Жас балаларды жүзуге оқытудың әдістемелерінің сипаттамасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
КАЗАҚ СПОРТ ЖӘНЕ ТУРИЗМ АКАДЕМИЯСЫ

Олимпиадалық спорт факультеті
Гимнастика және жүзу кафедрасы

Сұлтаналина Айгүл

Жас жүзгіштердің бастапқы оқыту кезеңіндегі мүмкіндіктерін бағалау

5В010800 - Дене шыныктыру және спорт
Жүзу мамандануы

Алматы, 2016
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
КАЗАҚ СПОРТ ЖӘНЕ ТУРИЗМ АКАДЕМИЯСЫ

Олимпиадалық спорт факультеті
Гимнастика және жүзу кафедрасы

Қорғауға жіберілген
Кафедра меңгерушісі
п. ғ. д., доцент
___________ А.С. Жуманова
__________________2016ж.

Жас жүзгіштердің бастапқы оқыту кезеңіндегі мүмкіндіктерін бағалау
тақырыбына жазылған дипломдық жұмыс

Мамандық 5В010800 Дене шыныктыру және спорт
Мамандану: Жүзу

Орындады: 4 курс ОСФ – 4 тобының студенті Сұлтаналина
А.

Ғылыми жетекшісі:
Аға оқытушы
Бүхарбеков Б.Б.

Алматы, 2016
МАЗМҰНЫ

Нормативтік 4
сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН 5
ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1 БАСТАПҚЫ ОҚЫТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ЖАС ЖҮЗГІШТЕРДІҢ ДЕНЕ ДАМУЫ ЖӘНЕ ДЕНЕ
ДАЙЫНДЫҒЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 7
1.1Бастапқы оқыту кезеңіндегі жас жүзгіштердің жас ерекшеліктері және
дене 7
дайындығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...
1.2Жас балаларды жүзуге оқытудың әдістемелерінің 9
сипаттамасы ... ... ...
1.3Дене қасиеттері мен спорттық бағдарды тестілеудің қазіргі заманғы
мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1 2
... ... ... ... .
1.4Жас спортшыларды спорттық іріктеудегі 15
өлшемдер ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.5Жас спортшыларды жүзеге үйретудің арнаулы 16
ерекшеліктері ... ... ... ...
1.6Жас балаларды жүзуге оқыту үдерісін тиімділендіруде техникалық
құралдарды 18
пайдалану ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...
2 ЗЕРТТЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... . 22
3 ЖҮЗУМЕН МАМАНДАНУШЫ 7-8 ЖАС ШАМАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ
КӨРСЕТКІШТЕРІН ЖӘНЕ ДЕНЕ ҚАСИЕТТЕРІНІҢ ДЕҢГЕЙІН ЗЕРТТЕУ
НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 26
3.1Жас жүзгіштерде морфологиялық көрсеткіштердің өсу
динамикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2 6
... ... ... ... ... ... ... ...
3.27-8 жас шамасындағы жас жүзгіштерде дене қасиеттерінің өсу
қарқынының 30
динамикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..
3.3Жалпы төзімділікті дамыту деңгейін 31
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.4Жылдамдылық-күштілік мүмкіндіктерін дамыту деңгейін бағалау.. 31
3.5Жылдамдылық қасиеттерін дамыту деңгейін 32
бағалау ... ... ... ... ... ... ..
3.6Күштілік төзімділік көрсеткіштерінің дамыту деңгейін бағалау 33
3.7Икемділік қасиетін дамыту деңгейін бағалау ... ... ... ... ... 34
ҚОРТЫНДЫЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 38
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Нормативтік сілтемелер

Дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер қолданылды:
1 ГОСТ 7.32-2001 Ғылыми-зерттеу жұмысының есептемесі. Рәсімдеудің
жоспары және құрылымы.
2 ГОСТ 7.1-2003 Библиографиялық жазба. Библиографиялық сиппаттау.
Жалпы талаптар және рәсімдеу жоспары.

белгілер және қысқартулар

БЖСМ – балалар жасөспірімдер спорт мектебі
ЖДЖ – жалпы дамыту жаттығулар;
ЖДД – жалпы дене дайындық;
соғмин – соғу минутына
сек – секунд
м – метр

КІРІСПЕ

Өзектілігі. Қазіргі заманғы балалар жас өспірім спорты спорт
педагогтарының, морфологтарының және физиологтарының жете назарындағы
объект болып табылады. Спортты анатомиялық-физиологиялық қамтамассыз етудің
негізгі мәселелерінің бірі болып жас спортшылардың морфофункционалды
құрылымы туралы білімнің жетіспеушілігі болып табылады. Жаттықтырушылар
өсіп келе жатқан ағзаның өсуі мен дамуын табиғи заңдылықтар ретінде
қабылдай бермейді, бұл көп жылғы жаттығулардың сәттілігін төмендетеді және
кей кездері жас жеткіншектің спорттан кетуіне алып келеді.
Ұсынылған жұмыс балалар жасөспірімдер спорт мектебінде (БЖСМ) жүзумен
айналысатын 7-8 жас шамасындағы балалардың морфофункционалды сипаттамасына
арналған. Бұл мәселе жаңа емес – ол арнайы әдебиеттің беттерінде қойылған.
Осыған қарамастан, жүзумен айналысатын спортшылардың денесінің
морфофункционалды құрылымының кейбір ерекшеліктері әлі де анық емес болып
қалып отыр. Жүзуде жоғары спорттық-техникалық нәтижелерге жету көп жағдайда
дененің ұзындығына, салмағына, жас шамасына, жеке сегменттердің өлшеміне,
сонымен қатар, спортшылардың дене дайындығына байланысты. Жас жүзгіштердің
дене бітімінің ерекшеліктері мен дене дамуына қойылатын талаптарды білу
жаттықтырушыларға жаттықтыру үдерісін даралауға және спорттық нәтижелердің
өсуін нақтырақ болжамдауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нысаны – 7-8 жас шамасындағы жас жүзгіштерді дайындаудың оқу-
жаттықтыру үдерісі.
Зерттеу пәні – 7-8 жас шамасындағы жас жүзгіштерді дайындау мен дене
мүмкіндіктерін жеке бағалау әдістемесі.
Жұмыс мақсаты – спорттық жүзудің 7-8 жас шамасындағы балалардың дене
дайындығына әсерін олардың болашақ мүмкінділіктерін анықтау мақсатында
ғылыми негіздеу.
Тәжірибелік мәнділігі.
Зерттеу барысында алынған мәліметтер балаларды спорттық жүзу
секциясына іріктеу барысында мамандардың өз оқушыларын дұрыс бағалаудың
белгісі ретінде қолданылуы мүмкін. Ұсынылып отырған тәжірибелік ұсыныстар:
- жас жүзгіштерге оқу-жаттықтыру үдерісін ұтымды ұйымдастыруға;
- кіші мектеп жасындағы ұлдар мен қыздардың морфофункционалды
ерекшеліктерінің даму деңгейіне ағымдық және сатылы бақылауды іске асыруды
тиімді жүргізуге жәрдемдеседі.

І БАСТАПҚЫ ОҚЫТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ЖАС ЖҮЗГІШТЕРДІҢ ДЕНЕ ДАМУЫ ЖӘНЕ ДЕНЕ
ДАЙЫНДЫҒЫ

1.1 Бастапқы оқыту кезеңіндегі жас жүзгіштердің жас ерекшеліктері
және дене дайындығы
Бастапқы жүзуге үйрету барысында жас спортшылардың мүмкіндіктерін
бағалаудың негізі олардың ағзаларының, оның ішінде жүрек-тамыр, тыныс алу
және жүйке-бұлшық ет аппаратының қалыптасуы мен дамуымен анықталады.
Әдетте, ағзаның жүйелерінің әртүрлі қалыптасуының бір қалыпты болмауы
тікелей дене дамуы мен дене қасиеттерінің дамуына әсерін тигізеді. Қазіргі
кезде жас спортшылардың дене қасиеттерінің даму ерекшеліктері туралы
мәселе жан-жақты зерттелуде. [1].
Спорт түрлерінде жетістіктерге қол жеткізу көбінде дене бітімі мен
спортшылардың арнайы дайындығымен байланысты болады. Дене жүктемелері түрлі
спортта спортшы ағзасына ерекше сипаттағы талаптар қояды. Жоғары санаттағы
спортшылардың модельдік сипаттамасын анықтау түрлі спортта спорттық
жетістіктерді анықтайтын көрсеткіштерге қол жеткізеді [2].
Жүзу техникасын табысты игеруге келесі көрсеткіштер әсер етеді: жақсы
жүзу мен жоғары гидродинамикалылық. Жүзгіштік пен гидродинамикалық қасиетке
келесілер әсер етеді: дененің толық көлемі, конституционалды тип, дене
пропорциясы, салмақ, тепе-теңдік, дененің беткі аумағы, өкпенің өмірлік
сыйымдылығы.
Дене дайындығының деңгейі жүзу техникасын табысты меңгеруге мүмкіндік
береді. Жүзуде басты дене сапалар: жалпы және арнаулы шыдамдылық, күштің
дайындығы, бұлшық еттердегі қозғалғыштық, бұлшықтық топтардағы күштің
шыдамдылығы, есу қозғалыстарында қатысатын бұлшық еттердің шыдамдылығы,
сонымен қатар иықтық, тізе, сирақты-табандық бұлшық еттердің
қозғалғыштығының жоғары деңгейі, жұлынның икемділігі[3].
Дене сапалары дамуының көрсеткіштері мен дене бітімі көрсеткіштері
өзара тығыз байланысты. Жүзу кезінде, яғни дельфин,брасс, кроль сияқты жүзу
тәсілдерінде жоғары нәтижелер мен техникалық тиімділігі көп жағдайда күш
дайындығы дәрежесіне тәуелді болады, ал басқа жағдайларда жүзушінің
төзімділігі мен гидродинамикалық сапаларына тәуелді [4].
Зерттеушілердің мәліметтері бойынша оқушылардағы бұлшық ет күшінің
қарқынды өсуінің бірнеше кезеңдері белгілі: в 7, 10, 14 және 17 жас [5]. Ең
алғаш рет байқалатын күштілік қасиеттердің дамуы 7 жасқа келіп, сосын 10
жаста байқалады. Ең алдымен, дененің ірі бұлшық еттері дамиды. Жеке бұлшық
еттердің күшін дамытудың жас ерекшеліктері бойынша жасалынған зерттеулердің
мәліметтерінен, білезік пен қалыптасқан күштері, білектің бүгушілері мен
жазушылары және аяқтардағы бұлшық еттердің күштері өсуінің аса үлкен
қарқыны жоғары мектеп жасында елеулі байқалады. Зерттеу мәліметтері бойынша
[6], арқа мен білезік бұлшық еттері күшінің анағұрлым өсуі қыз балаларда 9-
10 жасында байқалған. Ал, нақты дәлелденген, күштіліктің мықты өсу
жағдайлары ұл балаларда 11-12 және 13-15 жасында байқалса, қыз балаларда 8-
10 және 11-14 жасында белгіленген.
Төзімділікті дамытуға арналған спорттың бір түрі жүзу болып
саналады. Сондықтан да, спорттың басқа да циклдық түрлері іспеттес, жүзудің
бұл қасиеті спорттық жетістіктердің өсуінде анықтаушы қасиет болып
саналады. Ғалымдар мен мамандардың көптеген зерттеулері төзімділіктің
әртүрлі формалары мен түрлерінің, атап айтқанда, статистикалық және
динамикалық, жалпы және арнайы, күштілік және жылдамдылық сияқты жас
ерекшелік өзгерістеріне арналған. Физиологиялық тұрғыдан қарағанда,
төзімділікт аэробтық және анаэробтық сипатта болуы мүмкін. Мектеп жасындағы
балалардың төзімділіктін зерттеу жасауға көптеген озат ғалымдар мен
мамандардың жұмыстары арналған. Статистикалық сипаттағы төзімділікті
зерттей отырып, авторлар оның төменгі мектеп жасында елеулі өсуін
байқағанын айтады. Осылайша, Городниченко Э.А. (2000) білезіктің
статистикалық төзімділіктің көрсеткіштеріндегі аса қолайлы кезең 8-11 жасқа
сәйкес келетінін айтып өтеді. Бұл кезең бойынша білезіктік динанометрде
берілген күш салуды ұстап қалудың ұзақтығы 76%-ға көтерілген, 11 жастан 14
жасқа дейін – 11,4%-ға, ал 14 жастан 17 жасқа дейін тек 10,4%-ға дейін ғана
көтерілген [7]. Зерттеушілердің мәліметтері бойынша [16], қыз балалардағы
төзімділіктің бұл түрі 8 жастан 10 жасқа дейін едәуір жақсарады. Жылдамдық-
күштілік сипаттағы төзімділіктің (мысалы, арақашықтықты екі аяқпен бірдей
итеріп, секірулермен басып өту) байқарлықтай өсуі ұл балаларда 8 жастан 10
жасқа дейін, сонымен қатар 11 жасында байқалады. Энергиялық
қамтамасыздандырудың аэробтық қайнар көздері есебіне қамтамасыз етілетін
динамикалық сипаттағы төзімділік 12, 15 және 16 жаста, ал анаэробтық
сипаттағы – 14 және 17 жаста едәуір өседі. Бұл қысқа және ұзын
арақашықтықтардағы спорттық нәтижелердің өсуімен де сәйкес келеді.
Жүзгіштің спорттық нәтижелерінің жастық динамикасы бойынша 800 және 1500
метрлік арақашықтық нәтижелерінің өсуі, әсіресе, 12 және 15 жаста қатты
байқалады. Ал 16 жаста стайерлер әлемдік деңгейдегі нәтижелерге қол жеткізу
жағдайлары да кездеседі. 50 және 100 метрлік арақашықтықтардағы алғашқы
байқарлық нәтижелерге алдымен 14 жаста, кейіннен 17 жаста қол жеткізіледі.
Спорттық нәтижелердің жастық динамикасы өзінің сипаты бойынша аэробтық және
анаэробтық сипаттағы төзімділікті дамытудағы жастық динамикасы
өзгерістерімен сәйкес келеді.
Жүзуге үйретудің бастапқы кезеңінде қозғалыс дағдылары дене
қасиеттерді дамытудың белгілі бір деңгейінің базасында қалыптастырылатыны
бәрімізге белгілі. Шұғылданушылардың дене қасиеттері білікті жүзгіштерге
қарағанда нақты бір рөлді орындайды: олар арнайы жүзу дағдыларының пайда
болуына ықпал жасайды. Үйлесімділік мүмкіндіктер жүзгіш үшін арнайы болған
суды сезіне алу қабілетін қалыптастыруға, сонымен бірге суда тірек жасау
дағдыларын игеруге ықпал жасайды. Көптеген мамандардың мәліметтері бойынша,
егер де үйренуші қимыл-қозғалыс дағдысының арсеналына және негізгі дене
қасиеттердің даму деңгейіне ие болатын болса, онда үйрету үдерісі тиімді
жүзеге асырылады [20]. Дене қасиеттердің қажетті деңгейінің бар болуы, егер
бұл дене қасиеттер тікелей суда дамытылатын болса, онда жүзудің спорттық
тәсілдерінің техникасын үйрету үдерісін анағұрлым жеңілдетеді.
Бір қатар зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша, бір жағынан
алғанда, жүзуге үйретуде жаттығуларды көп мәрте қайталап орындау арқылы
қозғалыс дағдысы жақсарады, ал екіншіден, төзімділік, ептілік, үйлесімділік
қабілеттер, күштілік секілді дене қасиеттерді дамыту деңгейін арттырады.
Мұнда құрлықта дене қасиеттерді дамытуға бағытталған жаттығуларды көптеп
пайдалану судағыға қарағанда қысқа уақыт аралығында дамыту мүмкіндігін
береді. Бірақ, дене қасиеттерді суға ауыстыру көп уақытты талап етіп, көп
жағдайларда сапалы тұрғыда жүзеге аспайды [21]. Егер де жоғары білікті
спортшылар үшін (себебі жүзгіштер дене қасиеттер дамуының аса жоғары
деңгейіне ие болулары керек және де олар жүзу техникасының тұрақты қозғалыс
дағдысын игерген) бұл жағдай аса маңызды болмаса да, ал жаңадан
үйренушілер, жүзу техникасын енді ғана игерушілер үшін мұның маңыздылығы
өте үлкен [22]. Мамандар бұл жағдайды былайша түсіндіреді: жаңадан
үйренушілер үшін өздерінің дене қасиеттерін білікті спортшылар сияқты аса
жоғары деңгейге көтерудің қажеті жоқ, тек қана үйретудің тиімділігін
қамтамасыз ететін деңгейге дейін көтерілсе, соның өзі жеткілікті. Оқыту
тәжірибесі бойынша, егер де оқушы қажетті деңгейде жылдам болмаса, онда бұл
оқушының есу, есу қимылдарының қарқыны мен ырғағының сипатында көптеп
техникалық кемшіліктер орын алады. Егер де оның иілгіштігінің көрсеткіші
төмен болса, онда бұл жағдай тыныс алу мен қолдарды ауада алып өтуде дене
қисаюының көбеюіне және қосымша тіке қарама-қарсылыққа себеп болатын, табан
қимылдары серпінінің артып кетуіне әкеліп соқтырады. Жеткілікті деңгейде
дамымаған күштілік оқушыға біртіндеп өсіп отыратын есу қимылдарын қысқа
уақыт аралығында орындауға мүмкіндік бермейді [23]. Ал үйлесімділіктегі
кемшіліктер жүзу техникасының нәтижелілігін төмендетіп, бұл күшею мен
босаңсудың өзара жылдам ауысуының жүзеге асыру мүмкіндігінің болмауына,
сонымен қатар жабысудың болмауына, яғни бір қолмен есудің екінші қолға
үздіксіз берілуіне байланысты болады. Осылайша, дене қасиеттердің
жеткілікті деңгейде дамымауы біріншіден, спорттық техниканы құрудағы
қозғалыс дағдыларын қалыптастыруға кері әсерін тигізуі мүмкін. Ал,
екіншіден, жүзуге үйретудің орындалатын бағдарламасына сәйкес дене
қасиеттерді дамыту өзіндік сипатқа ие болады.

1.2 Жас балаларды жүзуге оқытудың әдістемелерінің сипаттамасы
Жүзуге үйрету әдістемесі – бұл жүзуге үйрету барысында қолданылатын
әдістер мен тәсілдердің жүйесі болып саналады [24]. Бұл әдістер мен
тәсілдердің жүйесі айналысушыларды белгілі-бір арнайы білімдер, дағдылар
және біліктермен қаруландырады.
Оқытудың міндеттері:
- денсаулықты нығайту, оқушылардың ағзасын жан-жақты дамыту және
шынықтыруға ықпал жасау;
- жүзуді өмірлік тұрғыда маңызды дағды ретінде меңгеру, гигиеналық
дағдыларды қалыптастыру;
- оқушылардың негізгі дене қасиеттерін даму деңгейін көтеру.
Оқыту әдістері – бұл ыңғайлы амалдар мен тәсілдер, оларды қолдану
нәтижесінде қойылған міндеттер – жүзу дағдысын меңгерудің жылдам және
сапалы тұрғыда шешімін табуға қол жеткізуге болады. Оқыту әдістері: сөз,
көрнекілік және практикалық [25].
Сөз әдісі айналысушыларда меңгеріліп отырған қимыл, әрекет жөнінде
алғашқы түсінікті қлыптастырып, осы қимылдардың формасы мен сипатын
түсінуге көмектеседі, қимыл жайлы түсінікті талдау білуге ықпал жасайды,
қателіктерді табуға және жоюға жәрдемдеседі [26]. Бұл әдістерді
пайдалана отырып, педагог үйренушілерге меңгеріліп тұрған қимыл жайлы
түсінік қалыптастыруға, оның формасы мен сипатын, әсер етудің бағыттылығын
түсінуге, жіберілген қателіктерді түсініп жетіп, жоюға көмектеседі.
Көрнекілік әдістер оқушыларда үйреніліп отырған қимыл, әрекет жөнінде нақты
түсінік қалыптастыруға көмектеседі [27]. Образды түсіндірумен қатар көрнекі
түрде қабылдау оқушыларға қимылдың мәнін түсінуге, оны жылдам және берік
тұрғыда меңгеруіне септігін тигізеді.
Көрнекілік әдістерге үйреніліп жатқан қимылды көрсету (немесе жүзу
техникасын); оқу көрнекілік құралдарды пайдалану; жестикуляцияны кеңінен
пайдалану. Олар үйреніліп жатқан жаттығуды көрсету, көрнекі құралдарды
пайдалану (плакаттар, суреттер, кестелер, оқу фильмдері, видеоматериалдар
және т.б.). Сонымен қатар, жүзуде дыбыстық (шапалақтар, ысқырықтар) және
көру сигналдары (әртүрлі жесттер) кеңінен пайдаланылады.
Практикалық әдістер. Оған жаттығу әдісі, ойын, жарыс және т.б.
әдістер жатады. Жаттығу әдісі тәсілдердің қимылдар элементтерін және
тұтастығын меңгеруге бағытталған көп мәрте қайталауды көздейді.
Бұл топ практикалық жаттығулар әдісі, жарыс және ойын әдістерден
тұрады.
Практикалық жаттығу әдістері шартты түрде екі топшаға бөлінеді:
1) көбінесе жүзу техникасын меңгеруге бағытталған;
2) көбінесе қозғалыс қасиеттерін дамытуға бағытталған.
Бұл екі топшалар спортшы ағзасының қозғалыс және функционалдық
жүйелері арасындағы үйлесімділікті қамтамасыз етуде өзара тығыз байланыста
[28].
Бірінші топшаның практикалық әдістері оқытуда кеңінен пайдаланылады.
Мұнда негізгі міндет бұл – жүзудің спорттық тәсілдерінің техникасын меңгеру
мен жетілдіру болып саналады.
Техниканы меңгерумен қатар қозғалыс қасиеттері де жетілдіріледі,
күштілік, шыдамдылық, иілгіштік, үйлесімділік және т.б. даму деңгейі
артады.
Бастапқы жаттығу кезеңдерінде жетекші орында екінші топшаның әдістері
алады.
Жүзуге үйретуде келесі шаралар қолданылады: құрғақта жалпы дамытушы,
арнаулы және имитациялық жаттығулар, жаттығулар жасау;суды игеру үшін
дайындық жаттығулары; суға секірудің оқу жаттығулары; судағы ойындар мен
сауықтар; жүзудің спорттық тәсілдері техникасын оқу және жетілдіру.
Жүзуге үйретуде қорытынды және имитациялық жаттығуларды қолдану
қозғалыстар түрі, сипаты, амплитудасы, қарқынды -темптік құрылымы туралы
жалпы ұғымды қалыптастыра отырып, құрғақта орындалады [29]. Жүзуді
жылдамдатуға маңызды ықпал ететін дене тұрқы, тыныс техникасы және оны қол-
аяқ қозғалыстарымен сәйкестендіру, негізгі техника элементтерін имитациялау
болып табылады [30]. Мүнда ұсынылатын әдістеменің бірізділігі келесі
тәртіпте беріледі: 1) құрлықтағы арнайы жаттығулар; 2) су ортасын игеруге
арналған жаттығулар; 3) суға басымен сүңгу; 4) судың ішінде дем шығару; 5)
суда статистикалық (баяу) жүзу; 6) суда сырғу; 7) екпеттеп, шалқалап кроль
тәсілінде аяқтармен қозғалу; 8) екпеттеп, шалқалап кроль тәсілінде
қолдармен қозғалу; 9) қолдарды шығармай, екпеттеп кроль тәсілімен жүзу; 10)
қолдарды шығармай, шалқалап кроль тәсілімен жүзу; 11) қолдарды шығармай,
екпеттеп және шалқалап кроль тәсілдерімен жүзу; 12) жүзудің спорттық
тәсілдері: екпеттеп кроль тәсілі, шалқалап кроль тәсілі, брасспен жүзу.
Төменгі мектеп жасына дейінгі балалардағы жүзу дағдысын қалыптастыру
негізінде B.C. Васильевтің [31] пікірінше, сырғуда көлденең қалыпты
ұстаудың берік шартты рефлексін жасау, сонымен қатар қимыл-қозғалыстар мен
тыныс алудың сәйкестілігін қамтамасыздандыру аса маңызды. Бұдан бөлек,
қозғалыстарды тыныс алумен өзара қиылыстыратын жаттығуларды пайдалана
отырып, жүзу техникасының элементтерін параллельді тұрғыда үйрену қажет
етіледі. Үйрету кезеңінде балалар ағзасының су ортасына бейімделу
ерекшеліктері тыныс алу және жүрек-тамыр жүйесінің аса байқалған
өзгерістерімен сипатталады.
Шетел мамандары тарапынан төменгі мектеп жасы жүзуге үйретудің аса
қолайлы кезеңі деп танылған. Осылайша, жүзуге үйрету жұмыстары Германия
мемлекетіндегі жалпы білім беру мектептерінде 2-3 немесе 3-4 сыныптарда
[44], АҚШ-та 7 жасынан [45] немесе 4-6 сыныптарда, ал Венгрия мен Австрияда
8 жасынан бастап жүргізіледі. Сағат санының көлемі 35-ден (Германия) 18
(Швейцария) аралығында ауысып отырады. Кейбір мемлекеттерде оқытудың
міндетті курсы емтиханмен қорытындыланады (Швейцария) [46]. Сонымен қатар,
шетел мемлекеттерінің мамандары арасында үйренілетін тәсілдердің
бірізділігі туралы бірыңғай пікір жоқ. Австрияда жүзу техникасын үйретуді
екпеттеп кроль тәсілімен бастап, сосын брасс және дельфин тәсілдері
үйретіледі. Германияда үйрету жұмыстары брасс тәсілінен басталып, содан
кейін шалқалап және екпеттеп кроль тәсілі, қолданбалы жүзу элементтері
үйретіледі [47].
Жалпы алғанда, жүзуге жаппай үйретудің мәселелері бойынша алынған
мәліметтерді аналитикалық тұрғыда шолу жасау арқылы біз, жүзуге үйретудің
әдістемелерін жетілдірумен байланысты болған мәселелердің әлі де болса,
шешімін таппағанын байқадық.

1.3 Дене қасиеттері мен спорттық бағдарды тестілеудің қазіргі заманғы
мәселелері
Дене қасиеттері дамуы туралы білім алуда түрлі категориядағы (жас
шамалық, жыныстық, кәсіби және т.с.с.) адамдардың дене дайындығын сипаттау
үшін бірыңғай тест мүмкіндігін орнату маңызды кезең болып табылады. Оның
көмегімен жоғарыда айтылған әрбір дене қасиеттері даму деңгейін бағалауға
болатын көптеген тест түрлері бар. Және осы көптілік дене қасиеттерді
бақылаудың көптеген түрлерінің, өзінің тест кешенінің, өзінің бағалау
әдісінің болуына алып келді.
Тестілеу әдістерін құрастырудағы басымдық америка ғалымдарына
тиесілі. Оқушылардың дене дайындық деңгейін бағалауға арналған тесттер 1894
жылдан бастап қолданыла бастады, ал 1913 жылдан бастап жаппай тестпен
әуестену басталды.
1958 жылы американың денсаулық, дене тәрбиесі және белсенді демалыс
ассоциациясымен АҚШ-тың барлық мектептерінде қолданыла бастаған физикалық
жарамдылық (таза америкалық термин) тесті құрастырылды. Олар күшті,
жылдамдылық-күштілік сапаларын, шапшаңдықты, қозғалыстың ептілігі мен
үйлестігін, сонымен қатар төзімділікті бағалады.
1986 жылы АҚШ-та президент Р.Рейганның ұсынысымен 6-дан 17 жасқа
дейінгі жас өспірімдерге арналған арнайы бағдарлама жасалды. Ол Президент
шақыруы деп аталады. Оның негізгі мақсаты – дене дайындықты сипаттайтын
бес жаттығуды сәтті орындауға балаларды дайындау.
Президенттік тесттер құрамына келесі жаттығулар кіреді: 1 милге
жүгіру; 4х30 м қайықты жүгіру; жату жағдайында денені бүгу; отыру
жағдайында тік аяқпен алға еңкею; асылып созылу (ұлдар) және жиналған
қолмен асылу (қыздар).
Біздің елімізде ғылыми негізделген ұстаныммен тестілеу 1963 жылдан
бастап жүргізіле бастады. БДТҒЗИ-да 6 жаттығудан тұратын тест батареясы
жасалды. Жүрек-тамыр жүйесінің стандартты физикалық күшке бейімделгіштігін
анықтау үшін функционалды сынамалар жүргізу ұсынылды. Бірақ мектепте бұл
жүйе қолданысқа ие болған жоқ.
Күнделікті тәжірибе үшін орындауда қарапайым және арнайы үйренуді
қажет етпейтін табиғи қозғалыстар, яғни 1-ші сынып оқушысына да, 11-ші
сынып оқушысына да қол жетімді қозғалыстар қажет.
Қазіргі кезде мектеп жасындағы балаларды тестілеу Президенттік тест
бойынша жүргізіледі, олар шапшаңдық, жылдамдылық-күштілік, үйлесімділікті,
иілгіштікті, төзімділік пен күшті айқындауға мүмкіндік береді. Арнайы
әдебиеттердегі берілгендерді талдау және жалпылау қозғалыс сапасының даму
деңгейін бақылаудың теориялық концепциялары мен отандық және шетелдік
авторлардың тесті мен тестометриялық бағдарламаларында жүзеге асатын
қозғалыс сапасының даму деңгейін анықтау мен бағалауға әдістемелік ықпал
жасау арасындағы қарама-қайшылықтардың бар екенін көрсетеді. Адамның
физикалық даму параметрлері қозғалыс сапасының даму деңгейін анықтауда
есепке алынбайды, бұл кезде көрсетілген нәтиже адамдар үшін жасалған,
бірыңғай топқа біріктірілген норматив-стандартпен өзара қатынаста болады.
Осылайша, морфо-функционалды ерекшеліктерді талдау мен есепке алу
негізінде үйренушілердің қозғалыс сапасының даму деңгейін бағалау, әділ
және нақты анықтау белгілерін негіздеу мәселелері өзекті болып табылады.
Адамға тән дене қасиеттері тиімді және жан-жақты дамыту оның
биологиялық табиғатына ұқсас жағдай мен режимде өтуі тиіс. Басқарудың
негізгі аппаратымен педагогикалық әсер етудің ұқсастығын тексеру үшін
түрлері мақсатқа, міндетке және үйренушілердің жағдайы мен көрсеткіштердің
беріктілік талаптарына тәуелді педагогикалық бақылау қарастырылады.
Денсаулықтан, дене бітімінен, физиологиялық қызмет жағдайынан тұратын
физикалық жағдайды бақылау - педагогикалық бақылаудың негізгі мазмұны
болып табылады. Соңғылардың ішінде ең маңыздысы болып қозғалыс сапасының
даму деңгейімен анықталатын қозғалыс қызметі табылады. Қозғалыс сапасының
көрсету деңгейі өз кезегінде, адамның морфологиялық, физиологиялық және
психологиялық сипаттағы туа біткен және кейіннен ие болған ерекшеліктермен
келісілген [48].
В.П.Губа, В.Г.Никитушкиннің пікірінше, тек конституциондық,
педагогикалық, биомеханикалық және функционалдық ықпал біріккен жағдайда
баланың мүмкіндіктерін әділ бағалауға және оның ары қарай дамуын
болжамдауға мүмкіндік береді. Спорттық қабілеттілікті болжамдауда екі ықпал
жасауды ерекшелейді:
- дамытудың дербес деңгейлерінің тұрақтылығын зерттеу;
- көрсеткіштердің өсу қарқыын зерттеу.
Адамның қабілеттілігі мәселелерін зерттеуде кепілдеме мен
қабілеттіліктің бірлігі туралы ережені ұсынған К.К.Платоновтың зерттеулері
үлкен қызығушылық тудырады.
Қозғалыс қабілеттілігінің құрылымын зерттеу үлкен қызығушылық
тудырады. Жас шамасы кіші болған сайын, қозғалыс қабілеттілігінің құрылымы
интегративтірек болып келеді. Жас келе қозғалыс қабілеттілігінің
диффренциациясы орын алады, ал спортпен шұғылдану бұл үдерісті
жылдамдатады. Осыны ескере отырып, 9-12 жастағы баланың спорттың нақты бір
түріне нағыз икемділігін тек болжап білуге болады, өйткені, қозғалысқа
дарынды бала бұл жаста спорттың барлық түрінен өзін жақсы көрсете алады
деген қорытынды жасалды.
Сонымен бірге, ғалымдардың айтуынша, қозғалыс қызметінің түрлі
аймақтарына қабілеттілігі бар, яғни, жалпы дарынды балалар және қозғалыс
қызметінің нақты бір түрімен дарынды балалар кездеседі. Кейбір зерттеушілер
қабілеттілік жалпы дайындық пен физикалық дамуға тәуелді емес екенін атап
өтуде. Бұл жағдай спорттағы балалардың қабілеттілігін зерттеу үшін үлкен
әдістемелік мәнге ие. Қозғалыс қабілеттілігі қандай мөлшерде мұрагерлік,
қандай мөлшерде иеленген факторларды сипаттайтынын білу қажет.
В.К.Бальсевич балалардың спорттың нақты бір түріне бағдарын
қарастыратын бүгінгі күні келе жатқан жүйеден бас тартудың мақсаттылығы
туралы тезисті шығарды және әр балаға оның қозғаушы және психологиялық
сипаттамасына сәйкес спорттық қызмет түрін таңдау қажеттілігін негіздеді
[49]. Спорттық бағдарға барлық балалар спортпен шұғылданғысы келеді,
олардың барлығы әйгілі спортшыларға ұқсағысы келеді, сондықтан барлық
балаларға спорт түрлері ұсынылуы қажет деген ұстаныммен жақындау керек.
Олай болса, барлық балалар тең жағдайға қойылады: бір жағынан, таңдаулылар,
екінші жағынан, өкпелілер мен байқалмағандар болмайды.
В.К.Бальсевич балалардың қабілеттілігін тиімдірек бағалау жеткілікті
ұзақ бақылау жолымен іске асуы сүскін деген ұйғарымға келді. В.Б.Шварц және
С.В.Хрущев бір жолдық өлшеу іріктеу үшін де, спорт түрлеріне бағдарлану
үшін де тірек бола алмайды деп ұйғарып дұрыс айтады [50]. Демек, барлық
ғылыми жұмыстарға кем дегенде талдаудың екі осін енгізу керек – кеңістіктік
және уақытша, ал бұл, өкінішке орай, спорт түрлерінде және түрлеріне
бағдарлану мен іріктеуге арналған жұмыстарда сирек кездеседі.
Бағдарлану – бұл бір жолдық емес, бұл баланың, әрине жас шамасына
сәйкес спорттық қызмет түріне қатынасы мен мүмкіндіктерін педагогикалық
бақылаудан; дене қасиеттері жалпы және дербес жағдайда, болашақтағы
спорттық қызмет үшін өзгешеленетін педагогикалық тестілеуден; морфологиялық
көрсеткіш пен дене қасиеттерін таңдалған уақыттың бір бөлігінің өсуінен
келіп шығатын іс-шара [51]. Зерттеудің мұндай циклін бірнеше рет жүргізу
керек және жинақталған нақты материал негізінде талданып жинақталған
қорытынды жасау керек.
Спорттық тәжірибе бірінші кезеңде келешекте спорттың нақты бір
түрінде мамандану үшін қажетті морфологиялық, биомеханикалық, функционалдық
және психикалық қасиеттерді бойында үйлестірген балалардың мінсіз түрін
айқындауға болмайтынына күә.
Спортпен шұғылдануды бастаған балалардың биологиялық дамуындағы
елеулі дербес айырмашылықтар бұл мәселені қиындата түседі. Сондықтан,
бағдарланудың осы кезеңінде алынған берілгендерді бағдарланған ретінде
қолдану қажет.
Балалар мен жас өспірімдердің әлеуетті мүмкіндіктерін жоғары дәрежеде
айқындау үшін олардың дайындығының бастапқы деңгейін ғана емес, оның өсу
қарқынын да анықтау мақсатқа лайық. Біржолғы бақылау сынамалары басым
көпшілік жағдайларда кандидаттың оған ұсынылған тест жинағын орындауға
бүгінгі күнгі дайындығы туралы ғана айтады және оның болашақтағы
мүмкіндіктері туралы аз айтады. Ал спортшының әлеуетті нәтижесі дене
сапаның дамуының бастапқы деңгейінен емес, осы сапа көрсеткіштерінің арнайы
жаттығу барысындағы өсу қарқынынан тәуелді.

1.4 Жас спортшыларды спорттық іріктеудегі өлшемдер
Спорттық іріктеу мәселелерінің маңызды аспектісі болып спорттың
нақты бір түріне дарындылықты болжау үшін тиімді өлшемдер мен әдістерді
құру табылады. Спортшылардың перспективтілігінің осындай өлшемдері арқылы
олардың үлгілік сипаттамаларын жобалауға болады. Спорттық ғылымдағы үлгілеу
туралы мәселе оның негізгі және ең алдымен өлшемділік және болжамалы
функцияларымен байланысқан жалпы ғылымдық көзқарастан ажыратылмайды.
Туындаған көзқарастан шыға келе үлгі шартты түрде зерттеу мақсаттарына тән
құрылымдық және функционалдық параметрлерді, оның сипаттамаларын
бейнелейтін зерттеу объектісі болып табылады [52]. Бұл түсінік ақпараттық,
теориялық және математикалық үлгілерді біріктіреді.
Мықты спортшының үлгісі ретінде біршама елеулі көрсеткіштерді ғана
анықтай алатын әлдебір эталонды ғана емес, сонымен бірге, жас ерекшелік,
біліктілік және басқа да ерекшеліктермен байланысқан идеалдан мүмкін
ауытқулар шамасын да санайды. Н.Ж.Булгакова [53] іріктеу барысында
дефинитив жастағы атлеттердің спорттық жетістіктер деңгейін анықтайтын
көрсеткіштерге бағдарлану қажет деген ойын айтады. Кіші жас тобында жүзуден
жетістіктерге жету үшін дененің жаппай барлық өлшемі үлкен мәнге ие
екендігі айқындалған. Осылайша, 13 жастағы жүзгіштерде дене ұзындығы,
салмағы және ӨӨС 50-ден 200 м-ге дейінгі қашықтықта жүзудегі спорттық
жетістіктермен сенімді байланысқан. 14-15 жасқа қарай бұл тәуелділік
біршама төмендейді және содан кейін қайтадан жоғарылайды.
М.Я.Набатникованың [54] пікірінше жаттығуды басқару мақсатына
байланысты негізгі, перспективті және теориялық үлгілер ерекшеленеді.
Негізгі үлгілер ақпараттық сипатқа ие, олардың көмегімен спортшылардың
жетістіктерін дамыту негізінде олимпиадалық циклге қатысушыларға қойылатын
талаптар анықталады. Ал теориялық үлгілер спортшылардың дайындығының нақты
жағының құбылыстар жиынтығын сипаттайды. Жеке жағдайда жүзгіштердің
спорттық жетістіктерін болжамдау және іріктеу барысында биологиялық жетілу
факторын есепке алу қажет екенін ескеру қажет.бұл кезде үлгілік
сипаттамалардың құрамында биологиялық даму дәрежесіне елеулі өзгерістер бар
[55].
Спортшылардың жарыстық қызмет пен дайындығының түрлі түрлеріне сәйкес
келетін үлгілік сипаттамалар бар. Бұл деңгейдің үлгілеріне морфологиялық,
функционалдық, тактикалық дайындық пен жарыстық қызмет үлгілерін жатқызуға
болады.
Арнайы дайындалған және конституцияның түрлі жақтарының үлгілерін
іріктеуге арналған өлшемдер ретінде қолдану нақты түрде жүйелі ықпал етуді
жүзеге асыру болып табылады. Ол алдын ала тиімді спорттық іріктеу үшін
қалыптастырылған негізгі жағдайлар қатарында негізделеді [56].
Конституциялық үлгілер морфологиялық, функционалдық және
психологиялық дайындықты біріктіреді, ал арнайы дайындық үлгілері
сәйкесінше физикалық, техникалық, тактикалық және жарыстық қызмет
дайындығын біріктіреді [57].
Спорттық жүзумен айналыспайтын оқушылар мен жас жүзгіштердің
физикалық дамудың негізгі көрсеткіштерін салыстыруда Н.Ж.Булгакова [58]
спортшылардың барлық өлшенетін белгілер бойынша артықшылығын айқындады. Жас
жүзгіштер спорттық жүзумен айналыспайтын өздерінің оқушы-құрдастарын дене
ұзындығы, көкірек қуысының құшағы, ӨӨС, білезік күші және тұла бойы күші
сияқты көрсеткіштер бойынша асып түседі. Осының барлығы жоғарыда айтылған
өлшемдер жүзумен айналысуға балаларды бастапқы іріктеу барысында бірінші
дәрежелі рөлді ойнайтынын айтып отыр.
Спортшыларды дайындаудың әр түрлі кезеңдерінде нақты үлгілік
сипаттамаларды таңдау үшін жалпы методологиялық негіз ретінде шындығында
конституциялық үлгіні көрсететін спорттық мүмкіндіктер үлгілері үшін мықты
және жас спортшылар үлгілерінде екі түрлі дәрежені ұсынатын В.В.Кузнецов
пен соавторлар бойынша спортшылардың интегралды үлгісінің үшдеңгейлі
құрылымы қызмет етуі мүмкін.

1.5 Жас спортшыларды жүзеге үйретудің арнаулы ерекшеліктері
Жүзу, спорт түрі ретінде, адам ағзасының сулы ортамен өзара
әрекетінің заңдылықтарына сәйкес тиімді әдіс-тәсілдердің игеруіне, қозғалыс
дағдыларының қалыптасуына әсерін тигізеді.
Жүзу техникасына үйрету үдерісі үлкен қиындықтармен игеріледі.,
әсіресе зерттеу объектісі-студенттер түрлі жүзу деңгейінде болса, және
түрлі спортта әрқилы дене дайындығымен болса.
Әдебиеттерді талдау жұмысы жүзуге бастапқы үйрету проблемасына
қатысты көптеген ғылыми жұмыстар зерттелгендігін көрсетеді, және олар үшін
түрлі педагогикалық технологиялар тән болады.
Аталған мәселеге қатысты барлық зерттеулер жүзуге үйретуге
арналған. Әрбір автор аталған проблеманы шешудің инновациялық бағыттарын,
тиімді әдіс-шаралар, жүзуге үйретудің теориялық-практикалық тәсілдерін
педагогикалық тұрғыдан түсіндіреді.Түрлі жас топтарымен айналысатын жүзу
бойынша мұғалімдер, жаттықтырушылардың жүзу дағдысына үйрету негізгі
стратегиялық линиялары болып табылады:сәбилік шақтағы балалардың жүзуі [
68], балалар мен ата-аналардың бірлесіп жүзуі, мектеп жасына дейінгілердің
жүзуі [69]; абонентті топтардағы бастапқы жүзу [70]; жалпы білім беру
мектептеріндегі жүзу; сауықтыру лагерьлеріндегі жүзу; ересек бөліктің
жүзуі, студент жастардың жүзуі [71].
Жас балалардың жүзу дағдысы қалыптасу үшін, мамандар түрлі
әдістемелерді ұсынады:
- бастапқы кезеңде кроль тәсілімен арқамен жүзуге үйрету, кеудемен
алға жүзуге қарағанда дағдылар тезірек қалыптасады [72];
- жас спортшыларды топтарға жүзу дағдысын игеруге қарай бөлген тиімді
[73];
- жас спортшыларды топтарға бөлуде суда орындайтын қимылдарды негізге
ала отырып, үйреткен өте тиімді [74];
- күштің лидерлігі әдістемелік тәсілін қолдана отырып, бірінші
сабақтан дененің толық координациясы қозғалысын қолдана отырып, бастапқы
оқытуды екі есе қысқартқан тиімді [75];
- жас спортшыларды үйретуде жүзудің оңай тәсілдерінен бастап, оқу
сабақтары жүктемесін үнемді бөлген жүзуге үйрету нәтижелерін жақсартатын
болады [76];
- едәуір салмақпен суды есу кинестетикалық сезгіштікті, кеңістіктік
бағдарлануды нақтылауды жақсарта отырып, қозғалыс қарқынын жылдам игеру,
қимыл түрлерін тез сақтау сияқты дағдыларға үйретеді;
Мектеп оқушыларын жүзуге үйретуде жүзу жылдамдығының жақсы нәтижелері
бақылау сынағында 1-2 ай сабақтарға дейін 25-50% максималды күшінің
көрсеткішінен судан тартылу әдісін қолданған жоғары нәтижелерге жеткізген
[77].
Қозғалыс дағды-шеберліктердің қалыптасу уақыты түрлі себептерге
байланысты болады. Мысалы: психикалық, биомеханикалық факторлар, бұлар
жүзуге үйрену мерзімін қысқарта отырып, 3-4 сабақтың өзінде үйренушілер
кеудемен және арқада тірек ескегінің көмегімен жүзуді меңгереді.
Жүзуді табысты меңгергендер үлкен эмоционалды тұрақтылыққа, үлкен
қозғалыстық ес көлеміне, қозғалыс көрсеткіштерін басқара алу шеберліктеріне
ие болады.Қозғалыс әрекетін психологиялық реттеу шаралары жүзу
дайындықтарын жетілдіреді.
Жүзу дағдысын меңгеруде қозғалысты орындау сапасын және жүзетін
қашықтық ұзындығын визуальді бағалауға болады.
Жүзу техникасын меңгеру үшін, жас спортшылардың жеке-дара дене
бітімі, физикалық, жүзу және функционалды дайындықтары үлкен рөл атқарады.
Жүзуге үйрету технологиясында 3 кезеңді бөледі: жүзу техникасы туралы
ұғымды беру және судың қасиеттерімен танысу;жүзу тәсілдері мен техника
элементтерін тұтас жаттау; техниканы бекіту мен жетілдіру [86].
Жүзуді оқыту тиімділігі келесі әдістермен байланысты: сөздік,
көрнекі, практикалық әдістер.Тағы алға қойылған мақсат, шаралармен
байланысты; оқып -үйренушілердің жас ерекшелік, жыныстық даму
ерекшеліктерімен, және мұғалімнің жеке-дара мүмкіндіктеріне өте байланысты
болады.
Жүзуге үйретуде келесі шаралар қолданылады: құрғақта жалпы дамытушы,
арнаулы және имитациялық жаттығулар, жаттығулар жасау;суды игеру үшін
дайындық жаттығулары; суға секірудің оқу жаттығулары; судағы ойындар мен
сауықтар; жүзудің спорттық тәсілдері техникасын оқу және жетілдіру.
Арнаулы дене жаттығулары жүзушінің арнайы қасиеттерін дамытады. Күшке
бағытталған және бұлшық етті босаңсыту(есуде қатысатын қозғалыстар)
жаттығулары сіңірлер мен омыртқа жұлынының қозғалғыштығын қалыптастырып
дамытуда қолданылады. Жүзуде дағдыны ауыстыруда негізгі қозғалыс құрылымына
жақын жаттығулар көмек етеді.
Жүзуге үйретуде қорытынды және имитациялық жаттығуларды қолдану
қозғалыстар түрі, сипаты, амплитудасы, қарқынды -темптік құрылымы туралы
жалпы ұғымды қалыптастыра отырып, құрғақта орындалады. Жүзуді жылдамдатуға
маңызды ықпал ететін дене тұрқы, тыныс техникасы және оны қол-аяқ
қозғалыстарымен сәйкестендіру, негізгі техника элементтерін имитациялау
болып табылады [87].
Жүзуде қозғалыс дағдыларының тез құрылуына дайындық жаттығулары қатты
әсер етеді.
Жүзуге үйретуде психологиялық дайын болу үшін, судан қорқуды жеңуде,
кинестетикалық, көру, тактильді, есту, тыныс және вестибулярлы рефлекстің
дамуы үшін, жүзушінің жұмыс позасын, тұрқын меңгеру үшін, суда тыныс
техникасын игеру үшін- 5 немесе одан көп жаттығулар қолданылады.

1.6 Жас балаларды жүзуге оқыту үдерісін тиімділендіруде техникалық
құралдарды пайдалану
Елімізде жүзуге үйретудің соңғы жылдардағы тәжірибесі, сонымен қатар,
шетелдік тәжірибелерге қарай, оқыту үдерісінде пайдаланылатын қосымша
құралдар топты дұрыс ұйымдастыруға ықпал жасайды; қауіпсіздікті қамтамасыз
ету бойынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.