Оқытудың ақпараттық технологиялары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Педагогикалық
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...5
1.2 Қазіргі уақытта қолданылып жүрген оқытудың жаңа
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2.1 Ақпараттық технологиялар және оқытудың интерактивті
әдісі ... ... 9
2.2.2 Модульдік оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2.3 Дамыта оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..28
2.2.4 Деңгейлеп, саралап оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 35
1.3 Тотығу-тотықсыздану реакциялары туралы теориялық мәліметтер ... ... 36
2.3.1 Тотығу-тотықсыздануреакциялары жөнінде түсінік және заттардағы
элементтердің тотығу дәрежесін
табу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... 36
2.3.2 Маңызды тотықтырғыштар мен
тотықсыздандырғыштар ... ... ... ... ...39
2.3.3 Тотығу-тотықсыздану рекцияларының жіктелуі және тотығу-
тотықсыздану реакцияларының теңдеуін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.4 Педагогикалық технологияларды таңдаудың негізгі
мәселелері ... ... ... ..
2.5 Таңдап алынған деңгейлеп оқыту технологиясын терең зерттеу
... ... ... .57
2.6 Тотығу-тотықсыздану реакциялары тақырыбында сабақ өту
әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .61
2.7 Жұмыстың нәтижесін
саралау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...68
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..82
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
4
КІРІСПЕ
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық жаңа
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты жетік маман болуы мүмкін
емес. Оқытудың жаңа инновациялық технологияларын меңгеру мұғалімнің өзін-
өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастырылуына көмектеседі.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру оқу-
тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Оқытудың жаңа технологияларының принциптері – оқытуды ізгілендіру,
өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп,
өсіруші, тәрбиелеуші жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Қазақстан Республикасы “Білім туралы” Заңының 8-бабында “Білім
беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім
беруді ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық
және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау” деп атап көрсеткендей,
қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына қойған басты міндеттерінің бірі –
оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және оқытудың әдіс –
тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа инновациялық технологияны
меңгеру [2].
Еліміздің егемендік алуы нәтижесінде қоғамдық өмірдің барлық
салаларында, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру, ізгілендіру мектепті болып келген дағдарыстардан
шығаратын қуатты құралға айналып отыр. Қазір білім берудің жаңа жүйесі
жасалуда. Қазіргі білім беру балаға тек пәндік білім, білік, дағдылардың
белгілі бір жиынтығын меңгертуге ғана бағытталып, олардың дені сау,
бәсекеге қабілетті, қоғамда белсенді өмір сүре алатын, жеке басының
дамуына, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде.
Жұмыстың өзектілігі: Білім сапасын көтеру және оқу үрдісінде субьектілік
қарым-қатынасқа өтуде оқушылардың оқу қызметіндегі өзін-өзі басқару
кестесін құруды ұсына отырып, әр оқушының қабілетіне қарай , дарындылығын,
қызығушылығындамыту нәтижесінде оқыту мен тәрбие процесінде жоғары сапаға
жете отырып, жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға негізделген білім
беруді ақпаратттандыру, даярланатын маманның ақпараттық қоғам жағдайында
қызмет ете білу дағдылары мен біліктіліктерін қалыптастыруға, оқу үрдісінің
қарқынын арттыруға, дамыта оқыту идеясын іскеи асыруға, оқытуды
ұйымдастыру әдістері мен формаларын жетілдіруге бағытталған.
Оқушының интеллектуалдық әлеуетін дамытуға, өз бетінше білім игеру
дағдыларын қалыптастыруға бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін құру,
оөу-ақпараттық, тәжірибелік-зерттеушілік үрдістерді, ақпараттарды өңдеудегі
өзіндік әрекеттің әртүрлілігін іске асыру.
Тотығу –тотықсыздану реакциясы тақырыбын мысалға ала отырып, химия пәнінен
сабақ өту әдістемесін жасау және ондағы педагогикалық технологияларды
ұтымды пайдалану жолдарын зерттеу.
Жұмыстың мақсаты:
1) Химия пәнінен сабақ өту барысында оқытудың жаңа технологияларын
пайдалана білу жолдарын игеру;
2) Біріншіден, оқушының жас ерекшелігі мен қабілет деңгейін анықтай
отырып, өз бетімен жұмыс жасауға үйрету, екіншіден, ойлау қабілеттерін
арттыра түсу, оқушылардың дамуын қадағалай отырып әр оқушының стандарт
көлемінде тиянақты білім алып шығуына көңіл бөлу;
3) Қабілетті оқушылардың даму деңгейін шығармашылыққа ұштастыру.
4) Оқушының білім деңгейін көтеру мен бақылауға арналған деңгейлеп
оқыту технологиясы бойынша оқыту әдістемесін құру және Тотығу-
тотықсыздану реакциялары тақырыбын оқытуда пайдалану.
Жұмыстың орындалған орны: ОҚО Сайрам ауданы №38 Абай атындағы жалпы орта
мектеп.
Жұмыс әдістері: бақылау, зерттеу, педагогикалық эксперимент.
Ғылыми жаңалығы мен практикалық маңызы: Қазіргі білім беру саласында
оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, білімді, жан-жақты
маман болу мүмкін емес. Оқытудың жаңа технологияларын меңгеру мұғалімнің
кәсіптік біліктілігін жетілдіруіне, адамгершілік, азаматтық қасиетінің
қалыптасуына әсерін тигізеді, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына
көмектеседі.
Осы тұрғыда оқушылардың білім деңгейін қарқынды дамыту мақсатында
педагогикалық жаңа технологияларды жүйелі, ұтымды пайдалану жолдарының
қарастырылуы. Оқушының білім деңгейін көтеру мен бақылауға арналған
деңгейлеп оқыту технологиясы бойынша оқыту әдістемесін құру және Тотығу-
тотықсыздану реакциялары тақырыбын оқытуда пайдалану.
Жұмыстың міндеттері
- Оқушылардың бойында білім алу, белсенді іс-әрекет дағдыларын
қалыптастыруды тарихи - педагогикалық тұрғыда анықтау;
- Оқушылардың бойында қазіргі заманның талаптарын есепке ала отырып
оқытудың міндеттері мен мазмұнын жас ерекшелік тұрғысында айқындау;
- Зерттеу проблемаларын шешуге мүмкіншілік беретін химия пәнінен сабақ өту
әдістемесін әзірлеу;
- Экспериментальды жұмыс арқылы оқушылардың бойында білім, білік дағдыларын
қалыптастырудың нәтижесін тексеру.
2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Педагогикалық технология
Педагогикалық технология: педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланатын
барлық, дара, инструменталдық және әдіснамалық құралдарды қолдану реті мен
жиынтығының жүйесін білдіреді.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің, тәсілдің, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді.
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педогогикалық технология дегеніміз -
бүкіл оқыту үрдісі және бір-біріне өзара әсерін, білім берудің формасын
оңтайландыру міндеттерін ескере отырып меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі
әдісі.
Жаңа технологияларды таңдау критерийлері:
- елдің, аймақтың талап-тілегі мектепке әлеуметтік сұраныс;
- мектептің дамуы туралы мемлекеттік құжаттар-мемлекеттік сұраныс;
- қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары;
- мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, шығармашылығы;
- мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелері болуы.
Педагогикалық технология оқу үрдісімен, яғни мұғалім мен
оқушының іс-әрекетімен тығыз байланысты. Қазіргі кезде қолданылып жүрген
жаңа педагогикалық технологияның негізіне мыналар жатады:
- әрбір оқушының жеке дара ерекшелігін ескеру;
- оқушылардың қабілеттері мен шығармашылығын арттыру;
-оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа технологияның өзін мұғалім әр түрлі деңгейде, яғии орташа, дұрыс
немесе шығармашылықпен игеріп, іске асыруы мүмкін. Шығармашылық дамытуда
коммуникативтік қабілеттерді мұғалімде де, оқушыда да дамыту жөнінде
педагогикалық шеберлік, педагогикалық такт, педгогиккалық этика, мәселелері
ескерілуі тиіс. Мектептерді демократияландыруда мұғалімге тек білімділік,
біліктілігін, дағдыларды меңгертіп, қалыптастырумен қатар коммуникатиптік
қабілет ауадай қажет. Ол дегеніміз - мұғалімнің класс оқушыларын өзіне
қарата алуы, оқушы психологиясын, жай-күйін тез аңғара алуы, оны ескере
отырып оқу-тәрбие процесін ұйымдастыра алуы болып табылады.
Президенттің данышпандар ауылдарда дүниеге келеді, деген сөзінде үлкен
философиялық түйін жатыр, жастар ауылдан қалаға немесе шетелге кетпеуі
тиіс. Сол данышпандарды данышпан етуге мұғалім мен оның білім берудегі
шеберлегінің, әдіс-тәсілінің орны ерекше екені сөзсіз.
Инновация ұғымның әр елдегі, әр түрлі уақытта берілген анықтамалары:
“Инновация” ағылшын тілінен (“innovation”) шыққан, “жаңаша серпінділік”,
“жаңашылдықты енгізу” деген мағынаны білдіреді.
Майлс пікірі бойынша, “инновация - арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі
міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешілуін күтеміз”,- деген [11] Инновация
ұғымына берілген соңғы анықтама, бұл салада американдықтар мен европалық
көлемді зерттеулер иесі Э.М Роджерстің анықтамасы болып есептеледі.
Э.М.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді: Инновация – нақтылы бір
адамға жаңа болып табылатын идея [13].
Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны “құрылымына,
материалдық өзгеруіне ғана емес, сол материалды қолданудағы көзқарастарды
комплексті түрде біріктіретін үлкен өзгеріс”, - деп түсіндірді [18].
Әр мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларын меңгеруі арқылы
педагогикалық қабілеттіліктерін жетілдіруіне қол жеткізуге ұмтылуымыз
қажет. Біріншіден, мұғалім іс-әрекетті оқушының жас және дербес
ерекшеліктерін есепке ала отырып құруы қажет. Екіншіден, оқушылармен дұрыс
қарым-қатынас орната алуы ксрек. Одан басқа педагогтық қабілеттілікке,
педагогтық байқағыштық, педагогтық шығармашылық, ынтымақтастық, жаңалыққа
ұмтылушылық т.б. кіреді. Педагогикалық қабілетті мұғалім оқушыларға білім,
білік, дағдыны қысқа, қызықты нақты етіп бере алады, балалардың жан
дүниесін түсіне алады және сонымен қатар өз бетінше ойлауын, шығармашылығын
дамыта алады.
Семинар жұмыстары белгілі бір категорияны қамтитын, белгілі бір өзекті
проблемаға байланысты шешімін табу жолдарын, озат іс-тәжірибені насихаттау
мақсатында ұйымдастырылады. Оқытудың инновациялық технологияларын меңгеруі
- мұғалімнің педагогикалық біліктілігін, кәсіби шеберлігін жетілдіруінің
кепілі. Сондықтан да әрбір ұстаз жаңашылдықпен еңбек етіп, оқытудың
инновациялық технологияларын меңгеруі тиіс.
Оқыту технологиясы - оқыту әдістері мен оқыту құралдарын пайдалана
отырып, оқу ақпаратын берудің, жеткізудің жолын өзгерту. Ал, екінші жағынан
бұл оқыту үрдісінде мұғалімнің оқушыға технологиялық немесе ақпараттық
құралдар арқылы әсер етуінің жолы. Оқыту технологияларын пайдаланғанда оқу
мазмуны, әдістері, оқу құралдары, озара бір-бірімен байланыста және бір-
біріне әсер ететін жағдайда болады.
Мұғалімнің педагогикалық шеберлігі негізінен бағдарлама мен білімдік
мақсаттарға сәйкес оның қажет мазмұнды бөліп ала алуы. оны түсінуге тиімді
әдістер мен оқу құралдарын пайдалана білуімен айқындалады.
Педагогикалық оқыту технологиясы - педагогиканың, психологияның және
социология ғылымдарының жетістіктеріне, алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибелер, халықтық педагогика ұлттық және дамыған шет елдер
педагогикаларының өткен жылдағы ең жақсы жинақталған жетістіктеріне
сүйенеді.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану қажеттілігінен
туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр адамына қажетті
жағдайдың бірі - интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас ұрпақты
тәрбиелеу. Даму педагогикалық оқыту үрдісінің негізгі, терең мағыналы
мәніне айналды.
Қазіргі кезде компьютердің көмегімен тек белгілі бір аудиторияларда
ғана емес, сонымен бірге қашықтан оқыту үрдісі де дамып келе жатыр. Ол үшін
Интернет желісіне қосылған компьютер керек. Қашықтан оқыту кезінде
тапсырманы және онымен бірге ұсынылған оқулықтарды қарап отырып білім
алғысы келетін адам өзі ізденіп, жауаптарын салып жібереді. Бірлескен
телеконференцияларға қатысады. Оқытудың бұл түрі анағұрлым арзан, әрі
қалаған уақытыңда оқуыңа, тапсырмаларды орындауыңа мүмкіндік береді. Бұның
бір мысалы ретінде 2007-2008 оқу жылының басында ҚР Президенті
Н.Назарбаевпен бірге өткізілген интерактивті сабақты айтуға болады. Егер
біз барлық мүмкіндіктерімізді толық пайдалана алатын болсақ, онда біздің
келешек ұрпағымыз компьютерлік технологиямен толыққанды білім ала алады.
Оқыту үрдісінің мәні. Біртұтас педагогикалық үрдісті құраушы екі
басты бірліктің біреуі - оқу үрдісі. Бұл үрдіс өте күрделі, сипаты жағынан
ол тек тәрбие және даму үдерістерінен кейін тұруы мүмкін. Сондықтан оған
толық та жан-жақты анықтама беру қиынға соғады. Оқу үрдісі әртекті және
табиғаты жағынан әртүрлі көптеген жағдаяттардың мың санды байланыстары мен
қатынастарын қамтиды. Үрдіс анықтамаларының көптігі де осыдан болар.
Ежелгі және ортағасырлық ойшылдардың шығармаларында оқу, оқу
үрдісі ең алдымен мақсаты - оқушы болған оқыту қызметін (преподавание)
білдірген. Ғасырымыздың басында оқу ұғымы енді осы үрдісті құрайтын екі
бірлікті - оқыту қызметі мен оқып үйренуді қамтитын болды.
Оқыту- оқу материалын игеруге ынталандырушы мұғалімдердің қызметін, ал
оқып үйрену- ұсынылған білімдерді игеруге бағышталған оқушылар іс-әрекетін
танытады. Кейінгі жылдары оқу ұғымы оқушылардың танымдық іс-әрекет
тәсілдерін қалыптастырушы мұғалімнің басқару іс-әрекетінде, мұғалімдер мен
оқушылардың бірлікті іс-әрекетін де көрсететін болды. Мұғалім мен оқушының
бірлікті іс-әрекеті болған оқу үдерісінің мәні оқыту мен оқып үйренудің
бірлігін көрсетеді. Бүгінгі түсінім тұрғысынан оқу келесі белгілерімен
сипатталады: 1) екі тараптылық; 2) мұғалім он оқушының бірлікті әрекеті; 3)
басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу және басқару; 5)
біртұтастық және бірлік; 6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына сәйкестік;
7) оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне жетекшілік.
Дидактика - бұл оқу және білімдену, олардың мақсаттары, мазмұны,
әдістері, құралдары, жабдықтары, ұйымдастырылуы мен нәтижелері жөніндегі
ғылым.
Оқыту - оқудың мақсаттарын (білімдену міндеттерін) іске асыруға
бағытталған, ақпарат беру, тәрбиелеу, білімді түсіндіру және тәжірибелік
қолдануды қамтамасыз етуші педагогтың реттестірілген іс-әрекеті.
Оқып үйрену - таным, дағдылану және игерілген тәжірибе негізінде жаңа
мінез-құлық және іс-әрекет формаларын пайда етіп, бұрын қалыптасқанды
өзгеріске келтіретін оқушының өзіндік іс-әрекет үрдісі.
Оқу - белгіленген мақсатқа жетуді көздеген мұғалім мен оқушы
арасындағы өзара ықпалды реттестірілген іс-әрекет. Бұл ұстаз бен шәкірттің
бірлікті қызметінің екі тарапы. Жүйе ретінде қабылданған оқудың негізгі
құрылымы элементтері: 1) мақсат; 2) мазмұн; 3) әдістер; 4) ұйымдастыру
формалары; 5) нәтиже. Осы және басқа да кейбір түсініктердің мәніне
тоқталайық.
Білімдену - оқу барысында игерілген білім, ептілік, дағдылар мен ойлау
тәсілдерінің жүйесі.
Білім - пәннің теориялық игерілуін білдіретін идеялар
жиынтығы немесе қоршаған дүниенің бала санасында түсініктер, сұлбалар,
нақты бейнелер кейпінде өрнектелуі.
Ептіліктер - игерілген білімдерді тәжірибеде қолдану тәсілдерін
(жолдарын, әрекет түрлерін) иелеу.
Дағдылар – аса жоғары дәрежеде жетіліп, автоматтық күйге түскен
ептіліктер.
Мақсат - (оқу, білімдену) - оқу барысында қол жететін мұрат, барша күш
– қуат бағытталған болашақ.
Мазмұн - (оқу, білімдену) – оқу үдерісінде шәкірт игеруі қажет ғылыми
білімдер, ептіліктер мен дағдылар, іс-әрекет және ойлау тәсілдерінің
біртұтас жүйесі.
Ұйымдастыру - дидактикалық үдерісті белгілі заңдылықтарға орай ретке
келтіру, көзделген мақсатты тиімді іске асыру үшін бұл үдерісті қажетті
формаға түсіру.
Форма - оқу үрдісінің жасау жолы, оның ішкі мәні, логикасы мен
мазмұнының сыртқы қоршамы. Оқу формасы ең алдымен сыныптағы оқушылардың
санымен, оқу уақыты және оқу орнымен, оның іске асырылу тәртібімен, т.б.
байланысты.
Әдіс - оқу мақсаттары мен міндеттерінің орындалу (іске асуы) жолы.
Құрал – жабдықтар - оқу үдерісінің заттық, материалдық қолдауы. Оқу
үдерісінде құрал ретінде педагогтың дауысы (сөзі), оның шеберлігі,
оқулықтар, сынып жабдықтары және т.б.
Нәтиже – (оқу өнімі) - оқу барысында, оқу үдерісі салдарынан көзделген
мақсаттың іске асу дәрежесінен туындайтын соңғы өнім. Жалпы дидактиканың
зерттейтін пәні: оқыту мен оқып үйренуді оларды туындатқан жағдаяттарымен
әрі оларды орындау шарттары және соның арқасында жетілетін нәтижелерімен
бірге анықтау. Жекеленген (нақты) дидактика оқыту әдістемесі деп аталады.
Ол әртүрлі оқу пәндерінің желісін, мазмұнын оқыту формалары мен әдістерін
қарастырады. Әр оқу пәні өз әдістемесіне ие.
Сонымен дидактикалық үрдіс мәні оқыту мен оқып үйрену бірлігінен
құралады. Оқуға тән сипаттар: 1) екі тараптылық; 2) мұғалім мен оқушының
бірлікті әрекеті; 3) басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу және
басқару; 5) біртұтастық және бірлік; 6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына
сәйкестік; 7) оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне жетекшілік.
2.2 Қазіргі уақытта қолданылып жүрген оқытудың жаңа технологиялары
2.1.1 Ақпараттық технологиялар және оқытудың интерактивті әдісі
Оқушылардың белсенділігін арттыратын әдістерді интерактивті тәсілдер
деп атайды. Осы тәсілдерді қолдану жеңіл болып көрінуі мүмкін. Шын
мәнінде мұның оңай емес екендігін мұғалімдердің тәжірибесінен көруге
болады.
1.Интерактивті әдістемені таңдау кездейсоқтық емес. Мұнда қазіргі
демократиялық қоғамға қажетті белсенді араласу дағдыларының үлгілері мен
дамуы талап етіледі. Әрі қарай Интерактивті оқыту түсінігін ашу, оқытудың
осы түрін қай кезде және қашан пайдалану керектігін, сонымен қатар, аталмыш
әдістемені сабақта үздіксіз қалай қолдануға болатындығы түсіндіріледі.
Берілген әдіс кез келген пәнде, кез келген деңгейде пайдалануға
келетіндігін айтып кеткен жөн. [36]
2.Интерактивті тәсілмен оқыту әдісі. Сабақ кезінде оқушылардың өзара және
оқушы мен мұғалімнің арасында қатынастың мейлінше көп болуын оқытудың және
білім берудің интерактивті әдісі деп атаймыз. Мұндай арақатынас әдетте
қандай да бір мәселелерді шешу жолдары мен ұсынылған шешімнің қаншалықты
көңілге қонымды екендігін талқыға салу арқылы жүреді.
Бұл жерде мәселелерді шешу үрдісінің маңыздылығы , оны шешкеннен
артықтау. Себебі, интерактивті әдістің мақсаты жай ақпарат беріп қоймай,
оқушыларды өздіктерінен жауап іздеуге бейімдеу.
Интерактивті әдістеме кең ауқымды мақсаттар мен арақатынас түрлерін
қамтиды. Алайда қандай әдістеме қолдансаңыз да, негізгі білімнің көзі
оқушылардың өмірлік тәжірибесінде. Білім беру үрдісіне оқушылар мынадай
адамдармен өзара қатынаста болады:
мұғаліммен (оқушы мұғалімнің сұрағына жауап бергенде);
шақырылған адамдармен (ата-аналар, басқа ұйым өкілдері немесе сыныптың өзі
қандай да бір ұйымдар мен адамдарға баруы мүмкін);
3. басқа оқушылармен (жұппен жұмыс істеу);
4. шағын топпен (3-5 оқушы);
үлкен топпен (көбінесе әртүрлі рөлдік ойындар, пікірсайыстар, сыныптағы
пікірталас т.б.);
6. кейбір техника түрлерімен (мысалы, компьютермен).
Топтың сандық құрамы өзара қатынастың немесе оқудың сапасын
білдірмейді. Өзара қатынас әдісінің негізгі ерекшелігі - ашылу (өзін-өзі
ашу) үрдісімен байланысты, оның негізгі мәні оқушылар білім алу дағдыларын
өзара қарым-қатынас арқылы меңгереді.
3. Интерактивті әдістеме не үшін қолданылады? Интерактивті әдісті белсенді
қолданатын мұғалімдер дәл осы өзара қатынас үрдісіне білім беру нәтижелі
болады деп сенеді. Олардың ойынша, оқушылар тек осылай тезірек үйреніп,
пікірталас кезінде білгендерін есте сақтай алады деп есептейді. Бұл мынадай
себептерге байланысты болады:
- Оқушылар ақпарат қана алып қоймай, шешімді табу жолы мен шешімнің
дұрыстығын немесе бұл ойдың ұсынылған нұсқаларының ішіндегі ең жақсысы
екендігін қисынды түсіндіре білулері, және өз ойларын дәлелдеулері керек;
- Қисынсыз құрылған шешімдер дау туғызатынын білетіндіктен оқушылар
өздерінің идеяларын терең талқылайды.
- Оқушылар мәселені шешу барысында өздерінің және басқалардың тәжірибелерін
қолданады. Мұндай жалпы білім қоры жеке оқушының біліміне қарағанда молырақ
келеді.
- Мұғалім де оқушылардан кейбір нәрселерді біліп, үйрене алады.
Жұптасып немесе шағын топпен жұмыс істеу қарым-қатынасының
артықшылығы:
1) оқушылар сынын алдында айта алмағандарын немесе тек мұгалімге
айтатын ойларымен шағын топтарда оздерінін құрдастарымен бөлісе алады;
2) оқушылар өздерінің жеке пікірлерінен өзге жақсы пікірлердің бар
екендігін біледі.
Интерактивті әдісті қолданатын мұғалімдердің айтуы бойынша, тек қана
ақпарат беріліп, оны талқыға салмай, бірден жаттығуға көшетін сыныптарда
мұғалімдердің сөзі оқушы есінде нашар сақталады. Сонымен қатар, олардың
ойынша мұндай жағдайларда оқушыларға көбіне құнды ресурстарды, яғни
сыныптарының идеяларын пайдалануға мүмкіндік берілмейді. Зерттеулерге
сүйенсек, Біз істеген нәрсеміздің 80%-ын, оқығанымыздың 20%-ын, ал
естігеніміздің 10%-ын есте сақтайды екенбіз.
Біздің тұрмысымыз оған мысал бола алады. Айталық, тігін тігуді үйрену
үшін біреудің ауызша нұсқауымен немесе оқығанымыз бойынша үйрену
жеткіліксіз. Біз ол үшін кәдімгі инені ұстап үйренуіміз керек. Себебі -
тәжірибе арқылы шеберлікті шыңдай отырып, біз ақпаратты өңдеп, қайтадан
әрекетке айналдырамыз. Осы үрдіс барысында біз ісімізге қисынмен терең
үңілеміз. Біз оқушыларға дайын жауаптарды бергенде, олардың
белсенділіктерінің деңгейі аса жоғары болмайды. Ал бізге өз идеямызды іске
асыруға және қорғауға тура келетін болса, ойлау белсенділік деңгейі бірден
өседі.
4. Оқытудың өзара белсенді жұмыс істеу (интерактивті) әдісі
Мақсаты:
Оқушылар дағды мен білімге қол жеткізеді.
Сипаттамасы:
• Оқушылар көп уақыт бойы белсенді тапсырманы талқылайды және
орындайды.
• Дағдыларын қалыптастырады.
• Мұғалім пікірталас кезінде көмектеседі, бақылайды, сұрақтар
қояды. Мұғалім – бағыттаушы.
• Оқушылардың өмірлік тәжірибесінің маңызы зор.
• Өзара қатынас.
• Оқытудың басым бөлігінде оқушы сұраққа жауап іздейді.
• Жұппен және топпен жұмыс. Оқушылар бір-біріне қарама-қарсы
отырады.
• Бағалаудың жаңа түрлері.
• Мұғалім үнемі сыныпты аралап жүреді. Кезеңдері:
• Оқушылар үшін күрделі теориялық сұрақтар талқыланады.
• Мұғалім жұмысты тапсырманың орындалуына қарай ұйымдастырады,
оқушыларды танымдық белсенділікке ынталандырады.
• Мұғалім оқушыларды өз пікірлеріне сүйене отырып қорытынды
жасауға үйретеді.
5. Интерактивті әдісті қай кезде қолданған дұрыс? Дұрыс құралдарды таңдау
керек. Кейбіреулер интерактивті әдістемені қолданудың негізгі себебі – оның
қызықты болуында деп есептейді, бұл жаңсық пікір. Кез келген сабақтың
мақсаты жай қызығушылықты оятудан әлдеқайда тереңірек.
Интерактивтілігі жоғары әдісті таңдаудың себебі оқушыларды бір
нәрсеге үйретудің тиімдірек тәсілі болуында. Кері жағдайда интерактивтілігі
төмен әдісті пайдаланған дұрыс болар (бұл жерде біз тиімділік деп
оқушылардың оқуда белгілі бір мақсаттарға жету үшін ресурстардың, яғни
уақыттың, құралдардың мейлінше аз жұмсалатын әдісін айтамыз.) Сонымен,
әдісті таңдамас бұрын сіз нені және неліктен үйреткіңіз келетінін білуіңіз
керек. Егер сізге оқушылардың нақты дәйектердің белгілі бір жүйесін меңгеру
керек болса, интерактивтілікті аз қажет ететін әдісті пайдаланғаныңыз жөн.
Ал егер оқушыларға дағдылар мен шеберлікті үйрету керек болса, ондай кезде
сізге интерактивтілігі жоғары әдісті пайдаланған тиімдірек болады. Бұл
жерде байқайтынымыз оқушыларды қызығушылығын тудыратын тиімді әдістің
шеберлікпен таңдалады.
Біздің түсінік бергенімізге қарағанда, бұл әдістерді іс жүзінде
қолдану күрделі іс болып табылады, өйткені түрлі әдістерде өзара қатынастың
түрлі формалары қолданылады, ал өзара қатынастың әр түрлі формалары оқу
үрдісінің әртүрлі жақтарына пайдалы. Мысалы, тілді үйренуде оқушының
ыңғайсыз сезінуін азайту үшін өзара қатынастың ең жоғарғы деңгейі
қолданылуы керек. Мұндай жағдайда жұптасып жұмыс істеу тиімдірек болады.
Мысалы, 30 оқушыдан тұратын сыныпта 15 өзара қатынас болады. Егер сіз
мұғалім мен оқушының арасындағы өзара қатынасты алатын болсаңыз, онда тек
бір ғана өзара қатынас болады. Ал керісінше, күрделі тұжырымдаманы дамыту
үшін төрт адамдық топпен жұмыс істеген дұрысырақ болады, сонда топ ішінде
туындаған қате пікір күдікке алынып талқыланады.
Бірақ бұл кейде бір адаммен ешқандай өзара қатынассыз жасалуы мүмкін.
Әр түрлі тәсілдерді қолдана отырып, өзара қатынас кезінде не болатындығын
түсініп, осылайша сабақтың сол кезеңінде мақсатқа жету үшін өзара
қатынастың түрлерін, әдісті тез таңдауды үйренесіз.
Бұл үшін интерактивті әдіс дәстүрлі әдіске қарағанда жақсырақ екен
деуге немесе керісінше тұжырымдауға болмайды. Бұл дегеніңіз, үй салу үшін
балға қарағанда ара жақсы құрал дегенмен бірдей. Тәжірибеде 45 минуттық
сабақта әр түрлі бес-алты әдісті қолдана аласыз. Алға қойылған мақсатқа
табысты жету үшін маманданған мұғалім немесе ұста әртүрлі құралдарды қашан
және қалай қолдану керектігін біледі.
Интерактивтілігі жоғары әдістерді қолдануға түрткі болатын
себептердің көптігіне қарамастан, оларды қазақ тілі мен әдебиетінен білім
беру барысында орынды қолданбаса, мынадай салдарға әкеліп соқтыруы мүмкін:
• Жасқаншақ оқушылар өз қабілеттерін көрсету мүмкіндігінен айырылады;
• Ата-аналар, басқа мұғалімдер және мектеп басқармасы сыныпта нендей
жағдай болып жатқандығына түсініспеушілік танытады;
• Мұғалім тарапынан сыныпты басқару мүмкін болмай кетеді.
Оқытудың ақпараттық технологиялары. Оқытудың ақпараттық технологиясы –
бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық
технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және
видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін
жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын
бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру
үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.
Білімді ақпараттандырудың негізгі мақсаты – оқушыларды ақпараттық
қоғам жағдайында тұрмыстық, қоғамдық және кәсіби салалардың іс-әрекетіне
толық, тиімді араластыру болып табылады.
Төмендегі қасиеттер білім жүйесінің өзіндік ерекшелігі болып саналады.
· Тұтынушының қолдану сапасында;
· Нәтижесінде әр түрлі салаларда қолданылатын, ақпараттық
технологияларды жасаушы сапасында.
Бірақ компьютер мүмкіндіктерін асыра бағалауға болмайды, өйткені
ақпарат беру – бұл білім мен мәдениетті беру емес, сондықтан ақпараттық
технологиялар педагогтарға тек қосымша тиімді құрал ретінде қызмет
атқарады.
Көптеген елдердің ғылыми орталықтары мен оқу орындарында нақ осы білім
қажеттілігі үшін мамандандырылған компьютерлік жүйелер саны дайындалды,
олар оқу-тәрбие үрдісінде әр түрлі жағынан қолдауға бағытталды. Бұл –
жүйелердің негізгі түрлері болып табылады.
· Компьютерлік бағдарламаланған оқыту – бұл сәйкесінше, компьютерлік
бағдарламалардың көмегімен бағдарламалық оқыту механизмдерін жүзеге
асыратын технология;
· Материалды компьютердің көмегімен оқу – оқушының жаңа материалды әр
түрлі құралдардың, оның ішінде компьютердің көмегімен өз бетінше оқуын
болжайды. Бұл жерде оқу іс-әрекетінің сипаты айтылмайды, оқу нұсқауларының
жиынымен іске асырылуы мүмкін. Мұның өзі бағдарламалық оқыту әдісінің мәнін
ашады;
· Материалды компьютер қоры негізінде оқу – алдыңғы технологиялар,
технологиялық құралдардың алуан түрін (оның ішінде дәстүрлі оқулықтар,
аудио және видеожазбалар және т.б.) қолданумен айрықшаланатын болса, мұнда
бағдарлама құралдарын, оқушылардың өз бетінше тиімді оқуын арттыратын
бағдарламаларды басымырақ қолдану жүргізіледі;
· Компьютер қорымен оқыту – білім берудің барлық мүмкін боларлық
формаларын қолдану (мұғалімнің қатысуымен), шын мәнінде, жоғарыда
айтылғандармен сәйкес келеді;
· Компьютердің көмегімен бағалау – өз бетінше оқыту технологиясы деп
қарастырылады, дегенмен ол практикада басқаларға құрамдас элемент болып
кіріп жүр. Мұндай жүйе оқылатын пәннің мазмұны мен дәстүрлі оқытуда
қолданылатын немесе оқыту бағдарламаларында жүзеге асырылатын әдістерге
тәуелсіз;
· Компьютерлік коммуникация – білім беру және оны жеткізумен
қамтамасыз ете отырып, жоғарыда аталған технологиялардың барлығының
ажырамас құрамы болып табылады. Жергілікті, аймақтық және басқа
компьютерлік желілерді қолдану үшін жұмсалады. Компьютерлік коммуникация
жекелеген оқу орындарының, қаланың, аймақтың, елдің ақпараттық білім
жүйесінің мүмкіндіктерін көрсетеді.
Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің
шегінде жүзеге асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық
және бағдарламалық қолдаумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен,
оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі
керісінше, оқытудың ақпараттық технологияларының бағдарламалық құралдары
және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына – ақпараттық
білім жүйесінен бөлінген жүйешелер түрінде қосылады.
Оқытудың ақпараттық технологиясында қолданылатын бағдарламаны
қамтамасыз етуді бірнеше категорияға бөлуге болады:
· Оқытатын, бақылайтын және үйрететін жүйелер;
· Ақпарат іздеу жүйесі;
· Модельдеу бағдарламалары, микромирлер;
· Танымдық сипаттағы инструменттік құралдар;
· Әмбебап сипаттағы инструменттік құралдар;
· Коммуникацияны қамтамасыз етуге арналған инструменттік құралдар.
Модельдеу бағдарламалары мен микромирлер – бұл ерекше аз
мамандандырылған бағдарламалар, оларды компьютерде арнайы қолдану және оның
кейбір мәселелерін зерттеуге тура келеді.
Инструменттік құралдар деп – жаңа электрондық ресурстар жасауды
қамтамасыз ететін бағдарламаларды атайды:
· әр түрлі форматты файлдар;
· мәліметтер қоры;
· бағдарламалық модульдер;
· жекелеген бағдарламалар мен бағдарламалар жиыны.
Мұндай құралдар пәндік-бағытта болуы мүмкін, сол секілді нақты
міндеттер ерекшелігі мен қолдану саласына тәуелді болмауы да мүмкін. Білім
үрдісінде қолдануға негізделетін бағдарламалық құралдарда сақталатын
негізгі талаптар – бұл жеңілдік пен табиғилық, оқушының оқу материалымен
жеңіл танысуына мүмкіндік жасау. Бағдарламаларға сай келетін талаптар мен
сипаттамаларды HCI (ағылшын тілінде “Human – Computer Interface” –
Интерфейс-адам-компьютер) аббревиатурасымен белгілеу қабылданған. Бұл
сөзбе-сөз аударуды адаммен сұхбаттасуға арналған компьютерлік
бағдарламалар деп түсінуге болады.
Білімді ақпараттандыру жағдайында болып жатқан кемшіліктерге
қарамастан, оны ақпараттық революция деп атауға болады, өйткені қол
жетерлік табыстар мыналар:
- ақпаратты ұсынудың жаңа формасы - қызықты, жанды немесе алдын ала
жазылған мультимедиалық ақпарат тек текстен емес, графикалық бейнелерден,
анимациядан, дыбыстан және видеоүзінділерден құралып, Internet желісі
арқылы беріледі немесе басқа телекоммуникациялық құралдар арқылы компакт-
дискілерге жазылады;
- жаңа кітапханалар - интеллектуалдық ресурстар көлемі және табыстары
өседі. Internet злектрондық кітапхана каталогтарымен бірігіп, жер қашықтығы
мен уақыт айырмашылығына қарамастан, зор ақпараттар көлемін жинауға қол
жеткізеді. Әрине, мұндай кітапханалар онда сақталатын ақпараттарға толық
жол аша бермейді;
- оқу сабақтарының жаңа формалары - студенттер мен оқытушылардың
виртуальды семинарлар және лабораториялар режімінде бірігіп жұмыс жасауы,
сонымен бірге жаңа синхрондық мүмкіндік пайда болды. Бірқатар студенттер
үшін мұндай жұмыс формалары анағұрлым ыңғайлы, өйткені дәстүрлі оқытуға
қарағанда, оларға өз мүмкіндіктеріне қарай, өздеріне қолайлы графикпен
жұмыс жасау және артық ескертулермен кездеспей отырып ашу қызықты;
- білімнің жаңа құрылымы - білім жүйесіне жаңа құрылым беру үшін
телекоммуникация жүйелерімен толықтырылуы қажет, сонымен қатар білім
үрдісіне ақпараттық және коммуникациялық технологияларды енгізуде жоғары
біліктілікке ие мамандар керек.
Көбінесе қашықтан оқыту бағдарламалары оған барынша мол қол жеткізуге
мақсатталған және оқыту сапасына аса анық емес талаптар қояды. Мұндай
бағдарламаның білім сапасын жетілдіруі үшін орындауы міндетті талаптар
қатарын құрастыруға болады:
· сапасы мен мүмкіндігі жоғары білім кеңістігін құру, кәдімгі оқу
орындары ұсынатын мүмкіндіктерден жоғары білім ортасын жасау;
· Internet желісінде әмбебап компьютерлік кітапхана құру, кез келген
уақытта қолданушыға қол жеткізерлік және кәдімгі кітапханаға көлемді
ақпарат беруі тиіс;
· желі бойынша педагогтармен қарым-қатынас ұйымдастыру;
· оқытушының да, оқушының да білімін компьютермен тексеру жүйесін
жасау.
2.1.2 Модульдік оқыту технологиясы
Тәуелсіз еліміздің болашағынан көп үміт күттіретін жас жеткіншектерді
тәрбиелеу, білім беру - ұлағатты ұстаз еңбегі. Қазіргі заман талабына сай
білім берудің жаңа оқыту технологиясын оқу-тәрбие жұмысына пайдалану ғылым
мен техниканың жетістіктері негізінде оқу процесін жаңашалау болып
табылады.
Әлеуметтік тәжірибенің алуан түрлерін, соның ішінде ғылыми білімнің
негізін игеру барысында оқушының жан-жақты даму мүмкіндігін арттыру үшін
мұғалім оқу пәнінің материалын жас ерекшелігіне және қабілетіне қарай
оқыту методикасының түрлерін кеңінен қолдану керек. Оқушының жан-жақты
дамыған жеке тұлға ретінде қалыптасуы білім саласындағы үздіксіз ізденісті
талап етеді. Жалпы білім беретін орта мектеп үздіксіз білім беру жүйесінің
негізгі буыны болып табылады. Оның алдына әржақты жетілген, өз ісіне сенімі
күшті, қоғамдағы түбірлі өзгерістерді жүзеге асыруға қабілетті адамды
тәрбиелеу мақсаты қойылады. Бұл мақсатқа жету үшін мектеп жасөспірімдерді
табиғат, қоғам, адам және оның еңбегі туралы біліммен қаруландырады,
дене тәрбиесін береді, ғылыми және ізгілік көзқарастарының қабілеттерінің
жан-жақты дамуына жағдай жасайды. Мектеп жасөспірімінің бойына азаматтық
борыш, елі мен жерінің тағдыры үшін жауапкершілік қасиеттерді сіңіреді,
шығармашылықпен еңбек етуге, өзін-өзі басқаруға әзірлейді. Осындай жалпы
мақсатқа сәйкес әр пәннің алдына оқушыларды жан-жақты дамыту мақсаты
қойылады. Оқушыны оқыта отырып мұғалім оқушыға ғылыми фактілер мен
теорияларды жеткізеді. Химия пәнінде оның мазмүнын, мағынасын аша түседі.
Оқушыларға табиғаттағы өзгерістер мен айналулар туралы ғылыми технологиялық
білім беру, ғылыми көзқарас қалыптастыру, экологиялық экономикалық
адамгершілік еңбек сүйгіштік т.б. тәрбиесін беру олардың қабылдау, түсіну,
ойлау, бақылау, жеткізу т.б. қабілеттерін дамыту мақсаттарын көздейді.
Білім беруді әртүрлі тәсілмен жүзеге асыруға болады:
1) Білімді тұрақтандыру: тақырыппен таныстыру, түсінікті аша білу, әдіс-
тәсілдердің әртүрлі кезеңдерін қолдана білу, айта отырып мүмкіндігінше
үлгілерді көрсете білу;
Оқулық көлемінде әртүрлі дәстүрлі сабақтар өтуі (тәжірибе жасау, теңдеу
жазу);
Дағдыны дамыту теңдеу жазу, сызба, нұсқа, тест сұрақтары, трек схемамен
жұмыс жүргізу. Әдебиеттерді қарау, баяндама, рефераттар жасау, шығармашылық
жұмыс, оны іс жүзінде орындау, олимпиадиаларға, үйірмелерге қатысу,
оқушының шығармашылық белсенділігін арттырады. [13]
Білім саласында үнемі ізденіс және білім мазмұнын өмір талабына сай
өзгерту, жаңашалау, оқытудың тиімді әдістері шығуда. Соның бірі - модульмен
оқыту жүйесі. Бұл жүйе 60-жылдардың соңында ағылшын тілді елдерде пайда
болды. Қазір дүние жүзінде модульді оқытудың 4 түрі бар:
1) Американдық модуль;
2) Сковиннің модулі;
3) Неміс модулі;
4) Алексюк пен Фурманың украина модулі;
Осы бағытта көптеген педагог-ғалымдар ізденіс жүргізіп жатыр.
Соңғы кездері Қазақстанда мектеп жүйесіне негізделген оқытудың ұжымдық
тәсілі Монахов-Қараев, деңгейлік оқыту жүйесі - Ғалиев, берілген
материалдарды модульге біріктіріп, бір тақырыпқа бірнеше рет қайта оралу
негізінде 3 деңгейдегі тапсырма арқылы жеке тұлғаны жан-жақты дамыту
ерекшеліктерін қамтыған М.Жанпейсованың жүйелеген модулі.
Қай пән болмасын 7 қадамнан тұратын білім модулін пайдаланғанда
жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға болады. Оқыту процесінде оқушының ақыл-
ойының дамуы актуальді даму аймағынан жақын арадағы даму аймағына
ауысқанда оқушы оқу материалын әртүрлі деңгейде қабылдай алады. Бүгінгі
күннің талабына сәйкес баланың бойында мұғалім ізденушілік, зерттеушілік
әрекетін қалыптастыру қажет. Сонда ғана баланың білім алуға деген ынта-
ықыласы артып, білім алуға әрекеттенеді. Мұғалім өзі ұйымдастырса, бағыттай
отырып, оқушы өз ойын, пікірін ашық айтуға мүмкіндік беруі тиіс. Оқытудың
педагогикалық технологиясы М.М.Жанпейсованың модульдік технологиясына
негізделген химия пәні бойынша алынған жүйенің негізгі мақсаты -
оқушылардың өз бетінше білімін жинақтауға, шығармашылықпен айналысуға,
өмірге тез бейімделуіне үйрету.[13]
Шығармашылық жүмысындағы басты мақсаты - модульдік оқыту технологиясы
негізінде оқушылардың ізденімпаздығын, дамытушылық іс-әрекеттерін арттыру.
Ол үшін қажетті ақпараттарды М.М.Жанпейсованың, И.Монаховтың модульдік
оқыту технологиясының элементтерінен алды. Деңгейлік саралап оқыту негізіне
алынған жүйенің маңызы:
1) бала өздігімен жұмыс істеуге дағдыланады;
2) мұғалім жеке оқушыға көмектесуге мүмкіндік алады;
3) оқушының жеке қабілеті анықталады;
4) бала өзін-өзі тексеруге дағдыланады;
5) тапсырманы жүйелеу деңгейіне сәйкес: оқушының ойлау, орындау қабілеті
артады;
Химия пәнінде жеке тұлғаны жан-жақты дамыту мақсатында дамытушылық іс-
әрекет модулінің жүйесінде мынадай бағыттарды қолданған жөн:
1. Мұғалімнің жан-дүниесінің мейірімділігі;
2. Оқу әдісін еркін меңгеру;
3. Жанпейсованың модулі бойынша алынған нәтижеге бірнеше рет қайта
оралу;
4. Тірек-сызба конспектісі;
5. Ойдың логикалық құрылымы;
6. Пікірталас, іскер, ойын әдісін жиі қолдану;
7. Шығармашылық бағыт беру;
7. Оқушыны өз бетінше оқып-үйренуге баулу;
Әрбір мұғалім оқу-тәрбие барысында жаңарту мен жетілдірудің озық
технологияларын қолданған жағдайда оқушылардың логикалық ой-өрісін, жеке
шығармашылық қабілетін дамытатыны даусыз. Оқушымен ынтымақта болып,
оқушының еркін ойын білдіруге жетелеу, сабақты өмірмен ұштастыра білу,
сабақ компонеттері мен сапалық белгілерін топтастыра білу - мұғалімнен
шеберлікті талап етеді.
Жаңа педагогикалық технологияның модулді оқыту түрі мұғалім мен
оқушының іс-әрекет жиынтығынан тұрады. Бұл сабақтың ерекшелігі – сабақ
мазмұнының психологиялық сипатына баса көңіл бөлу. Психологиялық таным
процестерін қалыптастырумен қатар, шығармашылық белесенділіктерін дамыту.
Ұсынылып отырғап, 8-сыныпта Тотығу-тотықсыздану реакциялары тарауына
құрылған модулді оқыту сабағы жеке блоктардан тұрады. Бұл жүйеде нәтижеге
бағытталған білім берудің жүзеге асуы сатылап жүреді: репродуктивті
алгоритмдік эвристикалық.
Мақсаттары: 1.Оқу материалын тарау бойынша жүйелеп, бейне-жоспар
арқылы түсіндіру. 2. Оқушылардың қызығуын арттыру, топтық іс-әрекетке
үйрету. 3. Робинзондарды ішке тарту. 4. Оқушының білім деңгейін көтеру
және қабілетті оқушының ізденісін дамыту, шығармашылық белсенділікті
қалыптастыру. 5. Оқушының талдау қабілетін дамыту. 6. Өзін-өзі тануға
үйрету.
Мұғалімнің алдын-ала жұмысы. Мұғалімнің алдын-ала жұмысы төмендегідей
әрекет-қадамдардан тұрады:
1-қадам: берілген тарау, блок немесе тақырып бойынша бағдарлама
меңгерілуі тиіс деп көрсетілген міндетті білім, білік және
дағдыларды, сондай-ақ оқыту мақсаттары мен міндеттерін айқындау.
2-қадам: берілген модуль бойынша оқу материалының тұтас мазмұнын
оқып-зерттеу.
3-қадам: берілген модуль бойынша негізгі мағынаны білдіретін түйінді
ұғымдарды, тақырып бойынша негізгі ақпарат беретін рефлекстік (код
сияқты) сөздерді табу. Олардың байланысы мен өзара бағыныштылығын
анықтау.
4-қадам: тұтас тақырып бойынша тірек сызбалаларын
құрастыру(анықталған түйнді ұғымдар мен кодтар негізінде)
5-қадам: оқу модулінің тұтас бойынша тестілік тапсырмалар құрастыру
(15-20 тапсырма шамасында)
6-қадам: берілген модульдегі оқу материалының тұтас мазмұны бойынша
сынақа қажетті сұрақтар мен тапсырмалар блогын құрастыру (оқу
пәнінің өзіндік ерекшелігіне орай сынақты диктантпен, бақылау
жұмысымен алмастьыруға болады).
7-қадам: Сөйлесу бөлімін әзірлеу. Оқытудың белсенді формаларын
таңдау. Оқу материалының мазмұны бойынша әрбір оқушыға арнап
бірінші күрделілік дәрежесіндегі, орташа күрделілік жәрежесіндегі
тапсырмалар және оқытудың ізденушілік (зерттееушілік) элементтері бар
аса күрделі дәрежедегі тапсырмалар әзірленеді (тапсырмалардың барлық
түрлері әрбір оқушыға берілуі тиіс, ал оларға тапсырмалардың
біреуін немесе бірнешеуін таңдау құқығы берілген).
Оқу бөлімінің сөйлесу бөлімі тарауды (тақырыпты) тұтас оқып-үйренудің-
екінші танымдық кезеңін іске асыру болып табылады.
Модулді құрайтын әрбір блок-сабақтардың тақырыбы белгіленген.
Түсіндірме-блок. Бейне-жоспар арқылы тарау бойынша толық мағлұмат
берілді. Бұл блокта белсенділікті мұғалім көрсетеді. Оқушы- тыңдаушы.
Тренинг-блок. К.Д.Ушинский: Адамды жан-жақты тәрбиелеу мен дамыту
ушін оны жан-жақты біліп алу керек дейді. Бүгінгі заманның тәрбиеленушіге
қояр талабы да осы. Тренинг-блоктың максаты: білуге міндетті сөздерді есте
сақтау, жеке тұлғаның кешенді дамуын басты назарда ұстау; біржақтылықты
жою, іс-әрекетке ұмтылуға дағдыландырып қана қоймай, оқу жұмысын
ұйымдастыра алуға, өзін-өзі дамытуға, мақсат қоя білугс үйрету, ой
жинақылығына, өзін-өзі бақылауға, танып білуге, өзара түсіністік пен қарым-
қатынас әдебіне тәрбиелеу.
Оқушылар 6 топқа бөлініп, әр топтың үйлестірушілері сайланады. Оларды
топ мүшелерінің өздсрі сайлағаны жөн. Үйлестіруші жай ғана топ жетекшісі
емес, өз тобының ұйымдастырушысы, кеңесшісі, түйіндеушісі. Тренинг шарты
бойынша әр топ өзара дөңгелене отырады. Әр топқа ат беріледі: Тотығу-
тотықсыздану реакциялары, Тотығу, Тотықсыздану, Тотықтырғыш,
Тотықсыздандырғыш, Тотығу дәрежесі.
1-тапсырма. Оқушылар көрсеткіштерге зер сала қарайды. Үйлестірушілер
корсеткіштерді тез төңкеріп қояды. Алдын-ала таратылған бланкідегі топтың
нөмірлерінің тұсына сәйкесінше аттарын жазып шығады. 30 сек. уақыт
беріледі. Барлық оқушы қатысады. Ұпай санын санап, қорытындысын үйлестіруші
шығарып отырады. Баланың естесақтау қабілетін көтеру мақсатында түзету
жұмысы бірден жүргізілуі керек. Көрсеткіштерді көтеріп, әрбір топтың атын
қайталап көріп алуға уақыт беремін.(1мин.) Тапсырма қайталанып беріледі.
Екінші рет оқушылар дұрыс жазып шықты.
2-тапсырма. Тарауға байланысты 10 сөзді ауызша оқимын. Мысалы,
тотығу-тотықсыздану, реакция, тотығу, тотықсыздану, тотықтырғыш,
тотықсыздандырғыш, тотығу дәрежесі, F2 , Н2 , нол.
30 сек. уақыт беріледі. Қорытындысын өздері шығарады.
9-10 - жоғары, 7-8 - жақсы, 6-5 - орта, 4-3 - ортадан төмен, 2-0 -
төмен.
Есте сақтау қабілетін дамыту мақсатында түзету жұмысы бірден
жүргізіледі.
3-тапсырма. Тақтада жазылған 10 сөзді қатыстырып, шағын әңгіме
құрастыру. Осыдан кейін 10 сөзді қайта жазу тапсырылады.
4-тапсырма.Тотығу дәрежесін анықтау.
5-тапсырма. Әр топ өздерінің атын кез-келген өзге топтың атымсн
салыстырады және байланыстырады.
Арасында сергіту жаттығуын жүргіземіз. Білімді бағалау ұпай санымен
жүзеге асады.
Ізденіс-блок. Ізденіс, әр нәрсені білсем деген құштарлық тоқырауға
ұшыраған сәттен мұғалім саясыз бәйтерекке айналса, оқушысы қураған
жапыраққа айналары сөзсіз. Ізденіс-блогының алдында оқушылармен кітапхана
сағаты өткізіледі. Қаладағыдай емес, ауыл мектептерінде қосымша материалмен
жұмыс істеу аясы тар. Сондықтан кітапханашымен біріге отырып, тарауға
қатысты косымша әдебиеттермен, Химия мектепте журналымен жұмыс істеуге
мүмкіндік жасаймын. Бұл оқушылардың ізденісті толық түсінуінің, өз бетінше
жұмыс істеуге дағдылануының кепілі. Қосымша материалдар іздестірудегі іс-
әрекет ерекшелігін меңгеру бұл ғылыммен алғаш кездескен бала үшін өте
қажет.
Конвергенттік блок. Сабақтың мақсаты: үлгірімі төмен оқушылармен жұмыс
жүргізу, ойлау қабілетін дамыту; ой еркіндігін қалыптастыру, сенімділікке,
төзімділікке тәрбиелеу. Субъект-субъект қарым-қатынас негізінде оқушы
белсенділігін арттыру. Бұл сабақта мұғалім - бағыттаушы. Конвергенттік
ойлау - тапсырманың немесе мәселенің жалғыз ғана дұрыс шешімін айту немесе
табу. Материалды жақсы меңгерген оқушы енді үлгерімі төмен оқушыны өзінің
деңгейіне тартады, өзара көмекке келеді.
Деңгейлік блок. Сабақтың мақсаты: стандартқа сай білімді толық
меңгерту, оқушылардың қабілетіне қарай жұптық іс-әрекетке жұмылдыру, одан
нәтижеге жетуге бағыттау, сабырлылыққа, төзімділікке, талаптылыққа
тәрбиелеу.
Модульдік оқытудың құрылымы. Педагогигалық технология негізіне оқу
циклін қайта жаңғырту идеясы алынған. Оның мазмұнына:
1) оқытудың жалпы мақсатын қою;
2) жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3) оқушылардың білім деңгейін алдын-ала (диагностикалық) бағалау;
4) оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезеңде жедел кері байланыс негізінде
түзету жүргізілуі тиіс);
5) нәтижені бағалау енеді.
Осының арқасында оқу процесі модульдік сипат алып , құрылымы ортақ,
бірақ мазмұны әртүрлі жеке блоктардан жасалады.
Модульдік оқыту технологиясының осы нұсқасын құруда біз толық меңгеру
әдістемесінде (Дж. Блок, Л. Андерсен және басқалар) әрбір оқу бірліктері
ауқымында мұғалімнің қызметі төмендегіше құрылады:
1. Балаларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты берілген тарау (оқу бірлігі) бойынша жалпы оқыту жоспарымен
таныстыру.
3. Оқытуды жүргізу (негізінен мұғалімнің оқу материалын өзі баяндауы
түрінде).
4. Диагностикалық тестіні ағымдағы тексеру.
5. Тексеріс нәтижелерін бағалау және тарау мазмұнын толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
6. Толық меңгере алмаған оқушылармен түзете оқытуды жүргізу.
7. Диагностикалық тест өткізу және оқу бірлігін толық меңгерген оқушыларды
айқындау.
Біздің нұсқамызда бұл әрекеттердің реті біршама басқаша:
1. Баларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты мазмұны жақын тақырыптар тобы (блогы) немесе тарау бойынша
жасалған жалпы үлгімен (модульмен) таныстыру.
3. Мұғалімнің оқу материалын қысқаша баяндауы (белгілер жүйесі – сызбалар,
сұлбалар, кестелер және т.б. негізінде).
4. Өзара сөйлесу негізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру және
әрбір оқушының қызмет нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
5. Жалпы тақырыпқа, тарауға (өсу бағытымен) 4-7 рет қайта оралу негізінде
оқу материалын оқып үйрену.
6. Тұтас тақырып бойынша тестілеу.
7. Тақырып бойынша қалыпты немесе релелік сынақ (немесе диктант, бақылау
жұмысы және т.с.с.) жүргізу.
Қайта жаңғыртылатын оқу циклі ретінде оқу модулі үш құрылымдық
бөлімнен :кіріспеден , сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.
Сызба түрінде көрсетсек, оқу модулі былайша болады:
Кіріспе бөлім
(модульге, тақырыпқа енгізу)
Сөйлесу бөлімі
(оқушылардың танымдық қызметін өзара
сөйлесу негізінде ұйымдастыру)
Қорытынды бөлім
(бақылау)
Әрбір оқу модулінде сағат саны әртүрлі. Бұл оқу бағдарламасы бойынша
тақырыпқа, тақырыптар тобына, тарауға бөлінген сағат санына байланысты.
Неғұрлым тиімдісі 7-12 сағаттан тұратын оқу модулі. Алайда эксперимент
жүргізген мұғалімдерде модульге бөлінген сағат саны 4 сағаттан (Қазақстан
тарихы курсында) 22 сағатқа (Математика бойынша) дейін ауытқиды.
Алдында айтып өткеніміздей, оқу модулінің ерекшелігі – жалпы сағат
санына қарамастан, кіріспе бөлімге сабақтың 1-2 сағаты, қорытынды бөлімге 2-
3 сағаты беріледі. Қалған уақыт (3-тен 17 сағатқа дейінгі оқу уақыты)
сөйлесу бөліміне қалдырылады.
Мысалға, мұғалім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Педагогикалық
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...5
1.2 Қазіргі уақытта қолданылып жүрген оқытудың жаңа
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2.1 Ақпараттық технологиялар және оқытудың интерактивті
әдісі ... ... 9
2.2.2 Модульдік оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2.3 Дамыта оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..28
2.2.4 Деңгейлеп, саралап оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 35
1.3 Тотығу-тотықсыздану реакциялары туралы теориялық мәліметтер ... ... 36
2.3.1 Тотығу-тотықсыздануреакциялары жөнінде түсінік және заттардағы
элементтердің тотығу дәрежесін
табу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... 36
2.3.2 Маңызды тотықтырғыштар мен
тотықсыздандырғыштар ... ... ... ... ...39
2.3.3 Тотығу-тотықсыздану рекцияларының жіктелуі және тотығу-
тотықсыздану реакцияларының теңдеуін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.4 Педагогикалық технологияларды таңдаудың негізгі
мәселелері ... ... ... ..
2.5 Таңдап алынған деңгейлеп оқыту технологиясын терең зерттеу
... ... ... .57
2.6 Тотығу-тотықсыздану реакциялары тақырыбында сабақ өту
әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .61
2.7 Жұмыстың нәтижесін
саралау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...68
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..82
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
4
КІРІСПЕ
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық жаңа
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты жетік маман болуы мүмкін
емес. Оқытудың жаңа инновациялық технологияларын меңгеру мұғалімнің өзін-
өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастырылуына көмектеседі.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру оқу-
тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Оқытудың жаңа технологияларының принциптері – оқытуды ізгілендіру,
өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп,
өсіруші, тәрбиелеуші жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Қазақстан Республикасы “Білім туралы” Заңының 8-бабында “Білім
беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім
беруді ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық
және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау” деп атап көрсеткендей,
қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына қойған басты міндеттерінің бірі –
оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және оқытудың әдіс –
тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа инновациялық технологияны
меңгеру [2].
Еліміздің егемендік алуы нәтижесінде қоғамдық өмірдің барлық
салаларында, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру, ізгілендіру мектепті болып келген дағдарыстардан
шығаратын қуатты құралға айналып отыр. Қазір білім берудің жаңа жүйесі
жасалуда. Қазіргі білім беру балаға тек пәндік білім, білік, дағдылардың
белгілі бір жиынтығын меңгертуге ғана бағытталып, олардың дені сау,
бәсекеге қабілетті, қоғамда белсенді өмір сүре алатын, жеке басының
дамуына, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде.
Жұмыстың өзектілігі: Білім сапасын көтеру және оқу үрдісінде субьектілік
қарым-қатынасқа өтуде оқушылардың оқу қызметіндегі өзін-өзі басқару
кестесін құруды ұсына отырып, әр оқушының қабілетіне қарай , дарындылығын,
қызығушылығындамыту нәтижесінде оқыту мен тәрбие процесінде жоғары сапаға
жете отырып, жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға негізделген білім
беруді ақпаратттандыру, даярланатын маманның ақпараттық қоғам жағдайында
қызмет ете білу дағдылары мен біліктіліктерін қалыптастыруға, оқу үрдісінің
қарқынын арттыруға, дамыта оқыту идеясын іскеи асыруға, оқытуды
ұйымдастыру әдістері мен формаларын жетілдіруге бағытталған.
Оқушының интеллектуалдық әлеуетін дамытуға, өз бетінше білім игеру
дағдыларын қалыптастыруға бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін құру,
оөу-ақпараттық, тәжірибелік-зерттеушілік үрдістерді, ақпараттарды өңдеудегі
өзіндік әрекеттің әртүрлілігін іске асыру.
Тотығу –тотықсыздану реакциясы тақырыбын мысалға ала отырып, химия пәнінен
сабақ өту әдістемесін жасау және ондағы педагогикалық технологияларды
ұтымды пайдалану жолдарын зерттеу.
Жұмыстың мақсаты:
1) Химия пәнінен сабақ өту барысында оқытудың жаңа технологияларын
пайдалана білу жолдарын игеру;
2) Біріншіден, оқушының жас ерекшелігі мен қабілет деңгейін анықтай
отырып, өз бетімен жұмыс жасауға үйрету, екіншіден, ойлау қабілеттерін
арттыра түсу, оқушылардың дамуын қадағалай отырып әр оқушының стандарт
көлемінде тиянақты білім алып шығуына көңіл бөлу;
3) Қабілетті оқушылардың даму деңгейін шығармашылыққа ұштастыру.
4) Оқушының білім деңгейін көтеру мен бақылауға арналған деңгейлеп
оқыту технологиясы бойынша оқыту әдістемесін құру және Тотығу-
тотықсыздану реакциялары тақырыбын оқытуда пайдалану.
Жұмыстың орындалған орны: ОҚО Сайрам ауданы №38 Абай атындағы жалпы орта
мектеп.
Жұмыс әдістері: бақылау, зерттеу, педагогикалық эксперимент.
Ғылыми жаңалығы мен практикалық маңызы: Қазіргі білім беру саласында
оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, білімді, жан-жақты
маман болу мүмкін емес. Оқытудың жаңа технологияларын меңгеру мұғалімнің
кәсіптік біліктілігін жетілдіруіне, адамгершілік, азаматтық қасиетінің
қалыптасуына әсерін тигізеді, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына
көмектеседі.
Осы тұрғыда оқушылардың білім деңгейін қарқынды дамыту мақсатында
педагогикалық жаңа технологияларды жүйелі, ұтымды пайдалану жолдарының
қарастырылуы. Оқушының білім деңгейін көтеру мен бақылауға арналған
деңгейлеп оқыту технологиясы бойынша оқыту әдістемесін құру және Тотығу-
тотықсыздану реакциялары тақырыбын оқытуда пайдалану.
Жұмыстың міндеттері
- Оқушылардың бойында білім алу, белсенді іс-әрекет дағдыларын
қалыптастыруды тарихи - педагогикалық тұрғыда анықтау;
- Оқушылардың бойында қазіргі заманның талаптарын есепке ала отырып
оқытудың міндеттері мен мазмұнын жас ерекшелік тұрғысында айқындау;
- Зерттеу проблемаларын шешуге мүмкіншілік беретін химия пәнінен сабақ өту
әдістемесін әзірлеу;
- Экспериментальды жұмыс арқылы оқушылардың бойында білім, білік дағдыларын
қалыптастырудың нәтижесін тексеру.
2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Педагогикалық технология
Педагогикалық технология: педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланатын
барлық, дара, инструменталдық және әдіснамалық құралдарды қолдану реті мен
жиынтығының жүйесін білдіреді.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің, тәсілдің, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді.
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педогогикалық технология дегеніміз -
бүкіл оқыту үрдісі және бір-біріне өзара әсерін, білім берудің формасын
оңтайландыру міндеттерін ескере отырып меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі
әдісі.
Жаңа технологияларды таңдау критерийлері:
- елдің, аймақтың талап-тілегі мектепке әлеуметтік сұраныс;
- мектептің дамуы туралы мемлекеттік құжаттар-мемлекеттік сұраныс;
- қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары;
- мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, шығармашылығы;
- мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелері болуы.
Педагогикалық технология оқу үрдісімен, яғни мұғалім мен
оқушының іс-әрекетімен тығыз байланысты. Қазіргі кезде қолданылып жүрген
жаңа педагогикалық технологияның негізіне мыналар жатады:
- әрбір оқушының жеке дара ерекшелігін ескеру;
- оқушылардың қабілеттері мен шығармашылығын арттыру;
-оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа технологияның өзін мұғалім әр түрлі деңгейде, яғии орташа, дұрыс
немесе шығармашылықпен игеріп, іске асыруы мүмкін. Шығармашылық дамытуда
коммуникативтік қабілеттерді мұғалімде де, оқушыда да дамыту жөнінде
педагогикалық шеберлік, педагогикалық такт, педгогиккалық этика, мәселелері
ескерілуі тиіс. Мектептерді демократияландыруда мұғалімге тек білімділік,
біліктілігін, дағдыларды меңгертіп, қалыптастырумен қатар коммуникатиптік
қабілет ауадай қажет. Ол дегеніміз - мұғалімнің класс оқушыларын өзіне
қарата алуы, оқушы психологиясын, жай-күйін тез аңғара алуы, оны ескере
отырып оқу-тәрбие процесін ұйымдастыра алуы болып табылады.
Президенттің данышпандар ауылдарда дүниеге келеді, деген сөзінде үлкен
философиялық түйін жатыр, жастар ауылдан қалаға немесе шетелге кетпеуі
тиіс. Сол данышпандарды данышпан етуге мұғалім мен оның білім берудегі
шеберлегінің, әдіс-тәсілінің орны ерекше екені сөзсіз.
Инновация ұғымның әр елдегі, әр түрлі уақытта берілген анықтамалары:
“Инновация” ағылшын тілінен (“innovation”) шыққан, “жаңаша серпінділік”,
“жаңашылдықты енгізу” деген мағынаны білдіреді.
Майлс пікірі бойынша, “инновация - арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі
міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешілуін күтеміз”,- деген [11] Инновация
ұғымына берілген соңғы анықтама, бұл салада американдықтар мен европалық
көлемді зерттеулер иесі Э.М Роджерстің анықтамасы болып есептеледі.
Э.М.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді: Инновация – нақтылы бір
адамға жаңа болып табылатын идея [13].
Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны “құрылымына,
материалдық өзгеруіне ғана емес, сол материалды қолданудағы көзқарастарды
комплексті түрде біріктіретін үлкен өзгеріс”, - деп түсіндірді [18].
Әр мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларын меңгеруі арқылы
педагогикалық қабілеттіліктерін жетілдіруіне қол жеткізуге ұмтылуымыз
қажет. Біріншіден, мұғалім іс-әрекетті оқушының жас және дербес
ерекшеліктерін есепке ала отырып құруы қажет. Екіншіден, оқушылармен дұрыс
қарым-қатынас орната алуы ксрек. Одан басқа педагогтық қабілеттілікке,
педагогтық байқағыштық, педагогтық шығармашылық, ынтымақтастық, жаңалыққа
ұмтылушылық т.б. кіреді. Педагогикалық қабілетті мұғалім оқушыларға білім,
білік, дағдыны қысқа, қызықты нақты етіп бере алады, балалардың жан
дүниесін түсіне алады және сонымен қатар өз бетінше ойлауын, шығармашылығын
дамыта алады.
Семинар жұмыстары белгілі бір категорияны қамтитын, белгілі бір өзекті
проблемаға байланысты шешімін табу жолдарын, озат іс-тәжірибені насихаттау
мақсатында ұйымдастырылады. Оқытудың инновациялық технологияларын меңгеруі
- мұғалімнің педагогикалық біліктілігін, кәсіби шеберлігін жетілдіруінің
кепілі. Сондықтан да әрбір ұстаз жаңашылдықпен еңбек етіп, оқытудың
инновациялық технологияларын меңгеруі тиіс.
Оқыту технологиясы - оқыту әдістері мен оқыту құралдарын пайдалана
отырып, оқу ақпаратын берудің, жеткізудің жолын өзгерту. Ал, екінші жағынан
бұл оқыту үрдісінде мұғалімнің оқушыға технологиялық немесе ақпараттық
құралдар арқылы әсер етуінің жолы. Оқыту технологияларын пайдаланғанда оқу
мазмуны, әдістері, оқу құралдары, озара бір-бірімен байланыста және бір-
біріне әсер ететін жағдайда болады.
Мұғалімнің педагогикалық шеберлігі негізінен бағдарлама мен білімдік
мақсаттарға сәйкес оның қажет мазмұнды бөліп ала алуы. оны түсінуге тиімді
әдістер мен оқу құралдарын пайдалана білуімен айқындалады.
Педагогикалық оқыту технологиясы - педагогиканың, психологияның және
социология ғылымдарының жетістіктеріне, алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибелер, халықтық педагогика ұлттық және дамыған шет елдер
педагогикаларының өткен жылдағы ең жақсы жинақталған жетістіктеріне
сүйенеді.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану қажеттілігінен
туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр адамына қажетті
жағдайдың бірі - интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас ұрпақты
тәрбиелеу. Даму педагогикалық оқыту үрдісінің негізгі, терең мағыналы
мәніне айналды.
Қазіргі кезде компьютердің көмегімен тек белгілі бір аудиторияларда
ғана емес, сонымен бірге қашықтан оқыту үрдісі де дамып келе жатыр. Ол үшін
Интернет желісіне қосылған компьютер керек. Қашықтан оқыту кезінде
тапсырманы және онымен бірге ұсынылған оқулықтарды қарап отырып білім
алғысы келетін адам өзі ізденіп, жауаптарын салып жібереді. Бірлескен
телеконференцияларға қатысады. Оқытудың бұл түрі анағұрлым арзан, әрі
қалаған уақытыңда оқуыңа, тапсырмаларды орындауыңа мүмкіндік береді. Бұның
бір мысалы ретінде 2007-2008 оқу жылының басында ҚР Президенті
Н.Назарбаевпен бірге өткізілген интерактивті сабақты айтуға болады. Егер
біз барлық мүмкіндіктерімізді толық пайдалана алатын болсақ, онда біздің
келешек ұрпағымыз компьютерлік технологиямен толыққанды білім ала алады.
Оқыту үрдісінің мәні. Біртұтас педагогикалық үрдісті құраушы екі
басты бірліктің біреуі - оқу үрдісі. Бұл үрдіс өте күрделі, сипаты жағынан
ол тек тәрбие және даму үдерістерінен кейін тұруы мүмкін. Сондықтан оған
толық та жан-жақты анықтама беру қиынға соғады. Оқу үрдісі әртекті және
табиғаты жағынан әртүрлі көптеген жағдаяттардың мың санды байланыстары мен
қатынастарын қамтиды. Үрдіс анықтамаларының көптігі де осыдан болар.
Ежелгі және ортағасырлық ойшылдардың шығармаларында оқу, оқу
үрдісі ең алдымен мақсаты - оқушы болған оқыту қызметін (преподавание)
білдірген. Ғасырымыздың басында оқу ұғымы енді осы үрдісті құрайтын екі
бірлікті - оқыту қызметі мен оқып үйренуді қамтитын болды.
Оқыту- оқу материалын игеруге ынталандырушы мұғалімдердің қызметін, ал
оқып үйрену- ұсынылған білімдерді игеруге бағышталған оқушылар іс-әрекетін
танытады. Кейінгі жылдары оқу ұғымы оқушылардың танымдық іс-әрекет
тәсілдерін қалыптастырушы мұғалімнің басқару іс-әрекетінде, мұғалімдер мен
оқушылардың бірлікті іс-әрекетін де көрсететін болды. Мұғалім мен оқушының
бірлікті іс-әрекеті болған оқу үдерісінің мәні оқыту мен оқып үйренудің
бірлігін көрсетеді. Бүгінгі түсінім тұрғысынан оқу келесі белгілерімен
сипатталады: 1) екі тараптылық; 2) мұғалім он оқушының бірлікті әрекеті; 3)
басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу және басқару; 5)
біртұтастық және бірлік; 6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына сәйкестік;
7) оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне жетекшілік.
Дидактика - бұл оқу және білімдену, олардың мақсаттары, мазмұны,
әдістері, құралдары, жабдықтары, ұйымдастырылуы мен нәтижелері жөніндегі
ғылым.
Оқыту - оқудың мақсаттарын (білімдену міндеттерін) іске асыруға
бағытталған, ақпарат беру, тәрбиелеу, білімді түсіндіру және тәжірибелік
қолдануды қамтамасыз етуші педагогтың реттестірілген іс-әрекеті.
Оқып үйрену - таным, дағдылану және игерілген тәжірибе негізінде жаңа
мінез-құлық және іс-әрекет формаларын пайда етіп, бұрын қалыптасқанды
өзгеріске келтіретін оқушының өзіндік іс-әрекет үрдісі.
Оқу - белгіленген мақсатқа жетуді көздеген мұғалім мен оқушы
арасындағы өзара ықпалды реттестірілген іс-әрекет. Бұл ұстаз бен шәкірттің
бірлікті қызметінің екі тарапы. Жүйе ретінде қабылданған оқудың негізгі
құрылымы элементтері: 1) мақсат; 2) мазмұн; 3) әдістер; 4) ұйымдастыру
формалары; 5) нәтиже. Осы және басқа да кейбір түсініктердің мәніне
тоқталайық.
Білімдену - оқу барысында игерілген білім, ептілік, дағдылар мен ойлау
тәсілдерінің жүйесі.
Білім - пәннің теориялық игерілуін білдіретін идеялар
жиынтығы немесе қоршаған дүниенің бала санасында түсініктер, сұлбалар,
нақты бейнелер кейпінде өрнектелуі.
Ептіліктер - игерілген білімдерді тәжірибеде қолдану тәсілдерін
(жолдарын, әрекет түрлерін) иелеу.
Дағдылар – аса жоғары дәрежеде жетіліп, автоматтық күйге түскен
ептіліктер.
Мақсат - (оқу, білімдену) - оқу барысында қол жететін мұрат, барша күш
– қуат бағытталған болашақ.
Мазмұн - (оқу, білімдену) – оқу үдерісінде шәкірт игеруі қажет ғылыми
білімдер, ептіліктер мен дағдылар, іс-әрекет және ойлау тәсілдерінің
біртұтас жүйесі.
Ұйымдастыру - дидактикалық үдерісті белгілі заңдылықтарға орай ретке
келтіру, көзделген мақсатты тиімді іске асыру үшін бұл үдерісті қажетті
формаға түсіру.
Форма - оқу үрдісінің жасау жолы, оның ішкі мәні, логикасы мен
мазмұнының сыртқы қоршамы. Оқу формасы ең алдымен сыныптағы оқушылардың
санымен, оқу уақыты және оқу орнымен, оның іске асырылу тәртібімен, т.б.
байланысты.
Әдіс - оқу мақсаттары мен міндеттерінің орындалу (іске асуы) жолы.
Құрал – жабдықтар - оқу үдерісінің заттық, материалдық қолдауы. Оқу
үдерісінде құрал ретінде педагогтың дауысы (сөзі), оның шеберлігі,
оқулықтар, сынып жабдықтары және т.б.
Нәтиже – (оқу өнімі) - оқу барысында, оқу үдерісі салдарынан көзделген
мақсаттың іске асу дәрежесінен туындайтын соңғы өнім. Жалпы дидактиканың
зерттейтін пәні: оқыту мен оқып үйренуді оларды туындатқан жағдаяттарымен
әрі оларды орындау шарттары және соның арқасында жетілетін нәтижелерімен
бірге анықтау. Жекеленген (нақты) дидактика оқыту әдістемесі деп аталады.
Ол әртүрлі оқу пәндерінің желісін, мазмұнын оқыту формалары мен әдістерін
қарастырады. Әр оқу пәні өз әдістемесіне ие.
Сонымен дидактикалық үрдіс мәні оқыту мен оқып үйрену бірлігінен
құралады. Оқуға тән сипаттар: 1) екі тараптылық; 2) мұғалім мен оқушының
бірлікті әрекеті; 3) басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу және
басқару; 5) біртұтастық және бірлік; 6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына
сәйкестік; 7) оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне жетекшілік.
2.2 Қазіргі уақытта қолданылып жүрген оқытудың жаңа технологиялары
2.1.1 Ақпараттық технологиялар және оқытудың интерактивті әдісі
Оқушылардың белсенділігін арттыратын әдістерді интерактивті тәсілдер
деп атайды. Осы тәсілдерді қолдану жеңіл болып көрінуі мүмкін. Шын
мәнінде мұның оңай емес екендігін мұғалімдердің тәжірибесінен көруге
болады.
1.Интерактивті әдістемені таңдау кездейсоқтық емес. Мұнда қазіргі
демократиялық қоғамға қажетті белсенді араласу дағдыларының үлгілері мен
дамуы талап етіледі. Әрі қарай Интерактивті оқыту түсінігін ашу, оқытудың
осы түрін қай кезде және қашан пайдалану керектігін, сонымен қатар, аталмыш
әдістемені сабақта үздіксіз қалай қолдануға болатындығы түсіндіріледі.
Берілген әдіс кез келген пәнде, кез келген деңгейде пайдалануға
келетіндігін айтып кеткен жөн. [36]
2.Интерактивті тәсілмен оқыту әдісі. Сабақ кезінде оқушылардың өзара және
оқушы мен мұғалімнің арасында қатынастың мейлінше көп болуын оқытудың және
білім берудің интерактивті әдісі деп атаймыз. Мұндай арақатынас әдетте
қандай да бір мәселелерді шешу жолдары мен ұсынылған шешімнің қаншалықты
көңілге қонымды екендігін талқыға салу арқылы жүреді.
Бұл жерде мәселелерді шешу үрдісінің маңыздылығы , оны шешкеннен
артықтау. Себебі, интерактивті әдістің мақсаты жай ақпарат беріп қоймай,
оқушыларды өздіктерінен жауап іздеуге бейімдеу.
Интерактивті әдістеме кең ауқымды мақсаттар мен арақатынас түрлерін
қамтиды. Алайда қандай әдістеме қолдансаңыз да, негізгі білімнің көзі
оқушылардың өмірлік тәжірибесінде. Білім беру үрдісіне оқушылар мынадай
адамдармен өзара қатынаста болады:
мұғаліммен (оқушы мұғалімнің сұрағына жауап бергенде);
шақырылған адамдармен (ата-аналар, басқа ұйым өкілдері немесе сыныптың өзі
қандай да бір ұйымдар мен адамдарға баруы мүмкін);
3. басқа оқушылармен (жұппен жұмыс істеу);
4. шағын топпен (3-5 оқушы);
үлкен топпен (көбінесе әртүрлі рөлдік ойындар, пікірсайыстар, сыныптағы
пікірталас т.б.);
6. кейбір техника түрлерімен (мысалы, компьютермен).
Топтың сандық құрамы өзара қатынастың немесе оқудың сапасын
білдірмейді. Өзара қатынас әдісінің негізгі ерекшелігі - ашылу (өзін-өзі
ашу) үрдісімен байланысты, оның негізгі мәні оқушылар білім алу дағдыларын
өзара қарым-қатынас арқылы меңгереді.
3. Интерактивті әдістеме не үшін қолданылады? Интерактивті әдісті белсенді
қолданатын мұғалімдер дәл осы өзара қатынас үрдісіне білім беру нәтижелі
болады деп сенеді. Олардың ойынша, оқушылар тек осылай тезірек үйреніп,
пікірталас кезінде білгендерін есте сақтай алады деп есептейді. Бұл мынадай
себептерге байланысты болады:
- Оқушылар ақпарат қана алып қоймай, шешімді табу жолы мен шешімнің
дұрыстығын немесе бұл ойдың ұсынылған нұсқаларының ішіндегі ең жақсысы
екендігін қисынды түсіндіре білулері, және өз ойларын дәлелдеулері керек;
- Қисынсыз құрылған шешімдер дау туғызатынын білетіндіктен оқушылар
өздерінің идеяларын терең талқылайды.
- Оқушылар мәселені шешу барысында өздерінің және басқалардың тәжірибелерін
қолданады. Мұндай жалпы білім қоры жеке оқушының біліміне қарағанда молырақ
келеді.
- Мұғалім де оқушылардан кейбір нәрселерді біліп, үйрене алады.
Жұптасып немесе шағын топпен жұмыс істеу қарым-қатынасының
артықшылығы:
1) оқушылар сынын алдында айта алмағандарын немесе тек мұгалімге
айтатын ойларымен шағын топтарда оздерінін құрдастарымен бөлісе алады;
2) оқушылар өздерінің жеке пікірлерінен өзге жақсы пікірлердің бар
екендігін біледі.
Интерактивті әдісті қолданатын мұғалімдердің айтуы бойынша, тек қана
ақпарат беріліп, оны талқыға салмай, бірден жаттығуға көшетін сыныптарда
мұғалімдердің сөзі оқушы есінде нашар сақталады. Сонымен қатар, олардың
ойынша мұндай жағдайларда оқушыларға көбіне құнды ресурстарды, яғни
сыныптарының идеяларын пайдалануға мүмкіндік берілмейді. Зерттеулерге
сүйенсек, Біз істеген нәрсеміздің 80%-ын, оқығанымыздың 20%-ын, ал
естігеніміздің 10%-ын есте сақтайды екенбіз.
Біздің тұрмысымыз оған мысал бола алады. Айталық, тігін тігуді үйрену
үшін біреудің ауызша нұсқауымен немесе оқығанымыз бойынша үйрену
жеткіліксіз. Біз ол үшін кәдімгі инені ұстап үйренуіміз керек. Себебі -
тәжірибе арқылы шеберлікті шыңдай отырып, біз ақпаратты өңдеп, қайтадан
әрекетке айналдырамыз. Осы үрдіс барысында біз ісімізге қисынмен терең
үңілеміз. Біз оқушыларға дайын жауаптарды бергенде, олардың
белсенділіктерінің деңгейі аса жоғары болмайды. Ал бізге өз идеямызды іске
асыруға және қорғауға тура келетін болса, ойлау белсенділік деңгейі бірден
өседі.
4. Оқытудың өзара белсенді жұмыс істеу (интерактивті) әдісі
Мақсаты:
Оқушылар дағды мен білімге қол жеткізеді.
Сипаттамасы:
• Оқушылар көп уақыт бойы белсенді тапсырманы талқылайды және
орындайды.
• Дағдыларын қалыптастырады.
• Мұғалім пікірталас кезінде көмектеседі, бақылайды, сұрақтар
қояды. Мұғалім – бағыттаушы.
• Оқушылардың өмірлік тәжірибесінің маңызы зор.
• Өзара қатынас.
• Оқытудың басым бөлігінде оқушы сұраққа жауап іздейді.
• Жұппен және топпен жұмыс. Оқушылар бір-біріне қарама-қарсы
отырады.
• Бағалаудың жаңа түрлері.
• Мұғалім үнемі сыныпты аралап жүреді. Кезеңдері:
• Оқушылар үшін күрделі теориялық сұрақтар талқыланады.
• Мұғалім жұмысты тапсырманың орындалуына қарай ұйымдастырады,
оқушыларды танымдық белсенділікке ынталандырады.
• Мұғалім оқушыларды өз пікірлеріне сүйене отырып қорытынды
жасауға үйретеді.
5. Интерактивті әдісті қай кезде қолданған дұрыс? Дұрыс құралдарды таңдау
керек. Кейбіреулер интерактивті әдістемені қолданудың негізгі себебі – оның
қызықты болуында деп есептейді, бұл жаңсық пікір. Кез келген сабақтың
мақсаты жай қызығушылықты оятудан әлдеқайда тереңірек.
Интерактивтілігі жоғары әдісті таңдаудың себебі оқушыларды бір
нәрсеге үйретудің тиімдірек тәсілі болуында. Кері жағдайда интерактивтілігі
төмен әдісті пайдаланған дұрыс болар (бұл жерде біз тиімділік деп
оқушылардың оқуда белгілі бір мақсаттарға жету үшін ресурстардың, яғни
уақыттың, құралдардың мейлінше аз жұмсалатын әдісін айтамыз.) Сонымен,
әдісті таңдамас бұрын сіз нені және неліктен үйреткіңіз келетінін білуіңіз
керек. Егер сізге оқушылардың нақты дәйектердің белгілі бір жүйесін меңгеру
керек болса, интерактивтілікті аз қажет ететін әдісті пайдаланғаныңыз жөн.
Ал егер оқушыларға дағдылар мен шеберлікті үйрету керек болса, ондай кезде
сізге интерактивтілігі жоғары әдісті пайдаланған тиімдірек болады. Бұл
жерде байқайтынымыз оқушыларды қызығушылығын тудыратын тиімді әдістің
шеберлікпен таңдалады.
Біздің түсінік бергенімізге қарағанда, бұл әдістерді іс жүзінде
қолдану күрделі іс болып табылады, өйткені түрлі әдістерде өзара қатынастың
түрлі формалары қолданылады, ал өзара қатынастың әр түрлі формалары оқу
үрдісінің әртүрлі жақтарына пайдалы. Мысалы, тілді үйренуде оқушының
ыңғайсыз сезінуін азайту үшін өзара қатынастың ең жоғарғы деңгейі
қолданылуы керек. Мұндай жағдайда жұптасып жұмыс істеу тиімдірек болады.
Мысалы, 30 оқушыдан тұратын сыныпта 15 өзара қатынас болады. Егер сіз
мұғалім мен оқушының арасындағы өзара қатынасты алатын болсаңыз, онда тек
бір ғана өзара қатынас болады. Ал керісінше, күрделі тұжырымдаманы дамыту
үшін төрт адамдық топпен жұмыс істеген дұрысырақ болады, сонда топ ішінде
туындаған қате пікір күдікке алынып талқыланады.
Бірақ бұл кейде бір адаммен ешқандай өзара қатынассыз жасалуы мүмкін.
Әр түрлі тәсілдерді қолдана отырып, өзара қатынас кезінде не болатындығын
түсініп, осылайша сабақтың сол кезеңінде мақсатқа жету үшін өзара
қатынастың түрлерін, әдісті тез таңдауды үйренесіз.
Бұл үшін интерактивті әдіс дәстүрлі әдіске қарағанда жақсырақ екен
деуге немесе керісінше тұжырымдауға болмайды. Бұл дегеніңіз, үй салу үшін
балға қарағанда ара жақсы құрал дегенмен бірдей. Тәжірибеде 45 минуттық
сабақта әр түрлі бес-алты әдісті қолдана аласыз. Алға қойылған мақсатқа
табысты жету үшін маманданған мұғалім немесе ұста әртүрлі құралдарды қашан
және қалай қолдану керектігін біледі.
Интерактивтілігі жоғары әдістерді қолдануға түрткі болатын
себептердің көптігіне қарамастан, оларды қазақ тілі мен әдебиетінен білім
беру барысында орынды қолданбаса, мынадай салдарға әкеліп соқтыруы мүмкін:
• Жасқаншақ оқушылар өз қабілеттерін көрсету мүмкіндігінен айырылады;
• Ата-аналар, басқа мұғалімдер және мектеп басқармасы сыныпта нендей
жағдай болып жатқандығына түсініспеушілік танытады;
• Мұғалім тарапынан сыныпты басқару мүмкін болмай кетеді.
Оқытудың ақпараттық технологиялары. Оқытудың ақпараттық технологиясы –
бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық
технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және
видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін
жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын
бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру
үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.
Білімді ақпараттандырудың негізгі мақсаты – оқушыларды ақпараттық
қоғам жағдайында тұрмыстық, қоғамдық және кәсіби салалардың іс-әрекетіне
толық, тиімді араластыру болып табылады.
Төмендегі қасиеттер білім жүйесінің өзіндік ерекшелігі болып саналады.
· Тұтынушының қолдану сапасында;
· Нәтижесінде әр түрлі салаларда қолданылатын, ақпараттық
технологияларды жасаушы сапасында.
Бірақ компьютер мүмкіндіктерін асыра бағалауға болмайды, өйткені
ақпарат беру – бұл білім мен мәдениетті беру емес, сондықтан ақпараттық
технологиялар педагогтарға тек қосымша тиімді құрал ретінде қызмет
атқарады.
Көптеген елдердің ғылыми орталықтары мен оқу орындарында нақ осы білім
қажеттілігі үшін мамандандырылған компьютерлік жүйелер саны дайындалды,
олар оқу-тәрбие үрдісінде әр түрлі жағынан қолдауға бағытталды. Бұл –
жүйелердің негізгі түрлері болып табылады.
· Компьютерлік бағдарламаланған оқыту – бұл сәйкесінше, компьютерлік
бағдарламалардың көмегімен бағдарламалық оқыту механизмдерін жүзеге
асыратын технология;
· Материалды компьютердің көмегімен оқу – оқушының жаңа материалды әр
түрлі құралдардың, оның ішінде компьютердің көмегімен өз бетінше оқуын
болжайды. Бұл жерде оқу іс-әрекетінің сипаты айтылмайды, оқу нұсқауларының
жиынымен іске асырылуы мүмкін. Мұның өзі бағдарламалық оқыту әдісінің мәнін
ашады;
· Материалды компьютер қоры негізінде оқу – алдыңғы технологиялар,
технологиялық құралдардың алуан түрін (оның ішінде дәстүрлі оқулықтар,
аудио және видеожазбалар және т.б.) қолданумен айрықшаланатын болса, мұнда
бағдарлама құралдарын, оқушылардың өз бетінше тиімді оқуын арттыратын
бағдарламаларды басымырақ қолдану жүргізіледі;
· Компьютер қорымен оқыту – білім берудің барлық мүмкін боларлық
формаларын қолдану (мұғалімнің қатысуымен), шын мәнінде, жоғарыда
айтылғандармен сәйкес келеді;
· Компьютердің көмегімен бағалау – өз бетінше оқыту технологиясы деп
қарастырылады, дегенмен ол практикада басқаларға құрамдас элемент болып
кіріп жүр. Мұндай жүйе оқылатын пәннің мазмұны мен дәстүрлі оқытуда
қолданылатын немесе оқыту бағдарламаларында жүзеге асырылатын әдістерге
тәуелсіз;
· Компьютерлік коммуникация – білім беру және оны жеткізумен
қамтамасыз ете отырып, жоғарыда аталған технологиялардың барлығының
ажырамас құрамы болып табылады. Жергілікті, аймақтық және басқа
компьютерлік желілерді қолдану үшін жұмсалады. Компьютерлік коммуникация
жекелеген оқу орындарының, қаланың, аймақтың, елдің ақпараттық білім
жүйесінің мүмкіндіктерін көрсетеді.
Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің
шегінде жүзеге асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық
және бағдарламалық қолдаумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен,
оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі
керісінше, оқытудың ақпараттық технологияларының бағдарламалық құралдары
және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына – ақпараттық
білім жүйесінен бөлінген жүйешелер түрінде қосылады.
Оқытудың ақпараттық технологиясында қолданылатын бағдарламаны
қамтамасыз етуді бірнеше категорияға бөлуге болады:
· Оқытатын, бақылайтын және үйрететін жүйелер;
· Ақпарат іздеу жүйесі;
· Модельдеу бағдарламалары, микромирлер;
· Танымдық сипаттағы инструменттік құралдар;
· Әмбебап сипаттағы инструменттік құралдар;
· Коммуникацияны қамтамасыз етуге арналған инструменттік құралдар.
Модельдеу бағдарламалары мен микромирлер – бұл ерекше аз
мамандандырылған бағдарламалар, оларды компьютерде арнайы қолдану және оның
кейбір мәселелерін зерттеуге тура келеді.
Инструменттік құралдар деп – жаңа электрондық ресурстар жасауды
қамтамасыз ететін бағдарламаларды атайды:
· әр түрлі форматты файлдар;
· мәліметтер қоры;
· бағдарламалық модульдер;
· жекелеген бағдарламалар мен бағдарламалар жиыны.
Мұндай құралдар пәндік-бағытта болуы мүмкін, сол секілді нақты
міндеттер ерекшелігі мен қолдану саласына тәуелді болмауы да мүмкін. Білім
үрдісінде қолдануға негізделетін бағдарламалық құралдарда сақталатын
негізгі талаптар – бұл жеңілдік пен табиғилық, оқушының оқу материалымен
жеңіл танысуына мүмкіндік жасау. Бағдарламаларға сай келетін талаптар мен
сипаттамаларды HCI (ағылшын тілінде “Human – Computer Interface” –
Интерфейс-адам-компьютер) аббревиатурасымен белгілеу қабылданған. Бұл
сөзбе-сөз аударуды адаммен сұхбаттасуға арналған компьютерлік
бағдарламалар деп түсінуге болады.
Білімді ақпараттандыру жағдайында болып жатқан кемшіліктерге
қарамастан, оны ақпараттық революция деп атауға болады, өйткені қол
жетерлік табыстар мыналар:
- ақпаратты ұсынудың жаңа формасы - қызықты, жанды немесе алдын ала
жазылған мультимедиалық ақпарат тек текстен емес, графикалық бейнелерден,
анимациядан, дыбыстан және видеоүзінділерден құралып, Internet желісі
арқылы беріледі немесе басқа телекоммуникациялық құралдар арқылы компакт-
дискілерге жазылады;
- жаңа кітапханалар - интеллектуалдық ресурстар көлемі және табыстары
өседі. Internet злектрондық кітапхана каталогтарымен бірігіп, жер қашықтығы
мен уақыт айырмашылығына қарамастан, зор ақпараттар көлемін жинауға қол
жеткізеді. Әрине, мұндай кітапханалар онда сақталатын ақпараттарға толық
жол аша бермейді;
- оқу сабақтарының жаңа формалары - студенттер мен оқытушылардың
виртуальды семинарлар және лабораториялар режімінде бірігіп жұмыс жасауы,
сонымен бірге жаңа синхрондық мүмкіндік пайда болды. Бірқатар студенттер
үшін мұндай жұмыс формалары анағұрлым ыңғайлы, өйткені дәстүрлі оқытуға
қарағанда, оларға өз мүмкіндіктеріне қарай, өздеріне қолайлы графикпен
жұмыс жасау және артық ескертулермен кездеспей отырып ашу қызықты;
- білімнің жаңа құрылымы - білім жүйесіне жаңа құрылым беру үшін
телекоммуникация жүйелерімен толықтырылуы қажет, сонымен қатар білім
үрдісіне ақпараттық және коммуникациялық технологияларды енгізуде жоғары
біліктілікке ие мамандар керек.
Көбінесе қашықтан оқыту бағдарламалары оған барынша мол қол жеткізуге
мақсатталған және оқыту сапасына аса анық емес талаптар қояды. Мұндай
бағдарламаның білім сапасын жетілдіруі үшін орындауы міндетті талаптар
қатарын құрастыруға болады:
· сапасы мен мүмкіндігі жоғары білім кеңістігін құру, кәдімгі оқу
орындары ұсынатын мүмкіндіктерден жоғары білім ортасын жасау;
· Internet желісінде әмбебап компьютерлік кітапхана құру, кез келген
уақытта қолданушыға қол жеткізерлік және кәдімгі кітапханаға көлемді
ақпарат беруі тиіс;
· желі бойынша педагогтармен қарым-қатынас ұйымдастыру;
· оқытушының да, оқушының да білімін компьютермен тексеру жүйесін
жасау.
2.1.2 Модульдік оқыту технологиясы
Тәуелсіз еліміздің болашағынан көп үміт күттіретін жас жеткіншектерді
тәрбиелеу, білім беру - ұлағатты ұстаз еңбегі. Қазіргі заман талабына сай
білім берудің жаңа оқыту технологиясын оқу-тәрбие жұмысына пайдалану ғылым
мен техниканың жетістіктері негізінде оқу процесін жаңашалау болып
табылады.
Әлеуметтік тәжірибенің алуан түрлерін, соның ішінде ғылыми білімнің
негізін игеру барысында оқушының жан-жақты даму мүмкіндігін арттыру үшін
мұғалім оқу пәнінің материалын жас ерекшелігіне және қабілетіне қарай
оқыту методикасының түрлерін кеңінен қолдану керек. Оқушының жан-жақты
дамыған жеке тұлға ретінде қалыптасуы білім саласындағы үздіксіз ізденісті
талап етеді. Жалпы білім беретін орта мектеп үздіксіз білім беру жүйесінің
негізгі буыны болып табылады. Оның алдына әржақты жетілген, өз ісіне сенімі
күшті, қоғамдағы түбірлі өзгерістерді жүзеге асыруға қабілетті адамды
тәрбиелеу мақсаты қойылады. Бұл мақсатқа жету үшін мектеп жасөспірімдерді
табиғат, қоғам, адам және оның еңбегі туралы біліммен қаруландырады,
дене тәрбиесін береді, ғылыми және ізгілік көзқарастарының қабілеттерінің
жан-жақты дамуына жағдай жасайды. Мектеп жасөспірімінің бойына азаматтық
борыш, елі мен жерінің тағдыры үшін жауапкершілік қасиеттерді сіңіреді,
шығармашылықпен еңбек етуге, өзін-өзі басқаруға әзірлейді. Осындай жалпы
мақсатқа сәйкес әр пәннің алдына оқушыларды жан-жақты дамыту мақсаты
қойылады. Оқушыны оқыта отырып мұғалім оқушыға ғылыми фактілер мен
теорияларды жеткізеді. Химия пәнінде оның мазмүнын, мағынасын аша түседі.
Оқушыларға табиғаттағы өзгерістер мен айналулар туралы ғылыми технологиялық
білім беру, ғылыми көзқарас қалыптастыру, экологиялық экономикалық
адамгершілік еңбек сүйгіштік т.б. тәрбиесін беру олардың қабылдау, түсіну,
ойлау, бақылау, жеткізу т.б. қабілеттерін дамыту мақсаттарын көздейді.
Білім беруді әртүрлі тәсілмен жүзеге асыруға болады:
1) Білімді тұрақтандыру: тақырыппен таныстыру, түсінікті аша білу, әдіс-
тәсілдердің әртүрлі кезеңдерін қолдана білу, айта отырып мүмкіндігінше
үлгілерді көрсете білу;
Оқулық көлемінде әртүрлі дәстүрлі сабақтар өтуі (тәжірибе жасау, теңдеу
жазу);
Дағдыны дамыту теңдеу жазу, сызба, нұсқа, тест сұрақтары, трек схемамен
жұмыс жүргізу. Әдебиеттерді қарау, баяндама, рефераттар жасау, шығармашылық
жұмыс, оны іс жүзінде орындау, олимпиадиаларға, үйірмелерге қатысу,
оқушының шығармашылық белсенділігін арттырады. [13]
Білім саласында үнемі ізденіс және білім мазмұнын өмір талабына сай
өзгерту, жаңашалау, оқытудың тиімді әдістері шығуда. Соның бірі - модульмен
оқыту жүйесі. Бұл жүйе 60-жылдардың соңында ағылшын тілді елдерде пайда
болды. Қазір дүние жүзінде модульді оқытудың 4 түрі бар:
1) Американдық модуль;
2) Сковиннің модулі;
3) Неміс модулі;
4) Алексюк пен Фурманың украина модулі;
Осы бағытта көптеген педагог-ғалымдар ізденіс жүргізіп жатыр.
Соңғы кездері Қазақстанда мектеп жүйесіне негізделген оқытудың ұжымдық
тәсілі Монахов-Қараев, деңгейлік оқыту жүйесі - Ғалиев, берілген
материалдарды модульге біріктіріп, бір тақырыпқа бірнеше рет қайта оралу
негізінде 3 деңгейдегі тапсырма арқылы жеке тұлғаны жан-жақты дамыту
ерекшеліктерін қамтыған М.Жанпейсованың жүйелеген модулі.
Қай пән болмасын 7 қадамнан тұратын білім модулін пайдаланғанда
жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға болады. Оқыту процесінде оқушының ақыл-
ойының дамуы актуальді даму аймағынан жақын арадағы даму аймағына
ауысқанда оқушы оқу материалын әртүрлі деңгейде қабылдай алады. Бүгінгі
күннің талабына сәйкес баланың бойында мұғалім ізденушілік, зерттеушілік
әрекетін қалыптастыру қажет. Сонда ғана баланың білім алуға деген ынта-
ықыласы артып, білім алуға әрекеттенеді. Мұғалім өзі ұйымдастырса, бағыттай
отырып, оқушы өз ойын, пікірін ашық айтуға мүмкіндік беруі тиіс. Оқытудың
педагогикалық технологиясы М.М.Жанпейсованың модульдік технологиясына
негізделген химия пәні бойынша алынған жүйенің негізгі мақсаты -
оқушылардың өз бетінше білімін жинақтауға, шығармашылықпен айналысуға,
өмірге тез бейімделуіне үйрету.[13]
Шығармашылық жүмысындағы басты мақсаты - модульдік оқыту технологиясы
негізінде оқушылардың ізденімпаздығын, дамытушылық іс-әрекеттерін арттыру.
Ол үшін қажетті ақпараттарды М.М.Жанпейсованың, И.Монаховтың модульдік
оқыту технологиясының элементтерінен алды. Деңгейлік саралап оқыту негізіне
алынған жүйенің маңызы:
1) бала өздігімен жұмыс істеуге дағдыланады;
2) мұғалім жеке оқушыға көмектесуге мүмкіндік алады;
3) оқушының жеке қабілеті анықталады;
4) бала өзін-өзі тексеруге дағдыланады;
5) тапсырманы жүйелеу деңгейіне сәйкес: оқушының ойлау, орындау қабілеті
артады;
Химия пәнінде жеке тұлғаны жан-жақты дамыту мақсатында дамытушылық іс-
әрекет модулінің жүйесінде мынадай бағыттарды қолданған жөн:
1. Мұғалімнің жан-дүниесінің мейірімділігі;
2. Оқу әдісін еркін меңгеру;
3. Жанпейсованың модулі бойынша алынған нәтижеге бірнеше рет қайта
оралу;
4. Тірек-сызба конспектісі;
5. Ойдың логикалық құрылымы;
6. Пікірталас, іскер, ойын әдісін жиі қолдану;
7. Шығармашылық бағыт беру;
7. Оқушыны өз бетінше оқып-үйренуге баулу;
Әрбір мұғалім оқу-тәрбие барысында жаңарту мен жетілдірудің озық
технологияларын қолданған жағдайда оқушылардың логикалық ой-өрісін, жеке
шығармашылық қабілетін дамытатыны даусыз. Оқушымен ынтымақта болып,
оқушының еркін ойын білдіруге жетелеу, сабақты өмірмен ұштастыра білу,
сабақ компонеттері мен сапалық белгілерін топтастыра білу - мұғалімнен
шеберлікті талап етеді.
Жаңа педагогикалық технологияның модулді оқыту түрі мұғалім мен
оқушының іс-әрекет жиынтығынан тұрады. Бұл сабақтың ерекшелігі – сабақ
мазмұнының психологиялық сипатына баса көңіл бөлу. Психологиялық таным
процестерін қалыптастырумен қатар, шығармашылық белесенділіктерін дамыту.
Ұсынылып отырғап, 8-сыныпта Тотығу-тотықсыздану реакциялары тарауына
құрылған модулді оқыту сабағы жеке блоктардан тұрады. Бұл жүйеде нәтижеге
бағытталған білім берудің жүзеге асуы сатылап жүреді: репродуктивті
алгоритмдік эвристикалық.
Мақсаттары: 1.Оқу материалын тарау бойынша жүйелеп, бейне-жоспар
арқылы түсіндіру. 2. Оқушылардың қызығуын арттыру, топтық іс-әрекетке
үйрету. 3. Робинзондарды ішке тарту. 4. Оқушының білім деңгейін көтеру
және қабілетті оқушының ізденісін дамыту, шығармашылық белсенділікті
қалыптастыру. 5. Оқушының талдау қабілетін дамыту. 6. Өзін-өзі тануға
үйрету.
Мұғалімнің алдын-ала жұмысы. Мұғалімнің алдын-ала жұмысы төмендегідей
әрекет-қадамдардан тұрады:
1-қадам: берілген тарау, блок немесе тақырып бойынша бағдарлама
меңгерілуі тиіс деп көрсетілген міндетті білім, білік және
дағдыларды, сондай-ақ оқыту мақсаттары мен міндеттерін айқындау.
2-қадам: берілген модуль бойынша оқу материалының тұтас мазмұнын
оқып-зерттеу.
3-қадам: берілген модуль бойынша негізгі мағынаны білдіретін түйінді
ұғымдарды, тақырып бойынша негізгі ақпарат беретін рефлекстік (код
сияқты) сөздерді табу. Олардың байланысы мен өзара бағыныштылығын
анықтау.
4-қадам: тұтас тақырып бойынша тірек сызбалаларын
құрастыру(анықталған түйнді ұғымдар мен кодтар негізінде)
5-қадам: оқу модулінің тұтас бойынша тестілік тапсырмалар құрастыру
(15-20 тапсырма шамасында)
6-қадам: берілген модульдегі оқу материалының тұтас мазмұны бойынша
сынақа қажетті сұрақтар мен тапсырмалар блогын құрастыру (оқу
пәнінің өзіндік ерекшелігіне орай сынақты диктантпен, бақылау
жұмысымен алмастьыруға болады).
7-қадам: Сөйлесу бөлімін әзірлеу. Оқытудың белсенді формаларын
таңдау. Оқу материалының мазмұны бойынша әрбір оқушыға арнап
бірінші күрделілік дәрежесіндегі, орташа күрделілік жәрежесіндегі
тапсырмалар және оқытудың ізденушілік (зерттееушілік) элементтері бар
аса күрделі дәрежедегі тапсырмалар әзірленеді (тапсырмалардың барлық
түрлері әрбір оқушыға берілуі тиіс, ал оларға тапсырмалардың
біреуін немесе бірнешеуін таңдау құқығы берілген).
Оқу бөлімінің сөйлесу бөлімі тарауды (тақырыпты) тұтас оқып-үйренудің-
екінші танымдық кезеңін іске асыру болып табылады.
Модулді құрайтын әрбір блок-сабақтардың тақырыбы белгіленген.
Түсіндірме-блок. Бейне-жоспар арқылы тарау бойынша толық мағлұмат
берілді. Бұл блокта белсенділікті мұғалім көрсетеді. Оқушы- тыңдаушы.
Тренинг-блок. К.Д.Ушинский: Адамды жан-жақты тәрбиелеу мен дамыту
ушін оны жан-жақты біліп алу керек дейді. Бүгінгі заманның тәрбиеленушіге
қояр талабы да осы. Тренинг-блоктың максаты: білуге міндетті сөздерді есте
сақтау, жеке тұлғаның кешенді дамуын басты назарда ұстау; біржақтылықты
жою, іс-әрекетке ұмтылуға дағдыландырып қана қоймай, оқу жұмысын
ұйымдастыра алуға, өзін-өзі дамытуға, мақсат қоя білугс үйрету, ой
жинақылығына, өзін-өзі бақылауға, танып білуге, өзара түсіністік пен қарым-
қатынас әдебіне тәрбиелеу.
Оқушылар 6 топқа бөлініп, әр топтың үйлестірушілері сайланады. Оларды
топ мүшелерінің өздсрі сайлағаны жөн. Үйлестіруші жай ғана топ жетекшісі
емес, өз тобының ұйымдастырушысы, кеңесшісі, түйіндеушісі. Тренинг шарты
бойынша әр топ өзара дөңгелене отырады. Әр топқа ат беріледі: Тотығу-
тотықсыздану реакциялары, Тотығу, Тотықсыздану, Тотықтырғыш,
Тотықсыздандырғыш, Тотығу дәрежесі.
1-тапсырма. Оқушылар көрсеткіштерге зер сала қарайды. Үйлестірушілер
корсеткіштерді тез төңкеріп қояды. Алдын-ала таратылған бланкідегі топтың
нөмірлерінің тұсына сәйкесінше аттарын жазып шығады. 30 сек. уақыт
беріледі. Барлық оқушы қатысады. Ұпай санын санап, қорытындысын үйлестіруші
шығарып отырады. Баланың естесақтау қабілетін көтеру мақсатында түзету
жұмысы бірден жүргізілуі керек. Көрсеткіштерді көтеріп, әрбір топтың атын
қайталап көріп алуға уақыт беремін.(1мин.) Тапсырма қайталанып беріледі.
Екінші рет оқушылар дұрыс жазып шықты.
2-тапсырма. Тарауға байланысты 10 сөзді ауызша оқимын. Мысалы,
тотығу-тотықсыздану, реакция, тотығу, тотықсыздану, тотықтырғыш,
тотықсыздандырғыш, тотығу дәрежесі, F2 , Н2 , нол.
30 сек. уақыт беріледі. Қорытындысын өздері шығарады.
9-10 - жоғары, 7-8 - жақсы, 6-5 - орта, 4-3 - ортадан төмен, 2-0 -
төмен.
Есте сақтау қабілетін дамыту мақсатында түзету жұмысы бірден
жүргізіледі.
3-тапсырма. Тақтада жазылған 10 сөзді қатыстырып, шағын әңгіме
құрастыру. Осыдан кейін 10 сөзді қайта жазу тапсырылады.
4-тапсырма.Тотығу дәрежесін анықтау.
5-тапсырма. Әр топ өздерінің атын кез-келген өзге топтың атымсн
салыстырады және байланыстырады.
Арасында сергіту жаттығуын жүргіземіз. Білімді бағалау ұпай санымен
жүзеге асады.
Ізденіс-блок. Ізденіс, әр нәрсені білсем деген құштарлық тоқырауға
ұшыраған сәттен мұғалім саясыз бәйтерекке айналса, оқушысы қураған
жапыраққа айналары сөзсіз. Ізденіс-блогының алдында оқушылармен кітапхана
сағаты өткізіледі. Қаладағыдай емес, ауыл мектептерінде қосымша материалмен
жұмыс істеу аясы тар. Сондықтан кітапханашымен біріге отырып, тарауға
қатысты косымша әдебиеттермен, Химия мектепте журналымен жұмыс істеуге
мүмкіндік жасаймын. Бұл оқушылардың ізденісті толық түсінуінің, өз бетінше
жұмыс істеуге дағдылануының кепілі. Қосымша материалдар іздестірудегі іс-
әрекет ерекшелігін меңгеру бұл ғылыммен алғаш кездескен бала үшін өте
қажет.
Конвергенттік блок. Сабақтың мақсаты: үлгірімі төмен оқушылармен жұмыс
жүргізу, ойлау қабілетін дамыту; ой еркіндігін қалыптастыру, сенімділікке,
төзімділікке тәрбиелеу. Субъект-субъект қарым-қатынас негізінде оқушы
белсенділігін арттыру. Бұл сабақта мұғалім - бағыттаушы. Конвергенттік
ойлау - тапсырманың немесе мәселенің жалғыз ғана дұрыс шешімін айту немесе
табу. Материалды жақсы меңгерген оқушы енді үлгерімі төмен оқушыны өзінің
деңгейіне тартады, өзара көмекке келеді.
Деңгейлік блок. Сабақтың мақсаты: стандартқа сай білімді толық
меңгерту, оқушылардың қабілетіне қарай жұптық іс-әрекетке жұмылдыру, одан
нәтижеге жетуге бағыттау, сабырлылыққа, төзімділікке, талаптылыққа
тәрбиелеу.
Модульдік оқытудың құрылымы. Педагогигалық технология негізіне оқу
циклін қайта жаңғырту идеясы алынған. Оның мазмұнына:
1) оқытудың жалпы мақсатын қою;
2) жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3) оқушылардың білім деңгейін алдын-ала (диагностикалық) бағалау;
4) оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезеңде жедел кері байланыс негізінде
түзету жүргізілуі тиіс);
5) нәтижені бағалау енеді.
Осының арқасында оқу процесі модульдік сипат алып , құрылымы ортақ,
бірақ мазмұны әртүрлі жеке блоктардан жасалады.
Модульдік оқыту технологиясының осы нұсқасын құруда біз толық меңгеру
әдістемесінде (Дж. Блок, Л. Андерсен және басқалар) әрбір оқу бірліктері
ауқымында мұғалімнің қызметі төмендегіше құрылады:
1. Балаларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты берілген тарау (оқу бірлігі) бойынша жалпы оқыту жоспарымен
таныстыру.
3. Оқытуды жүргізу (негізінен мұғалімнің оқу материалын өзі баяндауы
түрінде).
4. Диагностикалық тестіні ағымдағы тексеру.
5. Тексеріс нәтижелерін бағалау және тарау мазмұнын толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
6. Толық меңгере алмаған оқушылармен түзете оқытуды жүргізу.
7. Диагностикалық тест өткізу және оқу бірлігін толық меңгерген оқушыларды
айқындау.
Біздің нұсқамызда бұл әрекеттердің реті біршама басқаша:
1. Баларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты мазмұны жақын тақырыптар тобы (блогы) немесе тарау бойынша
жасалған жалпы үлгімен (модульмен) таныстыру.
3. Мұғалімнің оқу материалын қысқаша баяндауы (белгілер жүйесі – сызбалар,
сұлбалар, кестелер және т.б. негізінде).
4. Өзара сөйлесу негізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру және
әрбір оқушының қызмет нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
5. Жалпы тақырыпқа, тарауға (өсу бағытымен) 4-7 рет қайта оралу негізінде
оқу материалын оқып үйрену.
6. Тұтас тақырып бойынша тестілеу.
7. Тақырып бойынша қалыпты немесе релелік сынақ (немесе диктант, бақылау
жұмысы және т.с.с.) жүргізу.
Қайта жаңғыртылатын оқу циклі ретінде оқу модулі үш құрылымдық
бөлімнен :кіріспеден , сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.
Сызба түрінде көрсетсек, оқу модулі былайша болады:
Кіріспе бөлім
(модульге, тақырыпқа енгізу)
Сөйлесу бөлімі
(оқушылардың танымдық қызметін өзара
сөйлесу негізінде ұйымдастыру)
Қорытынды бөлім
(бақылау)
Әрбір оқу модулінде сағат саны әртүрлі. Бұл оқу бағдарламасы бойынша
тақырыпқа, тақырыптар тобына, тарауға бөлінген сағат санына байланысты.
Неғұрлым тиімдісі 7-12 сағаттан тұратын оқу модулі. Алайда эксперимент
жүргізген мұғалімдерде модульге бөлінген сағат саны 4 сағаттан (Қазақстан
тарихы курсында) 22 сағатқа (Математика бойынша) дейін ауытқиды.
Алдында айтып өткеніміздей, оқу модулінің ерекшелігі – жалпы сағат
санына қарамастан, кіріспе бөлімге сабақтың 1-2 сағаты, қорытынды бөлімге 2-
3 сағаты беріледі. Қалған уақыт (3-тен 17 сағатқа дейінгі оқу уақыты)
сөйлесу бөліміне қалдырылады.
Мысалға, мұғалім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz