнімдік балқыманы
қалыптарға құяды, құю цехтың суыту аралығында іске асырылады. Құйманы
темір жол платформасының банкілеріне тиеп дайын өнім қоймасына №1
апарады, онда 5 бөлгіштермен бөліп, 10 -50, 10-80, 10-100мм болатын
фракцияларға елейді де өлшеп жартылай вагондарға тиейді.
№1 дайын өнім қоймасына берілген металл СМД-111Б ұсақтағышпен
ұсақтап, одан кейін ФХ-800 -ұсақталған кезде 0-10, 10-100мм фракцияларына
елеу үшін, ФХ-900 -ұсақталған кезде 0-10 және 10-80мм фракцияларына елеу
үшін.
Бір балқыманы ұсақтағаннан кейін металл тауар территорияға қойылып
сынама алынады. Маркіленетін химиялық талдауы шыққаннан кейін металл
жартылай вагондарға тиеледі.
Қойманың барлық ұсақтағыштары топтық циклондардағы ЦН-15
шығатын газдарды тазалайтын аспирациялық қондырғылармен жабдықталған.
№1 цехтың №2 дайын өнім қоймасы. Құйма түріндегі жоғарғы
көміртекті феррохром электрлік көпіртектес кранмен ТК-16 пластиналы
қоректендіргішке беріледі.
Қоректендіргіштің көмегімен металл порциямен СМД-111
ұсақтағышының аңқасына беріледі. Фракция 0-130 ленталық конвейерге
шығады, одан ГИЛ-32 тас елекке түседі. Тауарлық металл мен үгінділер
банкаларға бөлінеді, ал ірілері екінші ТК-25 конвейерімен СМД-109
24 Кең-1класс
1
34
0-10
3,75
400
75
90000
Керегіне қарай
қалдықт.айналымы
1
34
0-100
100
75
0 - 20 т
ұсақтағышына түседі де тауарлық фракцияға дейін жеткізіледі. Ұсақталғаннан
кейін металл соңғы фракциялануға екінші ГИЛ-32 тас елекке түседі.
Феррохром шашылған жерлерге аспирациялық қондырғылар орнатылған.
МПС жартылай вагондарына басылған кезде металы бар банка вагон
түбіне қойылады екі алдыңғы ілгіштер ажыратылады да артқыларымен
көтеріліп төгіледі. Өнімділігі 9 тоннасағат.
Ішкі зауыт қажеті үшін арналған феррохром мен ферросиликохром
гранулдайтын қондырғыларда гранулданады.
№№ 11-17 электр пештері газ тазалайтын қондырғылармен - СМЦ-166-
Б сүзгілерімен жабдықталған. №№ 11-14 пештерден шығатын түтінді газдар
шахта арқылы сүзгілерден тазаланғаннан кейін атмосчфераға шығарылады, ал
№№ 15-17 пештерден фонарлар арқылы.
Қос конверторлардан өнімділігі 75 тоннтәулік шығатын газдар сумен
суытылатын каминдерде жағылу үшін бөлінеді және одан кейін электр
сүзгілерде ЭГА-1 (№2 цехта) тазаланып кейін құбыр (80м) арқылы
атмосфераға шығарылады. Конверторлар кезекпен жұмыс істейді.
Өнімнің бір бөлігі суытылатын аралық цехта ұсақтауға және сұрыптауға
түседі, ал одан кейін қораптарда дайын өнім қоймасына тасымалданады.
Жоғарғы көміртекті феррохром өнімінің шлактары шлак төгетін жерге
думпкарлармен тасымалданады.
2.1.2 № 2 - Қорытпа цехы
ех төменкөміртекті маркалы феррохром өндіруге мамандандырылған.
Қорытпа үш фазалы рафинирлейтін доғалық ашық шахта типті электр
пештерінде жүргізіледі. Цех құрамына қорытпа бөлімі, дайын өнім қоймасы
және карбид цехы кіреді.
Қорытпа
бөлімінде Көлбеу ванналы
трансформаторларының қуаты 7МВА болатын кенді қалпына келтіретін 6
№21-26 электр пештеріорнатылған.
Феррохром цехқа темір жолмен немесе авто көлікпен темір
сыйымдылықтармен жеткізіледі, олардан ол виброқоректендіргіш арқылы
ковышпен және ленталық тасымалдағышпен әрбір пешке (№№ 21,24, 27) үш
силикохром бункерлерге түседі. Пеш бункерлерден ферросилико-хром
виброқоректендіргіш арқылы бункер-дозаторға беріледі және одан ары №1
цех үшін жазылғандай болады. Шихта құрамы - хромды кен, әк,
ферросиликохром.
Құйатын аралықта феррохромды қалыптарға құю жүргізіледі,
суытылатын аралықта балқымаларды ұсақтау жасалады. Дайын өнімді тиеу
цехтың дайын өнім қоймасынан жүргізіледі.
Төгілетін шлактар сыйымдылығы 11 м3 ковштармен шлак төгетін жерге
шығарылады, олар шлак таситындармен тасымалданады. №№21-26 электр
пештерден түтінді газдар ЭГА -1 (№2,3) және УГ -2 (№1) электр сүзгілеріне
тазалауға түседі, одан кейін құбыр (биіктігі 80м) арқылы атмосфераға
шығарылады.
25
Шаңды аспирациялау сусымалы материалдардың барлық жолын
жолында болмайды.
Балқыманы ұсақтау суытылатын аралықта үш щекті ұсақтағыштармен
және дайын өнім қоймасында Крупп ұсақтағышымен жүргізіледі. Металды
ұсақтаған және фракциялаған кезде аспирациялық қондырғы жұмыс істеп
тұрады. Төменгі көміртекті феррохром өнімнің технологиялық схемасы 7-
қосымшада келтірілген.
Карбид (лигатуралық) бөлімше. №48 электр пешінде кальций карбиді
өндіріледі. Кокс шихта дайындайтын әк бункеріне думпкаралармен әкелінеді.
№2 цех арқылы тасымалдау лентасымен карбид пешінің бункеріне әк беріледі.
Пеш бункерлеріне кокс пен әк белгілі бір мөлшерде МЕСТ-1460-81 бойынша
пешке беріледі.
Кальций карбидін пештен 2-2,65 сағат аралығында шлак тастағыштарға
суыту үшін шығарып тұрады, ал одан кейін ол СМД-109 щектік ұсақтағышта
ұсақталады және тұтынушыларға жеткізу үшін 100 литрлік металл
барабандарына салынады.
Кальций карбиді пеште 2400-2700 С температурасы кезінде химиялық
реакция нәтижесінде пайда болады:
СаО 3С = СаС2+ СО
Ол газбен сіңіру жұмыстарында қолданылады.
Карбид пештерінен шығатын түтін газдарын СМЦ-166 сүзгілерімен
тазалағаннан кейін № 1 цехтың № 13 пештің шахтасы арқылы атмосфераға
шығарылады. СМД-109 ұсақтағыштан және карбид қаптама түйінінен
шығатын қайтатын шаңды ауалы қоспа топтық ЦН-15 циклонында тазалады.
2.1.3 № 3 - Қорытпа цехы
Цех құрамына алюмийлі термиялық және вакуумды термиялық
бөлімдер, сұйық әйнек өндіретін және дайын өнім бөлімшелері кіреді. Барлық
бөлімдер жеке тұрған ғимараттарда орналасады.
Цехтың алюмийлі термиялық бөлімде - № 1, 2 цехтардың жоғарғы
көміртекті феррохромды ұсақтағаннан кейін және трансформаторының қуаты
4,5 МВА №39 (немесе №36) шахталық типті кенді термиялық пеште шихтаны
дайындау цехының қалдықтарын қорытпа жолымен алынатын жоғарғы
көміртекті феррохромды балқытып шығарады.
Бөлімде шихталық материалдарды қабылдайтын және сақтайтын
бункерлер орнатылған. Пеш бункеріне электрлік көпір тәріздес кранмен
мөлшерленген бадьядағы шихта беріледі. Пеш ванналарына шихта лотоктың
көмегімен беріледі. Қорытпа үрдісі металды көлемі 2 м3 ковышқа шығаруы
кезеңмен жүреді. Пештен шлакты шығарған кезде көлемі 3 м3 шлак салғышқа
шлакты қабылдау жүргізіледі, олардан шлак көпір тәріздес краннвң көмегімен
темір жол платформасына басылады да шлак төгілетін жерге апарылады. Пеш
26
үстінде газды тазалайтын жүйемен жалғасқан шатырша орнатылған, онда (№
2 цех) ЭГА-1 сүзгісі бар, тазаланған газ құбыр (80 м) арқылы атмосфераға
шығарылады.
Сұйық металды поддонға құйылады, суығаннан кейін темір жол
платформасымен ұсақтау үшін дайын өнім қоймасына апарылады.
2000 ж.бастап цехта №37 пеште алюминийлі термиялық әдіспен металл
хромды өндіру ұйымдастырылған. Хромды және оның қорытпаларын
өндіруде алюминийлі термикалық үрдіс жүру үшін керекті жылу оксидтердің
алюминиймен қалпына келу реакциясы нәтижесінде бөлінеді, олардың
негізгісі төменде көрсетілген, сонымен бірге шихталық материалдарды
дайындаған кезде және термиттік қоспаны енгізгенде, мысалы, селитраны, ол
алюминийді окистей орытып жылудың жетіспейтін мөлшерін шығарады:
Cr2O3 + 2Al = 2Cr + Al2O3
3FeO + 2Al = 3Fe + Al2O3
3SiO2 + 4Al = 3Si + 2Al2O3
6NaNO3 + 10Al = 3Na2O + 3N2 + 5Al2O3
Металл хромды балқытқан кезде үрдістің керекті меншікті жылуы
шихтаның 2970 кДжкг құрайды. Шихталық материалдар болып хромның
техникалық оксиді (98-99% Cr2O3), хромды концентрат ( 58,5% Cr2O3,
2,0%SiO2 и 0,05% С), алғашқы алюминийлі және натрийлі селитрадан
алынған алюминий ұнтағы (99%NaNO3).
Флюс ретінде әкті (90% СаО) қолданады, оны қосу топырақты
шлактардың тұтқырлығын төмендетеді, үрдістің кинетикалық жағдайын
жақсартады және Cr2O3 активтілігін жоғарлату нәтижесі хромды алуды
жоғарлатады. Шихтаны балқытар алдында барабан ауыстырғышында мұқиат
араластырады.
Алюминийлі термиялық әдіспен металл хромды өндірудің
технологиялық схемасы келтірілген. Алынатын металл хромның жуықтау
құрамы келесідей, % :
Cr 98,90-99,20; Si 0,07-0,12; Al және Fe 0,25-0,40; C 0,01-0,02; S 0,02; P
0,005.
Вакуумтермиялық бөлім - отқа төзімді кірпіш, жоғарғы көміртекті
феррохром шығарады. 1993 жылдан тоқтатылған көміртексіз (азотты)
феррохромды өндіру жандандырылды. Азотталған феррохромды өндіру үшін
передельді феррохром (фракция 0-50 мм), қанытты патока, азот және
окистелген феррохром немесе хром оксиді пайдаланылады.
Азотталған феррохромды алу қорытындысы жоғарғы көміртекті
феррохромды қатты жағдайында вакуумде (0,05 мм с. б. дейін) 1200-1400 С
температура кезінде көміртексіздендіру. Бұл кезде хром карбидінің көміртегі
окистелген феррохромда болатын оттегімен окистелетін реакцияның өтуімен
жүреді:
27
13 Cr7O3 + ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
3
4
Аннотация
Тема дипломного проекта: Анализ состоянния загрязнения атмосферного
воздуха от предприятия ТОО ҚазХром .
В данном дипломном проекте были рассмотрены источники загрязнения
Алматинского университета энергетики и связи (АУЭС), был проведен анализ
воздействия предприятия в целом на окружающую среду, рассчитаны
вредные вещества, выбрасываемые в атмосферу и построена санитарно-
защитная зона данного вуза. Так же дана оценка воздействия источников
загрязнения на окружающую среду. Разработаны мероприятия по защите
атмосферного воздуха.
В экономической части дипломного проекта были проведены расчеты
экономической оценки ущерба от загрязнения атмосферного воздуха и расчет
платы за эмиссии в окружающую среду.
В части по безопасности жизнедеятельности была рассмотрена пожарная
безопасность.
Annotation
The theme of the graduation project: "Anаlysis of the state of contamination
of atmospheric air from the enterprise of TOO ҚазХром . In this thesis project
examined the sources of pollution Almaty University of power engineering and
telecommunications (AUPET), an analysis was conducted of the impact of the
whole enterprise on the environment, calculated harmful substances emitted into the
atmosphere and built the sanitary-protective zone of this University. In the
economic part of the graduation project carried out calculations of the economic
assessment of damage from air pollution and calculation of payment for emissions
into the environment. In parts of health and safety was discussed fire safety
Машиева Гульмира Максатовна
5В073100- Өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау
мамандығы бойынша бакалаврияттардың дипломдық жоба тақырыбы:
ҚазХром ЖШС кәсіпорнының атмосфралық ауасының ластану
жағдайын талдау.
Анализ состоянния загрязнения атмосферного воздуха от предприятия
ТОО ҚазХром
"Anаlysis of the state of contamination of atmospheric air from the
enterprise of TOO ҚазХром ".
Андатпа
Дипломдық жобанын тақырыбы: ҚазХром ЖШС кәсіпорнының
атмосфралық ауасының ластану жағдайын талдау.
5
Берілген дипломдық жобада бүкіл кәсіпорынның қоршаған ортаға әсерін
бақылауы жүргізілді, ауаға ұшатын зиянды заттардың мөлшері есептеліп,
және санитарлық-қорғау аймағы құрылды. Атмосфералық ауаны қорғау
жөнінде іс-шаралар жүргізілді.
Экономикалық бөлімде атмосфералық ауаны ластау экономикалық зиянын
бағалау есептері және атмосфералық ауаға зиянды заттардың қоршаған ортаға
ұшу төлемдері есептелді.
Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде өрт қауіпсіздігі есептеулері жүргізілді.
6
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1
1.1
2
2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4
2.1.5
2.1.6
2.1.7
2.1.8
2.1.9
2.2.1
2.2.2
2.3
2.3.2
2.4
2.5
2.5.1
2.5.2
2.6
3
3.1.
3.2
3.3.
4
4.1
5
Тапсырымалардың қойылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кәсіпорын туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
Теориялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Атмосфераны ластау тұрғысынан өндірістің технологиясы және
технологиялық жабдықтың сипаттамасы
№ 1 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
№ 2 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
№ 3 қорытпа цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Әк және көмірқышқылды дайындайтын бөлім ... ... ... ... ... ... ...
Шлактарды қайта өңдейтін цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Брикеттер және кірпіш өндіретін цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Шихтаны дайындайтын цех ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Газды тазалау цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Жөндеу шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Өнеркәсіп туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Атмосфераны ластаушы көзі ретінде өнеркәсіптің мінездемесі ... ..
АФЗ электр стансасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Өнеркәсіп туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Газдарды тазалайтын қондырғылардың қысқаша сипаттамасы,
олардың техникалық жағдайының, жұмыс тиімділігінің талдауы
Ғылыми - техникалық тұрғыдан талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АФЗ электр станциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
АФЗ сүт өндірісінің аймағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Ферроқорытпа зауытының даму мүмкіншілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Атмосфераға тасталынатын ластаушы заттар тізімі ... ... ... ... ... ... .
Кәсіпорынның экологиялық қауіптілік категориясын есептеу ... ... ..
Атмосфераға зиянды заттардың тасталымдарын төмендету
бойынша іс - шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кәсіпорынның тасталымдарымен болатын шығын туралы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша 1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
6
6
9
9
9
11
12
15
15
18
20
21
23
24
24
26
26
29
30
31
31
32
33
33
39
41
51
60
60
66
67
КІРІСПЕ
Қоршаған ортаны қорғау мәселелері қазіргі кезде ең негізгі алға
қойылған мақсаттардың бірі. Өндірістік кәсіпорындардың, энергетикалық
жүйелердің және көліктердің атмосфераға, гидросфераға және жер қойнауына
тасталымдары, ғылым мен техниканың қазіргі замандағы даму кезеңінде
кейбір аймақтарда, әсіресе ірі өндірістік орталықтарда ластану деңгейлері
санитарлық нормалардан бірнеше есе асып кетеді.
Соңғы жылдары әлемнің көптеген елдерінде жүргізілген экологиялық
зертеулер көрсеткендей антропогендік факторлардың қоршаған ортаға әсер
етулерінің барған сайын өсуі оларды дағдарыс шегіне алып келді.
Экологиялық дағдарысты
құрайтындардың ішінен ауыз суының
жетіспеушілігі, шикізат ресурстарының сарқылуы, климаттық апаттар, әсіресе
ауыстыруға келмейтін табиғи ресурстар-су, топырақ, ауаның өндірістік және
көлік қалдықтарымен ластануы өте қауіпті сипат ала бастады.
ҚазХром ААҚ Ақтөбе ферроқорытпа зауыты Ақтөбе қаласының ірі
өндірістік урбанизацияланған территорияның шегінде орналасқан,
ол
Ақтөбенің өндірістік - экономикалық аймағының бір бөлігі болып табылады.
Зауыттың нысандары 2 өндірістік алаңда орналасқан.
Кәсіпорынның негізгі іс-әрекеті - ферроқорытпа өндірісі: жоғарғы
көміртекті (6 маркалы), орташа көміртекті (3 маркалы), төменгі көміртекті (4
маркалы) ферробалқытады және металл концентратын (3 маркалы) өндіреді.
Көп салалы өндірістік кәсіпорынның іс-әрекеті қала атмосферасының
ауасына кері әсер етеді. Ақтөбе қаласының атмосферасына
зиянды
компонеттедің тасталымдарының үлкен мөлшері белгілі бір ортаға әсер етеді.
Аймақтық техногендік әсер етулердің нәтижесінде қоршаған орта өзгеріске
ұшырайды.
Атмосфераның зиянды заттармен ластануын төмендету қоршаған
ортаны қорғаудағы маңызды мәселеле болып табылады. Соңғы жылдары
жобалық және ғылыми ұйымдармен орындалу үшін ауа ортасының
тазалығына қойылатын көптеген нормативтік құжаттар жасалған, ауа ортасын
қорғау бойынша бір қатар стандарттар, нормалар және ережелер бекітілген.
Нақты кәсіпорынның ШРТ нормативтерінің жобасы тасталымдар көздерін,
зертханалық зерттеулерді, есептеулер көлемін алдын-ала санақтан өткізуді
талап ететін ғылыми-зерттеу жұмыстарын көрсетеді.
Берілген жұмыстың мақсаты Ақтөбе ферроқорытпа зауытының негізгі
көздерінен бөлінетін зиянды тасталымдардың Ақтөбе қаласында қоршаған
ортаға әсер ету жағдайларын талдау болып табылады.
Зерттеулер нәтижелерінде ферро қорытпа зауытында ауаға бөлінетін
зиянды заттардың көлемі біршама азайды.
8
1 ТАПСЫРЫМАЛАРДЫҢ ҚОЙЫЛЫМЫ
1.1 Кәсіпорын туралы жалпы мәліметтер
"Казхром" ААҚ Ақтөбе ферроқорытпа зауыты Ақтөбе қаласының
негізігі тұрғыны бар жерлерден солтүстік-шығысқа қарай орналасқан.
Кәсіпорын территориясына оңтүстік шығыс жағынан ЖЭО, оңтүстік - батыс
жағына құрылыс ұйымдары және хром қосылыстарының зауыты жалғасады.
Кәсіпорынның территориясының шығыс жағынан Ілек өзені ағып жатыр.
Өндірістік алаңның рельефі 1 км радиуста биіктіктерінің өзгеруі 50м
аспайды.
Ауданның климаты ыстық жазымен және суық қысымен күрт
континентальды. Ауаның орташа жылдық температурасы +3,6 С. Өте суық
айдың (қаңтар) орташа температурасы - 25,40С, ал ыстық айы (маусым) -
+29,20С құрайды. Орташа жылдық жауын-шашын- 315 мм, топырақтың ең
терең тоңу тереңдігі -250 см. Грунт сулары 12-13 м тереңдікте болады.
Жел бағытының жыл ішіндегі барлық румба бойынша қайталануы
жуықтап бірдей. Кәсіпорынның және тұрғын ауданның өзара қолайлы
орналасуы селитебтік аймақта атмосфераның ластануының азайуына себебін
тигізеді.
Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануын бақылайтын
стационарлық тораптың орналасу сызбасы 1.1 суретте келтірілген.
9
1.1. сурет - Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануын
бақылайтын стационарлық тораптың орналасу сызбасы.
Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануы 2014 жылы
бақылайтын стационарлық тораптардың мәліметтері бойынша (1.1 кестеде
көрсетілген) қаланың атмосфералық ауасы жоғары ластанумен сипатталады.
1.1 кесте - Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластануының
сипаттамасы
Ол АЛИ (атмосфераның ластану индексі) 5,0 тең мәнімен анықталады.
Қаланың ауасы көбінесе күкіртті сутекпен ластанған.
Ақтөбе Ферроқорытпа Зауыты, Феррохром акционерлік қоғамы --
химиялық тәсілдермен сапалы, аса берік
шойын
өндіруге қажетті
ферроқоспалар шығаруға мамандандырылған металлургиялық кәсіпорын,
Қазақстан қара металлургиясының тұңғышы.
Ақтөбе Ферроқорытпа Зауытының жалпы көрінісі
көрсетілген.
10
1.2. сурете Қоспа
Орташа
концентрация
(gс.с.)
Максималды
бірреттік
концентрация
(gм.р.)
ШРК асу
жағдайларының саны
Қоспа
мгм
3
ШРКс.с
асу
еселігі
3
мгм
ШРКм.р
. асу
еселігі
ПДК
5
ПДК
10
ПДК
Қалқыма заттар
0,030
0,202
1,000
2,000
1
Қалқыма
бөлшектер РМ-
10
0,039
0,997
Күкірт диоксиді
0,010
0,197
1,965
3,930
148
Сульфаттар
0,002
0,090
0,010
Көміртегі оксиді
0,537
0,179
64,816
12,963
120
72
Азот диоксиді
0,022
0,552
0,161
1,895
735
Азот оксиді
0,013
0,209
0,293
0,732
Озон
0,063
2,095
0,264
1,648
247
Күкіртсутегі
0,002
0,237
29,588
2282
342
77
Формальдегид
0,003
1,033
0,204
5,829
12
1
Хром
0,000
0,104
0,004
2,600
12
Көмірсутегі ∑
0,520
4,454
Метан
0,297
1,671
1.2. сурет - Ақтөбе ферроқорытпа зауытының жалпы көрінісі
1996 ж. наурызда акционерлік қоғамға айналды. Зауыт құрылысы 1940
ж. хромит кендері кенішінің маңында (Хромтау қаласы) басталып, оны екі
кезекпен бітіру көзделді. 1943 ж. 20 қаңтарда зауыттың 1-балқыту цехының 1-
пеші тұңғыш рет металл берді. Құрылыстың қалған кезеңдері соғыс кезінде
жүргізілді. 1951 ж. балқыту цехында ферротитан өндірісі басталды. 1958 ж.
орта көміртекті феррохромды конвертерде оттегімен үрлеу технологиясы
игерілді.
Бұдан кейінгі жылдары феррохромды вакуумтермиялық әдіспен
шығару, кешенді модификаторлар өндірісі игеріліп, аса берік шойын өндіруге
арналған магнитті сперация тәсілімен ферроқорытпа қоқыстарын өңдеу
цехының құрылысы іске қосылды. 1997 ж. зауыттың барлық балқыту
пештерін газбен тазартатын аса тиімді қондырғылардың құрылысы толық
аяқталды.
Сол жылы Қазақстанда тұңғыш рет металл хром мен көміртегінсіз
феррохром өндірісінің технологиясы игерілді. Қазір ферроқорытпа өндіру
көлемі жылына 200 мың т. Зауыт төмен көміртекті, орта көміртекті, жоғары
көміртекті феррохром, 48% ферросиликохром, металл хром, металл қоспасы,
ферроқоспаларымен қоса кальций карбидін, силикат кірпішін, қоқыс
қиыршағын, технологиялық және медициналық оттегін, отқа төзімді
бұйымдарды, әк және басқа да өнімдер шығарады.
Зауыт құрамында ферроқорытпа өндіретін үш негізгі балқыту цехы,
шихта әзірлеу цехы, механикалық және энергетикалық жабдықтарды жөндеу
11
цехы, темір жол цехы, әк өртеу цехы, оттегі учаскесі және өндіріс
қалдықтарынан қосымша өнім шығаратын цехтар жұмыс істейді.
Ақтөбе феррқорытпа зауытының структуалық бөлімдері 1.2 кестеде
берілген.
1.2 кесте - Ақтөбе феррқорытпа зауытының структуалық бөлімдері
12 Бөлімдер
Көздер нөмірі
2002ж. енгізілген
көздер
Бөлімдер
ұйымдаст
ырылған
ұйымдасты
рылмаған
жойылға
н
ұйымдаст
ырылған
ұйымдас
тырылм
аған
№ 1 қорытпа цех
0001-
00013,
0080
6001-6010
-
0099-0104
№ 2 қорытпа цех
0014-0018
6011-6016
6017
0107
№3 қорытпа цех
0019-0026
0090,0091
6018-6021,
6122
-
0108,0109
6125
Шихта дайындау
цехы
0027-0034
0036-0038
0040,0041
6022-6026
0035,003
9, 6027
0112-0116
-
Әк және
көмірқышқылды
дайындау бөлімшесі
0042-0048
6028-6031
-
0110
-
Шлактарды өңдеу
цехы
0049-0056
0097,0098
6032-6048,
6050-6053,
6124
-
0119-0129,
0106
(6049),
0131
6126-
6135
Жөндеу-
механикалық цехы
0057-0066
-
-
-
-
Энергоцех
0067-0069
6059-6061
6059
Энергожөндеу цех
0070
-
-
-
-
Металлургиялық
жабдықты жөндеу
цехы
0071,0072
-
6062
Химиялық сынау
зертханасы
0073,0074
-
-
-
-
Орталық зауыт
зертханасы
0092-0096
-
-
0117,0118
-
Теміржол цехы
-
6063-6070
-
-
-
Жөндеу-құрылыс
цехы
0075
-
6054-
6058
Газды тазалау цехы
0076
6071,6072
-
-
-
Материальдық
-
6073-6080
-
техникалық
қамтамасыз ету
бөлімі
1.1 кестенің жалғасы
Зауыттың мемлекеттік және Еуроодақ елдерінің стандарттары бойынша
шығарған сапалы ферроқоспалар мен басқа да өнімдері Еуропа елдеріне,
Жапонияға, АҚШ-қа жөнелтіледі. Қазақстанда зауыт өнімі машина құрылысы
саласында пайдаланылады.
Қазақстан үкіметінің хром өнеркәсібі кәсіпорындарының бір тобын
шетел компанияларының басқаруына беру туралы шешіміне сәйкес бұл
зауытты басқару "Джапан хром корпорейшн" компаниясына тапсырылды.
Кәсіпорын акциясының 10%-ін кәсіпорын ұжымы, 90%-ін "Казхром" ұлттық
компаниясы, соның ішінде 55%-ін "Джапан хром корпорейшн" компаниясы
алады.
Әлемде хромның 2 ірі кен орны бар -- Ақтөбе облысының
Хромтауында және Оңтүстік Африка Республикасында. Бірақ біздің кеннің
құрамы бай, оның құрамының 60 пайызы хромнан тұрады. Тек өндіріп алу
кезінде оның көп бөлігі құм сияқты ұсақталып кететіні -- проблема.
Феррохром алу үшін мұндай кенді кесектеуге тура келеді, цех,
фабрикаларды ашу керек, ол қосымша шығынды қажет етеді. Компанияда
шығынды азайту туралы көп ұсыныстар болды. Ол үшін Оңтүстік Африка
Республикасының технологиясын қабылдау туралы шешім қабылданды. Ал ол
жақтағы пештер құрылымы басқа -- тұрақты электр тогына қосулы.
Температура 1900 градусқа дейін жетеді. Ал соғыс жылдары салынған Ақтөбе
ферроқорытпа зауытындағы пештердің температурасы одан төмен.
Осылайша 4-ші цехт 2014ж. іске қосылды. Ол тамыз айында алғашқы
өнімін берді. Хромды алу 90% астамды құрайды. Жаңа әдіс арқылы 2 мың
тоннадан астам феррохром шығарылды. Бұл бір пештен алынған өнім.
Салыстыру үшін айта кететін болсақ: көне зауыттағы 16 пештен жылына 330
13 1
2
3
4
5
6
Автокөліктік цех
-
6081,6082
-
-
-
Бжәне КӨЦ
(Брикеттер және
кірпіш өндіру цехы)
Силикакірпішін
өндіру
Хром брикеттерін
өндіру
0077,0078
0081-0086
6083-6085
6087,
6091,6092,
6094
6098-6102
6119-6121
6093,6096
6097
0105
-
Бжәне КӨЦ
(Брикеттер және
кірпіш өндіру цехы)
Силикакірпішін
өндіру
Хром брикеттерін
өндіру
0079,
0087-0089
6103-6106
6108-6121
АФЗ электр
стансасы
-
-
-
0130
6136
Сүт өндіру цехы
-
-
-
0132,0133
6122
мың тонна феррохром өндіріледі. Ал жаңа зауыттың 4 пешінің жылына
қуаттылығы -- 440 мың тонна феррохром.
Жаңа ферроқорытпа зауытының қуаттылығы жылына 440 000 тонна
жоғары көміртекті феррохромды құрайды, бұл АФЗ қазіргі қуаттылығынан
45% артық.
Жаңа зауыт Қазхром ТҰК акционерлік қоғамына жергілікті құрам
үлесін көбейтуді, өндірістің өзіндік құнын азайтуды, еңбек өнімділігін
арттыруды қамтамасыз етеді. Нысанды пайдалануға беру Қазақстанның
жоғары көміртекті феррохром шығару бойынша экспорттық әлеуетін 16%-ға,
ал Ақтөбе облысының экспорттық әлеуетін 46%-ға көбейтуге мүмкіндік
береді.
Жаңа өндіріс техникалық сипаттамалары мен инновациясы жағынан
әлемде аналогы жоқ тұрақты токты төрт пештен тұрады. Өндірісті басқарудың
жаңа автоматтандырылған жүйесі енгізілді, қоқысты пайдаға асыру және
ауаға шығарылатын лас заттарды жинау мәселелері шешілді, еңбек қорғаудың
қазіргі заманғы тәсілдері қолданылды.
Жоба Қазақстанда соңғы жылдары тау-кен металлургия саласында
жүзеге асырылған ірі жобалардың бірі, сонымен қатар еліміздің жаңа
өнеркәсіптік саясатының басымдықтарының бірі болып танылады.
Ферроқорытпа зауыты қазақстандық феррохромның Батыс Еуропа, АҚШ,
Қытай және Жапония елдеріне экспортын ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Ферроқорытпа зауытының бөлімшелерінің аралас тобы үшін бірдей
санитарлық қорғау аймағы (СҚА) ұйымдастырылған, олардың шекарасы
иілетін түрде Қазақстан республикасының санитарлық заңнамасына сәйкес
әрбір бөлімшелер үшін СҚА нормативтік шекарасы жүргізілген.
Шекаралық жағдай бойынша қолданыстағы жағдаймен кәсіпорынды
қауіптілік категориясына бөлу үшін
ОНД-90
ұсынысы келісімімен
ферроқорытпа зауытының өндірістік алаңы қауіптіліктің II категориясына, ал
сүт өндірісінің бөлімшесі қауіптіліктің IV категориясына жатады.
14
2 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Атмосфераны ластау тұрғысынан өндірістің технологиясы және
технологиялық жабдықтың сипаттамасы
2.1.1 Ферроқорытпа туралы жалпы түсінік
Феррохром -- темір мен хромның қорытпасы (60 %), болатты және
қорытпаларды шыңдау үшін қолданылады. Негізгі қоспалары -- көміртегі
(~5 % дейін), кремний (8 % дейін), сера (0,05 % дейін), фосфор (до 0,05 %
дейін).
Ферроқорытпа -- темірдің басқа элементтермен (Cr, Si, Mn, Ti және б.)
қорытпалары, негізінен болатты қышқылсыздандыру және шыңдау үшін
(мысалы, феррохром, ферросилиций) қолданады. Ферроқорытпаларға шартты
түрде сонымен бірге тек қана темір қоспа түрінде ғана кездесетін кейбір
қорытпаларды (силикокальций, силикомарганец және б.) және кейбір
металдар мен аз құрамды қоспалары бар металл еместерді (Mn, Cr, Si)
жатқызады. Феррохром -- темір мен хромның қорытпасы (60 %), болатты
және қорытпаларды шыңдау үшін қолданылады. Негізгі қоспалары --
көміртегі (~5 % дейін), кремний (8 % дейін), сера (0,05 % дейін), фосфор (до
0,05 % дейін). Кендерден немесе концентраттардан электр пештерде немесе
қорыту шахталарда алады.
Көбнесе ферроқорытпа түрінде металдың құны, оның таза түріне
қарағанда төмен. Ол әдетте кенде қандайда бір түрде темірдің болуында, оны
өңдеген кезде негізгі компонетпен бірге қорытпаға өтеді, және шикізатты
өңдеуде ферроқорытпаны алудың технологиялық сызбасы өте бір қысқа және
арзан жолы болып табылады. Сонымен бірге таза қорытпаны алу үшін
технологияға үрдісті күрделендіретін және шығындарды көбейтететін
қосымша кезеңдерді еңгізуге тура келеді. Бұл кезде темірлі металды алу
толығымен жойылуы керек, немесе алынған шекті ферроқорытпа таза металға
қайта өңделетін өтпелі кезең болуы керек.
Қайта қалпына келтіретін қорыту кезінде темір негізгі элементті еріте
отырып, оның белсенділігін төмендетеді, қорытпаның балқыу температурасын
төмендетеді.
Болатты және қорытпаларды қоспалау және қышқылдандыру
ферроқорытпа түріндегі қоспалайтын элементті пайдалану оның балқымамен
алуын жоғарлатады, күюін төмендетеді.
Өндіру көлемі бойынша үлкен және кіші ферроқорытпа болып
бөлінеді. Үлкен ферроқорытпалар:
кремнийлі ферроқорытпа;
марганецті ферроқорытпа;
хромды ферроқорытпа;
Кіші ферроқорытпа;:
Ферровольфрам;
15
Ферромолибден;
Феррованадий;
Сілтіліжерлік металдардың қорытпалары;
Феррониобий;
ферротитан және титанқұрамды ферробор қорытпа, ферроборал және
борлы лигатуралар;
алюминийлі қорытпалар;
сирекжерлік металлды қорытпалар;
ферросиликоцирконий, ферроалюминоцирконий;
ферроникель және феррокобальт.
Мысалы, феррохромның әлемдік өндірісі 1989 жылы (60 % хромның
қорытпасына есептегенде) 3,450 млн. тоннаны құрады[2]. Ферроникелдің
әлемдік өндірісі 2001 жылы 954 тыс. тоннаны құрады.
Феррохром -- хромды кендерді балқыту нәтижесінде алынатын
қорытпа (Сr2О3 құрамы 52% дан 58% дейін), бұл кезде хром құрамы онда
70% жетеді, ал қалғандары -- темір және қоспалар. Көміртекті феррохром
қорытпалары (6-8% С), орташа көміртекті 0,8-1,5% С), төменгі көміртекті (0,1-
0,5% С) және көміртексіз (0,01-0,06% С деп айырады).
Бұрынғы кеңес одағында негізінен жоғары көміртекті төрт түрлі
маркалы: ФХ650, ФХ800, ФХ850 және ФХ900 феррохром шығарады, олардың
құрамында 65% жоғары Сг және сәйкесінше көміртегі 6,5; 8; 8,5 және 9% аз
болады. Сонымен бірге олардың құрамында Si2 % дейін, 0,05% дейін Р және
до S 0,06% дейін болады.
Феррохром өзін өте қатты кристалды стркутурасы бар зат ретінде
көрсетеді, тіпті кристалдары кейде өте тармақталған формада болады.
Феррохромды болатты шыңдау үшін, сонымен бірге силикохром
өндірген кезде пайдаланады. Хромды болатқа енгізу, оның мықтылық
сипаттамасынжоғарлатады, ал хромның
12,5% жоғары саны болатқа
тоттанбайтын қасиет береді.
Феррохромды қаптаулы түрде жібереді. Феррохромның бірнеше
партиясын бір көлікпен қорапсыз жіберген кезде, оларды бір-бірімен
араласып кетпуі үшін бөлгіштермен бөліп тасымалдайды.
Более 80 % феррохромның 80% астамы әлемде тоттанбайтын болат
өндірісінде пайдаланады. 2006 жылы 28 миллион тонна тоттанбайтын болат
өндірілді.[1] Тоттанбайтын болатта хромның құрамы шамамен 12 ден 20%
пайызға дейін болады.
2.1.2 Ферроқорытпаларды алу тәсілдері
Қолданылатын қалпына келтіргіштің түріне байланысты
ферроқорытпаларды алудың үш негізгі: көмірлі қалпына келтіру,
силикотермилық және алюминотермиялық тәсілін бөліп көрсетуге болады.
Өте арзаны көміртегі болып табылады, сол себепті оны көміртекті
ферромарганец және феррохром өндірісі кезінде, сонымен бірге барлық
кремнийі бар қорытпаларда пайдаланады (кремний көміртегінің қорытпаға
16
өтуіне кедергі болады). Металдарды олардың оксидтерінен көміртегімен
қалпына келтіру реакциялары эндотермиялық, сол себепті көміртегі қалпына
келтіру процесі жылуды келтіруді талап етеді - ол әдетте бұл жылу
ферроқорытпа пешінің электрлік доғасымен бөлінетін жылу.
Ферроқорытпаларды балқыту көміртегі қалпына келтіру процесімен үздіксіз
жұмыс істейтін қуаты 10-115 MB·А трансформаторлары бар қалпын
келтіретін ферроқорытпа пештерінде, яғни пешке үздіксіз шихталарды салу
және кезеңмен балқыту өнімдерін шығарумен іске асады.
Олар қуаттылығы 2,5 - 7 MB·А бар трансформаторлармен жабдықталған
және балқытылған соң пештен металдар мен боқат шығаратын мезгілді
процесте жұмыс істейді. Егерде экзотермиалық реакцияларда шығатын жылу
металды және боқатты сұйық түрде жасап шығару үшін жеткілікті болса,
балқытуды футерленген шахталарда (керікте) жүргізеді.
1.2. Ферроқоспа пеші
Қалпына келтіретін ферроқорытпа пеші үздіксіз жұмыс істейді. Жұмыс
істейтін пештерде электродтар қатты шихтада батады және доға шихтаның
қабатында жанады.Шихтаның балқуына қарап оны толтырып отырады; қоспа
мен боқатты әр бір мезгіл сайын шығарып отырады.Осындай типті пештер 10
- 115 МВ·А қуаты бар күшті трансформаторлармен жабдықталған.
Пештерүшфазды, тұрақты немесе тік ось бойымен айналады.Алғашқы да
пештерді ашық түрде жасайтын, ал қазіргі жаңа пештер жабық етіп жасалған,
яғни жұмыс орнымен, үстінгі жағынан жабылған суды салқындататын жинағы
бар.
17
Пештердің көп бөлігі дөңгелек,ал жаңа қуатты пештер қатары тікбұрыш
формасына ие.Пештердің үлкен бөлігі үш электродтарменжабдықталған, ал
көп қуатты пештерде кейде алты электродқа дейін болуы мүмкін. Дөңгелек
пештерде электродтар қабырғалары бірдей үшбұрыштың шыңдарында
орналасқан, ал тікбұрышты пештерде сызық бойымен орналасқан.Қоспа
өнімін шығару үшін пештер 1-2, кейбір жағдайларда 3 тесік болады.Егер де
технологиялық процесс метал және боқатты бөліп шығарумен байланысты
болса, әртүрлі деңгейде орналасқан екі тесік (металды және боқатты) болады.
Пештердің қаптамасы 30 мм қалындығымен болат жапырағынан
жасалады, сыртынан тік қабырғалармен және көлденең каттылық белмен
күшейтеді, қаптаманың астын жазықтүрде жасайды. Жабық пештердің
қаптамасының бетіне құмды бекітпенің айналмалы астауы пісірілген.
Пешті футерлеу үшін балқытылатын қоспаға қарап материалдарды
таңдайды. Мысалы, кремний қоспасын және көміртекті ферромарганецті
балқыту үшін пештің жұмыс орнын көмірлі блоктардан қалайды, ал
көміртекті феррохромды балқыту үшін- магнезитті кірпіштен қалайды.
Қабырғаның сыртынан шамотты кірпіш қалайды.
18
Сурет 1 - жабық кең орнын қайта қалпына келтіру пеші: 1 - ваннаның
айналым механизмі ; 2 темірбетонды тақтай; 3 - футер; 4 - қаптама; 5 - құмды
бекітпенің айналмалы астауы; б - жинақ; 7 - тиеуші құйғыш; 8 -
трансформатор; 9 (9а, 96, 9е - қысқа желі; 10 - салмақ түсетін цилиндр; 11 -
электродтардың ауысу механизмі; 12 - электродтардың қайта қосу механизмі;
13 - қосылған жақ; 14 - газөткізгіш; 15 - тесік; 16 - тісті шір.
Ферроқоспа пешіне үлкен жуандық подина тиесілі. Футеровканың
жалпы жуандығы 2,5 м жетеді. Подинаның осындай жуандығы үлкен жылу
инерциясын қамтамасыз етеді және пештің балқыту зонасында уақытша
тұрып қалу тұрақты температураны сақтау жағдайын жеңілдетеді.
Көп жағдайларда ферроқоспалы пештерде футеровканың жұмыс қабаты
ретінде гарнисажды есептейді, яғни кең, боқат және қоспадан жасалынған.
19
Пеш жинағы. Бұрын салынған ашық пештерде колошник арқылы көп
жылу және кететін газ шығады. Бұл жағдай құралдың қызуына алып келеді
және персоналдың жұмысын қиындатады;осыған қоса, колошник бетінде
қалпына келтіруші бөлігі қышқылданады, ал пештің үстінде газбен бірге
бөлініп
СО пайдасыз жанады (шығатын газдар 85% СО құрайды). Бұл
кемшіліктерді пештің бетін жабып қана кетіре аламыз. Заманауи
ферроқоспалы пештерде суды салқындататын жинақтар кең таралған,
сонымен қатар, он-секциялық жинақтар. Жинақ он периферийкалық және он
орталық секциялардан тұрады, әрқайсысы салқындаған су жүретін жазықты
қорап (кессон) түрінде жасалған. Секцияны жинақты сақинаға орнатады, олар
цехтің металды конструкциясына ілінген.
Сурет 2 - Ферроқоспалы пештің су салқындататын жазық жинақтың схемасы:
I - жарылғыш қақпақ; 2 - жинақты сақина; 3 - газ жинайтын қорап;
- жинақтың периферикалық секциясы ;
- орталық секция
Жинақ төмен жақтан отқа төзімді бетонмен футерленген, электродтар
үшін үш тесік жасалынған және керек кезде тиеуші құйғыш үшін тесік бар.
Жинақта газды тазалауға пеш газды шығару үшін екі тесік жасалған.Оған қоса
тағы жарылғыш клапанмен жабдықталған бірнеше тесік бар, олар қажет,
өйткені пеште құрамына көп СО газ бар және ауа пайда болған кезде ол
атылады.
Тағы болатты су салқындататын каркастан жасалған жинақ, отқа
төзімді кірпіштен немесе отқа төзімді бетонды блоктан жасалған
футеровкамен қолданады. Жабық пештерде жинақ пен ванна ортасында
құмды бекітпемен тығыздалған.
20
Ваннаның айналым механизмі көп ферроқоспалы пештерде бар.
Ваннаның айналымы шихтаның ілімін болдырмайды және бөгет болғанын
болдырмайды. Осындай жағдайларда пештерде ванна темірбетонды тақтайға
бекітіледі, қозғалу дөңгелекке тірелетін фундаментке кірілген айналмалы
рельс бойымен жүреді. Айналым екі редукторлы электрқозғалтқыш арқылы
жасалады, шығатын тегергіш 2 тақтайға бекітілген 16 тісті шірге кіреді.
Ваннаның айналым жылдамдығы 35-130 сағатта бір айналым жасайды.
Айналым 130° секторға реверсивті.Пеш айналған кезде жинақ тұрақты болып
қалады.
Қалпына келтіруші ферроқоспалы пештерде үздіксіз өзіндік пісіретін
электродтар қолданады және электродтың қалыптасуы (электродты массаны
жағу және пісіру) ферроқоспалы пештердің жұмыс процесінде болады. Бұл
электродтар графитирленген электродтар қарағанда үш есе арзан.
Өзіндік пісіретін электродтар электродты массамен толтырылған, ішінде
бойлық қабырғалармен, 1-3 мм жуандығымен болатты қаңылтыр қаптама
түрінде жасалады.Қаптама 1,4-1,8 м ұзындығы бөлек-бөлек секциядан
жасалады және сонымен бір-бірімен пісіріледі. Көбінесе диаметрі 900-2000 мм
домалақ электродтар пайдаланылады, ал тікбұрыш пештерде-3200x800 мм
мөлшерімен жазық электродтар қолданылады.Электродты массада пресс-
пішін ретінде қолданатын қаптама электродтарды ауамен қышқылдануынан
қорғайды, электрұстағыштан электродтың жанған жерге дейін тоқ өтуін
жеңілдетеді.
21
Сурет 3 - өзіндік пісіретін электрод және электрұстағыш:
1 - электродтың қаптамасы; 2 - электродты масса; 3 - басу құрылғысы; 4
- байланыс бет; 5 - салмақ түсетін цилиндр; б - қабырғалар; 7 - тоқ және су
жіберетін түтік; S - басу сақинасы; 9 - пеш жинағы; 10 - шихта
Электродты массаны термоантрациттен, кокстен, тас-көмір қарамайдан
және пісіргіштен жасайды. Электродты массаны қаптамаға жоғарыдан салқын
түрде салады. Пештің жылуынан масса жұмсақ болады және қаптаманы тығыз
толтырады.Пештің жұмыс істеу процесінде жану және электрод түсу кезінде
жанбаған бөлік ақырындап пештің ең ыстық зоналарына жақындай түседі;
масса ұшу қасиетін ақырындап жоғалтады.
Байланыс бетіне (сурет.234, 4) масса созымды болып түседі, ары қарай
қыздыру кезінде беттің аумағында электродты масса пісіп кетеді (кокс
болады); электродтың кедергісі төмендейді.
Байланыс беттен электрод қарапайым көмірлі электодтың қасиеттерін
иеленеді. Жанған сайын электрод астыға түседі, тоқты өшірмей жаңа
секцияны жоғары жақтан дозалық ауданнан темір қаптамаға пісіреді және
оны электродты массамен толтырады. Өзіндік пісіретін электродтарда кажет
22
ететін тоқ тығыздығы 5-8,5 Амм2 құрайды (одан аз мән кіші электродтарға
жатады).
Электродұстағышты тоқты электродқа апару үшін, электродты ұстап
қалу және оның көлденең жүру үшін қолданады. Электродұстағыш салмақ
түсіруші цилиндрден 5, байланыс беттен 4 және басу сақинасынан 8 тұрады.
Байланыс беттер (олардың саны 4-10) жұмыс тоқты электродқа апару үшін
қызмет етеді, оларды жоғары жылу өткізгіш мыс және оның қоспаларынан
жасайды және сулы салқындатуды қамтамасыз ету үшін- бос немесе ішінде
түтіклар суланған; мыс түтігі арқылы бетке тоқ және суды өткізеді.
2.1.1 № 1 - Қорытпа цехы
Цех жоғарғы көміртекті және орташа көміртекті феррохромды
қорытпаға, сонымен бірге ферросиликохромды қорытпаға арналған. Цех
құрамына қорытпа бөлімі және дайын өнімнің екі қоймасы кіреді. Қорытпа
бөлімінің пеш жағында сыйымдылығы 15 тонналық екі конвертор және ашық
типті үш фазды кенді қалпына келтіретін 7 стационарлық электр пештері
орнатылған, олардың қуаттары мынандай:
№11 пеш - 17,5 МВА
№12 пеш - 22,95 МВА
№13 пеш - 16,5 МВА
№15 пеш - 22,95 МВА
№16 пеш - 16,5 МВА
№17 пеш - 16,5 МВА
№14 пеш - 17,5 МВА
Конверторларда техникалық таза оттегімен үрлеу әдісі арқылы орташа
көміртекті ФХ 200 маркалы феррохромды қорытады.
Жинағышта орташа көміртекті феррохромды (конверторлық) жоғарғы
көміртекті феррохроммен (электр пештік) араластыру арқылы пештік емес
ФХ650 маркалы феррохром алады.
Шихталық материалдарды мөлшерлік бөлімнің 6 бункеріне беру
горизонталь ленталық транспортермен және көлбеу галереямен жүргізіледі.
2.1-кестеде шихтаны дайындайтын материалдардың беру көрсетілген.
2.1 кесте - Шихтаны беру
23
Кварцит
1
34
0-100
0,281
30
75
6750
Кокс
1
64
5-25
1,03
110
75
24750
Жыныс-кесек
1
64
10-80
4,7
500
75
112500
Көмір
1
34
0-40
0,656
70
75
15750
Ауыстырылым
дағы
калошалар
саны, дана
1 калошаға ілу, кг
Шихталық
материалдар
фракциясы, мм
Бункелер саны
Шихталық
материалдар
Тәулігіне
берілетін
шихтаның
салмағы, кг
Көлемі, м3
Беру
тсағ.
Шихталық бункерден шихталық материалдар мөлшермен грейферлік
арбаға (V=1,45м3) автоматты мөлшерлік жүйемен (АВДИ) беріледі. Арбалар
монорельспен жүре отырып кезекпен бункерлерге келеді, оларға автоматты
түрде керекті мөлшерде шихталық материалдар беріледі. Одан кейін арба
пеш қалталарына (көлемі 3м3 9 дана) келеді де ашылатын бекіткіштер арқылы
төгіліп құбырмен (диаметрі 425мм) 200 - 500 кг мөлшерде бір уақытта пешке
түседі. Қалталар пеш периметрі бойынша орналасқан.
Электр пештерден 2 м3 сыйымдылықты футерленген ковшқа металл
балқымасын ағызады, ал шлакты шлак сыйымдылығы 2,7 -3 м3 тастағышқа
тастайды.
Құятын ковшты жоғарыда көрсетілген феррохроммен толтыру үшін 80
кгт металлға (902 т құмайына) құм қолданылады, олар 8-10 тонналық
банклерде темір жол платформасымен цехқа беріледі, одан кейін арнайы
бункерлерге (көлемі - 2,5 м3, биіктігі-0,5-0,8м ) салынады; лоток арқылы қол
затворының көмегімен ковшқа беріледі.
Балқыманы ковшқа ағызғаннан кейін ол 1 - 2 сағат суиды және
электрлік көпірлі кран көмегімен арнайы түйрегішпен 4 - 5 ковштардағы
қабықтарды басқаннан кейін айналмалы қалдық шлак сақтағыштарға
құйылады да шлактарды өңдейтін цехқа қайта өңделуге жіберіледі.
№1 цехтың №1 дайын өнім қоймасы. Ковштан өнімдік балқыманы
қалыптарға құяды, құю цехтың суыту аралығында іске асырылады. Құйманы
темір жол платформасының банкілеріне тиеп дайын өнім қоймасына №1
апарады, онда 5 бөлгіштермен бөліп, 10 -50, 10-80, 10-100мм болатын
фракцияларға елейді де өлшеп жартылай вагондарға тиейді.
№1 дайын өнім қоймасына берілген металл СМД-111Б ұсақтағышпен
ұсақтап, одан кейін ФХ-800 -ұсақталған кезде 0-10, 10-100мм фракцияларына
елеу үшін, ФХ-900 -ұсақталған кезде 0-10 және 10-80мм фракцияларына елеу
үшін.
Бір балқыманы ұсақтағаннан кейін металл тауар территорияға қойылып
сынама алынады. Маркіленетін химиялық талдауы шыққаннан кейін металл
жартылай вагондарға тиеледі.
Қойманың барлық ұсақтағыштары топтық циклондардағы ЦН-15
шығатын газдарды тазалайтын аспирациялық қондырғылармен жабдықталған.
№1 цехтың №2 дайын өнім қоймасы. Құйма түріндегі жоғарғы
көміртекті феррохром электрлік көпіртектес кранмен ТК-16 пластиналы
қоректендіргішке беріледі.
Қоректендіргіштің көмегімен металл порциямен СМД-111
ұсақтағышының аңқасына беріледі. Фракция 0-130 ленталық конвейерге
шығады, одан ГИЛ-32 тас елекке түседі. Тауарлық металл мен үгінділер
банкаларға бөлінеді, ал ірілері екінші ТК-25 конвейерімен СМД-109
24 Кең-1класс
1
34
0-10
3,75
400
75
90000
Керегіне қарай
қалдықт.айналымы
1
34
0-100
100
75
0 - 20 т
ұсақтағышына түседі де тауарлық фракцияға дейін жеткізіледі. Ұсақталғаннан
кейін металл соңғы фракциялануға екінші ГИЛ-32 тас елекке түседі.
Феррохром шашылған жерлерге аспирациялық қондырғылар орнатылған.
МПС жартылай вагондарына басылған кезде металы бар банка вагон
түбіне қойылады екі алдыңғы ілгіштер ажыратылады да артқыларымен
көтеріліп төгіледі. Өнімділігі 9 тоннасағат.
Ішкі зауыт қажеті үшін арналған феррохром мен ферросиликохром
гранулдайтын қондырғыларда гранулданады.
№№ 11-17 электр пештері газ тазалайтын қондырғылармен - СМЦ-166-
Б сүзгілерімен жабдықталған. №№ 11-14 пештерден шығатын түтінді газдар
шахта арқылы сүзгілерден тазаланғаннан кейін атмосчфераға шығарылады, ал
№№ 15-17 пештерден фонарлар арқылы.
Қос конверторлардан өнімділігі 75 тоннтәулік шығатын газдар сумен
суытылатын каминдерде жағылу үшін бөлінеді және одан кейін электр
сүзгілерде ЭГА-1 (№2 цехта) тазаланып кейін құбыр (80м) арқылы
атмосфераға шығарылады. Конверторлар кезекпен жұмыс істейді.
Өнімнің бір бөлігі суытылатын аралық цехта ұсақтауға және сұрыптауға
түседі, ал одан кейін қораптарда дайын өнім қоймасына тасымалданады.
Жоғарғы көміртекті феррохром өнімінің шлактары шлак төгетін жерге
думпкарлармен тасымалданады.
2.1.2 № 2 - Қорытпа цехы
ех төменкөміртекті маркалы феррохром өндіруге мамандандырылған.
Қорытпа үш фазалы рафинирлейтін доғалық ашық шахта типті электр
пештерінде жүргізіледі. Цех құрамына қорытпа бөлімі, дайын өнім қоймасы
және карбид цехы кіреді.
Қорытпа
бөлімінде Көлбеу ванналы
трансформаторларының қуаты 7МВА болатын кенді қалпына келтіретін 6
№21-26 электр пештеріорнатылған.
Феррохром цехқа темір жолмен немесе авто көлікпен темір
сыйымдылықтармен жеткізіледі, олардан ол виброқоректендіргіш арқылы
ковышпен және ленталық тасымалдағышпен әрбір пешке (№№ 21,24, 27) үш
силикохром бункерлерге түседі. Пеш бункерлерден ферросилико-хром
виброқоректендіргіш арқылы бункер-дозаторға беріледі және одан ары №1
цех үшін жазылғандай болады. Шихта құрамы - хромды кен, әк,
ферросиликохром.
Құйатын аралықта феррохромды қалыптарға құю жүргізіледі,
суытылатын аралықта балқымаларды ұсақтау жасалады. Дайын өнімді тиеу
цехтың дайын өнім қоймасынан жүргізіледі.
Төгілетін шлактар сыйымдылығы 11 м3 ковштармен шлак төгетін жерге
шығарылады, олар шлак таситындармен тасымалданады. №№21-26 электр
пештерден түтінді газдар ЭГА -1 (№2,3) және УГ -2 (№1) электр сүзгілеріне
тазалауға түседі, одан кейін құбыр (биіктігі 80м) арқылы атмосфераға
шығарылады.
25
Шаңды аспирациялау сусымалы материалдардың барлық жолын
жолында болмайды.
Балқыманы ұсақтау суытылатын аралықта үш щекті ұсақтағыштармен
және дайын өнім қоймасында Крупп ұсақтағышымен жүргізіледі. Металды
ұсақтаған және фракциялаған кезде аспирациялық қондырғы жұмыс істеп
тұрады. Төменгі көміртекті феррохром өнімнің технологиялық схемасы 7-
қосымшада келтірілген.
Карбид (лигатуралық) бөлімше. №48 электр пешінде кальций карбиді
өндіріледі. Кокс шихта дайындайтын әк бункеріне думпкаралармен әкелінеді.
№2 цех арқылы тасымалдау лентасымен карбид пешінің бункеріне әк беріледі.
Пеш бункерлеріне кокс пен әк белгілі бір мөлшерде МЕСТ-1460-81 бойынша
пешке беріледі.
Кальций карбидін пештен 2-2,65 сағат аралығында шлак тастағыштарға
суыту үшін шығарып тұрады, ал одан кейін ол СМД-109 щектік ұсақтағышта
ұсақталады және тұтынушыларға жеткізу үшін 100 литрлік металл
барабандарына салынады.
Кальций карбиді пеште 2400-2700 С температурасы кезінде химиялық
реакция нәтижесінде пайда болады:
СаО 3С = СаС2+ СО
Ол газбен сіңіру жұмыстарында қолданылады.
Карбид пештерінен шығатын түтін газдарын СМЦ-166 сүзгілерімен
тазалағаннан кейін № 1 цехтың № 13 пештің шахтасы арқылы атмосфераға
шығарылады. СМД-109 ұсақтағыштан және карбид қаптама түйінінен
шығатын қайтатын шаңды ауалы қоспа топтық ЦН-15 циклонында тазалады.
2.1.3 № 3 - Қорытпа цехы
Цех құрамына алюмийлі термиялық және вакуумды термиялық
бөлімдер, сұйық әйнек өндіретін және дайын өнім бөлімшелері кіреді. Барлық
бөлімдер жеке тұрған ғимараттарда орналасады.
Цехтың алюмийлі термиялық бөлімде - № 1, 2 цехтардың жоғарғы
көміртекті феррохромды ұсақтағаннан кейін және трансформаторының қуаты
4,5 МВА №39 (немесе №36) шахталық типті кенді термиялық пеште шихтаны
дайындау цехының қалдықтарын қорытпа жолымен алынатын жоғарғы
көміртекті феррохромды балқытып шығарады.
Бөлімде шихталық материалдарды қабылдайтын және сақтайтын
бункерлер орнатылған. Пеш бункеріне электрлік көпір тәріздес кранмен
мөлшерленген бадьядағы шихта беріледі. Пеш ванналарына шихта лотоктың
көмегімен беріледі. Қорытпа үрдісі металды көлемі 2 м3 ковышқа шығаруы
кезеңмен жүреді. Пештен шлакты шығарған кезде көлемі 3 м3 шлак салғышқа
шлакты қабылдау жүргізіледі, олардан шлак көпір тәріздес краннвң көмегімен
темір жол платформасына басылады да шлак төгілетін жерге апарылады. Пеш
26
үстінде газды тазалайтын жүйемен жалғасқан шатырша орнатылған, онда (№
2 цех) ЭГА-1 сүзгісі бар, тазаланған газ құбыр (80 м) арқылы атмосфераға
шығарылады.
Сұйық металды поддонға құйылады, суығаннан кейін темір жол
платформасымен ұсақтау үшін дайын өнім қоймасына апарылады.
2000 ж.бастап цехта №37 пеште алюминийлі термиялық әдіспен металл
хромды өндіру ұйымдастырылған. Хромды және оның қорытпаларын
өндіруде алюминийлі термикалық үрдіс жүру үшін керекті жылу оксидтердің
алюминиймен қалпына келу реакциясы нәтижесінде бөлінеді, олардың
негізгісі төменде көрсетілген, сонымен бірге шихталық материалдарды
дайындаған кезде және термиттік қоспаны енгізгенде, мысалы, селитраны, ол
алюминийді окистей орытып жылудың жетіспейтін мөлшерін шығарады:
Cr2O3 + 2Al = 2Cr + Al2O3
3FeO + 2Al = 3Fe + Al2O3
3SiO2 + 4Al = 3Si + 2Al2O3
6NaNO3 + 10Al = 3Na2O + 3N2 + 5Al2O3
Металл хромды балқытқан кезде үрдістің керекті меншікті жылуы
шихтаның 2970 кДжкг құрайды. Шихталық материалдар болып хромның
техникалық оксиді (98-99% Cr2O3), хромды концентрат ( 58,5% Cr2O3,
2,0%SiO2 и 0,05% С), алғашқы алюминийлі және натрийлі селитрадан
алынған алюминий ұнтағы (99%NaNO3).
Флюс ретінде әкті (90% СаО) қолданады, оны қосу топырақты
шлактардың тұтқырлығын төмендетеді, үрдістің кинетикалық жағдайын
жақсартады және Cr2O3 активтілігін жоғарлату нәтижесі хромды алуды
жоғарлатады. Шихтаны балқытар алдында барабан ауыстырғышында мұқиат
араластырады.
Алюминийлі термиялық әдіспен металл хромды өндірудің
технологиялық схемасы келтірілген. Алынатын металл хромның жуықтау
құрамы келесідей, % :
Cr 98,90-99,20; Si 0,07-0,12; Al және Fe 0,25-0,40; C 0,01-0,02; S 0,02; P
0,005.
Вакуумтермиялық бөлім - отқа төзімді кірпіш, жоғарғы көміртекті
феррохром шығарады. 1993 жылдан тоқтатылған көміртексіз (азотты)
феррохромды өндіру жандандырылды. Азотталған феррохромды өндіру үшін
передельді феррохром (фракция 0-50 мм), қанытты патока, азот және
окистелген феррохром немесе хром оксиді пайдаланылады.
Азотталған феррохромды алу қорытындысы жоғарғы көміртекті
феррохромды қатты жағдайында вакуумде (0,05 мм с. б. дейін) 1200-1400 С
температура кезінде көміртексіздендіру. Бұл кезде хром карбидінің көміртегі
окистелген феррохромда болатын оттегімен окистелетін реакцияның өтуімен
жүреді:
27
13 Cr7O3 + ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz