Интерактивті оқыту технологиясының артықшылықтары
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп білім беру жүйісін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді. Бұл міндеттерді шешу әр оқытушыға күнделікті ізденіс арқылы, барлық жаңалықтармен қатар тұру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттілігі туындайды [1].
Колледждердің басты мақсаты-білімді, жаңа идеялармен қаруланған кәсіби мамандарды даярлау болып табылады. Бұл оқушының кәсіби, технологиялық дайындығы ғана емес,сонымен қатар оның білімінің жан-жақтылығы мен ақпараттық мәдениеті жоғары,яғни компьютерді еркін меңгеруі, интернет ресурстарын пайдалана білуі, оқытудағы жаңа инновациялық технологияларды меңгеруі т.б.
Елбасы өз сөзінде Қазақстан жастарының мейлінше сапалы кәсіптік-техникалық білім игеруіне және сол арқылы олардың еңбек нарығына мейлінше лайықты бейімделуіне жағдай жасау қажет. Бұл-басты мақсат - деді.
Қазіргі біздің міндетіміз жолдауда айтылғандай әрбіріміздің білім алуымыздың, оның ішінде кәсіптік білім алып елімізге пайдамызды тигізуіміз ғана болып отыр.
Қазақстанның болашағы - ұстаздардың ізденісінде, білім алушыларға деген сүйіспеншілігінде, кәсіптік деңгейіне байланысты екенін жақсы білеміз. Шынында да, оқытушының алдында білім алушыларға білім мен тәрбие беруде үлкен жауапкершілік тұр.
Қазір бүкіл әлемде индустриялық қоғамнан интерактивті қатынас жасауға, оны жүзеге асыратын техникалық мүмкіндіктерді дамытып отыра алатын ақпараттық қоғамға көштік.
Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын тудыру, белсенділігін арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.
Білім алушылардың танымдық көзқарасын байыту, ақыл-ой қабілетін жетілдіру, өзіндік ойлау және өмірлік ұстанымын қалыптастыру мұғалімнің шеберлігіне, шығармашылық қабілетіне байланысты.
Теориялық білімді игерту мен жаңғырту және жаңа жағдайға іс жүзінде лайықтап қолдануға үйреткенде ғана оқушылардың алған білімі мен біліктілігі шынайы да нақтылы қалыптасады. Осындай жолмен қалыптасқан білім мен біліктіліктің танымдық маңызы да зор болады.
Жаңа ақпараттық технологияларды білім беру үдерісінде қолдану біршама жетістіктерге апаратын жол. Яғни ақпараттық -коммуникациялық технология білім беруде маңызды құрал деп айтсақ та болады. Басты мақсат ақпараттық-коммуникациялық технологияларды жетік меңгеру және білім алушыларға меңгерту. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану оқытушыға да, білім алушыға да қолайлы.
Ақпараттық -коммуникациялық технология оқу барысында электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге негізделеді. Компьютерді оқытушы қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Білім беруді инновацияландыру мәселесін тиімді шешу, негізінен педагогикалық кадрлардың интерактивті мәдениеттілігін қалыптастырумен тікелей байланысты. Бүгінгі оқытушының интерактивті мәдениеттілігі оның педагогикалық мәдениеттілігінің маңызды бір бөлігі болып табылады.
Бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі білім алушыларды ақпараттық технологиялармен жұмыс жасауға даярлау, қазiргi қоғам жағдайындағы кәсіптік білім беру жүйесінің басты талаптарымен, мынадай тұжырым жасауға болады: білім беру жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі ретінде ақпараттық оқыту технологияларды қолдану, жас маманды бүгінгі заман талабына сай қалыптастыру оның негізгі техникалық және педагогикалық мүмкіндіктерін дамыту маңызды болып саналады, одан ары зерттеуді қажет етеді.
Зерттеу пәні: Ауылшаруашылық машиналары пәнінен интербелсенді оқыту технологиясын қолдану.
Зерттеу мақсаты: Құлан ауылшаруашылық колледжі жағдайында Ауылшаруашылық машиналар пәнінен Астық жинайтын комбайндар тақырыбына интербелсенді оқыту технологиясын қолдану арқылы студенттердің белсенділігін арттыру.
Зерттеудің міндеттері:
зерттеу мәселелеріне байланысты Құлан ауылшаруашылық колледжінің тарихы, материалдық техникалық базасы, оқу өндірістік жұмысына талдау жасау;
интербелсенді оқыту технологиясына талдау жасап, арнайы пәндерді оқытуда студенттердің белсенділігін, қабылдауының ерекшеліктерін анықтау;
Астық жинайтын комбайндар тақырыптары бойынша теориялық сабақтың оқу құжаттарын жасау;
ауылшаруашылық машиналар пәнін оқыту үдерісінде студенттердің танымдық іс-әрекеттерін қалыптастырудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін әдістемелерді ұсыну және оның тиімділігін тексеру;
техника қауіпсіздігі мен еңбек қорғау бойынша іс-шараларды анықтау.
Зерттеу нысаны: Құлан ауылшаруашылық колледжінде интербелсенді оқыту технологиясын білім беру үдерісінде пайдалану.
1 Жамбыл облысы, Құлан ауылы, Құлан ауылшаруашылық колледжінің оқу-өндірістік жұмысына қысқаша сипаттама
1.1 Жамбыл облысы, Құлан ауылы, Құлан ауылшаруашылық колледжінің оқу мекемесі туралы мәліметтер
Қазақстан Республикасы Жамбыл өңіріндегі ауылшаруашылық саласынан орта буын мамандар дайындайтын бірден-бір оқу орнының бірі - Құлан ауылшаруашылық колледжінің сыртқы көрінісі 1.1 суретке сәйкес.
Сурет 1.1 Құлан ауылшаруашылық колледжінің сыртқы көрінісі
Колледж іргетасы 1972 жылы ҚазССР-і министрлер Советі қаулысына сәйкес ауыл шаруашылығы министрі бұйрығымен Жамбыл мемлекеттік шаруашылығы тәжірибе станциясы негізінде құрылды. Алғашқы жылы тек Ауылшаруашылығын механикаландыру және Ауылшаруашылығын электрлендіру мамандықтары бойынша 120 оқушы қабылданды.
1976 жылы Совхоз-техникум типтік жобада салынған оқу ғимаратына көшіп, тағы да жаңа Агрономия мамандығы ашылды.Осы жылдан бастап оқушылар саны 1200-ге жетіп, оқу материалдық базасы нығайып, білікті оқытушы кадрлармен жасақтанды.
1987 жылы - Технолог ұйымдастырушы мамандығы ашылды, оқушылар саны 1500 ден асты. 1990 жылы Экономика, бухгалтерлік есеп және бақылау және Көкөністер мен жемістерді сақтау және қайта өңдеу мамандықтары бойынша талапкерлер қабылданды.
1993 жылы Ашытқы өндіру және шарап жасау технологиясы мамандығы ашылды.
1996- 2000 жылдары Жамбыл облысы Құлан ауыл шаруашылық колледжі деп аталды.
2000 жылы Стандарттау, сертификаттау және өнім сапасын бақылау және Салық ісі мамандықтары ашылып, талапкерлер қабылданды.
Ауылшаруашылығы саласында мамандарды даярлау жүйесін жаңғыртуда облыстық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Білімді ұрпақ - ел болашағы. Тәуелсіздігіміздің ширек ғасырында білім қуған талапкерлер үшін жасалынып жатқан ілкімді істер аз емес.
Т.Рысқұлов ауданындағы Құлан ауылшаруашылығы колледжінің оқу базасы жаңарып, дуальді оқыту жүйесіне көшкен. Бүгінде орта арнаулы оқу орыны заман көшінен қалмай, сапалы білім беріп келеді.
90 жылдан астам тарихы бар Құлан ауылшаруашылығы колледжі 1923 жылдан бері ауылшаруашылығы мамандарын дайындайтын техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының бірі. Қазіргі таңда колледжде 10 мамандық бойынша 688 студент білім алуда. Яғни, олар ветеринар, агроном, фермер, зоотехник, жеміс-көккөніс өсіруші, электрик, аспазшы, дәнекер, слесарь-жөндеуші мамандығын алып шығады.
1.2 Колледждің материалдық - техникалық базасы
Колледждің оқу корпусы Жамбыл облысында Құлан ауданында орналасқан. Колледждің оқу- тәжірибе шаруашылығы қаладан тыс, оқу корпусынан 2-3 км шақырым жерде.
Колледж оқу базасында 90 дәрісхана, 20 шақты зертханалар бар. Барлық зертханалар мен оқу бөлмелері қажетті құралдар мен, оқулықтармен, аспаптармен, техникалық құралдармен жабдықталған, сабақ өтуге барлық мүмкіндіктер бар.
Оқу белгіленген бағдарламалар мен жоспарлар арқылы өткізіледі. Колледжде Pentium процессорларымен жабдықталған компьютер залдары бар. Сонымен бірге 360 орындық мәжіліс залы бар. Студенттік өмір, жастық шақтың қызықты болып өтуіне көптеген іс шаралар жүргізіледі: көркемөнерпаздар үйірмелері, көңілді тапқырлар клубы, әртүрлі дебат клубтары, колледждіңби ансамблі жұмыс істейді.
Спорт залда барлық спорт құрал жабдықтары бар, жазғы спорт алаңы, футбол алаңы оқушылардың бос уақытында қолдануына және сабақ өтуге сәйкес жасалған.
Колледждің оқу тәжірибе шаруашылығында техникаларды жөндеу, сақтау үшін шеберханалар мен гараждар бар. Республиканың барлық оқу орындарында болып жатқан нарықтық қиындықтарына қарамастан, колледждегі оқу кабинеттері мен лабораториялар (зертханалар) сақталып, қажетті деңгейде ұсталады және негізгі материалды -техникалық өндірістік- оқу базасы болып саналады.
Колледжде оқу ағарту ісіне көп көңіл бөлінген,соның дәлелі ретінде кітапхананың орналасқанын айтсақ болады. Кітапханада барлық мамандықтар үшін қажетті оқу құралдарын табуға болады.
1.3 Колледждің оқу - өндірістік жұмысына талдау жасау
Колледждің өндірістік цехы талапқа сәйкес жұмыс істейді. Тәжірибе шаруашылығында, цехтарда оқытушылардың жетекшілігімен оқушылар үйреніп, жұмыс жасайды. Мәселен, Ауылшаруашылығы өнімдерін сақтау мен қайта өңдеу технологиясы мамандығы бойынша оқушылар лабораторияда жемістер мен көкөністерді қайта өңдеу шағын цехтарында істейді.
Оқушылар негізгі мамандіқтармен қатар қосымша, сабақтан тыс қысқа курстарда оқи алады. Олар:
oo В және ВС категориялы жүргізушілер
oo Трактор- машинист
oo Газ-электр дәнекрлеушісі
oo Телевизор жөндеуші
oo Бухгалтерлік есеп
oo Компьютерде іс- қағаздарын жүргізу
oo 1С - компьютерлік бухгалтері
oo Киім пішу мен тігу
oo Автомобиль электр жүйесін жөндеуші
oo Ағылшын тілі
oo Лаборант- токсиколог
oo Слесарь
oo ЭВМ операторы
Бұл мамандықтардың барлығы облыстық еңбек биржасы мен халықты әлеуметтік жағынан қорғау мекемелерімен келісіліп, бүгінгі еңбек нарығының қажеттілігіне қарай бағытталған.
Оқу талапқа сай жабдықталған лабораториялар мен шеберханаларда өтеді. Онда білікті мамандар сабақ жүргізеді. Оқуды бітірген соң арнайы куәліктер беріледі.
Колледжде екі спорт алаңы бар. Салауатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында, спортпен нәтижелі түрде айналысамын деуші оқушыларға әртүрлі спорт секциялары жұмыс істейді.
Колледж спортшыларының арасында Азия, Халықаралық, Республикалық жарыстарының жеңімпаздары мен жүлдегерлері бар.
Колледж мамандарды тәрбиелеп, дайындап шығаруда, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруде, ауылдағы шағын және орта бизнестің дамуында нәтижелі жұмыстар жүргізуде.
2 Интербелсенді әдістердің қолдануын талдау
Қазіргі таңда егеменді Қазақстанның дүниежүзілік білім беру кеңістігіне ену үрдісінде оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру бағытына байланысты мұғалімдердің кәсіби дайындығына деген талап арта түсуде. Ғылыми салада білімді технологияландыру жөніндегі зерттеулер пайда болып, кәсіби дайындықтың мазмұндық және жеке аспектілерімен қатар оның технологиялық аспектілеріне де қызығушылық даму үстінде.
Соның ішінде оқытудың қазіргі педагогикалық технологияларының алатын орны ерекшелігін айта отырып, интербелсенді әдістерді іс-тәжірибеде қолданудың маңызы зор екендігі белгілі.
Білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым-қатынас (жаңа базистік оқу жоспарына көшу, білім мазмұнын жетілдіру, оқу әдістемелік кешендерге көшу, т.б.), жаңаша ойлау қалыптасуда. Қазір дәстүрлі білім беруде студенттерге тек пәндік білім, білік, дағдылардың белгілі жиынтығын меңгеруге ғана бағытталып, олардың жеке басының дамуына, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөліп отыр.
Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу тәрбиесі үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбеттің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үдерісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2].
Оқыту әдістері - бұл оқу үрдісіндегі білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесу формасын бейнелейтін формалар мен тәсілдердің жиынтығы.
Оқытудың алғашқы пайда болғанынан бүгінгі күнге дейін білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесуінің үш формасы қалыптысып, кеңінен таралды.
1. Пассивті (енжар);
2. Активті (белсенді);
3. Интерактивті.
Пассивті әдіс - бұл оқытушы негізгі әрекет етуші және сабақ барысын басқарушы тұлға болып табылатын білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесу формасы.
Онда білім алушылар тек пассивті тыңдаушы болады. Білім алушылар мен оқытушы арасындағы байланыс тек сұрау, бақылау және өзіндік жұмыстар, тестілер арқылы жүзеге асырылады.
Педагогикалық технологиялар тұрғысынан бұл ең тиімсіз әдіс болып табылғанымен, оның өзіндік жақсы жақтары да бар.
Активті әдіс - бұл білім алушылар мен оқытушы сабақ барысында өзара әрекетте болатын және білім алушылар тек пассивті тыңдаушылар емес, сабақтың белсенді қатысушылары болып табылатын өзара әрекеттесу формасы. Мұнда оқытушы мен білім алушылардың құқықтары бірдей.
Интерактивті әдіс - бұл өзара әрекеттесу, біреумен әңгіме, диалог режимінде болу дегенді білдіреді. Басқа сөзбен айтқанда, активті әдіске қарағанда интерактивті әдіс оқытушы мен білім алушылардың өзара әрекеттесуіне ғана емес, сонымен бірге білім алушылардың бір-бірімен өзара белсенді әрекетте болуына бағдарланған [3].
Бұл технологияның өзін оқытушы түрліше (орташа дәрежеде, ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен) іске асыру мүмкін. Бұл жерде технологияны жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі бір ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді, сонымен бірге студенттің әрекеті - оның қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі рөл атқарады.
Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар пайдалану тәжірибелерге еніп, нәтижелер беруде.
Әсіресе, технологиялық бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған және оқытудың жаңа технологияларын мемлекеттік стандартқа және білімдік өзгерістерге қарай топтастыруға болады.
Педагогикалық технология негізінде оқу циклін қайта жаңарту идеясы алынған.
Оның мазмұнына:
1. Оқытудың жалпы мақсатын қою;
2. Жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3. Студенттердің білім деңгейін алдын ала (диагностикалық) бағалау;
4. Оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезде жедел кері байланыс негізінде түзету жүргізілуі тиіс).
5. Нәтижені бағалау енеді.
Жаңа оқыту технологиясы, тұлғаның танымдық қабілеттерін және
танымдық үрдістерді: яғни, жадының (ес) алуан түрлерін - есту, көру, қимыл және т.б. ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі өзектілендіру, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, белсенді сөздік қорын (ауызша және жазбаша тілінде) дамытуға бағытталуы интерактивті оқытудың басты мақсаты - білім алушыларды өз бетінше ой қорытып, жауап таба білуге үйрету.
Еліміз дамудың демократикалық жолын таңдап алған қазіргі заманда жастарды өз бетінше шешім таба білуге үйрету заңды құбылыс. Бұл күнделікті аудиториядағы жұмыстарға да қатысты: бала сабақ кезінде мейлінше белсенділік танытуы тиіс. Осындай, білім алушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік жасайтын әдістемелік амалды интерактивті деп атайды.
Интербелсенді әдіс кезінде:
oo сабақ үстінде білім алушылар мен мұғалімдер арасында тығыз қарым-қатынас орнайды;
oo ондай қарым-қатынас білім алушылар әлдебір мәселені талқылап, соның шешімін табуға тырысқан кезде қалыптасады;
oo онда білім алушылардың жауабынан гөрі мәселенің шешімін табуға талпынғаны маңызды болады.
Себебі интерактивті оқытудың басты мақсатының өзі сол - білім алушыларды өз бетінше ой қорытып, жауап табуға уйрету. Интерактивті әдістеме өзара қарым-қатынастың мол ауқымын қамтиды. Мұнда балалардың бұған дейін алған өмірлік тәжірибелері білім берудің негізгі көзі болып табылады. Бұл әдісте білім алушы мыналармен қарым-қатынасқа түседі:
1. Мұғаліммен (сұраққа жауап берген кезде);
2. Өзге балалармен (қосақталып жұмыс істеген кезде);
3. Шағын топтармен ( топпен жұмыс істеген кезде);
4. Белгілі бір топпен,аудиториямен (сауалнама алғанда);
5. Кейбір техника түрлерімен (компьютермен интернетке шыққанда т.б.).
Интербелсенді әдістің ерекшелігі - бала өзгелермен араласу барысында ашыла түседі, көбірек оқып, тәжірибе жинай білуі керек. Қытайдың бір нақыл сөзінде: Маған айтшы - мен ұмытып қаламын; маған көрсетші - менің есімде қалады; өзіме істетші - мен сонда түсінемін делінген. Осы сөздерден интерактивті оқытудың мәні өз көрінісін табады. Зерттеулердiң "бiз қолы мызбен iстегеннiң 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естiгенiмiздiң 10 пайызын ғана есте сақтаймыз" деген қорытындысын жиi естимiз. Тәжірибе интеллектуалдық тәуелсіздіктің негізі болып табылады және барлық өркениетті азаматтың қажетті құралы десек те болады. Интерактивті әдістеме білім алушылардың мынадай мақсаттарына жетуге мүмкіндік береді:
1. Олар мол мағлұмат алып, өздері айтқан пікірге логикалық түсініктеме беруге жол ашады;
2. Өз пікірлерін терең ойланып айта алатын болады;
3. Мәселені талқылаған кезде бұған дейін алған, тәжірибеде жинақтаған білім қорын пайдалана алады;
4. Бір-бірінен жаңа мағұлматтар ала отырып, білімін толықтыра алады;
5. Шындыққа көз жетуі үшін дәлел іздеп, ойын анықтап көрсете алады.
Интерактивті әдістің таным қабілеттерінің түрлері қолданылады.
Бұл әдіс осылай жастарды жеке тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына жол ашады. Бұл ретте ең алдымен оқытудың формалары мен түрлерін, әдістерін түрлендіріп, жаңартып отыру, білім беру ісін технологияландыру (озық техникаларды мысалы: ғаламторды, интерактивті тақтаны, электронды оқулықтарды т.б. пайдалану) керек. Ең бастысы білім алушыларды оқу әрекетінің субьектісі ретінде дамуын қаматамасыз ету керек. Олардың оқу әрекеттерін ынталандыруда барлығының көзқарастарына көңіл бөлу керек, пікірлеріне шынайы қызығушылық танытып, келісуі оларды белгілі бір шешім қабылдауға мәжбүрлемеу, пікірлерін сынауға, жоққа шығаруға, кемсітуге жол бермеу керек.
Интербелсенді әдіс кезінде мыналар ескерілуі керек:
oo тұлғаның еркіндігі мен құқықтары сақталуы керек;
oo тұлғаның өзін көрсете алуына жағдай жасау керек;
oo оған өзіндік даралығын көрсетуге мүмкіндік жасау керек;
oo педагогикалық қолдау көрсету.
Бұл мақсатқа жетудің тиімді жолының бірі - сабақта оқытудың интерактивті әдісін қолдану болып табылады. Сонымен, интерактивті оқыту технологиясы-бұл коллективтік, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген процесс.
Интерактивтік оқыту - бұл ең алдымен оқушы мен оқытушының қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады. Интерактивтік оқыту - бұл танымдық әрекеттің арнайы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған және мақсатын алдын ала болжауға болатын оқыту түрі. Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке, қатысушылардың әрқайсысына қажет міндетті бірлесіп шешуге алып келетін - ұйымдастыру және қарым-қатынас жасауды дамытуды ұсынады.
Интерактивтік оқыту технологиясы деп нәтижесінде оқу әрекеті барысында олардың өзара мотивациялық, интеллектуалдық, эмоцианалдық және басқа да жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын, студентке педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік беретін, мұғалім мен студенттің іс-әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру тәсілдерін айтамыз.
Блиц оқу ойындары
Блиц оқу ойындары - қысқа мерзімді шағын ойындар, олар студенттердің нақты біліктері мен дағдыларын дамытуға бағытталады.
Блиц ойындарда студенттерге ойынның жалпы нобайы мен тапсырмалары ғана беріліп, студенттер оларды өздігімен ойнап шығуы керек. Мұнда да Ойыннан кейін кезеңі ерекше маңызды рөл атқарады, өйткені осы уақытта студенттер ойыннан алған әсерлерімен бөлісіп, ой-толғаныстарын жазбаша түрде келтіреді.
Блиц оқу ойындарының мысалдары:
Шындық детекторы. Бір студентке 8-10 сұрақ қойылады. Білім алушылар сұрақтардың барлығына да шынайы түрде жауап беріп, тек біреуіне ғана жалған жауап қатады. Қалған студенттер шағын топтарға бөлініп, жауаптардың қайсысы өтірік болғанын анықтап, өз ұстанымдарына дәлелдер келтіруі керек.
Фотолар. Әр білім алушыларға (немесе студент тобына) бір адамның фотосын беріп, оның өмірін (немесе ол адамның мінез-құлқын) қысқаша түрде сипаттап беру тапсырылады. Жұмыс аяқталғаннан кейін фотолар тақтаға (қабырғаға) ілінеді. Білім алушылар кезекпен өз мәтіндерін оқығанда, баскалар әңгіменің қай адам туралы болғандығын аныктауы керек. Мұнда да өз көзқарасын дәлелдейтін тұжырымдар келтіріледі.
Алиби. Екі студентке белгілі бір қылмыс жасауда күдіктілердің рөлі беріледі. Оларды аудиториядан аластатып, алиби ойлап табуды тапсырады. Бұл студенттер қайтып оралғанда топтар екіге бөлініп, екі күдіктіден кезектесіп жауап алады. Егер күдіктілердің алибилері аз да болса сәйкес келмесе, олар жалған деп есептеледі.
Таңдау. Білім алушылар басқарма отырысында директорлардың рөлдерін ойнайды. Олардың мақсаты-атышулы жүлдені ең үздік адамға тапсыру. Студенттер өз кандидаттары туралы жан-жақты ақпарат келтіріп, нақты дәлелдерді айғақтауы керек.
Интервью. Кәсіпорын (мекеме) басшылары жүмысқа жаңа маман қабылдап, онымен әңгіме жүргізуде. Басшылардың бір бөлігі маманды жүмысқа алуға ниет білдірсе, қалғандары оның кандидатурасына қарсы. Жаңа маман жұмысқа қабылдануы үшін барлық күшін салып, сұрақтарға толық әрі ұтымды жауап беруге тырысады. Интербелсенді оқыту технологиясының артықшылықтары 2.1 суретке сәйкес көрсетілген.
Оқытудың интерактивті әдістерінің артықшылығы
тұлғаның қызығушылығын туғызады
әрқайсысының оқу процесіне қатысу белсенділігін кеңейтеді;
әрбір тұлғаның сезіміне назар аударады;
оқу материалдарын тиімді меңгеруге бейімдейді;
тұлғаға көпжоспарлы әрекет етуге әсер етеді;
тұлғаның пікірлері мен қарым-қатынастарын қалыптастырады;
мінез-құлықтың өзгеруіне көмектеседі.
Оқытудың интерактивті әдістерінің артықшылығы
тұлғаның қызығушылығын туғызады
әрқайсысының оқу процесіне қатысу белсенділігін кеңейтеді;
әрбір тұлғаның сезіміне назар аударады;
оқу материалдарын тиімді меңгеруге бейімдейді;
тұлғаға көпжоспарлы әрекет етуге әсер етеді;
тұлғаның пікірлері мен қарым-қатынастарын қалыптастырады;
мінез-құлықтың өзгеруіне көмектеседі.
Сурет 2.1. Интерактивті оқыту технологиясының артықшылықтары
Интербелсенді әдістің негізін интерактивті жаттығулар мен тапсырмалар құрайды. Интерактивті жаттығулар мен тапсырмалардың әдеттегілерден басты айырмашылығы олар меңгерілген материалды тек бекітуге ғана емес, жаңаны оқып-үйренуге бағытталған.
Қазіргі таңдағы педагогикада интерактивті әдістер өте көп, олардың ішінен мыналарды атап көрсетуге болады:
oo шығармашылық тапсырмалар;
oo шағын топтардағы жұмыстар;
oo оқытып-үйретуші ойындар (іскерлік ойындар, имитациялар, рөлдік ойындар);
oo қоғамдық ресурстарды пайдалану (мамандарды шақыру, экскурсиялар);
oo әлеуметтік жобалар мен басқа да аудиториядан тыс оқыту әдістері (әлеуметтік жобалар, жарыстар, радио және газеттер, фильмдер, қойылымдар, көрмелер, көріністер және т.б.);
oo жаттығулар;
oo жаңа материалды оқып-үйрену және бекіту (интерактивті дәрістер, көрнекі құралдармен, бейне және аудиоматериалдармен жұмыс істеу, Сократтық диалог және т.б.);
oo күрделі және пікірталас тудыратын сұрақтар мен мәселелерді талқылау (сөзжарыстар, пікірталастар, сипозиумдар және т.б.);
oo мәселелерді шешу (миға шабуыл, шешімдер ағашы, келіссөздер мен медиация және т.б.) және т.б. көптеген әдістер.
Миға шабуыл әдісі
Миға шабуыл әдісі - ұжымдық талқылау әдісі, мәселенің шешімін іздеу барлық қатысушылардың пікірін еркін білдіру жолымен жүзеге асырылады.
Оқытушы:
1. Дискуссия тақырыбын таңдайды.
2. Студенттердің алдына міндет қойып, миға шабуыл әдісінің ережелерін түсіндіреді:
oo шабуылдың мақсаты - мәселені шешудің ең көп нұсқасын ұсыну;
oo өз қиялыңызды жұмыс істетіңіз; ешбір пікірді жалпы қабылданған пікірге қарама-қайшы болғандықтан ғана жоққа шығармаңыз;
oo басқа қатысушылардың идеяларын дамытыңыз;
oo ұсынылған идеяларға баға беруге асықпаңыз - мұнымен сіз кейінірек айналысасыз.
3. Оқытушы пайда болған идеялардың бәрін жазып отыру үшін хатшы тағайындайды.
4. Үзіліс жарияланады. Үзілістен кейін қатысушылар бірінші кезеңде айтылған идеяларды (идеялар тізімін басып шығарып, қатысушыларға таратып беруге болады) топтастырып, дамытады.
Идеяларды топтар бойынша сұрыптағаннан кейін қатысушылар оларды талдауға кіріседі, бұл көптеген пікірлердің ішінен қойылған мәселені шешуге көмектесетіндерін ғана таңдап алады.
5. Оқытушы дискуссия қортындысын шығарады. Егер миға шабуыл әдісі ешбір нәтиже бермесе, себебін, сәтсіздіктерді талқылауы тиіс [5].
Шешімдер ағашы әдісі
Шешімдер ағашы әдісі. Бұл әдіс қойылған мәселеге біржақты қарапайым жауап беру мүмкін болмаған жағдайда шешімдерді қабылдау процесін оңтайландыру үшін қолданылады.
1. Оқытушы талқылау үшін мәселе қояды.
2. Оқушыларға мәселе бойынша негізгі ақпарат, тарихи фактілер және т.с.с беріледі (бұл үй тапсырмасының бір бөлігі болуы да мүмкін).
3. Шағын топтардағы жұмыс. Әрбір топқа орындауға берілетін уақыт анықталады (10-20 минут).
4. Топтарда жұмыс істей отырып, студенттер бағаналарға әрбір нұсқаның артықшылықтары мен кемшіліктерін жаза отырып, кестені толтырады және проблема бойынша шешім қабылдайды. Әдістеме жағдайларға талдау жасау кезінде оның себебін толық түсінуге көмектесу үшін қолданылады.
Қатысушылар шешімдердің барлық мүмкін варианттарына талдау жасап, олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктерін, оның соңы неге алып келетінін, салдарларын жазады.
5. Әрбір топтың өкілдері нәтижелерді жариялайды. Оқытушы алынған нәтижелерді салыстырып, топтар неге әртүрлі немесе бірдей шешім қабылдағанын айтып беріп, студенттерге жауап береді.
Балық сүйегі әдісі
Балық сүйегінің суретін тақтаға салады. Бас жағына проблема, қабырғаларына - проблема неге пайда болды және проблеманың пайда болуының алдын алу, құйрығына-профилактикалық шаралар жазылады. Соңғы кезең - неғұрлым оңтайлы шешім қабылдау - проблемаға жауап табу.
Жұппен немесе шағын топппен жұмыс
Оқушыларды жұпқа немесе шағын топқа бөліп жұмыс істету олардың ынтымақтастық пен серіктестік тудырумен қатар, басқа да адам ойымен де есептесу қажет екенін де түсіндіреді.
Жұппен және шағын топпен жұмыс тез, жаңа идеяларды ұсынумен қатар белгілі жағдайды нәтижелі шешуге де мүмкінідк береді.
Жұппен немесе шағын топпен жұмысты өткізу реті:
Оқушыларды жыныстарына қарай араластырып бөліңіз. Оларды жыл мезгілдері қыс, көктем, жаз, күз, апта күндері дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, түске қарай қызыл, сары көк, жасыл, ақ, жеміс атаулары алма, алмұрт, шие, шабдал, өрік т.б. бойынша бөлуге болады.
1. Егер сынып ішінде парталар мен орындықтарды қозғауға келмесе, шағын топқа бөлінген оқушыларды бір-біріне бетпе-бет қарап отыруын сұраңыз.
2. Әр топ ішінде оқушылар өздері уақытты бақылап отыратын, шағын топ жұмысының тұсау кесерін айтатын оқушыны өздері таңдасын.
3. Шағын топқа берілетін тапсырма немесе жаттығуды нақты, қысқа және анық беру керек.
4. Шағын топ жұмыс істеп жатқанда мұғалім сыныптың артқы жағында кедергі жасамайтын жерде тұруы қажет.
5. Шағын топ жұмысы бағалануы тиіс. Оқушыларды сөйлетіп ол үшін қандай нәрсе маңызды болғанын сұраған жөн.
Интербелсенді әдіс әр адамды білім алудың барлық кезеңдерінде белсенді жағдайға қояды, білім алу үрдісін мәнді етеді.
Болашақ ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуында білім беру жүйесін ізгілендіру, инновациялық үрдісте тиімді;
* шыңдалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;
* күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық;
* үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын, үйренушінің сеніміне негізделген құрылым.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынандай нәтиже береді оқыту мақсатына жетудің нақты жолдары мен технологияның тиімділіг 2.2, 2.4 суреттерге сәйкес көрсетілген.
Сурет 2.2 оқыту мақсатына жетудің нақты жолдары
Сурет 2.3 Технологияның тиімділігі
Колледжде арнайы пәнді оқыту әдістемесі пәндерінен сабақ үлгілерін, интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін пайдалана отырып, студенттердің өздерін жұмыстандыру мақсатында өткізілген тапсырмаларды айта кетуге болады.
Интерактивті оқыту технологиясының мүмкіндіктері өте көп. Әр оқытушы өз бетінше топпен жұмыс жасаудың жаңа тәсілдерін ойлап таба алады. Білім алушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолдану қажет.
Оқу-тәрбие процесін тиісті деңгейге көтеру, ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі басшылыққа алған бағыты деп есептейміз.
Интерактивті құралдарды қолдану негізінде мектепте жаратылыстану бағытының пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Оқу процесінде, оның ішінде практикалық сабақтарда интерактивті құралдарды қолдану мұғалімнің жеке тәрбиесіне, шығармашылық ізденісіне байланысты. Интерактивті құралдар оқыту формасын ұйымдастыруды түрлендіруге, дәстүрлі оқыту әдістеріне жаңа элементтер енгізуге мүмкіншіліктер жасайды. Бұл оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады. Интерактивті құралдарды орынды қолдану оқыту сапасын жетілдіруге көмектеседі [6].
Білім беру тәсілдерін инновациялық технологиялар негізінде жетілдіру, оқыту мен тәрбиелеу ісін ізгілендіру, ұлттық ерекшеліктерді ескере отырып даралап,саралап оқыту арқылы оқушыны дамытуда білім,білік,дағдыны жетілдіруге негізделген білім беру педагогикада адамның өзін тануын және тұлғаның психикалық, физикалық саулығын қамтамасыз ету мәселелерін алға шығарып отыр. Инновациялық технологияларды қолдана отырып оқыту-бұл таным әрекетін ұйымдастырудың арнаулы формасы. Оқытудың бұл формасы алдына нақты және бағдарланған мақсат қояды.
3 Техника-технологиялық бөлім
3.1 Ауылшаруашылығы машиналары пәні бойынша астық жинайтын машиналардың қазіргі таңдағы жағдайы
Астық жинау жұмыстарын іске асыру тәсілдеріне қарай жинау технологиясы да әртүрлі болады. Жұмыстардың барлығын агрегат бір жүріс кезінде-ақ немесе бөлек-бөлек атқара алады. Агрегаттың бір жүрісін бір кезең деп атасақ, астық жинауды бірінші кезеңге бөліп жүргізуге болады.
Біздің елімізде астық дақылдарын бір кезеңде бірден жинайды. Бір кезеңде жинаған да астықты тікелей комбайнмен орып, бастырады, яғни агрегаттың бір жұмысшы жүрісінде барлық ору, бастыру жұмыстары атқарылады. Қостанай облысында ESSIL КЗС-740, New Holland астық жинайтын комбайн маркалы астық жинайтын комбайндар шығарыла бастады 3.1., 3.2 суреттерге сәйкес.
Сурет 3.1 ESSIL КЗС-740
Сурет 3.2 New Holland астық жинайтын комбайн
Қазақстандық шаруаларға тиімді қолдау көрсеткісі келген қостанайлық АгромашХолдинг кәсіпорны CNH Industrial компаниясымен бірігіп, New Holland астық жинайтын комбайндардың топтамалық өндірісін іске қосты. Бұл қазіргі таңда өз класында ең әмбебап өнімдер болып табылатын дәстүрлі комбайндардың ТС 5080 және ТС 9505 екі модулі болып табылады.
Астықты екі кезеңдік әдіспен жинау кезінде оны арнаулы жаткалармен орып, дестеге жинайды. Бұл десте жерде жатып кебеді, содан кейін ғана комбайнмен бастырады. Бұл әдістің көптеген артықшылықтыры бар. Астықты екі кезеңде жинау үшін астықты толық пісуден 7-8 күн бұрын қамырланып пісу кезінде ора бастайды.
Орақты ерте бастау нәтижесінде науқан ерте аяқталады, сол сияқты астықтың шығыны да азаяды және әр центнер өнім үшін жұмсалатын қаржы кемиді. Оның себебі, астық дәндері дестеде жатып кебу кезінде сабақтарында қалған ақырғы қоректі заттарды түгел пайдаланады да жақсы толып піседі. Оған қоса астық шала піскен күйінде шабылғандықтан дәндер төгіліп шашылмайды, масақтар да сынбайды, шығын болмайды.
Екі кезеңдік әдіспен астық жинау тиімді болу үшін бірнеше агротехникалық шарттарды орындау керек. Сол шарттар орындалғанда ғана бұл әдіс тиімді болады. Ол шарттарға негізінен мыналар жатады: 1) жер бедері тегіс болу керек, яғни дестені көтеру кезінде подброщик саусақтары топырақты қоса жинамауы тиіс [7].
Егер жер бедері тегіс болмаса, астыққа топырақ араласып, оның сапасын нашарлатады; 2) өсімдік сабақтарының қалыңдығы белгілі мөлшерден төмен болмауы керек, яғни жиналған десте кесілген сабақ қалдықтарының арасына құлап, жерге түспеуі, кесілген сабақтардың сирек болса, десте жерге түседі, олардың араларына ауа кірмейді, жақсы желдетілмейді.
Сөйтіп дестенің кебуіне жағдай жасалмай, ол шіріп кетуі мүмкін; 3) өсімдік сабақтарының кесілген ұзындығы да белгілі мөлшерден қысқа болмауы тиіс. Өсімдік сабақтары қалың болғанымен,тым қысқа орылса, сабақ құлап жерге түседі де, жоғарыдағыдай болады. Ос шарттар орындалғанда ғана астықты екі кезеңдік әдіспен жинауға болады.
Жоғарыда көрсетілген екі әдістің де бір кемшілігі бар. Ол-сабан жинаудың толық механикаландырылмағаны. Сабан жинау үшін жұмсалатын еңбек шығыны дән жинауға жұмсалатын еңбектен 2-4 есе артық болады. Осы көрсетілген кемшіліктен құтылу үшін Қазақтың ауыл шаруашылығы механикаландыру және электрлендіру ғылыми-зерттеу институты жаңа әдіс ұсынып отыр.
Астықты жаңа әдіспен жинаған кезде оны жатқамен шауып, транспортқа тиейді де бір орынға (қырманға немесе егіс даласының бір шетіне) жинайды. Жиналған астықты комбайн бір орында тұрып бастырады. Бұл әдістің тиімділігі әлі де тексеріліп байқалуы керек.
Дәнді дақылдарды жинаудың агротехникалық шараларының негізіне оларды жинаудың технологиясын талғап алу жатады.
Дәнді дақылдарды жинау технологиясының тиімді түрін таңдап алу олардың құрылымына, физикалық механикалық қасиеттеріне және өсімдіктің биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болуға тиіс. Бұл кездегі негізгі көрсеткіштерге өсімдік сабақтарының жатып қалғандығы, беріктігі мен ылғалдылығы, дән мөлшерінің сабан мөлшеріне қатынасы, пісу дәрежесі, осыған қосымша егістіктің арам шөптермен ластануы жатады. Сондықтанда машиналар мен олардың жұмысшы мүшелерінің реттеулері осы жиналатын астықтың қасиеттеріне байланысты қабылдануға тиіс, ал астық осы машинамен жинауға икемді болуы керек.
Машина жасаушылар жаңа машиналарды жобалап, жасау кезінде өсімдіктердің агробиологиялық қасиеттерін ескереді, ал өсімдіктің жаңа түрлерін табатын ғалымдар ол өсімдіктің машинамен жинауға жарамдылығын есепке алады.
Дәнді дақылдарды жинаудың технологиясы бір-бірінен кейін ретпен жүретін бірнеше жұмыстардан тұрады. Олар сабақты ору, бастыру, топаннан дәнді бөлу және дәнді басқа қоспалардан тазарту. Бұл жұмыстарды ретімен үздіксіз орындауға немесе үзіліспен орындауға болады.
Аласа өскен астықты немесе жатып қалған сабақтарды неғұрлым төмен ору керек. Бұл техниканың жұмысын қиындатады. Биік және жиі өскен сабақтар машинаның жұмысшы мүшелерінің жұмыстарын ауырлатады да өнімнің ысырап болуын тудырады.
Осыған қосымша, сабақ биіктігі мен жиілігінің өзгеріп отыруы оның жұмысының біркелкілігін бұзады да өнімділікті төмендетеді. Сабақ жиілігі жеткілікті ( бір шаршы метр жерде 250 сабақтан көп) астықты жинау кезіндегі ең аз дән ысырабы ору биіктігі 18...25 см. Кезінде болады. Бұл кезде дестеге түскен сабақтар дестенің бойымен 10...25 градус бұрыш жасап орналасуға тиіс және сабақтың ұзындығы 110 см.-ден аспауы қажет.
Дәнді дақылдарды жинау кезіндегі қиындықтарға оны қысқа мерзім ішінде орып, бастырып жинап қалдықтарынан босатып, көлемдік салмағы өте аз болатын ( бір текше метр сабанның салмағы 13...15 кг., топанның салмағы 30 ... 42 кг.) сабан мен топанды маялап жинауды жатқызуға болады.
Байқауларға қарағанда, дәндердің ең жоғарғы сапасы олардың шала піскен дәрежесіне өтер кезінде болады екен. Бұл кезде дәндер өздігінен төгілмейді.
Дәнді дақылдарды жинаудың мына төмендегідей тәсілдері болады.
Бір фазалы тәсіл (тікелей комбайнмен жинау). Бұл тәсілде астықты орады, бастырады, дәнді тазалап бункерге жинайды, сабанды егістікке шөмелелеп жинайды.
Бұл жұмыстың бәрі комбайнның бір жүрісінде үздіксіз атқарылады. Мұндай комбайнмен тікелей жинауды тек астық толық піскенде ғана қолданады [8].
Екі фазалы тәсіл (бөлектеп жинау). Бұл тәсіл кезінде астықты шала піскен шағында қатарлық немесе дестелік жаткалармен орып, дестеге салады. Астық дестеде жатып толық піседі және ептеп құрғайды.
Содан кейін ол дестені десте қабылдағыш орнатылған комбайнмен жинап бастырады. Астықты бөлектеп жинауды комбайнның бір жерден екі рет жүруі арқылы оындайды.
Екі немесе бір фазалы астық жинау тәсілдерін мына ретпен қолдануға болады: астық шала піскен шағында бөлектеп жинай бастайды да ол толық піскеннен кейін тікелей жинауға көшеді.
Астықтың шала піскен шағынан толық піскенге дейін орталық аймақтарда 4 ... 8 күн өтетін болса, солтүстік аймақтарда 8 ... 12 күн аралығында болады. Бұл жағдайда бөлектеп жинау тәсілі агротехникалық талаптарға толық сай келеді. Өйткені астық жинауды күн ілгері бастаудың мүмкіндігі туады.
Астықтың шала піскен мезгілін мына қасиеттеріне қарап анықтауға болады: масақ түсі сарғылт немесе қоңырлау, дәннің серпімділігі азаяды, дән қауырсынынан күшпен ажырайды және оны оңайлықпен домалақтауға болады.
Астықты бөлектеп жинауды егістіктің мынандай қасиеттері болған кезде жүргізген жөн болады: сабақтардың орташа биіктігі 60 см.-ден төмен емес, бір шаршы метр жердегі сабақ жиілігі 250 ... 300 сабақтан аз емес.
Астықты бөлектеп жинағанда ору биіктігін орнында қалған пая оның үстіне түскен дестені ұстап тұратындай және дестенің астына жел барып кептіретіндей етіп алу қажет. Өте биік пая дестенің салмағымен иіліп жерге тиіп қалуы мүмкін. Сондықтан тәжірибеге сүйене отырып мына төмендегідей ору биіктігі ұсынылады:
10 ... 15 см егер астық биіктігі 60 ...80 см болса;
15 ... 18 см егер астық биіктігі 80 ...120 см болса;
20 ... 25 см егер астық биіктігі 120 см-ден көп болса.
Дестелерді де өз уақытында жинау астық ысырабын ең аз мөлшеріне дейін азайтады.
Ауа райы қолайлы кезінде дестеде жатқан астық мына төмендегі мезгілдерде толық пісіп жетіледі: еліміздің орталық аймақтарында шамамен 3...4 күн ішінде, ал солтүстік аймақтарда 5...7 күн ішінде.
3.2 Ауылшаруашылығы машиналары пәні бойынша астық жинайтын комбайндардың жұмыс істеу принципі және құрылымы
Өздігінен жүретін комбайнның негізгі бөлшектері. Комбайн алты бөлшектен тұрады, олар жатка (хедер), молотилка, шөмелелегіш, жүріс бөлігі, двигатель және жинауыш.
Шөмелелегіштің универсалды тетікпен және тіркелетін арбашықпен жабдықталуы мүмкін.
Жатка төмендегідей негізгі бөлшектер мен механизмдерден құралады: көшірмелеуіш башмактардың корпусы, қалықтама транспортердің көлбеу корпусы; теңестіру және аспа механизмдері; реттеуіш механизмі бар корпусы; теңестіру және аспа механизмдері; реттеуіш механизмі бар молотилка және айналыс вариаторы; қырқу аппараты бөлшектерімен және жетек механизмімен; шнек.
Молотилка төмендегідей негізгі бөлшектер мен механизмдерден тұрады; бастыру құрылғысы; сабан сіліккіш; транспорттық құрылғысы (шнектері мен элеваторлары) бар тазартқыш; беріліс жүйесі; басқару алаңшасы бар кабинасы, гидравликалық жүйе, электр жабдықтары.
Жүріс бөлігіне вариатормен жетектеуші және басқарылушы доңғалақтардың мостылары жатады. Ретіне қарай, жетектеуші доңғалақ мостысы іліністен, беріліс қорабынан, дифференциалдан, екі бүйірлік редукторлардан, жетектеуші доңғалақ пен тежеуіш жүйесінен тұрады.
Комбайндарда аздап өзгертілген трактор двигательдері пайдаланылады. Мысалы СК-4 комбайнында СМД-14К немесе СМД-15К двигателі орнатылған. Двигатель маркасындағы К әрпі-комбайндікі деген белгі. Двигательдің қуаты 1700 айналысминут кезінде 75 а. к.* (55,2 кВт) тең.
СКД-5, СК-5, СКД-5Р, СКПР-5 комбайндарында СМД-17К немесе СМД-18Қ двигательдері орнатылған, екеуінін, де қуаты 1900 айналыс минутта 100 ат күшіне (73,6 кВт) тең. СМД-14К және СМД-18К двигательдерін от алдыру үшін бір цилиндрлі екі тактілі карбюраторлы двигатель (оталдырғыш) пайдаланылады, оның қуаттылығы 3500 айналысминут кезінде 10 а. К. (7,4 кВт), бұл двигатель қуаттылығы 0,75 а. К. (0,55 кВт) электр стартермен (СТ-365) от алдырылады.
СМД-15К және СМД-17К дизельдерін қуаттылығы 8 а. к. (5,9 кВт) электр стартермен бірден (СТ-100) от алдырады.
СК-6 және СКПР-6 комбайндарында қуаттылығы 150 а. к, (110,4 кВт 1900 айнмин.) СМД-64 двигателі пайдаланылады.
Тікелей жинау кезіндегі жатканың жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп білім беру жүйісін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді. Бұл міндеттерді шешу әр оқытушыға күнделікті ізденіс арқылы, барлық жаңалықтармен қатар тұру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттілігі туындайды [1].
Колледждердің басты мақсаты-білімді, жаңа идеялармен қаруланған кәсіби мамандарды даярлау болып табылады. Бұл оқушының кәсіби, технологиялық дайындығы ғана емес,сонымен қатар оның білімінің жан-жақтылығы мен ақпараттық мәдениеті жоғары,яғни компьютерді еркін меңгеруі, интернет ресурстарын пайдалана білуі, оқытудағы жаңа инновациялық технологияларды меңгеруі т.б.
Елбасы өз сөзінде Қазақстан жастарының мейлінше сапалы кәсіптік-техникалық білім игеруіне және сол арқылы олардың еңбек нарығына мейлінше лайықты бейімделуіне жағдай жасау қажет. Бұл-басты мақсат - деді.
Қазіргі біздің міндетіміз жолдауда айтылғандай әрбіріміздің білім алуымыздың, оның ішінде кәсіптік білім алып елімізге пайдамызды тигізуіміз ғана болып отыр.
Қазақстанның болашағы - ұстаздардың ізденісінде, білім алушыларға деген сүйіспеншілігінде, кәсіптік деңгейіне байланысты екенін жақсы білеміз. Шынында да, оқытушының алдында білім алушыларға білім мен тәрбие беруде үлкен жауапкершілік тұр.
Қазір бүкіл әлемде индустриялық қоғамнан интерактивті қатынас жасауға, оны жүзеге асыратын техникалық мүмкіндіктерді дамытып отыра алатын ақпараттық қоғамға көштік.
Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын тудыру, белсенділігін арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.
Білім алушылардың танымдық көзқарасын байыту, ақыл-ой қабілетін жетілдіру, өзіндік ойлау және өмірлік ұстанымын қалыптастыру мұғалімнің шеберлігіне, шығармашылық қабілетіне байланысты.
Теориялық білімді игерту мен жаңғырту және жаңа жағдайға іс жүзінде лайықтап қолдануға үйреткенде ғана оқушылардың алған білімі мен біліктілігі шынайы да нақтылы қалыптасады. Осындай жолмен қалыптасқан білім мен біліктіліктің танымдық маңызы да зор болады.
Жаңа ақпараттық технологияларды білім беру үдерісінде қолдану біршама жетістіктерге апаратын жол. Яғни ақпараттық -коммуникациялық технология білім беруде маңызды құрал деп айтсақ та болады. Басты мақсат ақпараттық-коммуникациялық технологияларды жетік меңгеру және білім алушыларға меңгерту. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану оқытушыға да, білім алушыға да қолайлы.
Ақпараттық -коммуникациялық технология оқу барысында электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге негізделеді. Компьютерді оқытушы қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Білім беруді инновацияландыру мәселесін тиімді шешу, негізінен педагогикалық кадрлардың интерактивті мәдениеттілігін қалыптастырумен тікелей байланысты. Бүгінгі оқытушының интерактивті мәдениеттілігі оның педагогикалық мәдениеттілігінің маңызды бір бөлігі болып табылады.
Бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі білім алушыларды ақпараттық технологиялармен жұмыс жасауға даярлау, қазiргi қоғам жағдайындағы кәсіптік білім беру жүйесінің басты талаптарымен, мынадай тұжырым жасауға болады: білім беру жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі ретінде ақпараттық оқыту технологияларды қолдану, жас маманды бүгінгі заман талабына сай қалыптастыру оның негізгі техникалық және педагогикалық мүмкіндіктерін дамыту маңызды болып саналады, одан ары зерттеуді қажет етеді.
Зерттеу пәні: Ауылшаруашылық машиналары пәнінен интербелсенді оқыту технологиясын қолдану.
Зерттеу мақсаты: Құлан ауылшаруашылық колледжі жағдайында Ауылшаруашылық машиналар пәнінен Астық жинайтын комбайндар тақырыбына интербелсенді оқыту технологиясын қолдану арқылы студенттердің белсенділігін арттыру.
Зерттеудің міндеттері:
зерттеу мәселелеріне байланысты Құлан ауылшаруашылық колледжінің тарихы, материалдық техникалық базасы, оқу өндірістік жұмысына талдау жасау;
интербелсенді оқыту технологиясына талдау жасап, арнайы пәндерді оқытуда студенттердің белсенділігін, қабылдауының ерекшеліктерін анықтау;
Астық жинайтын комбайндар тақырыптары бойынша теориялық сабақтың оқу құжаттарын жасау;
ауылшаруашылық машиналар пәнін оқыту үдерісінде студенттердің танымдық іс-әрекеттерін қалыптастырудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін әдістемелерді ұсыну және оның тиімділігін тексеру;
техника қауіпсіздігі мен еңбек қорғау бойынша іс-шараларды анықтау.
Зерттеу нысаны: Құлан ауылшаруашылық колледжінде интербелсенді оқыту технологиясын білім беру үдерісінде пайдалану.
1 Жамбыл облысы, Құлан ауылы, Құлан ауылшаруашылық колледжінің оқу-өндірістік жұмысына қысқаша сипаттама
1.1 Жамбыл облысы, Құлан ауылы, Құлан ауылшаруашылық колледжінің оқу мекемесі туралы мәліметтер
Қазақстан Республикасы Жамбыл өңіріндегі ауылшаруашылық саласынан орта буын мамандар дайындайтын бірден-бір оқу орнының бірі - Құлан ауылшаруашылық колледжінің сыртқы көрінісі 1.1 суретке сәйкес.
Сурет 1.1 Құлан ауылшаруашылық колледжінің сыртқы көрінісі
Колледж іргетасы 1972 жылы ҚазССР-і министрлер Советі қаулысына сәйкес ауыл шаруашылығы министрі бұйрығымен Жамбыл мемлекеттік шаруашылығы тәжірибе станциясы негізінде құрылды. Алғашқы жылы тек Ауылшаруашылығын механикаландыру және Ауылшаруашылығын электрлендіру мамандықтары бойынша 120 оқушы қабылданды.
1976 жылы Совхоз-техникум типтік жобада салынған оқу ғимаратына көшіп, тағы да жаңа Агрономия мамандығы ашылды.Осы жылдан бастап оқушылар саны 1200-ге жетіп, оқу материалдық базасы нығайып, білікті оқытушы кадрлармен жасақтанды.
1987 жылы - Технолог ұйымдастырушы мамандығы ашылды, оқушылар саны 1500 ден асты. 1990 жылы Экономика, бухгалтерлік есеп және бақылау және Көкөністер мен жемістерді сақтау және қайта өңдеу мамандықтары бойынша талапкерлер қабылданды.
1993 жылы Ашытқы өндіру және шарап жасау технологиясы мамандығы ашылды.
1996- 2000 жылдары Жамбыл облысы Құлан ауыл шаруашылық колледжі деп аталды.
2000 жылы Стандарттау, сертификаттау және өнім сапасын бақылау және Салық ісі мамандықтары ашылып, талапкерлер қабылданды.
Ауылшаруашылығы саласында мамандарды даярлау жүйесін жаңғыртуда облыстық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Білімді ұрпақ - ел болашағы. Тәуелсіздігіміздің ширек ғасырында білім қуған талапкерлер үшін жасалынып жатқан ілкімді істер аз емес.
Т.Рысқұлов ауданындағы Құлан ауылшаруашылығы колледжінің оқу базасы жаңарып, дуальді оқыту жүйесіне көшкен. Бүгінде орта арнаулы оқу орыны заман көшінен қалмай, сапалы білім беріп келеді.
90 жылдан астам тарихы бар Құлан ауылшаруашылығы колледжі 1923 жылдан бері ауылшаруашылығы мамандарын дайындайтын техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының бірі. Қазіргі таңда колледжде 10 мамандық бойынша 688 студент білім алуда. Яғни, олар ветеринар, агроном, фермер, зоотехник, жеміс-көккөніс өсіруші, электрик, аспазшы, дәнекер, слесарь-жөндеуші мамандығын алып шығады.
1.2 Колледждің материалдық - техникалық базасы
Колледждің оқу корпусы Жамбыл облысында Құлан ауданында орналасқан. Колледждің оқу- тәжірибе шаруашылығы қаладан тыс, оқу корпусынан 2-3 км шақырым жерде.
Колледж оқу базасында 90 дәрісхана, 20 шақты зертханалар бар. Барлық зертханалар мен оқу бөлмелері қажетті құралдар мен, оқулықтармен, аспаптармен, техникалық құралдармен жабдықталған, сабақ өтуге барлық мүмкіндіктер бар.
Оқу белгіленген бағдарламалар мен жоспарлар арқылы өткізіледі. Колледжде Pentium процессорларымен жабдықталған компьютер залдары бар. Сонымен бірге 360 орындық мәжіліс залы бар. Студенттік өмір, жастық шақтың қызықты болып өтуіне көптеген іс шаралар жүргізіледі: көркемөнерпаздар үйірмелері, көңілді тапқырлар клубы, әртүрлі дебат клубтары, колледждіңби ансамблі жұмыс істейді.
Спорт залда барлық спорт құрал жабдықтары бар, жазғы спорт алаңы, футбол алаңы оқушылардың бос уақытында қолдануына және сабақ өтуге сәйкес жасалған.
Колледждің оқу тәжірибе шаруашылығында техникаларды жөндеу, сақтау үшін шеберханалар мен гараждар бар. Республиканың барлық оқу орындарында болып жатқан нарықтық қиындықтарына қарамастан, колледждегі оқу кабинеттері мен лабораториялар (зертханалар) сақталып, қажетті деңгейде ұсталады және негізгі материалды -техникалық өндірістік- оқу базасы болып саналады.
Колледжде оқу ағарту ісіне көп көңіл бөлінген,соның дәлелі ретінде кітапхананың орналасқанын айтсақ болады. Кітапханада барлық мамандықтар үшін қажетті оқу құралдарын табуға болады.
1.3 Колледждің оқу - өндірістік жұмысына талдау жасау
Колледждің өндірістік цехы талапқа сәйкес жұмыс істейді. Тәжірибе шаруашылығында, цехтарда оқытушылардың жетекшілігімен оқушылар үйреніп, жұмыс жасайды. Мәселен, Ауылшаруашылығы өнімдерін сақтау мен қайта өңдеу технологиясы мамандығы бойынша оқушылар лабораторияда жемістер мен көкөністерді қайта өңдеу шағын цехтарында істейді.
Оқушылар негізгі мамандіқтармен қатар қосымша, сабақтан тыс қысқа курстарда оқи алады. Олар:
oo В және ВС категориялы жүргізушілер
oo Трактор- машинист
oo Газ-электр дәнекрлеушісі
oo Телевизор жөндеуші
oo Бухгалтерлік есеп
oo Компьютерде іс- қағаздарын жүргізу
oo 1С - компьютерлік бухгалтері
oo Киім пішу мен тігу
oo Автомобиль электр жүйесін жөндеуші
oo Ағылшын тілі
oo Лаборант- токсиколог
oo Слесарь
oo ЭВМ операторы
Бұл мамандықтардың барлығы облыстық еңбек биржасы мен халықты әлеуметтік жағынан қорғау мекемелерімен келісіліп, бүгінгі еңбек нарығының қажеттілігіне қарай бағытталған.
Оқу талапқа сай жабдықталған лабораториялар мен шеберханаларда өтеді. Онда білікті мамандар сабақ жүргізеді. Оқуды бітірген соң арнайы куәліктер беріледі.
Колледжде екі спорт алаңы бар. Салауатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында, спортпен нәтижелі түрде айналысамын деуші оқушыларға әртүрлі спорт секциялары жұмыс істейді.
Колледж спортшыларының арасында Азия, Халықаралық, Республикалық жарыстарының жеңімпаздары мен жүлдегерлері бар.
Колледж мамандарды тәрбиелеп, дайындап шығаруда, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруде, ауылдағы шағын және орта бизнестің дамуында нәтижелі жұмыстар жүргізуде.
2 Интербелсенді әдістердің қолдануын талдау
Қазіргі таңда егеменді Қазақстанның дүниежүзілік білім беру кеңістігіне ену үрдісінде оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру бағытына байланысты мұғалімдердің кәсіби дайындығына деген талап арта түсуде. Ғылыми салада білімді технологияландыру жөніндегі зерттеулер пайда болып, кәсіби дайындықтың мазмұндық және жеке аспектілерімен қатар оның технологиялық аспектілеріне де қызығушылық даму үстінде.
Соның ішінде оқытудың қазіргі педагогикалық технологияларының алатын орны ерекшелігін айта отырып, интербелсенді әдістерді іс-тәжірибеде қолданудың маңызы зор екендігі белгілі.
Білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым-қатынас (жаңа базистік оқу жоспарына көшу, білім мазмұнын жетілдіру, оқу әдістемелік кешендерге көшу, т.б.), жаңаша ойлау қалыптасуда. Қазір дәстүрлі білім беруде студенттерге тек пәндік білім, білік, дағдылардың белгілі жиынтығын меңгеруге ғана бағытталып, олардың жеке басының дамуына, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөліп отыр.
Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу тәрбиесі үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбеттің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үдерісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2].
Оқыту әдістері - бұл оқу үрдісіндегі білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесу формасын бейнелейтін формалар мен тәсілдердің жиынтығы.
Оқытудың алғашқы пайда болғанынан бүгінгі күнге дейін білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесуінің үш формасы қалыптысып, кеңінен таралды.
1. Пассивті (енжар);
2. Активті (белсенді);
3. Интерактивті.
Пассивті әдіс - бұл оқытушы негізгі әрекет етуші және сабақ барысын басқарушы тұлға болып табылатын білім алушылар мен оқытушының өзара әрекеттесу формасы.
Онда білім алушылар тек пассивті тыңдаушы болады. Білім алушылар мен оқытушы арасындағы байланыс тек сұрау, бақылау және өзіндік жұмыстар, тестілер арқылы жүзеге асырылады.
Педагогикалық технологиялар тұрғысынан бұл ең тиімсіз әдіс болып табылғанымен, оның өзіндік жақсы жақтары да бар.
Активті әдіс - бұл білім алушылар мен оқытушы сабақ барысында өзара әрекетте болатын және білім алушылар тек пассивті тыңдаушылар емес, сабақтың белсенді қатысушылары болып табылатын өзара әрекеттесу формасы. Мұнда оқытушы мен білім алушылардың құқықтары бірдей.
Интерактивті әдіс - бұл өзара әрекеттесу, біреумен әңгіме, диалог режимінде болу дегенді білдіреді. Басқа сөзбен айтқанда, активті әдіске қарағанда интерактивті әдіс оқытушы мен білім алушылардың өзара әрекеттесуіне ғана емес, сонымен бірге білім алушылардың бір-бірімен өзара белсенді әрекетте болуына бағдарланған [3].
Бұл технологияның өзін оқытушы түрліше (орташа дәрежеде, ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен) іске асыру мүмкін. Бұл жерде технологияны жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі бір ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді, сонымен бірге студенттің әрекеті - оның қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі рөл атқарады.
Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар пайдалану тәжірибелерге еніп, нәтижелер беруде.
Әсіресе, технологиялық бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған және оқытудың жаңа технологияларын мемлекеттік стандартқа және білімдік өзгерістерге қарай топтастыруға болады.
Педагогикалық технология негізінде оқу циклін қайта жаңарту идеясы алынған.
Оның мазмұнына:
1. Оқытудың жалпы мақсатын қою;
2. Жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3. Студенттердің білім деңгейін алдын ала (диагностикалық) бағалау;
4. Оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезде жедел кері байланыс негізінде түзету жүргізілуі тиіс).
5. Нәтижені бағалау енеді.
Жаңа оқыту технологиясы, тұлғаның танымдық қабілеттерін және
танымдық үрдістерді: яғни, жадының (ес) алуан түрлерін - есту, көру, қимыл және т.б. ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі өзектілендіру, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, белсенді сөздік қорын (ауызша және жазбаша тілінде) дамытуға бағытталуы интерактивті оқытудың басты мақсаты - білім алушыларды өз бетінше ой қорытып, жауап таба білуге үйрету.
Еліміз дамудың демократикалық жолын таңдап алған қазіргі заманда жастарды өз бетінше шешім таба білуге үйрету заңды құбылыс. Бұл күнделікті аудиториядағы жұмыстарға да қатысты: бала сабақ кезінде мейлінше белсенділік танытуы тиіс. Осындай, білім алушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік жасайтын әдістемелік амалды интерактивті деп атайды.
Интербелсенді әдіс кезінде:
oo сабақ үстінде білім алушылар мен мұғалімдер арасында тығыз қарым-қатынас орнайды;
oo ондай қарым-қатынас білім алушылар әлдебір мәселені талқылап, соның шешімін табуға тырысқан кезде қалыптасады;
oo онда білім алушылардың жауабынан гөрі мәселенің шешімін табуға талпынғаны маңызды болады.
Себебі интерактивті оқытудың басты мақсатының өзі сол - білім алушыларды өз бетінше ой қорытып, жауап табуға уйрету. Интерактивті әдістеме өзара қарым-қатынастың мол ауқымын қамтиды. Мұнда балалардың бұған дейін алған өмірлік тәжірибелері білім берудің негізгі көзі болып табылады. Бұл әдісте білім алушы мыналармен қарым-қатынасқа түседі:
1. Мұғаліммен (сұраққа жауап берген кезде);
2. Өзге балалармен (қосақталып жұмыс істеген кезде);
3. Шағын топтармен ( топпен жұмыс істеген кезде);
4. Белгілі бір топпен,аудиториямен (сауалнама алғанда);
5. Кейбір техника түрлерімен (компьютермен интернетке шыққанда т.б.).
Интербелсенді әдістің ерекшелігі - бала өзгелермен араласу барысында ашыла түседі, көбірек оқып, тәжірибе жинай білуі керек. Қытайдың бір нақыл сөзінде: Маған айтшы - мен ұмытып қаламын; маған көрсетші - менің есімде қалады; өзіме істетші - мен сонда түсінемін делінген. Осы сөздерден интерактивті оқытудың мәні өз көрінісін табады. Зерттеулердiң "бiз қолы мызбен iстегеннiң 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естiгенiмiздiң 10 пайызын ғана есте сақтаймыз" деген қорытындысын жиi естимiз. Тәжірибе интеллектуалдық тәуелсіздіктің негізі болып табылады және барлық өркениетті азаматтың қажетті құралы десек те болады. Интерактивті әдістеме білім алушылардың мынадай мақсаттарына жетуге мүмкіндік береді:
1. Олар мол мағлұмат алып, өздері айтқан пікірге логикалық түсініктеме беруге жол ашады;
2. Өз пікірлерін терең ойланып айта алатын болады;
3. Мәселені талқылаған кезде бұған дейін алған, тәжірибеде жинақтаған білім қорын пайдалана алады;
4. Бір-бірінен жаңа мағұлматтар ала отырып, білімін толықтыра алады;
5. Шындыққа көз жетуі үшін дәлел іздеп, ойын анықтап көрсете алады.
Интерактивті әдістің таным қабілеттерінің түрлері қолданылады.
Бұл әдіс осылай жастарды жеке тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына жол ашады. Бұл ретте ең алдымен оқытудың формалары мен түрлерін, әдістерін түрлендіріп, жаңартып отыру, білім беру ісін технологияландыру (озық техникаларды мысалы: ғаламторды, интерактивті тақтаны, электронды оқулықтарды т.б. пайдалану) керек. Ең бастысы білім алушыларды оқу әрекетінің субьектісі ретінде дамуын қаматамасыз ету керек. Олардың оқу әрекеттерін ынталандыруда барлығының көзқарастарына көңіл бөлу керек, пікірлеріне шынайы қызығушылық танытып, келісуі оларды белгілі бір шешім қабылдауға мәжбүрлемеу, пікірлерін сынауға, жоққа шығаруға, кемсітуге жол бермеу керек.
Интербелсенді әдіс кезінде мыналар ескерілуі керек:
oo тұлғаның еркіндігі мен құқықтары сақталуы керек;
oo тұлғаның өзін көрсете алуына жағдай жасау керек;
oo оған өзіндік даралығын көрсетуге мүмкіндік жасау керек;
oo педагогикалық қолдау көрсету.
Бұл мақсатқа жетудің тиімді жолының бірі - сабақта оқытудың интерактивті әдісін қолдану болып табылады. Сонымен, интерактивті оқыту технологиясы-бұл коллективтік, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген процесс.
Интерактивтік оқыту - бұл ең алдымен оқушы мен оқытушының қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады. Интерактивтік оқыту - бұл танымдық әрекеттің арнайы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған және мақсатын алдын ала болжауға болатын оқыту түрі. Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке, қатысушылардың әрқайсысына қажет міндетті бірлесіп шешуге алып келетін - ұйымдастыру және қарым-қатынас жасауды дамытуды ұсынады.
Интерактивтік оқыту технологиясы деп нәтижесінде оқу әрекеті барысында олардың өзара мотивациялық, интеллектуалдық, эмоцианалдық және басқа да жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын, студентке педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік беретін, мұғалім мен студенттің іс-әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру тәсілдерін айтамыз.
Блиц оқу ойындары
Блиц оқу ойындары - қысқа мерзімді шағын ойындар, олар студенттердің нақты біліктері мен дағдыларын дамытуға бағытталады.
Блиц ойындарда студенттерге ойынның жалпы нобайы мен тапсырмалары ғана беріліп, студенттер оларды өздігімен ойнап шығуы керек. Мұнда да Ойыннан кейін кезеңі ерекше маңызды рөл атқарады, өйткені осы уақытта студенттер ойыннан алған әсерлерімен бөлісіп, ой-толғаныстарын жазбаша түрде келтіреді.
Блиц оқу ойындарының мысалдары:
Шындық детекторы. Бір студентке 8-10 сұрақ қойылады. Білім алушылар сұрақтардың барлығына да шынайы түрде жауап беріп, тек біреуіне ғана жалған жауап қатады. Қалған студенттер шағын топтарға бөлініп, жауаптардың қайсысы өтірік болғанын анықтап, өз ұстанымдарына дәлелдер келтіруі керек.
Фотолар. Әр білім алушыларға (немесе студент тобына) бір адамның фотосын беріп, оның өмірін (немесе ол адамның мінез-құлқын) қысқаша түрде сипаттап беру тапсырылады. Жұмыс аяқталғаннан кейін фотолар тақтаға (қабырғаға) ілінеді. Білім алушылар кезекпен өз мәтіндерін оқығанда, баскалар әңгіменің қай адам туралы болғандығын аныктауы керек. Мұнда да өз көзқарасын дәлелдейтін тұжырымдар келтіріледі.
Алиби. Екі студентке белгілі бір қылмыс жасауда күдіктілердің рөлі беріледі. Оларды аудиториядан аластатып, алиби ойлап табуды тапсырады. Бұл студенттер қайтып оралғанда топтар екіге бөлініп, екі күдіктіден кезектесіп жауап алады. Егер күдіктілердің алибилері аз да болса сәйкес келмесе, олар жалған деп есептеледі.
Таңдау. Білім алушылар басқарма отырысында директорлардың рөлдерін ойнайды. Олардың мақсаты-атышулы жүлдені ең үздік адамға тапсыру. Студенттер өз кандидаттары туралы жан-жақты ақпарат келтіріп, нақты дәлелдерді айғақтауы керек.
Интервью. Кәсіпорын (мекеме) басшылары жүмысқа жаңа маман қабылдап, онымен әңгіме жүргізуде. Басшылардың бір бөлігі маманды жүмысқа алуға ниет білдірсе, қалғандары оның кандидатурасына қарсы. Жаңа маман жұмысқа қабылдануы үшін барлық күшін салып, сұрақтарға толық әрі ұтымды жауап беруге тырысады. Интербелсенді оқыту технологиясының артықшылықтары 2.1 суретке сәйкес көрсетілген.
Оқытудың интерактивті әдістерінің артықшылығы
тұлғаның қызығушылығын туғызады
әрқайсысының оқу процесіне қатысу белсенділігін кеңейтеді;
әрбір тұлғаның сезіміне назар аударады;
оқу материалдарын тиімді меңгеруге бейімдейді;
тұлғаға көпжоспарлы әрекет етуге әсер етеді;
тұлғаның пікірлері мен қарым-қатынастарын қалыптастырады;
мінез-құлықтың өзгеруіне көмектеседі.
Оқытудың интерактивті әдістерінің артықшылығы
тұлғаның қызығушылығын туғызады
әрқайсысының оқу процесіне қатысу белсенділігін кеңейтеді;
әрбір тұлғаның сезіміне назар аударады;
оқу материалдарын тиімді меңгеруге бейімдейді;
тұлғаға көпжоспарлы әрекет етуге әсер етеді;
тұлғаның пікірлері мен қарым-қатынастарын қалыптастырады;
мінез-құлықтың өзгеруіне көмектеседі.
Сурет 2.1. Интерактивті оқыту технологиясының артықшылықтары
Интербелсенді әдістің негізін интерактивті жаттығулар мен тапсырмалар құрайды. Интерактивті жаттығулар мен тапсырмалардың әдеттегілерден басты айырмашылығы олар меңгерілген материалды тек бекітуге ғана емес, жаңаны оқып-үйренуге бағытталған.
Қазіргі таңдағы педагогикада интерактивті әдістер өте көп, олардың ішінен мыналарды атап көрсетуге болады:
oo шығармашылық тапсырмалар;
oo шағын топтардағы жұмыстар;
oo оқытып-үйретуші ойындар (іскерлік ойындар, имитациялар, рөлдік ойындар);
oo қоғамдық ресурстарды пайдалану (мамандарды шақыру, экскурсиялар);
oo әлеуметтік жобалар мен басқа да аудиториядан тыс оқыту әдістері (әлеуметтік жобалар, жарыстар, радио және газеттер, фильмдер, қойылымдар, көрмелер, көріністер және т.б.);
oo жаттығулар;
oo жаңа материалды оқып-үйрену және бекіту (интерактивті дәрістер, көрнекі құралдармен, бейне және аудиоматериалдармен жұмыс істеу, Сократтық диалог және т.б.);
oo күрделі және пікірталас тудыратын сұрақтар мен мәселелерді талқылау (сөзжарыстар, пікірталастар, сипозиумдар және т.б.);
oo мәселелерді шешу (миға шабуыл, шешімдер ағашы, келіссөздер мен медиация және т.б.) және т.б. көптеген әдістер.
Миға шабуыл әдісі
Миға шабуыл әдісі - ұжымдық талқылау әдісі, мәселенің шешімін іздеу барлық қатысушылардың пікірін еркін білдіру жолымен жүзеге асырылады.
Оқытушы:
1. Дискуссия тақырыбын таңдайды.
2. Студенттердің алдына міндет қойып, миға шабуыл әдісінің ережелерін түсіндіреді:
oo шабуылдың мақсаты - мәселені шешудің ең көп нұсқасын ұсыну;
oo өз қиялыңызды жұмыс істетіңіз; ешбір пікірді жалпы қабылданған пікірге қарама-қайшы болғандықтан ғана жоққа шығармаңыз;
oo басқа қатысушылардың идеяларын дамытыңыз;
oo ұсынылған идеяларға баға беруге асықпаңыз - мұнымен сіз кейінірек айналысасыз.
3. Оқытушы пайда болған идеялардың бәрін жазып отыру үшін хатшы тағайындайды.
4. Үзіліс жарияланады. Үзілістен кейін қатысушылар бірінші кезеңде айтылған идеяларды (идеялар тізімін басып шығарып, қатысушыларға таратып беруге болады) топтастырып, дамытады.
Идеяларды топтар бойынша сұрыптағаннан кейін қатысушылар оларды талдауға кіріседі, бұл көптеген пікірлердің ішінен қойылған мәселені шешуге көмектесетіндерін ғана таңдап алады.
5. Оқытушы дискуссия қортындысын шығарады. Егер миға шабуыл әдісі ешбір нәтиже бермесе, себебін, сәтсіздіктерді талқылауы тиіс [5].
Шешімдер ағашы әдісі
Шешімдер ағашы әдісі. Бұл әдіс қойылған мәселеге біржақты қарапайым жауап беру мүмкін болмаған жағдайда шешімдерді қабылдау процесін оңтайландыру үшін қолданылады.
1. Оқытушы талқылау үшін мәселе қояды.
2. Оқушыларға мәселе бойынша негізгі ақпарат, тарихи фактілер және т.с.с беріледі (бұл үй тапсырмасының бір бөлігі болуы да мүмкін).
3. Шағын топтардағы жұмыс. Әрбір топқа орындауға берілетін уақыт анықталады (10-20 минут).
4. Топтарда жұмыс істей отырып, студенттер бағаналарға әрбір нұсқаның артықшылықтары мен кемшіліктерін жаза отырып, кестені толтырады және проблема бойынша шешім қабылдайды. Әдістеме жағдайларға талдау жасау кезінде оның себебін толық түсінуге көмектесу үшін қолданылады.
Қатысушылар шешімдердің барлық мүмкін варианттарына талдау жасап, олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктерін, оның соңы неге алып келетінін, салдарларын жазады.
5. Әрбір топтың өкілдері нәтижелерді жариялайды. Оқытушы алынған нәтижелерді салыстырып, топтар неге әртүрлі немесе бірдей шешім қабылдағанын айтып беріп, студенттерге жауап береді.
Балық сүйегі әдісі
Балық сүйегінің суретін тақтаға салады. Бас жағына проблема, қабырғаларына - проблема неге пайда болды және проблеманың пайда болуының алдын алу, құйрығына-профилактикалық шаралар жазылады. Соңғы кезең - неғұрлым оңтайлы шешім қабылдау - проблемаға жауап табу.
Жұппен немесе шағын топппен жұмыс
Оқушыларды жұпқа немесе шағын топқа бөліп жұмыс істету олардың ынтымақтастық пен серіктестік тудырумен қатар, басқа да адам ойымен де есептесу қажет екенін де түсіндіреді.
Жұппен және шағын топпен жұмыс тез, жаңа идеяларды ұсынумен қатар белгілі жағдайды нәтижелі шешуге де мүмкінідк береді.
Жұппен немесе шағын топпен жұмысты өткізу реті:
Оқушыларды жыныстарына қарай араластырып бөліңіз. Оларды жыл мезгілдері қыс, көктем, жаз, күз, апта күндері дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, түске қарай қызыл, сары көк, жасыл, ақ, жеміс атаулары алма, алмұрт, шие, шабдал, өрік т.б. бойынша бөлуге болады.
1. Егер сынып ішінде парталар мен орындықтарды қозғауға келмесе, шағын топқа бөлінген оқушыларды бір-біріне бетпе-бет қарап отыруын сұраңыз.
2. Әр топ ішінде оқушылар өздері уақытты бақылап отыратын, шағын топ жұмысының тұсау кесерін айтатын оқушыны өздері таңдасын.
3. Шағын топқа берілетін тапсырма немесе жаттығуды нақты, қысқа және анық беру керек.
4. Шағын топ жұмыс істеп жатқанда мұғалім сыныптың артқы жағында кедергі жасамайтын жерде тұруы қажет.
5. Шағын топ жұмысы бағалануы тиіс. Оқушыларды сөйлетіп ол үшін қандай нәрсе маңызды болғанын сұраған жөн.
Интербелсенді әдіс әр адамды білім алудың барлық кезеңдерінде белсенді жағдайға қояды, білім алу үрдісін мәнді етеді.
Болашақ ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуында білім беру жүйесін ізгілендіру, инновациялық үрдісте тиімді;
* шыңдалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;
* күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық;
* үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын, үйренушінің сеніміне негізделген құрылым.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынандай нәтиже береді оқыту мақсатына жетудің нақты жолдары мен технологияның тиімділіг 2.2, 2.4 суреттерге сәйкес көрсетілген.
Сурет 2.2 оқыту мақсатына жетудің нақты жолдары
Сурет 2.3 Технологияның тиімділігі
Колледжде арнайы пәнді оқыту әдістемесі пәндерінен сабақ үлгілерін, интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін пайдалана отырып, студенттердің өздерін жұмыстандыру мақсатында өткізілген тапсырмаларды айта кетуге болады.
Интерактивті оқыту технологиясының мүмкіндіктері өте көп. Әр оқытушы өз бетінше топпен жұмыс жасаудың жаңа тәсілдерін ойлап таба алады. Білім алушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолдану қажет.
Оқу-тәрбие процесін тиісті деңгейге көтеру, ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі басшылыққа алған бағыты деп есептейміз.
Интерактивті құралдарды қолдану негізінде мектепте жаратылыстану бағытының пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Оқу процесінде, оның ішінде практикалық сабақтарда интерактивті құралдарды қолдану мұғалімнің жеке тәрбиесіне, шығармашылық ізденісіне байланысты. Интерактивті құралдар оқыту формасын ұйымдастыруды түрлендіруге, дәстүрлі оқыту әдістеріне жаңа элементтер енгізуге мүмкіншіліктер жасайды. Бұл оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады. Интерактивті құралдарды орынды қолдану оқыту сапасын жетілдіруге көмектеседі [6].
Білім беру тәсілдерін инновациялық технологиялар негізінде жетілдіру, оқыту мен тәрбиелеу ісін ізгілендіру, ұлттық ерекшеліктерді ескере отырып даралап,саралап оқыту арқылы оқушыны дамытуда білім,білік,дағдыны жетілдіруге негізделген білім беру педагогикада адамның өзін тануын және тұлғаның психикалық, физикалық саулығын қамтамасыз ету мәселелерін алға шығарып отыр. Инновациялық технологияларды қолдана отырып оқыту-бұл таным әрекетін ұйымдастырудың арнаулы формасы. Оқытудың бұл формасы алдына нақты және бағдарланған мақсат қояды.
3 Техника-технологиялық бөлім
3.1 Ауылшаруашылығы машиналары пәні бойынша астық жинайтын машиналардың қазіргі таңдағы жағдайы
Астық жинау жұмыстарын іске асыру тәсілдеріне қарай жинау технологиясы да әртүрлі болады. Жұмыстардың барлығын агрегат бір жүріс кезінде-ақ немесе бөлек-бөлек атқара алады. Агрегаттың бір жүрісін бір кезең деп атасақ, астық жинауды бірінші кезеңге бөліп жүргізуге болады.
Біздің елімізде астық дақылдарын бір кезеңде бірден жинайды. Бір кезеңде жинаған да астықты тікелей комбайнмен орып, бастырады, яғни агрегаттың бір жұмысшы жүрісінде барлық ору, бастыру жұмыстары атқарылады. Қостанай облысында ESSIL КЗС-740, New Holland астық жинайтын комбайн маркалы астық жинайтын комбайндар шығарыла бастады 3.1., 3.2 суреттерге сәйкес.
Сурет 3.1 ESSIL КЗС-740
Сурет 3.2 New Holland астық жинайтын комбайн
Қазақстандық шаруаларға тиімді қолдау көрсеткісі келген қостанайлық АгромашХолдинг кәсіпорны CNH Industrial компаниясымен бірігіп, New Holland астық жинайтын комбайндардың топтамалық өндірісін іске қосты. Бұл қазіргі таңда өз класында ең әмбебап өнімдер болып табылатын дәстүрлі комбайндардың ТС 5080 және ТС 9505 екі модулі болып табылады.
Астықты екі кезеңдік әдіспен жинау кезінде оны арнаулы жаткалармен орып, дестеге жинайды. Бұл десте жерде жатып кебеді, содан кейін ғана комбайнмен бастырады. Бұл әдістің көптеген артықшылықтыры бар. Астықты екі кезеңде жинау үшін астықты толық пісуден 7-8 күн бұрын қамырланып пісу кезінде ора бастайды.
Орақты ерте бастау нәтижесінде науқан ерте аяқталады, сол сияқты астықтың шығыны да азаяды және әр центнер өнім үшін жұмсалатын қаржы кемиді. Оның себебі, астық дәндері дестеде жатып кебу кезінде сабақтарында қалған ақырғы қоректі заттарды түгел пайдаланады да жақсы толып піседі. Оған қоса астық шала піскен күйінде шабылғандықтан дәндер төгіліп шашылмайды, масақтар да сынбайды, шығын болмайды.
Екі кезеңдік әдіспен астық жинау тиімді болу үшін бірнеше агротехникалық шарттарды орындау керек. Сол шарттар орындалғанда ғана бұл әдіс тиімді болады. Ол шарттарға негізінен мыналар жатады: 1) жер бедері тегіс болу керек, яғни дестені көтеру кезінде подброщик саусақтары топырақты қоса жинамауы тиіс [7].
Егер жер бедері тегіс болмаса, астыққа топырақ араласып, оның сапасын нашарлатады; 2) өсімдік сабақтарының қалыңдығы белгілі мөлшерден төмен болмауы керек, яғни жиналған десте кесілген сабақ қалдықтарының арасына құлап, жерге түспеуі, кесілген сабақтардың сирек болса, десте жерге түседі, олардың араларына ауа кірмейді, жақсы желдетілмейді.
Сөйтіп дестенің кебуіне жағдай жасалмай, ол шіріп кетуі мүмкін; 3) өсімдік сабақтарының кесілген ұзындығы да белгілі мөлшерден қысқа болмауы тиіс. Өсімдік сабақтары қалың болғанымен,тым қысқа орылса, сабақ құлап жерге түседі де, жоғарыдағыдай болады. Ос шарттар орындалғанда ғана астықты екі кезеңдік әдіспен жинауға болады.
Жоғарыда көрсетілген екі әдістің де бір кемшілігі бар. Ол-сабан жинаудың толық механикаландырылмағаны. Сабан жинау үшін жұмсалатын еңбек шығыны дән жинауға жұмсалатын еңбектен 2-4 есе артық болады. Осы көрсетілген кемшіліктен құтылу үшін Қазақтың ауыл шаруашылығы механикаландыру және электрлендіру ғылыми-зерттеу институты жаңа әдіс ұсынып отыр.
Астықты жаңа әдіспен жинаған кезде оны жатқамен шауып, транспортқа тиейді де бір орынға (қырманға немесе егіс даласының бір шетіне) жинайды. Жиналған астықты комбайн бір орында тұрып бастырады. Бұл әдістің тиімділігі әлі де тексеріліп байқалуы керек.
Дәнді дақылдарды жинаудың агротехникалық шараларының негізіне оларды жинаудың технологиясын талғап алу жатады.
Дәнді дақылдарды жинау технологиясының тиімді түрін таңдап алу олардың құрылымына, физикалық механикалық қасиеттеріне және өсімдіктің биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болуға тиіс. Бұл кездегі негізгі көрсеткіштерге өсімдік сабақтарының жатып қалғандығы, беріктігі мен ылғалдылығы, дән мөлшерінің сабан мөлшеріне қатынасы, пісу дәрежесі, осыған қосымша егістіктің арам шөптермен ластануы жатады. Сондықтанда машиналар мен олардың жұмысшы мүшелерінің реттеулері осы жиналатын астықтың қасиеттеріне байланысты қабылдануға тиіс, ал астық осы машинамен жинауға икемді болуы керек.
Машина жасаушылар жаңа машиналарды жобалап, жасау кезінде өсімдіктердің агробиологиялық қасиеттерін ескереді, ал өсімдіктің жаңа түрлерін табатын ғалымдар ол өсімдіктің машинамен жинауға жарамдылығын есепке алады.
Дәнді дақылдарды жинаудың технологиясы бір-бірінен кейін ретпен жүретін бірнеше жұмыстардан тұрады. Олар сабақты ору, бастыру, топаннан дәнді бөлу және дәнді басқа қоспалардан тазарту. Бұл жұмыстарды ретімен үздіксіз орындауға немесе үзіліспен орындауға болады.
Аласа өскен астықты немесе жатып қалған сабақтарды неғұрлым төмен ору керек. Бұл техниканың жұмысын қиындатады. Биік және жиі өскен сабақтар машинаның жұмысшы мүшелерінің жұмыстарын ауырлатады да өнімнің ысырап болуын тудырады.
Осыған қосымша, сабақ биіктігі мен жиілігінің өзгеріп отыруы оның жұмысының біркелкілігін бұзады да өнімділікті төмендетеді. Сабақ жиілігі жеткілікті ( бір шаршы метр жерде 250 сабақтан көп) астықты жинау кезіндегі ең аз дән ысырабы ору биіктігі 18...25 см. Кезінде болады. Бұл кезде дестеге түскен сабақтар дестенің бойымен 10...25 градус бұрыш жасап орналасуға тиіс және сабақтың ұзындығы 110 см.-ден аспауы қажет.
Дәнді дақылдарды жинау кезіндегі қиындықтарға оны қысқа мерзім ішінде орып, бастырып жинап қалдықтарынан босатып, көлемдік салмағы өте аз болатын ( бір текше метр сабанның салмағы 13...15 кг., топанның салмағы 30 ... 42 кг.) сабан мен топанды маялап жинауды жатқызуға болады.
Байқауларға қарағанда, дәндердің ең жоғарғы сапасы олардың шала піскен дәрежесіне өтер кезінде болады екен. Бұл кезде дәндер өздігінен төгілмейді.
Дәнді дақылдарды жинаудың мына төмендегідей тәсілдері болады.
Бір фазалы тәсіл (тікелей комбайнмен жинау). Бұл тәсілде астықты орады, бастырады, дәнді тазалап бункерге жинайды, сабанды егістікке шөмелелеп жинайды.
Бұл жұмыстың бәрі комбайнның бір жүрісінде үздіксіз атқарылады. Мұндай комбайнмен тікелей жинауды тек астық толық піскенде ғана қолданады [8].
Екі фазалы тәсіл (бөлектеп жинау). Бұл тәсіл кезінде астықты шала піскен шағында қатарлық немесе дестелік жаткалармен орып, дестеге салады. Астық дестеде жатып толық піседі және ептеп құрғайды.
Содан кейін ол дестені десте қабылдағыш орнатылған комбайнмен жинап бастырады. Астықты бөлектеп жинауды комбайнның бір жерден екі рет жүруі арқылы оындайды.
Екі немесе бір фазалы астық жинау тәсілдерін мына ретпен қолдануға болады: астық шала піскен шағында бөлектеп жинай бастайды да ол толық піскеннен кейін тікелей жинауға көшеді.
Астықтың шала піскен шағынан толық піскенге дейін орталық аймақтарда 4 ... 8 күн өтетін болса, солтүстік аймақтарда 8 ... 12 күн аралығында болады. Бұл жағдайда бөлектеп жинау тәсілі агротехникалық талаптарға толық сай келеді. Өйткені астық жинауды күн ілгері бастаудың мүмкіндігі туады.
Астықтың шала піскен мезгілін мына қасиеттеріне қарап анықтауға болады: масақ түсі сарғылт немесе қоңырлау, дәннің серпімділігі азаяды, дән қауырсынынан күшпен ажырайды және оны оңайлықпен домалақтауға болады.
Астықты бөлектеп жинауды егістіктің мынандай қасиеттері болған кезде жүргізген жөн болады: сабақтардың орташа биіктігі 60 см.-ден төмен емес, бір шаршы метр жердегі сабақ жиілігі 250 ... 300 сабақтан аз емес.
Астықты бөлектеп жинағанда ору биіктігін орнында қалған пая оның үстіне түскен дестені ұстап тұратындай және дестенің астына жел барып кептіретіндей етіп алу қажет. Өте биік пая дестенің салмағымен иіліп жерге тиіп қалуы мүмкін. Сондықтан тәжірибеге сүйене отырып мына төмендегідей ору биіктігі ұсынылады:
10 ... 15 см егер астық биіктігі 60 ...80 см болса;
15 ... 18 см егер астық биіктігі 80 ...120 см болса;
20 ... 25 см егер астық биіктігі 120 см-ден көп болса.
Дестелерді де өз уақытында жинау астық ысырабын ең аз мөлшеріне дейін азайтады.
Ауа райы қолайлы кезінде дестеде жатқан астық мына төмендегі мезгілдерде толық пісіп жетіледі: еліміздің орталық аймақтарында шамамен 3...4 күн ішінде, ал солтүстік аймақтарда 5...7 күн ішінде.
3.2 Ауылшаруашылығы машиналары пәні бойынша астық жинайтын комбайндардың жұмыс істеу принципі және құрылымы
Өздігінен жүретін комбайнның негізгі бөлшектері. Комбайн алты бөлшектен тұрады, олар жатка (хедер), молотилка, шөмелелегіш, жүріс бөлігі, двигатель және жинауыш.
Шөмелелегіштің универсалды тетікпен және тіркелетін арбашықпен жабдықталуы мүмкін.
Жатка төмендегідей негізгі бөлшектер мен механизмдерден құралады: көшірмелеуіш башмактардың корпусы, қалықтама транспортердің көлбеу корпусы; теңестіру және аспа механизмдері; реттеуіш механизмі бар корпусы; теңестіру және аспа механизмдері; реттеуіш механизмі бар молотилка және айналыс вариаторы; қырқу аппараты бөлшектерімен және жетек механизмімен; шнек.
Молотилка төмендегідей негізгі бөлшектер мен механизмдерден тұрады; бастыру құрылғысы; сабан сіліккіш; транспорттық құрылғысы (шнектері мен элеваторлары) бар тазартқыш; беріліс жүйесі; басқару алаңшасы бар кабинасы, гидравликалық жүйе, электр жабдықтары.
Жүріс бөлігіне вариатормен жетектеуші және басқарылушы доңғалақтардың мостылары жатады. Ретіне қарай, жетектеуші доңғалақ мостысы іліністен, беріліс қорабынан, дифференциалдан, екі бүйірлік редукторлардан, жетектеуші доңғалақ пен тежеуіш жүйесінен тұрады.
Комбайндарда аздап өзгертілген трактор двигательдері пайдаланылады. Мысалы СК-4 комбайнында СМД-14К немесе СМД-15К двигателі орнатылған. Двигатель маркасындағы К әрпі-комбайндікі деген белгі. Двигательдің қуаты 1700 айналысминут кезінде 75 а. к.* (55,2 кВт) тең.
СКД-5, СК-5, СКД-5Р, СКПР-5 комбайндарында СМД-17К немесе СМД-18Қ двигательдері орнатылған, екеуінін, де қуаты 1900 айналыс минутта 100 ат күшіне (73,6 кВт) тең. СМД-14К және СМД-18К двигательдерін от алдыру үшін бір цилиндрлі екі тактілі карбюраторлы двигатель (оталдырғыш) пайдаланылады, оның қуаттылығы 3500 айналысминут кезінде 10 а. К. (7,4 кВт), бұл двигатель қуаттылығы 0,75 а. К. (0,55 кВт) электр стартермен (СТ-365) от алдырылады.
СМД-15К және СМД-17К дизельдерін қуаттылығы 8 а. к. (5,9 кВт) электр стартермен бірден (СТ-100) от алдырады.
СК-6 және СКПР-6 комбайндарында қуаттылығы 150 а. к, (110,4 кВт 1900 айнмин.) СМД-64 двигателі пайдаланылады.
Тікелей жинау кезіндегі жатканың жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz