Күздік бидай суармалы жағдайда тыңайтқыштардың жоғарғы мөлшерін беру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Республикамыздың Азық-түлік жоспарында және Н. Назарбаевтың халыққа жолдауында дәнді-дақылдар өндіруді жеделдету және тұрақты өнім алыду ауылшаруашылығының көкейкесті мәселелерінің бірі деп қабылданды. Бұл мәселені шешудің негізгі жолдары - барлық дәнді-дақылдар өнімділігін арттыру, оның ішінде бидай өндіру республикамызда алдыңғы орында тұрады.

Бұл мәселені шешудегі айтарлықтай қиындығы Республикада 50% көбірек астық дақылдары тұрақсыз ылғалды аудандарда жайласқан.

Дәнді-дақылдарды өндірудің негізгі көзі суармалы аудандарда дәнді-дақылдарды жетістіру болып есептеледі. Келешекте дәнді-дақылдарды өсіру бағытын суармалы жерлерден тиімді пайдалану жоғары өнім алуға бұру қажет.

Бидайдың жоғары өнімді сорттары Агротехникалық шараларды дұрыс, тиімді пайдаланғанда суармалы аудандарда гектарынан 60-80центнерден өнім алу мүмкіндігі бар.

Бірақ та бидайдан жоғары өнім алу суармалы аудандарда үлкен мүмкіндігі болғанымен, көптеген аудандарда дәнді-дақылдар өнімділігі төмен жағдайында қалып отыр.

Әдебиеттерге қарағанда суармалы аудандарда жүргізілген тәжірибелерге қарағанда жоғары өнім алудың толық шаралары алайда пайдаланылмай келеді (Адиньяев Э. Д., Гарюгин Г. А., Мельник И. В., Пентинов Н. С., Хавизов А. Ш., Шатилов И. С. ) .

Өнімді арттыру егіншілік мәдениетін арттыру және Агротехникалық шараларды жетілдіру, минералды тыңайтқыштардан ғылыми-зерттеу негіздеріне байланысы жағдайында пайдалануға тікелей тәуелді.

Республикада соңғы жылдары ауыл шаруашылығында күзгі бидайдың өнімді сорттары шығарылып жатыр. Бидайдан жоғары және тқрақты өнім алу үшін сорттық агротехниканы пайдалану қажет болады.

Суармалы аудандар жағдайында өнімді арттырумен бірге ең маңыздысы астық ұнының жоғары нан пісіру сапасын және басқа технологиялық сапасында сақтау қажет болады.

Суармалы аудандарда заңдылықты түрде бидайдың өнімділігін арттыру дән құрамындағы ақуыз және клейковина мөлшерінің төменделуіне алып келеді. Бұл жағдайдың негізгі себебі сорттардың қоректендіру және суландырудың дұрыс болмауына байланысты.

Ауыл шаруашылығында бидай дақылдарын қарқынды ғылыми-техникалық қолдану жағдайлардың бірі, жоспарланған өнім алу есептеледі.

Көпжылдық ғылыми мәліметтерге қарағанда өсімдіктердің өнімділігін арттыруда фотосинтез қоректендіру су режимін, биологиялық және агротехникалық негізінде экономикалық тиімділігін есептеуге мүмкіндік береді.

Жұмыстың мақсаты. Қазығұрт ауданы жағдайында бидайдың жаңа сорттардың тиімділігін арттыруда тыңайтқыштардан пайдалану әдістері нормасын анықтау болып есептеледі.

Жұмыстың міндеті. Қазығұрт ауданы климаттық-топырақ жағдайында бидайды өсіру агротехникалық шараларға сүйене отырып азот, фосфор және калийдің себу нормасын анықтап, дән сапасын жақсылау болып есептеледі.

1. Әдебиетке шолу.

Елешов Р. Е., Бекмағанбетов А. Мәліметтері бойынша ауыспалы егіс жағдайында дақылдар үшін тыңайтқыш қолдану технологиясын сақтаудың маңызы зор. Өйткені бұл жағдайда тыңайтқыш берудің мөлшері мен мерзімі барлық дақылдар үшін бірдей болмайды. Тыңайтқыш енгізу мезгіліне қарай енгізудің 3 тәсілі бар: 1-негізгі тыңайту, 2- тұқымды себу кезінде тыңайту, 3-үстеп қоректендіру. Негізгі тыңайтудың басты міндеті дақылды бүкіл вегетациялық кезеңінде қоректік элементпен қамтамасыз ету. Сондықтан дақылдарға берілуге тиісті тыңайтқыш мөлшерінің барлығын немесе 70-80 пайызын негізгі тыңайтуда қолданған дұрыс. Көпшілік жағдайда сүдігер жыртар алдында атқарылады. Негізгі тыңайту мерзімін дақылдардың аймақтық топырақ - климат ерекшеліктеріне, тыңайтқыш қасиетіне сәйкес белгілейді. Көбінесе фосфор және калий тыңайтқыштарының басым көпшілігі топырақтағы ылғалдың немесе суару әсерінен оның терең қабатына шайылмайды. Демек оларды көп мөлшерде күзде негізгі тыңайтуда қолданады. [2]

Тұқымды себу кезінде тыңайтудың басты міндеті өсімдікті алғашқы өсу кезеңінде қоректенуін үдету. Бұл дақыл тұқымы дұрыс және тез көктеп шығуы үшін оның сіңімді қоректік заттармен қамтамасыз етудің маңызды шарасы. Тұқымды себу кезінде қатарларға 10-20 кг фосфор қолдану осыған негізделген. Азот пен калий тыңайтқыштарын қолдануға да болады. Тұқым топырақтың беткі қабатында орналасқандықтан бастапқы өсу кезінде негізгі тыңайту үшін тереңге енгізілген тыңайтқыштың қоректік затын пайдалана алмайды. Ал тұқымды себу кезінде оның қасына енгізген тыңайтқышты өсімдік алғашқы өсу кезеңінен бастап-ақ пайдаланады. Фосфор тыңайтқыштарын тұқымды себу кезінде қатарға енгізгенде оның құрамындағы фосфорды пайдалану коэффициенті 2-3 есе жоғарылайтыны Қазақстанның әртүрлі аймақтарында жүргізілген тәжірибелердің мәліметтерімен анықталған. [4]

Үстеп қоректендірудің негізгі міндеті - өсімдіктің белгілі бір кезеңінде қоректенуін күшейту. Үстеп қоректендіруге арналған тыңайтқыш мөлшері және оны енгізу мерзімі әрбір дақылдың қоректену ерекшеліктеріне сәйкес болады.

Сонымен бірге дақылдың қоректену ерекшеліктеріне сәйкес үстеп қоректендірудің мерзімін және қолданылатын тыңайтқыш мөлшерін нақты анықтаудың маңызы орасан зор.

Азот тыңайтқыштарын қолдану мейлінше тиянақты зерттелген, яғни көптеген зерттеулерде азот тыңайтқыштарының өнімділікке және дән сапасына оң әсері анықталған. [3]

Күздік бидай суармалы жағдайда тыңайтқыштардың жоғарғы мөлшерін беру Н. К. Болдырев пен А. М. Белоусовтың тәжірибелерінде құрғақ биомассаның түзілуі 180-190 ц/га жетті, 240 кг/га азот енгізу кезеңінде егістік жығылуы орын алды. Азот тыңайтқышын N _180-240 кг/га, Р _90-120 кг/га артық беру кезінде өнімнің қарқынды өсуі байқалмады. Оңтайлы тыңайтқыш беру әр гектарға N ₁₈₀ Р ₉₀ кг/га.

Көңді 90 т/га және N ₆₀ Р ₉₀ К ₉₀ тыңайтқыштарын қолдану күздік бидай өнімділігін 1, 5-3, 2 ц/га арттырды.

Өсімдіктің бастапқы өсу кезеңінде фосформен толықтай қамтамасыз етілуі - оның қарқынды өсуіне, соның әсерінен жоғары өнім алуға мүмкіндік туғызады.

Тыңайтқыш енгізу арқылы өсімдіктердің қоректену жағдайын жақсартуға, фотосинтез қызметін арттыруға, жоғары өнім жинауға жол ашылады. [1]

Гапиенко А. А. мәліметі бойынша қара топырақты Қырым облысы жағдайында азот және фосфор тыңайтқышын егістікке біркелкі шашып беру, әрбір қатарға беруге қарағанда тиімді, бұл жағдайда еңбек өнімділігі артады.

Азот және фосфор тыңайтқышын топырақты әртүрлі өңдеу нұсқаларына берген кезде, ең қолайлы тәсіл негізгі жыртудың астына N ₁₂₀ Р ₆₀ беру болып табылады. Барлық ауыл шаруашылығы дақылдарының пайдалану кезінде оларды бағалаудың негізгі көрсеткіші әр гектардан алынған өнім болып табылады. Ғылыми дамуына, техникалық құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуге байланысты дәнді дақылдардың бағалануы жалғыз түсім мөлшерімен қоса, оның сапа көрсеткішімен де анықталуы қажет. Орманды сұр топырақ жағдайында жүргізілген тәжірибеде тыңайтқыш қолданудың жоғары тиімділігі егісті себер алдында N ₇₀ Р ₁₂₀ К ₁₂₀ , ерте көктемде өсімдік көктегенге дейін N ₁₀₀ және өсімдік масақтану кезеңінде - N ₃₀ енгізгенде алынды. Қосымша өнім 20, 8-16, 5 ц/га құрады.

Тыңайтқыштардың тиімділігі топырақта табиғи қалыптасқан құндылығы ғана, жаңа сорттар себуге, себу мерзіміне, себу тәсіліне тыңайтқыштардың мөлшеріне тағы көптеген факторларға байланысты. Қазақстанның ғалымдары жұмыстарында күздік бидайдан 30-35ц/га дәне және осы мөлшерге байланысты сабанды қоса есептегенде, 108 кг азот, 30 кг фосфор (Р ₂ О ₅ ) және 168 кг/га (К ₂ О), ал 55-60 ц/га өнімге тиісінше 205-215 кг/га азот; 60-65 кг/га фосфор; 235-250 кг/га калий жұмсалды. [7]

Вертий С. А., Малюга Н. Г. түзу үшін азоттың үлесі - 70-75%, фосфордың үлесі - 20-23%, калийдің үлесі - 5-7%. Азот қорегі өсімдіктің өсуін вегетативтік массаны ұлғайтады, фаза аралық кезеңді ұзартады.

Күздік бидайға қолданылған минералды тыңайтқыштар, оның тек өнімін жоғарылатып қана қоймай, олардың сапа көрсеткіштерінің өзгеруіне де әсерін тигізеді.

Азот тыңайтқыштары өнімділікті және дән құрамындағы жалпы азоттың мөлшерін жоғарылатады.

Ашық қара қоңыр топырақта өсірілген күздік бидайға тыңайтқыштардың N ₁₂₀ Р _60-120 мөлшерлерін қолданғанда, дәндегі белок мөлшері 12, 0-14, 0 пайыздан 15, 1-15, 9 пайызға, шикі ұлпа 26, 2-33, 7-ден 34, 5-42, 1 пайызға артқан. [5]

Өсімдікті өсуінің алғашқы кезеңдерінде фосфордың көп мөлшерде болуы бидайдың тамыр жүйесінің жақсы өсуіне әсерін тигізеді. Күздік бидай құрғақ затты жинақтаған кезде азотты қарқынды түрде сіңіреді. Күздік бидайдың түптену кезеңімен дәннің толық пісуіне дейін азотпен жақсы қамтамасыз етілуі оның өнімділігін көбейтеді.

Арпа дақылын себер кезінде енгізілген суперфосфатқа қайтарымды болып келеді. Ауыспалы егістің соңында орналастырғанда оның өсімдігі азот пен фосфордың жетіспеушілігіне сезімтал. Сондықтан дақылдың өнімділігінің одан әрі артуына күрделі және құрама тыңайтқыштарды (аммофос, нитроаммофос) немесе теңдес азот-фосфор тыңайтқыштарын себер алдында қолданған жөн. Жаздық арпа бидайға қарағанда топырақ құнарлылығына көп талап қоймайды, оның жоғары түсімі гектарына N ₆₀ Р ₄₅ қолданғанда алынады. Тәлімі жерлерде себер алдында топыраққа N ₃₀ Р ₄₅ және қатараралағына себерде Р ₁₅ қолданылады.

Мұражанов Е. Т. мәліметтеріне қарағанда қоңыр құмдақ топырақтарда азот-фосфор тыңайтқышының қайырымдылығы жоғары. Зерттеу нәтижесі бойынша топыраққа N ₃₀ енгізгенде арпаның қосымша өнімі 0, 6 центнерге, Р ₄₀ - 0, 5 ц, ал N ₃₀ Р ₄₀ мөлшерін қоса пайдаланғанда - 1, 4 центнерге артты.

Қожабаев Ж. І. мәліметі бойынша Р ₁₅ кг/га әсер теуші заты бар суперфосфатты арпамен себерде бірге енгізу егіннің шығымдылығын жақсартып, тұқымның егістік өнгіштік сапасын 5-7 пайызға, өнімін 15-20 пайызға арттырады. Сұр топырақты тәлімі аймақта арпа өсірудің тиімділігін арттыру үшін сүрі танапты ауыспалы егісте тыңайтқышты бір рет енгізуді ұсынады.

Шығыс Қазақстан облысы жағдайында түйіршіктелген суперфосфатты арпа тұқымымен бірге гектарына 16, 6 кг әсерлі затымен енгізгенде, оның өнімділігі орта есеппен 4 жыл ішінде 20, 5 ц/га болса, ал тыңайтқыш қолданбаған нұсқада түсім не бары 12, 9 ц құрады.

Рычагова А. Зерттеу мәліметтеріне қарағанда Солтүстік Қазақстан қара топырағында суперфосфатты және аммофосты 30 т/га фосфор есебімен енгізгенде қосымша өнім 2, 9-3, 1 ц/га болды. . [10]

Батыс Қазақстанның қара қоңыр топырағына сүдігерге N ₄₅ Р ₄₅ мөлшерінде тыңайтқыш енгізгенде арпадан 2, 3-2, 5 ц қосымша өнім алынды. Себерде N ₂₇ (аммиак селитрасын) қолданғанда өнім 1, 4 ц артты.

Ақтөбе және Орал ауыл шаруашылығы тәжірибе бекетінің зерттеулері көрсеткендей, арпаға 60 кг/га әсерлі затымен азот енгізгенде дәннің қосымша өнімі 1, 6 ц, фософрда (Р ₄₅ ) - 1, 2ц және азот, фосфорды бірге пайдаланғанда - 2, 5-3, 0 ц құрады.

Дәнді дақылдардың химиялық құрамы және қоректік элементтердің шығарылуы топырақтың құнарлылығы мен тыңайтқыштардың енгізілуіне байланысты.

Сүлейменов Б. У. өз зерттеулерінде кәдімгі сұр топырақта минералдық тыңайтқыштар өсімдіктегі азотпен фосфор мөлшерін арттаратындығын дәлелдеген, N ₆₀ енгізгенде арпа дәніндегі азот мөлшерін - 2, 34%, сабанда 0, 89%-ға дейін, ал фосфор тыңайтқышы дәндегі фосфор мөлшерін 0, 92%-ға, сабанда 0, 33%-ға дейін өсірген. . [6]

Шымкент облысының тәлімі аймағында тыңайтқышты N ₆₀ Р ₆₀ мөлшерінде енгізгенде арпаның өнімділігі гектарына 49, 9-54, 5 центнерге жетті, бақылау егісімен салыстырғанда түсім 7, 6-10, 3 ц/га көбейді. Ылғалды жылдары тек азот тыңайтқышы өсімдіктің жатып қалуына себебін тигізгенімен, өнімділігін төмендетпейді.

Қарағанды облысының қара қоңыр топырағында толық минералдық тыңайтқыштарды (N ₆₀ Р ₆₀ К ₆₀ ) енгізгенде қосымша өнім 3, 1 ц/га құрады. Арпаны мочевина ерітіндісімен үстеме қоректендіргенде өнімділігі 2, 5 ц/га артып, дәндегі белоктың мөлшері 0, 5% ұлғайды.

Жамбыл облысының шалғынды сұр топырағында суармалы егістікте жүргізілген зерттеулерде арпадан жоғары өнім фосфор калий тыңайтқыштарымен бірге азотты (N ₉₀ ) енгізгенде алынды. Азот, фосфор, калийдің қарқынды берілуі және олардың өсімдіктерде сіңірілуі азот тыңайтқыштарының қолданылуына байланысты, ал тәлімі жағдайларда жоғары өнімді қамтамасыз ету үшін ерте мерзімде себілетін жаздық арпаға 30 т/га әсерлі затымен азот, 20 кг/га фосфор тыңайтқышын енгізген тиімді.

Құрамдас тыңайтқыштардағы микроэлементтердің әртүрлі формаларының әсері арпа дәнінің сапасының және өнімділігінің 5-10% немесе 2, 4 центнерге артуына, қуатты арпа өсімдігінің көп түзілуіне мүмкіндік береді. . [9]

Гаев В., Красник Г. Тәжірибесінде арпаға себер алдында қопсытқанда 1, 5-2, 0 ц азотты-фосфорлы тыңайтқышты немесе 30 кг азотты, 50 кг фосфорды себумен бірге қатарға енгізгенде түсім 29, 4 ц/га дейін артты.

Острожева Г. мәліметтері бойынша, Орынбор облысы жағдайында топыраққа N ₃₀ P ₆₀ -N ₉₈₆ P ₈₂ аралығында минералдық тыңайтқыш енгізгенде өнім бақылау егімсімен салыстырғанда әжептәуір өсті. Бірінші тыңайтқыш мөлшерінде алғы дақыл бидай болғанда Донецкий 4 сортынан 24, 6; Донецкий 8-ден 26, 2 ц/га дән алынды. Ал тыңайтқыштың екінші деңгейінде және алғы дақыл жүгері болғанда өнім гектарына 30, 2-34, 1 ц құрады.

Абаймов В., Сторожев Г. Орынбор облысының орталық аймақтарында белсенді фотосинтетикалық радиацияның түсуінен жаздық арпадан гектарына 100 ц құрғақ зат жинақтауға мүмкіншілік бар деп есептейді. Ылғал аз болғанның өзінде 60-70 ц/га құрғақ зат түзіледі, ал тыңайтқышты қолданғанда бұл көрсеткіш 10-20 ц/га жоғарлайды.

Орынбор облысы жағдайында сүдігерге 2, 5 ц құрады, ал тыңайтқышсыз түсім 20 центнерден асқан жоқ. Бузулук тәжірибе танабында әр гектарға 2, 0 ц суперфосфат енгізілген тарыдан кейін арпаны орналастырғанда қосымша өнім 1, 4 ц/га құрады. . [29]

Саратовтың оң жақ жағалауының оңтүстік қара топырағында азот, фосфор тыңайтқыштарын әр қайсысын бөлек пайдаланғанда өнім гектарына 3, 1-4, 0 ц құраса, толық минералдық тыңайтқышты қолданғанда қосымша түсім 5, 2 ц/га жетті. Ал сол жақ жағалауының қара -қоңыр топырағында N ₆₀ P ₆₀ K ₆₀ енгізгенде бақылау егістігімен салыстырғанда арпа өнімі 3, 8 ц/га . [18]

Далалы аудандарда арпа егістігіне азот пен калийдің аясында фосфор енгізіледі. Орманды даланың қара топырағында азот-фосфордың, қара топырақты жерлерінде фосфордың және шымды күлгін топырақтарында азоттың маңызы зор. Бұл топырақтарда толық минералдық тыңайтқыштың мөлшерін қолданғанда арпаның қосымша өнімін 11, 5 ц/га дейін арттырады. Тыңайтқыштың тиімділігі метеорологиялық жағдайғада байланысты келеді. Қолайлы ылғалдылық және температура режиминде тыңайтылған алқапта арпаның өнімділігі 25, 9-26, 8 ц/га жетсе, ал бақылау егістігінлегі өнім 17 центнерден асқан жоқ. Толық минералдық тыңайтқыш дәннің протейнінің көлемін 0, 41-0, 47 % арттырады. [15] .

Арпа минералдық тыңайтқыштың кейінгі әсерін жақсы пайдаланады. Бүкілодақтық ғылыми зерттеу институтының және Воронеж ауыл шаруашылығы институтының тәжірибесінде алғы дақыл қант қызылшасы, бидай және жүгеріге тыңайтқыш енгізілмегенде арпаның өнімі 22, 6 ц/га құрады, ал оларға N ₆₀ P ₆₀ K ₆₀ , N ₉₀ P ₁₂₀ K ₉₀ және N ₂₃₅ P ₁₈₀ K ₁₃₅ енгізгенде арпаның қосымша өнімінің өсуі 4, 3; 7, 6 және 8, 6 ц/га болды. Тыңайтқыш арпа дәнінің құрамындағы белокты, фосфорды арттырып, азықтық және тағамдық сапасын жақсартады. . [21]

Горький ауыл шаруашылығы институтының тәжірибесінде арпаны картоптан кейін үшінші дақыл есебінде орналастырып, 20т/га көң және N ₁₂₀ P ₁₂₀ K ₁₁₀ енгізгенде 5 ц/га қосымша өнім алынса, ал көң тыңайтқыш мөлшерін көбейткенде түсім 8, 4 ц дейін өсті. Бақылау нұсқасында арпа өнімділігі 24, 3 ц/га тең болды, ал ауыл шаруашылығы ғылыми зерттеу институтының мәліметі бойынша толық минералдық тыңайтқышты енгізгенде арпа өнімі үш жылда орта есеппен 41, 6-71, 6 % өсті [16, 19] .

Поволжья аймағында арпа минералдық тыңайтқышқа қайтарымды келеді. П. Ф. Агапов, И. А. Чуданов пен В. П. Ваильевтің көп жылғы мәліметтері бойынша, Кубышев ауыл шаруашылығы институтының кәдімгі орташа қуатты қара топырағында сүдігерге азот-фосфор тыңайтқышын 40-45 кг/га мөлшерінде енгізгенде арпадан алынған өосымша өнім 4, 0 ц/га жетті, яғни түсім 23, 5 % өсті, ал П. И. Алещенконың қорытындылауынша жартылай шөлді аймақтарда тәлімі жерлерде N ₆₀ P ₆₀ мөлшерінде суармалы жағдайда N ₁₅₀ P ₁₂₀ мөлшерінде азот-фосфор тыңайтқышын қолданғанда тұқымның өнімділігінің артуына, өсімдіктердің өсуіне және дамуына қолайлы әсер ететінін анықтаған.

Алабушев А. Б. пен Ткачева Н. А. мәліметтеріне қарағанда бұл аймақта арпаның 40ц/га өнімін жоспарлау үшін минералдық тыңайтқыштың N ₈₀ P ₁₂₀ K ₄₀ , N ₁₈₀ P ₂₄₀ K ₉₀ мөлшері енгізіледі, сонымен бірге өнімді түптілік пен егістіктің сапасы жақсарады және жинардағы өнімді сабақ саны 20% ұлғайған. Бірінші мөлшерде дәннің белогы жақсарып, тұқымның өсу энергиясы 91-92%, көктеуі 94-96% болды. Бақылау егісінде бұл көрсеткіштер 88-93%-ға тең.

Дон ауыл шаруашылығы институтының тәжірибесінде минералдық тыңайтқыштардың қалыпты мөлшері N ₉₀ P ₁₂₀ K ₈₀ болды, ал N ₆₀ P ₆₀ K ₆₀ аясында өсірілген тұқымның егістік шығымдылығымен және сапасы жоғары болды. [24, 25] .

Топырақты өңдеу - егіншілік саласының үлкен бір тармағы болып саналады. Көптеген жағдайда арпа дақылының агротехникасын зерттеу барысында топырақты өңдеу тәсілдеріне көңіл аудармайды.

Топырақтың түзілуі белгілі бір сыртқы орта жағдайында биологиялық факторлар мен қатты және сұйық фазалардың өзара әсері арқасында болады. Топырақ түзілуімен бір уақытта физикалық, химиялық, физико - химиялық, биохимиялық қасиеті, механикалық және минералогиялық құрамы, ылғал, жылу, ауа, және қоректік режимімен байланысқан оның құнарлылығы да арта түседі.

Топырақты өңдеу тәсілдеріне байланысты топырақ бөлшектерінің арасындағы қуыстарының мөлшері өзгереді, ол өз кезегінде ылғал режиміне, топырақ пен атмосфералық ауа арасындағы газ алмасуына әсер етеді. Топырақты өңдеудің әр түрлі тәсілдері топырақ ортасының тез физикалық жағдайына әсер етіп қоймай, жыртылатын қаббатағы өсімдік қалдықтары мен тыңайытқыштардың таралуына, биологиялық процестердің қарқынды жүруіне жағдай жасады. Биологиялық процестердің сипаты мен бағыты топырақтағы органикалық заттардың ыдырауы мен синтезін, минералдануын және өсімдіктің қоректенуіне тиімді пішінге өтуіне жағдай жасайды. Сондықтан топырақты өңдеу мәселесінде әр кезде теориялық және тәжірибелік сауалдарға үлкен көңіл бөлінеді.

Жерді механикалық жолмен өңдеу адамның топыраққа әсер етуінің маңызды факторларының бірі болып табылады. Өсімдік тіршілігі мен ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін арттыруда барлық топырақ - климаттық аймақтарда механикалық өңдеудің әсері зор. Топырақты өңдеу, дақылдар өсіру технологиясы мен топырақ режимін бақылауда, өсімдікті ылғалмен қамтамасыз етуде, арамшөптермен күресуде, ауыл шаруашылығы дақылдарының зиянкестерімен, ауруларымен күресуде тұрақты орын алады. Өсімдіктің өсіп - өнуіне қажетті факторлар ( ауа, жылу, физико - химиялық орта, су, қоректік элементтер мен т. б. жағдайлар) және оларды қалыптастыратын топырақ қасиеттері кешенін құнарлық дейді. Адамзат топырақтың құнарлығына ежелден көңіл аударғанымен, бұл түсініктің теориялық негізі бірден салынған жоқ. Тэер пікірінше «Топырақ құнарлығы түгелімен қарашірікке байланысты, суды есептемегенде, қарашірік өсімдік үшін басты қоректік зат, сондықтан көң төгу, ауыспалы егіс енгізу, тыңайтқыш беру жұмыстары топырақтағы қарашірік мөлшерін көбейтуге арналуы керек» - деген. . [13]

Слесарев В. Н. өзінің зерттеулерімен және басқа авторлардың материалдарын біріктіре мынандай қорытынды жасайды, Батыс Сібірдің қара топырағын сүдігерге өңдеу алаңдарына есеппен қадағалап және анықтап тек қана танаптың ластануын ғана емес, сонымен қатар топырақтың механикалық құрамы, алғы дақылы, себілетін дақыл, және ең қажетті жағдай жыртылатын қабат және топырақ ылғалдылығын анықтау керек. Бұл жұмыстарды атқару үшін келесі бағыттармен жүру керек: өте құрғақ күздерде топырақтың бір метр қабатында 30 мм қоректік ылғал қоры құралады, ал ылғалды күзде 100 мм оданда артық болса сыдыра өңдеу көлемін және тереңдігін азайтуға болады. Ылғалдылық деңгейі жағдайында қоректік ылғал қоы құрамы 30 - 100 мм болса, барлық танаптарды өңдеу қажет, жаздықтарды себу және өскінді өңдеу ызғарға тұрақтылығын анықтайды. Топырақты сүдігерге өңдеу кезінде құрғақшылық аудандарда ең жоғарғы жауын - шашынның аккумулияциялық жиналуы, топырақтың эрозияға қарсы тұрақтылығын сақтап, егіс алқабындағы қолайлы жыртылатын қабатты қалыптастырады.

Лаукарт Ф. Ф. көрсеткендей көп жағдайда жауын - шашынды жақсы сіңіру сүдігерге аудара жыртуда жүретінін көрсетті. Құрғақ далалы жағдайда тоң кесекті топырақтарда ылғал тез сіңеді және тез жоғалады. Күзде өңделмеген топырақта ( аңыз аясы) ылғал сүдігерге қарағанда бірнеше есе баяу сіңеді және жеткілікті болады, ең бастысы, өте баяу буланады. Мысалы, 1978 жылы күз өте құрғақ болып тамыз - қазан айларында барлық түскен жауын - шашын 14, 9 мм болды. Көктемде жаздық бидайды себу уақытында ылғал қоры күзде өңделмеген аңызда 108 мм құраса, ал терең қопсытуда 55 мм - ді құраған, дән өнімділігі сәйкесінше 16, 4 және 11, 4 ц/га. Бірақ, ол топырақты күзгі өңдеусіз қалдырудан бас тарту үшін жоғары егіншілік дақылдарын және арамшөптен таз танаптарда болады деп санайды. . [14]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.