Мектеп оқушыларының дене қасиеттері мен дене даярлығын жетілдіру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қазақтың спорт және туризм академиясы

Олимпиадалық спорт факультеті

Жеңіл атлетика кафедрасы

Абабакрі Аблай Бақтығалиұлы

ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ САПАЛАРЫНЫҢ ДАМУЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010800 - «Дене шынықтыру және спорт» мамандығы

Алматы, 2016

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қазақтың спорт және туризм академиясы

Олимпиадалық спорт факультеті

Жеңіл атлетика кафедрасы

«Қорғауға жіберілген»

Кафедра меңгерушісі

п. ғ. к., ҚазСТА доцентІ

Х. Қ. Унтаев

«___»20 ж.

«Жоғары сынып оқушыларының дене сапаларының дамуы» тақырыбына жазылған дипломдық жұмыс

5В010800 - «Дене шынықтыру және спорт» мамандығы бойынша

Жеңіл атлетика мамандануы

Орындады: 5 курс ОСФ-1 тобының студенті А. Б. Абабакрі

Ғылыми жетекшісі:

п. ғ. к., ҚазСТА доценті Х. Қ. Унтаев

Алматы

2016

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР ……… . . .

3: 4

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: КІРІСПЕ . . .

3: 6

: 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ САПАЛАРЫНЫҢ ДАМУЫ МЕН ЖАТТЫҚҚАНДЫҚ ДАЯРЛЫҒЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ . . .

3: 12

: 1. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Жасөспірім балалардың дене сапаларын дамыту . . .

3: 12

1. 2

1. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР:

Жасөспірім балалардың дене сапаларының даярлығы . . .

Спортпен шұғылдануда жоғары сынып оқушыларының дене сапаларының дамуы мен жаттыққандық даярлығының деңгейіне әсері . . .

: 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ

3: 29

: 2. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеу әдістері . . . . . .

3: 29

: 2. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеудің ұйымдастырылуы. .

3: 29

: 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАМЕН ҚОСЫМША САБАҚТАРДЫҢ КЕШЕНДІ МОНИТОРИНГ НЕГІЗІНДЕ ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ САПАЛАРЫНЫҢ ДАМУЫ МЕН ЖАТТЫҚҚАНДЫҚ ДАЯРЛЫҒЫНА ӘСЕР ЕТУІ . . .

3: 35

: 3. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Мектеп оқушыларының дене қасиеттері мен дене даярлығын жетілдіру . . .

3: 35

: 3. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Оқушылардың функционалды сынама көрсеткіштерінің өзгерістері… . . .

3: 50

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 65

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 66

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР . . .

3: 70

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Берілген дипломдық жұмыста келесі стандартқа сілтемелер қолданылады:

1. ГОСТ 7. 1 - 2003. Библиографиялық жазба. Библиографиялық сипаттама. Жалпы талаптар мен диплом жұмысының ережелеріне қойылатын талаптар.

2. ГОСТ 7. 32 - 2001. Ғылыми-зерттеу жұмысы туралы есеп. Безендірілу құрылымы мен ережелері.

3. Қазақстан Республикасының 2 желтоқсан 1999 жылғы № 490-I. «Дене шынықтыру және спорт туралы» заңы.

4. Қазақстан Республикасының 2011-2015 жылдарға арналған дене шынықтыру мен спортты дамытуға арналған Мемлекеттік бағдарлама. - Астана, 2011.

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ҚР - Қазақстан республикасы

ЖДД - жалпы дене дайындығы

АДД - арнайы дене дайындығы

ЖОО - Жоғары оқу орындары

АФД - арнайы физикалық дайындық

ОМП - Оттегіні максимальды пайдалану

ОМБ - Оттегінің максимальды борыштылығы

Дене мәдениеті - белгiлi бiр адамды тіршілікке, нақты бір іс-әрекетке дайындау қажеттілігімен байланысты оның денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін жан-жақты дамыту үшін арнайы жасалған материалдық және рухани құндылықтар жиынтығы.

Базалық дене шынықтыру - шұғылданушыларды жеткілікті қозғалыс тәжірибесімен және қай саланың болмасын қызметтік, табиғи немесе тиімді өміршең іс-әрекетімен жабдықтаушы.

Мектептегі дене шынықтыру - бұл ең алдымен, жалпы білім беретін мектептер мен басқа да оқу-тәрбие орындарында оқу пәні болып табылатын базалық дене шынықтырудың бастапқы түрі.

Дене дайындығы - таңдаған спорт түрінің әдістемелік ерекшеліктерінің талаптарына сәйкес іске асырылатын мамандандырылған үдеріс.

Дене шынықтыру жүйесі - адамның дене және моральдық-психологиялық күйін оңтайландырудың идеялық-саяси, ғылыми-әдістемелік және ұйымдастыру негіздерінің бірлестігі.

Дене жаттығулары - дене шынықтыру заңдылықтарына сәйкес қолданылатын қозғалыс амалдары.

Дене жаттығуларының техникасы - қимыл міндеттерін шешудің тиімді амалы.

Үйрету - ең алдымен тәрбиенің білімдік элементтерін меңгеруге бағытталған педагогикалық үдеріс.

Әдіс - оқу-тәрбие үдерісінің маңызды міндеттерін іске асыруға бағытталған педагогикалық әсер етудің ауқымды жүйесінің ұйымдастырулығы мен мақсаттылығын қамтамасыз ететiн жол, амал.

Әдістемелік амал - педагогикалық үдерістің жекелеген мәселелеріне таңдамалы ықпал етуге мүмкіндік беретін әдісті қолданудың жекелеген жағдайы.

Күш - адамның сыртқы кедергілерге қарсы тұра алу немесе бұлшық ет ширығуы есебінен оған қарсылық көрсету қабілеттерінің жиынтығы.

Шапшаңдық - берілген жағдайға қысқа уақыт аралығында қимыл әрекеттерін орындауға мүмкіндік беретін адам қабілеттерінің жиынтығы.

Төзімділік (жалпы) - көбiнесе тірек - қимыл аппаратының қызметі барысында қалыпты қарқындылықтағы қозғалыс жұмыстарын орындайтын адам қабілеттерінің жиынтығы.

Оқыту мазмұны - педагог пен білім алушының білім бағдарламасын беру және меңгеру бойынша іс-әрекеті.

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Өсіп келе жатқан буынның дене сапаларын дамыту мәселесі бүгінгі күні әділетті түрде басым әлеуметтік педагогикалық міндеттердің бірі ретінде қарастырылып отыр.

Ұлт денсаулығының нашарлап кетуі туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 29 желтоқсандағы «Халықтың дене денсаулығының, балалардың, жасөспірімдердің, жастардың дене қасиеттерінің дамуының күйіне мониторинг жүргізудің жүйесі туралы» Қаулысы, «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің, Қазақстан Республикасының Дене мәдениеті, спорт және туризм жөніндегі мемлекеттік агенттігінің, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің әлеуметтік-гигиеналық мониторинг саласындағы ақпараттық өзара әрекеттесуі» сөз етілген болатын.

Мектеп оқушыларының денсаулығын нығайту жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырудың болашағы бар бағыттарының бірі болып олардың дене қасиеттерінің дамуын және дене қасиеттерінің дамуының кешенді мониторингі болып табылады. Қазақстанда қазіргі таңда белсенді түрде жасалып жатқан мониторинг жүйесі мектеп оқушыларының дене қасиеттерін талдауды, бағалауды және болжауды жүргізуге мүмкіндік беріп қана қоймай, өсіп келе жатқан жас буынның дене қасиеттерінің даярлығының көрсеткіштерін жақсартуға және денсаулықтарын нығайтуға бағыталған түзету бағдарламаларын жасап шығаруға да мүмкіндік беріп [1] .

Оқушылардың, әсіресе қолайсыз климаттық-географиялық жағдайлар оқушылардың ағзасына қолайсыз әсерін тигізіп отырған жағдайларда денсаулығын нығайту үшін ерекше рольді оқу процесінің талаптарына сай келетін және мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің даму задылықтарына сай келетін алуан түрлі ұтымды қозғалыс режимдерін қолдану ойнайды. Мектеп оқушыларының дене сапаларын тәрбиелеу жөніндегі оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу ерекше маңызға ие бола бастады.

Қазақстанның шығыс бөлігінде, [2] мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының нашарлауына деген айқын тенденция дені сау өсіп келе жатқан буынды тәрбиелеу міндеті мен қолайсыз климаттық-географиялық жағдайларында тұрып жатқан мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің тәрбиеленуін бағдарламалық және әдістемелік қамтамасыз етудің жеткіліксіз жасап шығарылуы, сонымен оқушылардың денсаулық жағдайын түзету жөніндегі адекватты педагогикалық шаралармен оперативті шаралар қолдану үшін мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы бойынша мониторингтік мәліметтердің жоқтығы арасындағы қарама-қайшылықты констатациялауға мүмкіндік береді.

Осының барлығы да жиынтығында дипломдық жұмыстың «15-17 жасар мектеп оқушыларының жеңіл атлетикамен шұғылдануы арқылы дене қасиеттерін дамыту және жаттыққандықтың даму ерекшеліктері» тақырыбын таңдап алуға негіз болып шықты.

Зерттеу нысаны: жалпы білім беретін мектептегі 15-17жастағы оқушыларының дене қасиеттерін тәрбиелеу процесі.

Зерттеу аясы, тақырыбы: 15-17 жасар мектеп оқушыларының жеңіл атлетикамен шұғылдануы арқылы дене қасиеттерін дамытудың және жаттыққандықтың даму ерекшеліктерінің ұйымдық-педагогикалық жағдайлары, шарттары.

Жұмыстың мақсаты: 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуын зерттеу, жеңіл атлетика сабақтары арқылы мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің даярлығын қалыптастыру мен дене сапаларының дамуын нығайтудың ұйымдық-педагогикалық шарттарының тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және тәжірибелік-эксперименталды жолмен тексеріп шығу.

Зерттеу гипотезасы: жалпы білім беретін мектептегі 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене сапаларын дамыту және дене қасиеттерінің даярлығын қалыптастыру дене қасиеттерін тәрбиелеу процесіне осылардың жүзеге асырылуы мектепте оықту барысында мектеп оқушыларының денсаулық жағдайын нығайтуға және ұстап тұруға мүмкіндік беретін келесідей ұйымдық-педагогикалық шарттар мен жағдайларды енгізгенде тиімді болады:

- оқу жылының басында және аяғында оқушылардың дене қасиеттерін дамыту мен дене қасиетерінің даярлық күйінің кешенді мониторингін жүргізу;

- мониторинг нәтижелерін ескере отырып, жеңіл атлетикамен қосымша сабақтарды ұйымдастыру;

- жасын, жынысын және олардың дене қасиеттерінің даярлық деңгейін есерудің негізінде жеңіл атлетикамен қосымша сабақтар ұйымдастырған кезде оқушыларға дифференциацияланған қарауды жүзеге асыру.

Зерттеудің міндеттері:

1. Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдебиетті талдап шығу;

2. 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене сапаларының дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының мониторингін жүргізу және мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін анықтау.

3. Кешенді мониторинг нәтижелерін ескеру нәтижесінде оқушылар үшін жеңіл атлетикамен қосымша сабақтардың оқушылардың дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығына тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік жұмыста тексеріп шығу.

4. Жасын, жынысын және олардың дене қасиеттерінің даярлық деңгейін есерудің негізінде жеңіл атлетикамен қосымша сабақтар ұйымдастырған кезде оқушыларды жекешелендіріп қарауды жүзеге асыру.

Зерттеудің әдіснамалық негізін дене сапаларын тәрбиелеу мен спорт теориясы мен әдістемесі [3], балалардың, жасөспірімдер мен жастардың дене саулығының мониторингі, антропология, спорттық медицина саласындағы ғалымдардың еңбектері және әртүрлі маманданедырылған спортшылардың дене қасиеттерінің даярлығы саласындағы ғылыми зерттеулер құрады.

Алға қойылған мақсаттарды шешу үшін зерттеудің келесі әдістері қолданылды: ғылыми-әдістемелік әдебиетті талдау және жалпыландыру; педагогикалық эксперимент; педагогикалық бақылаулар; дене қасиеттерін дамытудың антропометриялық (бой, салмақ, кеуде клеткасының шеңбері) және функционалдық (қол буынының күші, жүрек соғуының жиілігі, өкпенің өмірлік сыйымдылығы, тыныс сынамалары) оқушылардың дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының мониторингі; дене қасиеттерінің даярлығын (күш, күштік, жылдамдық статикалық, жылдамдық-күш, жалпы төзімділік, жылдамдық, ептілік, белсенді икемділік) педагогикалық тестілеу және математикалық статистика әдістері.

Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы:

- алғаш рет жүргізілген кешенді мониторинг негізінде Есік қаласының 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының ерекшеліктері анықталған;

- мектепте оқыту барысында Есік қаласының оқушыларының дене қасиеттерінің даярлығын коррекциялау үшін жеңіл атлетикамен қосымша сабақтарды бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз ету ғылыми негізделді;

- жеңіл атлетикамен қосымша сабақтардың тиімділігі дәлелденген, бұл тиімділік мектеп оқушыларының оқу жылындағы дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы деңгейінің динамикалық артуынан көрініс тапты.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы жеңіл атлетикамен қосымша сабақтар арқылы 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы жөніндегі жасап шығарылған ғылыми ережелердің дене қасиеттерін тәрбиелеудің теориясы мен әдістемесінің толықтырылуы болып табылатындығынан тұрады; мектептегі оқушылардың дене қасиеттерін тәрбиелеу шеңберінде бөліп көрсетілген, мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының ұйымдық педагогикалық жағдайлары, шарттары дене қасиеттерін тәрбиелеу теориясы мен әдістемесін жаңа дәлелдермен және факторлармен толықтырып отыр және мектепте дене қасиеттерін тәрбиелеудің әдістемелік аспекттерін одан әрі жасап шығаруға ықпалын тигізетін болады.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы мынадан тұрады: Есік қаласының 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының динамикасы мен күйі анықталған; жеңіл атлетикамен қосымша сабақтарды бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз ету жасап шығарылған; 15-17 жасар мектеп оқушылары үшін дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының аймақтық нормалары жасап шығарылған.

Қорғауға ұсынылып отырған негізгі ережелер:

1. Өзіне дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығын бақылауды (бой, салмақ, кеуде клеткасының шеңбері, қол буынының динамометриясы, жүрек соғуының жиілігі, өкпенің өмірлік сыйымдылығы, Штанге, Генче тыныс сынамаларын жүргізу), дене қасиеттерін бағалауды (күш, күштік, жылдамдық-күш, төзімділік, икемділік, ептілік және т. б. ) қосатын кешенді мониторинг оқушылардың дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының қажетті шарты болып табылады. Кешенді мониторинг мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығыныцң жалпы заңдывлықтары мен ерекшеліктерін жүйелі түрде анықтауға және осының негізінде мектеп оқушыларынцың дене қасиеттерінің күйіндегі анықталған ауытқуларды түзету үшін дене қасиеттерін даярлаудың аймақтық тиімді түрлерін, әдістерін және тәсілдерін жасап шығаруға мүмкіндік береді.

2. Спорттық даярлықпен қосымша айналысу 15-17 жасар мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының тиімді шарты болып табылады. Жеңіл атлетикамен қосымша сабақтарда шұғылдану спорттың басқа түрлерімен (волейбол, баскетбол) қосымша сабақтарға қарағанда, оқушылардың дене қасиеттерін тиімдірек қалыптастырады.

3. Кешенді мониторинг пен оқушыларға дифференциалды қарау нәтижелерінің негізінде жасап шығарылған, дене қасиеттерін тәрбиелеу процесін бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз ету мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығына бағытталған, сауықтырушы, білім беруші және тәрбиелеуші міндеттерді шешетін жеңіл атлетика бағытындағы жаттығулар кешенін қосады:

І тоқсан - аэробтық режимдегі жаттығулар (баяу жүгіру - 400м; әкелетін үйретуші жүгіру жаттығулары; жеделдету 60м х 3 рет- максималды жылдамдықтан 70%; қозғалмалы ойындар) ; 2 - тоқсан - анаэробты режимде (баяу жүгіру - 1000м дейін; арнайы жүгіру жаттығулары; жеделдету 60м х 3 рет - максималды жылдамдықтан 75%, жеңіл атлетика элементтері бар қозғалмалы ойындар) ; 3 тоқсан - жылдамдық-күш бағытындағы жаттығулар (даярлық, үйрететін секіру жаттығулары; лақтыру үшін үйрету жаттығулары; жеделдету 60м х 3 рет - 80%; баяу жүгіру - 1500м дейін) ; 4 тоқсан - аралас режимдегі жаттығулар (жүгіру - 1500м; даярлық жаттығулары, жеңіл атлетика элементтері бар спорттық және қозғалмалы ойындар) ; жазғы кезең - ұстап тұрушы режим (кросс даярлығы; арнайы жеңіл атлетика жаттығулары; жеделдету 60м х 3 рет - максималды жылдамдықтан 85%; кедергілер жолағы; эстафеталар) .

1 ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ САПАЛАРЫНЫҢ ДАМУЫ МЕН ЖАТТЫҚҚАНДЫҚ ДАЯРЛЫҒЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жасөспірім балалардың дене сапаларын дамыту

Қазіргі таңда біздің елімізде халықтың әртүрлі топтарының денсаулығының нашарлауына деген тұрақты тенденция байқалып отыр, адам ағзасыныңң функционалдық мүмкіндіктерінің төмендеуі байқалуда.

Соңғы онжылдықтардағы балалар мен оқып жүрген жастардың денсаулық жағдайын, дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы параметрлерін ретроспективалық талдау осы бір өсіп келе жатқан организм үшін өмірлік маңызды құрамдас бөліктердің рас бұзылуын көрсетіп отыр. Біздің елімізде жүргізілген сан көптеген зерттеулер:

- оқушылардың денсаулығы мен дене қасиеттерінің күйінің теріс динамикасын;

- Қазақстан Республикасы бойынша 12% құрайтын, арнайы медициналық топқа жатқызылған және дене шынықтыру сабақтарынан толығымен босатылған мектеп оқушыларының үлкен саны. Бұл дегеніміз Қазақстан Республикасының орташа алғанда әрбір 8-ші оқушысының денсаулығы нашар, сонымен қатар салауатты өмір салтын дұрыс ұйымдастыру жөніндегі кәсіптік көмек пен дағдыларын алмайды дегенді білдіреді;

- мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы жас буынның өсіп келе жатқан организмінің қалыптасуы осыған байланысты болып келетін негізгі қимыл қасиеттері мен функционалдық жүйелер дамуының дисгармониясымен сипатталады;

- мектеп жасындағы балалардың денсаулығына және дене қасиеттерінің дамуына тұрақты, динамикалық мониторинг жүйесі жоқ.

Осыған байланысты, дене қасиеттерін тәрбиелеу процесі басқаруға, бақылау мен талдауға қиыншылықпен берілуде.

Атап кетілген проблемалар Есік қаласының өсіп келе жатқан халқында ерекше айқын білінеді. Халықтың осы бір контингентінде дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығы Ресейдің Еуропалық бөлігінің тұрғындарына тән стандарттардан айтарлықтай артта қалуда. Мысалы, Есік қаласында тұрып жатқан, дене қасиеттерінің дамуы төмен деңгейде тұрған, негізгі медициналық топ оқушыларының саны 40%-ға дейін және одан да көп құрайды. Бұл, сірә, тұрудың экономикалық, экологиялық, әлеуметтік жағдайларымен, сонымен қатар дене қасиеттерінің дамуы мен дене қасиеттерінің даярлығының деңгейін бағалаудың аймақтық стандарттарының және осы аймақтта тұрып жатқан мектеп оқушыларының денсаулық жағдайын бағалау критерийлерінің жоқтығымен байланысты болса керек. Біздің елімізде мектеп жасындағы балалардың денсаулығын ұйымдастыру жөніндегі жүйесі жеткіліксіз зерттелген. Осы мәселемен әртүрлі ұйымдар: ҚР Мемлекеттік спорт комитеті, ҚР Білім және ғылым министрлігі, ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі; бұлар балалардың дене денсаулығына бақылау жасаудың стандарттық бағдарламалары болмай отырған кезде, біріне бірі оқшаулана әрекет жасауда.

Онымен қоймай, дене қасиеттерін тәрбиелеу бойынша - нормалар мен стандарттарды орындау бойынша емес, оқу жылы ішіндегі мектеп оқушыларының денсаулық жағдайын және дене қасиеттерін бағалаудың қорытынды нәтижелері бойынша білімдер мен ептіліктердің анық дербестелген критерийлері жоқ болып отыр.

Ғылыми-әдістемелік әдебиетті талдау өсіп келе жатқан буынның дене қасиеттерін тәрбиелеу принциптерінің, онтогенездің барлық кезеңдерінде осы мерзімдерден кешеуілдеп те қалмай, басып та озбай, адам организмінің дамуының морфологиялық, биомеханикалық, физиологиялық және басқа да заңдылықтарына негізделуге тиіс екендігін куәландырып отыр. Дене қасиеттерін тәрбиелеу барысында негізгі қасиеттер мен дағдыларды нормаландыру жаппай сауықтырушы-дене қасиеттерін тәрбиелеу кезінде жүзеге асырыла алмайтын, дербес амал кезінде ғана табысты болуы мүмкін.

Барлық өмірлік маңызы бар жүйелердің қарқынды, бірақ адекватты қызметін талап ететін, дене қасиеттерін тәрбиелеудің прогрессивті тәсілдері мен әдістерін ғылыми-негйдей қолдана отырып қолдану шартымен типтік амал ең ұтымды және перспективалы болып табылады. Алайда, мұндай критерийлер қазірде жоқ болып отыр, ал қолда бар педагогикалық тәсілдер балалардың жакс-жыныс, соматикалық және психикалық ерекшеліктерін ескермейді.

Мұның себептері тек бала организмінің онтогенездің әртүрлі сатыларындағы резервтік мүмкіндіктерін білмеуде ғана емес, қазіргі педагогика ғылымының жетістіктерін қолдануды ниет етпеуде де жатыр.

Организмнің дербес дамуы баладағы тіптен қолайлы генетикалық белгілердің өзінде де, егер дер кезінде оларды стимулдау қолданылмаса жүзеге аспай қалуы мүмкін генетикалық бағдарламаның дамуына ықпал ететін cыртқы орта мен әлеуметтік факторлардың ұйымдастырушы бастамаларымен жүріп отырады. Жаңа қимыл дағдыларын игеру жылдамдығы тек мұғалімнің шеберлігі мен баланың ыждаҺаттылығына ғана емес, оның морфологиясының қаншалықты толған, жетілген екендігіне байланысты болып келеді.

12-18 жасар кезең дене қасиеттерінің, координациялық қабілеттердің қауырт дамуымен сипатталады және спорттың алуан түрлерімен шұғылдану үшін өте қолайлы болып табылады. Осы уақытта организмдегі нейроэндокринді қайта құрылулар спорттық әрекетті биологиялық процестердің дамуын жақсарта да, нашарлата да алатын қосымша қоздырғыш ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.

Мәселелердің осы кешені тек қана барлық мүдделі жақтардың - федералдық және аймақтық биліктен бастап, жеке алынған педагог пен жаттықтырушыны қоса отырып, білім беретін мекемелерге, қоғамдық ұйымдарға дейін бірлескен күш-жігерімен ғана шешіле алады.

Бүгінгі кездегі қоғамның ең өзекті мәселелерінің бірі халық денсаулығының нашарлап кетуі және, тиісінше, мектеп жасындағы балалардың дене қасиеттерінің даму мәселесі болып табылады. ҚР мектеп оқушыларының дене қасиеттерінің даму деградациясы және денсаулығы мәселелері мамандардың негізделген және айтарлықтай алаңдауын туғызуда.

Есік қаласы мектеп оқушыларының денсаулығы мен дене қасиеттерінің даму деңгейі де төмен деңгейде тұр, бұл отбасының және мемлекеттік билік органдарының оқушылардың дене қасиеттерін тәрбиелеуге олардың денсаулығын нығайту жөніндегі профилактикалық жұмыстың негізі ретінде көп көңіл бөлуін қажет етеді.

Мектеп жасы 6-дан бастап 18 жасқа дейінгі балаларды, жасөспірімдер мен бозбалаларды қосады (кіші, ортаңғы және ересек жас) . Осы кезеңде дене бітімі мен тұрғықын типі қалыптасады, денсаулық нығаяды, жан-жақты физикалық дамудың іргетасы қаланады. Мектеп оқушыларының денсаулығының маңызы бар критерийлерінің бірі болып олаодың дене қасиеттерінің дамуы табылады. Дененің бойы мен салмағын осылар бойынша белгілі бір шамада өмір сүру жағдайларының, аймақтардың климаттық географиялық орналасуының, экологиялық және әлеуметтік-экономикалық факторлардың оңды да, теріс те әсері туралы, сонымен қатар тамақтану деңгейі мен сипаты туралы пікір айтуға болатын ең маңызды медико-әлеуметтік көрсеткіштер деп есептейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.