Локальды мәліметтер қорлары
Аңдатпа
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: 3- Энерго орталық АҚ-ның кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесін құру.
Дипломдық жұмыс М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік
университеті Ақпараттық технологиялар факультеті Ақпараттық жүйелер
кафедрасының ИП-09-3к тобының студенті Қыпшақбаева Әйгерім жасаған.
Жұмыстың ғылыми жетекшісі аға оқытушы Ельбергенова Ғ.Ж.
Дипломдық жұмыс 2013 жылы қорғалды.
Дипломдық жұмыс бес бөлімнен тұрады : Аналитикалық бөлім, жобалық бөлім,
тіршілік қауіпсіздігі бөлімі, экономикалық бөлім және бизнес жоспарлау
бөлімі. Сонымен қатар, жұмыста мазмұны, кіріспе,қорытынды пайдаланылған
әдебиеттер тізімі және қосымша келтірілген.
Дипломдық жұмыстың құрамындағы: беттер саны-99, кестелер саны-22,
суреттер саны-31, пайдаланылған әдебиеттер саны-40.
Мазмұны
Нормативті сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... . 10
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 12
1 Аналитикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.1 3-Энерго орталық акционерлік қоғамына қысқаша шолу ... ... ... ... ... 15
1.1.1 3-Энергоорталық АҚ- ның мақсаты және құқықтары ... ... ... ... ... . 16
1.2 Ағымдық ақпараттық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
1.2.1 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің жалпы ережелері ... ... . 22
1.2.2 Кадр бөлімінің лауазымдық міндеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
1.2.3 Кадр бөлімінің құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
1.2.4 Кадр бөлімінің жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25
1.3 Ағымдық техникалық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25
1.4 Ағымдық программалық жабдық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
1.4.1 Берілгендерді өңдеу технологиясының әлсіз жақтары және оларды
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2 Жобалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
2.1 Есептер кешенінің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 32
2.2 Ақпараттық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.2.1 MS Access-те кесте құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
2.2.2 Delphi ортасының мәліметтер қорын басқаруға арналған құралдары ... .. 36
2.3 Аппараттық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
2.3.1 Ақпараттық жүйелерді технологиялық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
2.3.2 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық құрылғыларын негіздеу және
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.4 Программа мәтіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 44
2.4.1 Программаға арналған негізгі шарттар және орындау жолдар ... ... ... 44
2.4.2 Мәліметтерді іздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
58
2.4.3 Сұраныс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
3 Еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 62
3.1 Басқару және кәсіптік қауіпсіздік пен денсаулықты бағалау ... ... ... ... .. 62
3.2 Өндіріс бөлмелеріндегі метеорологиялық жағдайлар ... ... ... ... ... ... ... 63
3.3 Жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 64
3.4 Өндірістік бөлмелердегі жарықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
3.5 Өндірістегі шу мен вибрация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 68
3.6 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . . 69
3.7 Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3.8 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 70
3.9 Азаматтық қорғаныс шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 71
3.10 3 Энерго орталық АҚ-ның кадрлар бөлімінің АЖ құру өндіріс
бөлмелеріндегі персоналды эвакуациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.11 3 Энерго орталық АҚ-ның кадрлар бөлімінің АЖ құру өндіріс
бөлмелеріндегі ауа алмастырылуын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
72
72
4 Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
4.1 Еңбекті ұйымдастыру және еңбек ақы мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... 75
4.2 Бағдарламалық қамтаманы құрастырудың өзіндік құнын төмендетуді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
77
4.3 Бағдарламалық қамтаманы құрастырудың экономикалық тиімділігін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 78
5 Бизнес-жоспар бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 80
5.1 Аннотация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 80
5.2 Резюме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . . 80
5.3 Кәсіпорынның сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
5.4 Менеджмент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
5.5 Маркетинг жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 83
5.6 Өнімнің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 86
5.7 Өндірістік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 87
5.8 Ұйымдастырушылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 88
5.9 Қаржылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 89
5.10 Пайда және залалды болжау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 90
5.11 Жобаның тәуекелділігін (сезімталдылығын) талдау ... ... ... ... ... ... ... 91
5.12 Әлеуметтік аспектілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 92
5.13 Қоршаған ортаға ықпалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 92
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 94
Резюме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 96
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 97
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 99
Нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік сілтемелер қолданылды:
СТРК 34.006 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар;
СТРК 34.007 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар. Телекоммуникациялық желілер;
МЕСТ UCO 8790 – 95 - Ақпаратты өңдеу жүйесі. Есептеуіш жүйелердің
конфигурация сұлбасы, шартты белгілері және символдары;
МЕСТ 28195 – 99 Бағдарламалық құралдардың сапа бағасы.
МЕСТ 7.1-2003.
МЕСТ 28195-99 Бағдарламалық құралдардың сапа бағасы.
ҚҮ ОҚМУ 1-005-2012 Сапа менеджменті жүйесі. Құжатталған процедура.
Құжаттарды басқару.
Анықтамалар
Бұл дипломдық жұмыста келесі анықтамалар қолданылды:
Ақпараттық технологиялар – бұл өндірістік үрдістер және бағдарламалы
техникалық құралы, технологиялық шынжырларға біріктірілген, ақпараттық
ресурстарды қолдану үдерістерінің еңбек көлемділігін кеміту мақсатында
ақпаратты бейнелеуді және таратуды, сақтауды, өңдеуді, жинауды
қамтамасыздандыратын және олардың жылдамдығы мен сенімділігін жоғарылататын
әдістердің жиынтығы.
Негіз – деректер қорында сақталатын кез келген табиғаттың объектісі.
Негіздер жайлы деректер қатынаста сақталады.
Басқарушылық ақпарат – материалдық игіліктерді өндіру, тарату және
пайдалану процестеріне қызмет көрсетіп, экономика салаларын басқарудың
ұйымдастырушылық мәселелерін шешуді қамтамасыз ететін ақпарат.
Операциялық жүйе дегеніміз – ақпаратты өңдеу процесін басқаруды және
қолданушы мен ақпараттық құралдар арасында байланыс орнатуды қамтамасыз
ететін бағдарламалар жиынтығы.
Жүйе – бұл қызметі нақты пайдалы нәтиже алуға бағытталған өзара және
сыртқы ортамен байланысқан элементтер жиыны.
Атрибут – негізді сақтайтын қасиет. Кесте құрылымында әрбір атрибутқа ат
беріледі және оған кестенің қандай да бір бағанының тақырыбы сәйкес келеді.
Алгоритм – берілген ағымдық мәліметтерден ізделінді нәтиже алып келетін,
есептеу процесін анықтайтын нақты ережелер.
Қолданбалы бағдарламалық жабдықтау – әртүрлі ақпаратты өңдеуді
автоматтандыру үшін және ғылым мен техникадағы есептеулерді орындау үшін
әртүрлі негіздегі бағдарламалар жиынтығы.
Ақпараттық жүйенiң құрылымы – бұл бағыныңқы жүйенiң функционалды маңызы
мен олардың сыртқы сыртқы ортамен өзара әрекеттесуiн анықтайтын iшкi
кеңiстiктiктi-уақыттық iшкi байланыстар және оның жекелеген бағыныңқы
жүйелерi мен элементтерi арасындағы салыстырмалы тұрақты тәртiп.
Экономикалық ақпараттық жүйе – ақпаратты өңдеу және басқару шешімдерін
қабылдау процесіне қатысатын мамандардың, әдістердің, құралдарлың,
экономикалық объектілердің тіке және кері экономикалық байланыстарының ішкі
және сыртқы ағымдарының жиыны.
Функционалдық жүйе – бұл ақпараттық жүйенiң белгiлi бiр функциялармен
шектелген бөлiмi. Өз кезегiнде әрбiр функционалдық жүйе есептер кешендерi
мен есептерге жiктелуi мүмкiн.
Белгілеулер мен қысқартулар
Бұл дипломдық жұмыста келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылды:
ЖЭО- Жылу энергоорталығы
МБАЖ- Мекеме басқарылуының автоматизациясы жүйесі
АЖ –Ақпараттық жүйе
БЖ – бағдарламалық жабдықтама
ҚР – Қазақстан Республикасы
ОҚО – Оңтүстік Қазақстан облысы
(ОАЖ)-Офисті автоматтау жүйесі
АЖО – автоматтандырылған жұмыс орны
(МЭӨЖ)-Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесі
(СЖ)-Сараптаушы жүйелер
ТПБАЖ-Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі
(МЭӨЖ)-Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесі
(ЭБАЖ)-Экономикалық басқарудағы ақпараттық жүйелер
(ШҚҚЖ)-Шешімді қабылдауды қолдау жүйесі
Кіріспе
Қазіргі біздің қоғамымызда ешқандай жұмыс бабы компьютердің көмегінсіз
атқарылмайды десек те болады. Соңғы жылдары қоғамызда күрделі өзгерістер
бола бастады. Сол өзгерістер қатарына барлық жұмыстардың автоматтандырылған
жағдайларына жатқызсақ болады. Яғни барлық атқарылып жатқан жұмыстар
қазіргі заман талабына сай автоматтандырылып, компьютерлік үлгіде жұмыстар
тез және өңдеу, мәлеметтері қорын құру жолдары қарастырылып жатыр. Озықты
ақпараттық технологияларды ғылым және білім саласында кең ауқымда
пайдалану, өз алдына ақпараттық қорларға қол жеткізу әдістері мен
мүмкіндіктерін дамытуға барынша септігін тигізді. Сондықтан, жоғарғы
жылдамдықты, озықты ақпараттық технологияларды дамыту мен қолданысқа
енгізу мәселелеріне аса назар аудару қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі
таңда дүние жүзінде компьютерлік анықтама-ақпараттық жүйелер кең тараған,
олар арқылы аз уақыт ішінде өзіне қажетті ақпарат алуға болады. Барлық
жүйелер ақпаратты ұзақ сақтау және ақпарат өңдеу функцияларымен тығыз
байланысты. Фактіге негізделген ақпарат факторға айналып, қызметтің әрбір
сферасының тиімділігін анықтайды. Ақпараттық толассыз мәліметтер өсті және
ақпаратты өңдеу жылдамдығына талаптар көбейді, сондықтан қазір көптеген
операцияларды қолмен істеуі мүмкін емес, олар ең перспективалық
компьютерлік технологияларын қолдануын қажет етеді. Әрбір административті
шешім кезектегі жағдайы және оның өзгеруінің мүмкіндік перспективалары ашық
және дәл бағалауды қажет етеді. Әрбір ақпараттық жүйенің негізіне
мәліметтер базасы жатады, ол компьютерлік өңдеуге арналған мәліметтердің
жиынтығы болып табылады. Осылардың мысалдары ретінде көптеген мемлекеттік
және жекеменшік фирмалар мен өндірістер, сонымен қатар оқу орындарының
барлығы және тағы да басқа көптеген жұмыс орындарын алсақ болады. Осындай
мәліметтерді өңдеуді жабдықтайтын программа мәліметтердің қорын басқару
жүйесі деп аталады (МҚБЖ).
XXI ғасыр ақпараттандырылған кезең болғандықтан компьютерлік
технологиялардың және интернеттің дамуы экономика мен әлеуметтік салаларға
көптеген жаңа мүмкіндіктер тудырып отыр.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Кез-келген авотматтандырылған
жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық-
программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда желілік
технологиялардың және мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып табылады.
Жалпы Жүйе көптеген жергілікті және глобальды есептеу желілерінің комплексі
түрінде анықталады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес
әлеміндегі жетекші орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Бұл жүйе ұйымның бірыңғай мәліметтер
қорының көп пайдаланушылық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар,
қызметкерлер арасындағы міндеттерді үлестіруді рұқсат ететін бірнеше
пайдаланушылардың бір мезгілде ақпарат жұмысының мүмкіндігін береді.
Мысалы, жаңа қызметкерлерді тіркеу, ақпарат модификациясы, іздеу, есеп
беруді ұйымдастыру және т.б.
Дипломдық жұмыстың тәжірбиелік мәні. Көп пайдаланушы режиммен жұмыс
істеу барысында ақпаратты алу құқығы тағайындалады. Мысалы, тек кадрлар
бөлімінің бастығы ғана завод цехтарының анықтамаларын редакциялай алады.
“Кадрлар бөлімі” программасы жеткілікті түрде абстрактілі кәсіпорынның
кадрлар бөлімі қызметкерлерінің жұмысын жеңілдетуге бағытталған. Біршама
ескішілдікке негізделген, сонымен бірге ең үлкен жауапкершілікті талап
ететін процестер болып төмендегілер табылады:
Жұмысшының жеке тіркеу карточкасына метрикасын енгізу;
Кадрлар бөлімі архивын жүргізу;
Жұмысшылардың жеке мағлұматтары жайлы түрлі есептер дайындау
(стаж,жалақы).
Ол үшін алдымен жұмысшының жеке карточкасы жүргізіледі. Оған
жұмысшы жайлы барлық керек мәліметтер енгізіледі. Ары қарай енгізілген
ақпаратпен жұмыс жүреді (түзету, іздеу, жою). Архив негізінен жұмыстан
шығарылған қызметкерлердің жеке карточкаларынан тұрады. Себебі, заң бойынша
жұмыстан шығарылғаннан кейін қызметкер жайлы жеке мәліметтер кем дегенде 3
жылдай сақталуы қажет.
Қосымша мәліметтер қорының сөздігі ақпаратпен толтырылып отырады.
Берілген контексте сөздік қандай да бір біртипті ақпараттың анықтамасы
болып табылады. Мысалы, институттар справочнигі, райондар мен көшелер
справочнигі. Жаңа ақпарат енгізу кезінде пайдаланушы анықтамалардан
кез-келген мәліметтерді таңдап ала алады немесе оны жаңа мәліметтермен
толтыра алады.
Кадрлар бөлімі архивына тура немесе жанама түрде қосымша операциялар
қатары жүгінеді (бухгалтерия, материалдық бөлім, есеп және өнімді өңдеу).
Еңбек шартын жеңілдету негізінен берілген мәліметтер, программаның
көмегімен ұжымның архивті жүргізу процесін автоматтандыруының арқасында
жүреді. Іс жүзінде, жеке карточкалар және архивпен жұмыс- мәліметтер
қорымен жұмыс істеудің нақты әрі ыңғайлы процесіне айналады. Бұл жұмысты
едәуір жеңілдетіп, қателерді болдырмайды.
Шешілетін ғылыми мәселенің заманауи жағдайын бағалау. Бұл жұмыста
қазіргі заманға сай кеңсенің шартын қанағаттандыратын нақты бағдарламалық
және апқараттық есептерді шешуге және коммерциялық компанияның жүйесін
басқаруға арналған бағдарламалық қамтама көрсетілген.
Жаңа технологияға деген сұраныс жоғары болғандықтан, сондай-ақ олардың
құны да жоғары болғандықтан, көптеген компьютерлік техника шығарушы және
бағдарламалық қамсыздандыру компаниялары өздерінің ұсыныстарымен шығып
отырады. Әрбір мекеменің автоматтандыру бөлімінің алдында осы мәселені
шешу, яғни көптеген бағдарламалардың ішінен өздерін қанағаттандыратынын
таңдау проблемасы тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты –3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің
бағдарламалық жабдықты кадрлар бөлімінің жұмысын автоматтандыру үшін
ақпараттық жүйе құру. Сондықтан, дипломдық жұмыстың басым бөлігі
бағдарламалық жабдықтар және олардың құны туралы мәліметтерді қамтиды.
Дипломдық жұмысты жазудағы міндеті- 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар
бөлімінің жұмысын жеңілдету мақсатында заманымызға сай ақпараттық жүйесін
жасау болып табылады.
Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан,
кадрлар бөлімі өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен
дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар
олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, дипломдық жұмыста кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесі құрылды.
Зерттеу нысаны- 3-Энерго орталық АҚ-ы.
Теориялық және әдістемелік негізі. Бұл жүйе ұйымның бірыңғай мәліметтер
қорының көп пайдаланушылық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар,
қызметкерлер арасындағы міндеттерді үлестіруді рұқсат ететін бірнеше
пайдаланушылардың бір мезгілде ақпарат жұмысының мүмкіндігін береді.
Дипломдық жұмысты жазудағы тәжірибелік базасы. 3-Энерго орталықАҚ-ның
кадрлар бөлімінің ақпараттық жүйесін құру.
Бағдарлама Delphi 7.0 бағдарламалау ортасында құрылған. Бұл бағдарлама
тек бір ғана коммерциялық фирмаға ғана емес, кез-келген үлкен
кәсіпорындарда да қолдануға болады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс мынадай бөлiмдерден
тұрады: кіріспе, аналитикалық бөлім, жобалық бөлім, тіршілік қауіпсіздігі
бөлімі, экономикалық бөлім, бизнес жоспарлау бөлімі, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер және қосымша.
Аналитикалық бөлімде зерттеу нысаны ретінде алынған 3-Энергоорталық
акционерлік қоғамына сипаттама беріліп, қолданыстағы ақпараттық жүйелерге
шолу және талдау жасалады және ақпараттық жүйені жасауға негіздеме
жасалады, бағдарламаға қойылатын талаптар анықталады.
Жобалық бөлімде мәліметтер қоры құрылып, мәліметтер қорын программалық
жабдықтау қамтылған.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде дербес компьютермен жұмыс істеудегі
еңбекті қорғау мәселелері қарастырылады.
Экономика бөлімінде жасалынып жатқан дипломдық жобаның экономикалық
тиімділігінің негіздемесі жасалады.
Бизнес жоспарлау бөлімінде нарықтық экономика шарттарында жобаланып
жатқан ақпараттық жүйе қызметтерінің іс-жүзіндегі қажеттілігі негізделеді.
Жоба қорытындысында негізгі тұжырымдар мен нәтижелер айтылады және
бағдарламаның ерекшеліктері келтіріледі.
Қосымшаларда бағдарлама листингісі мен формалары ұсынылады.
1 Аналитикалық бөлім
1.1 3-Энерго орталық акционерлік қоғамына қысқаша шолу
3-Энергоорталық АҚ–ірі өндірістік кәсіпорын, ол жылу энергоорталығынан
ЖЭО-3, екі құбырлы санамдағы ұзындығы 234,4 шақырымды құрайтын жылу
желілерінен (магистралды, тарататын, орам ішілік), 5 қазандықтан, 9 сорғы
станцияларынан тұрады.
Шымкенттің 3-ЖЭО САОТЭП (Ташкент қ.) иниститутының ортаазиялық
бөлімшесінің жобасы бойынша Шымкент 3-ЖЭО (жылу энергоорталығы) Шымкент
Шина зауыты мен Шымкент мұнай өңдеу зауытын жылумен қамтамасыз ету үшін
және Оңтүстік Қазақстан энергожүйесінің құрамында қосымша электрэнергиясын
өндіру үшін салынған.
Алғаш рет 3-ЖЭО 1981 жылы іске қосылды. Шымкент Шина зауыты жұмысын
тоқтатқаннан соң және Шымкент мұнай өңдеу зауыты өзінің жеке жылумен
жабдықтау көздеріне ауысқаннан соң, Шымкент қаласы 1998 жылы іске қосылған
3-ЖЭО - қала магистралды жылу желілері және 2008 жылы пайдалануға
берілген 3-ЖЭО – қаланың оңтүстік бөлігіжылу магистралы бойынша 3-
Энергоорталық АҚ-ы жылу көзінен жылумен және ыстық сумен қамтамасыз
етіледі.
3–Энергоорталық АҚ-мы 2000 жылдың сәуір айында Шымкенттік 3 – ЖЕБ
ашық акционерлік қоғамының таралып, нәтижесінде одан жаңа ашық акционерлік
қоғам бөлініп, және бөлу теңгеріміне сәйкес түлік бөлігі тапсырылып,
сонымен қатар, Теплотранс КГП 3 – Энергоорталық АҚ-ның негізгі және
материалдық қорларды тапсыру негізінде құрылды.
3 – Энергоорталық АҚ Шымкент қаласының тұрғындарына, басқа ұйымдарға
өнеркәсіптік кәсіпорындарға электр энергия және жылу қуатын өндіру және
өткізу қажеттерін атқарады 3 – Энергоорталық АҚ-мы доңғалақ мұнай өндіру
зауыттарының жән басқа да өнеркәсіптік кәсіпорынның жылу және электр
жүктемелерін және Шымкент қаласының жылу және электр жүктемелерін өтейді.
3 – Энергоорталық АҚ-ның қаржылық есебі әрекеттегі нормативтік
актілер және стандарттарға сәйкес жасалынады.
Жылу электр орталығы (ЖЭО) – тұтынушыларға бір мезгілде электр энергиясы
мен жылуды бу және ыстық су түрінде бірге өндіріп беретін бу (газ)
турбиналы электр стансасы. ЖЭО беретін жылу қызған бу немесе ыстық су
түрінде таратылады. Энергетикалық бу қазандарында (жану камераларында)
өндірілген тиісті параметрлі бу (газ) турбинаны және онымен бір білікте
орнатылған электр генераторын айналдырады. Турбиналарда жұмыс істеп шыққан
будың қалдық қызуының едәуір бөлігі кәсіпорындардың технолологиялық
процестерін бумен жабдықтауға және ыстық сумен үйлерді жылыту жүйелеріне
жұмсалады (Жылумен қамтамасыз ету). Қазандық және турбиналық жабдықтары
құрамына қарай ЖЭО-лар бу турбиналы (бу-күш қондырғылы) ЖЭО, газ турбиналы
(газ турбиналы қондырғылы) ЖЭО, бу-газ турбиналы (бу-газ турбиналы
қондырғылы) ЖЭО және атомдық ЖЭО болып ажыратылады. Соңғы уақытқа дейін
Қазақстанда бу-күш қондырғылары кең таралған. Бу турбиналы ЖЭО-лар
агрегаттарының бірлік және жалпы қуаты бойынша төменгі қуатты (25 МВт-қа
дейін), орташа қуатты (50 – 100 МВт), жоғары қуатты (200 МВт-тан артық), ал
турбинаға келіп түсетін будың бастапқы параметрлеріне қарай төмен қысымды
(4 МПа-ға дейін), орташа қысымды (13 МПа-ға дейін) және аса жоғары қысымды
(25,5 МПа-ға дейін) болып бөлінеді. Қазіргі кезеңде бу-газ турбиналы
қондырғылар тиімді болып отыр. Бұларда газ турбинасында жұмыс істеп шыққан
ыстық газ қайта өңдеуші арнаулы қазанға беріледі де, ондағы су бу
турбинасын жұмыс істетуге жеткілікті параметрлі буға айналдырылады (қажет
болса, қазанда қосымша от жағылады), әрі қарай цикл бу-күш
қондырғыларындағыдай жүреді. ЖЭО-ларда электр және жылу энергиясын бірге
өндіру жағылатын отынды тиімді пайдалануға (отынды үнемдеу 30%-ке дейін
жетеді), электр станцияларының пайдалы әсер коэф-тін жоғарылатуға және
электр энергиясының өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның ірі өндіріс орындары мен елді мекендерінің көпшілігі ЖЭО
жылуымен қамтамасыз етіледі. Олардың ішіндегі ірілері Алматы ЖЭО (қуаты 510
МВт), Атырау ЖЭО (215 МВт), ғ2 Астана ЖЭО (240 МВт), ғ2 Қарағанды ЖЭО (435
МВт), ғ3 Қарағанды ЖЭО (440 МВт), Маңғыстау энергокомбинатының ЖЭО (87
МВт), ғ1 Павлодар (350 МВт), ғ3 ЖЭО (440 МВт) ЖЭО, Петропавл ЖЭО (380 МВт),
Өскемен ЖЭО (241,5 МВт). Қазақстандағы ЖЭО-лар сағатына шамамен 45000 т-дан
көп бу өндіре алады, олардың жалпы қуаты 5694 МВт-қа жетіп отыр [1] .
1.1.1 3-Энергоорталық АҚ- ның мақсаты және құқықтары
3-Энергоорталық АҚ 1998 жылдан бері қаланы жылумен және ыстық сумен
қамтамасыз етіп келеді. Акционерлік қоғам 2007 жылы – 4094 млн. теңгеге,
2008 жылы – 150,2 млн. теңгеге, 2009 жылы – 206,2 млн. теңгеге, 2010 жылы –
338 млн. теңгеге, 2011 жылы – 535,6 млн.теңгеге инвестициялық сипаттағы
жұмыстарды атқарды.
Жабдықтарды модернизациялау және қайта жабдықтау – станция жұмысының
сенімділігін және тиімділігін арттыруға, техникалық-экономикалық
көрсеткіштердің жақсаруына алып келеді.
Атап айтқанда, электр қуатын өндіруді 2011 жылы 2007 жылдың деңгейімен
салыстырғанда 62%: 536,4 млн. квтс 870 млн.квт өсірді.
Электр қуатын сатуды 2011 жылы 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 72%
және 429,8 млн. квтс қарағанда 739,3 млн. квтс көбейді.
Жылуқуатын сату 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 37 пайызға өсті
және 2011 жылы 550,4 мың Гкал болды.
Электр қуаты бойынша отын шығынының үлесі 2007 жылмен салыстырғанда 17
пайыз, жылу қуаты бойынша 8 пайыз төмендеді.
Республика бойынша 2010 жылы нормативтік ысыраптарды төмендетуден
алынған үнем 3,2 млрд. теңгені құрады. Ал, нормативтен тыс ысыраптарды
жоюдан алынған үнем 1,5 млрд. теңгені құрады.
Мақсат — халықты үнемшілдікке шақыру. Сараланған тарифтің заңды
тұлғаларға қатысы жоқ. Олар қуаттың киловатына 6 теңге 74 тиын төлейді. Ал,
әр тұрғын үшін электр қуатының айлық мөлшері — 70 кВт болып белгіленді.
Электр пешін пайдаланатындар үшін бұл көрсеткіш 20 киловаттқа жоғары.
Мөлшерленген көлемнен аса пайдаланғандар әр артық киловатқа 8 теңге 8 тиын
төлейтін болады. Бұл белгіленген ақыдан жиырма процентке жоғары. Ал,
үнемдегендерге керісінше, ынталандыру ретінде 15 тиынға кем есептелініп, 6
теңге 59 тиынға түседі. Мамандардың сөзіне қарағанда, тәжірибе іске тұрақты
енгізілмес бұрын жан-жақты зерттелді. Энергоорталықтың мәліметіне
қарағанда, қызылжарлық әр тұрғын айына орта есеппен 51 киловатт қуат
пайдаланады, ал аудандарда ол 34 киловатқа жетеқабыл .
1.2 Ағымдық ақпараттық қамсыздандыру
3-Энергоорталық АҚ-ның инвестициялық бағдарламасы 2012 жылы,
станцияның қуатын 210 мвт-ға дейін көтеріп, аймақтағы электр қуаты
тапшылығы бойынша мәселені жартылай шешетін қосымша қуат көзін іске қосуды
немесе қуаттылығы 50 мвт ТФП 6Э-2УЗ генераторымен Т-4050-1,5 турбинасын
іске қосуды көздейді. Турбинаны іске асыруға барлығы 4,5 млрд. теңге
кетеді. Бағдарламаны қаржыландыру көздері ретінде өз қаржылары мен шеттен
тартылатын қаржылар алынған. Оларды игеру мерзімі 3 жыл.
Энергияны үнемдеу шеңберінде тарифтік саясаттың бір аспекті нормативтік
ысыраптарды төмендету және нормативтен тыс ысыраптарды жою болып табылады.
Мәліметтер қоры мен қосымшалардың өзара орналасуларына байланысты келесі
мәліметтер қорларын бөліп көрсетуге болады:
Локальды мәліметтер қорлары;
Жойылған мәліметтер қорлары.
Локальды мәліметтер қорларымен операциялар жасау үшін локальды
қосымшалар, ал жойылған мәліметтер қорларымен операциялар жасау үшін клиент
– серверлік қосымшалар дайындалады .
Мәліметтер қорының орналасуы көптеген жағдайда осы қорда бар
мәліметтерді өңдейтін қосымшалардың дайындалуына әсер етеді. Осылайша,
келесі қосымшалар түрлерін бөліп көрсетуге болады:
Локальды мәліметтер қорын пайдаланатын қосымшаларды бір деңгейлі (бір
буынды) қосымшалар деп атайды. Себебі, қосымша мен мәліметтер қоры біртұтас
файлдық жүйені құрайды;
Жойылған мәліметтер қорын пайдаланатын қосымшаларды екі деңгейлі (екі
буынды) және көп деңгейлі (көп буынды) қосымшалар деп бөледі. Екі деңгейлі
қосымшаларда клиенттік және серверлік бөлшектер бар;
Көп деңгейлі (әдетте үш деңгейлі) қосымшалар клиенттік және серверлік
бөлшектер мен қоса қосымша бөлшектерге ие. Мысалға үш деңгейлі қосымшаларда
клиенттік бөлшек, қосымшалар сервері мен мәліметтер қорының сервері бар.
Бір және екі деңгейлі Delphi қосымшалары келесі механизмдерді қолдана
отырып локальды және жойылған мәліметтер қорына қол жеткізе алады.
BDE (Borland Database Engine – Borland фирмасының мәліметтер қорының
процессоры) мәліметтер қорымен әрекеттесу үшін AP1 дамыған интерфейсін
ұсынады.
ADO (Active X Date Objects – Active X мәліметтерінің объектілері) OLE DB
(Objects Linking and Embedding DateBase – мәліметтер қорының объектілерін
байланыстыру мен ендіру) көмегімен ақпаратқа қол жеткізуді жүзеге асырады;
dbExpress драйверлер жинағы көмегімен мәліметтер қорындағы ақпараттарға
тез қол жеткізуді қамтамасыз етеді;
Interbase тікелей Interbase мәліметтер қорына қол жеткізуді іске
асырады.
Мәліметтер қорындағы ақпараттарға қол жеткізу технологиясының вариантын
таңдау өңделген қосымшаны жан – жаққа тарату дайындығының ыңғайлығын ескере
отырып, сондай – ақ жады ресурстарының қосымша шығындарын ескере отырып
анықталады. Мысалы BDE үшін инсталляция дискдегі сыртқы жадының шамамен 15
Мб – тын және мәліметтер қорында пайдаланатын псевдонимдерді қалпына
келтіруін талап етеді [2].
Үш деңгейлі Delphi 7 қосымшаларын DataSnap механизмі көмегімен
құрастыруға болады. Мәліметтер қорының үш деңгейлі қосымшаларын құрастыру
кезінде пайдаланатын компоненттер DataSnap пен DataAccess беттерінде
орналасқан [3].
Бу және су жылыту қазандықтарын орнату және қауіпсіз пайдалану жөніндегі
өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары.
Талаптың мақсаты мен қолданылу саласы
1. Бу және су жылыту қазандықтарын орнату және қауіпсіз пайдалану
жөніндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талабы (бұдан әрі-Талаптар) бу
қазандықтарын, автономды бу жылытқыштар мен жұмыс қысымы 0,07 МПа (0,7
ксгсм2) астам экономайзерлерді, су температурасы 115ºС жоғары су жылыту
қазандықтары мен автономды экономайзерлерді жобалауға, конструкциялауға
материалдарға, дайындауға, монтаждауға, баптауға, жөндеуге және пайдалануға
қойылатын талаптарды белгілейді.
2. Талаптар:
1) бу қазандықтарына, оның ішінде бойлер қазандықтарына, автономды бу
жылытқыштар мен экономайзерлерге;
2) су жылыту және бу-су жылыту қазандықтарына;
3) энерго технологиялық қазандықтарына: бу және су-бу, оның ішінде сода
регенерациялық қазандықтарына (бұдан әрі-СРҚ);
4) пайдаға асырушы қазандықтарға (бу және су жылыту);
5) жылжымалы және тасымал қондырғылар мен энерго пойыздардың
қазандықтарына;
6) жоғары температуралы органикалық жылу тасығыштармен (бұдан әрі-ЖТЖ);
7) қазандық шегінде бу және ыстық су қазандықтарына қолданылады.
3. Талаптар:
1) теңіз және өзен кемелерінде және өзге де жүзу құралдарында және су
астында қолданылатын объектілерде орнатылатын қазандықтарға, автономды бу
жылытқыштар мен экономайзерлерге;
2) паровоздардың қазандықтары мен бу жылытқыштарына және теміржол
жылжымалы құрамы вагондарының жылу беру қазандықтарына;
3) электрлік жылытқышы бар қазандықтарға;
4) м3 (л) көлемге жұмыс қысымы МПа (кгссм2) 0,02 (200) аспайтын бу
және су кеңістігі 0,01 м3 (10 л) және одан кем көлемдегі қазандықтарына;
5) атом электр станцияларының жылу энергетикалық жабдығына;
6)мұнай өндіру және мұнай химия өнеркәсібі ұйымдарының құбыр пештерінің
бу жылытқыштарына қолданылмайды.
Құрылым
4.Қазандық пен оның негізгі бөлшектерінің құрылымы қазандықтың
(элементтің) қауіпсіз жұмыс істейтін есептік ресурсы ішінде есептік
өлшемдерде сенімді, ұзақ, қауіпсіз пайдалануды, металды техникалық
куәландыру, тазалау, жуу, жөндеу және пайдалануды бақылау мүмкіндігін
қамтамасыз етеді.
5. Қазандықтардың үстін тексеруге, сондай-ақ дефектоскопиялық бақылау
жүргізуге кедергі келтіретін олардың барабандарының бу және су
бөліктеріндегі ішкі құрылғылар алмалы-салмалы болады.
6.Барабанда ішкі құрылғыларды бекіту үшін дәнекерленген элементтерді
орналастыруға болады. Дайындаушы құрылымдық құжаттамада осы құрылғыларды
алу және орнату тәртібін көрсетеді.
7.Қазандықтың, бу жылытқыш пен экономайзердің құрылымы мен гидравликалық
сызбасы қысыммен жұмыс істейтін элементтердің қабырғаларын салқындатуды
қамтамасыз етеді.
8.Қазандықтың, бу жылытқыш пен экономайзердің элементтері қабырғаларының
температурасы төзімділігіне қабылданған есептердің шамасынан аспайды.
9.Жұмыс ортасын экономайзерден бөлетін құбырлардың газ өткізгіштерінде
орналасқан конфигурациясы оларда бу қапшықтары мен тығындарының түзілу
мүмкіндігін болдырмайды.
10.Қазандықтың құрылымы қыздыру және қалыпты жұмыс режимі кезінде оның
элементтерін бірдей қыздыру мүмкіндігін, қазандықтың жекелеген элементтерін
жылумен еркін түрде кеңейту мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
11.Тиісті нүктелерде жылумен кеңейту кезінде қазандық элементтерін
орналастыруды бақылау үшін орналастыру көрсеткіштері (қадабелгілер)
орнатылады. Қадабелгілерді орнату орындары қазандықтың жобасында
көрсетіледі.
12.Төзімділікке арналған есепте жылумен еркін түрде кеңейтуді қамтамасыз
ету мүмкін болмаған кезде тиісті қосымша кернеу ескеріледі. Мұндай жағдайда
қадабелгілерді орнату қажет емес.
13. Қазандықтың табиғи циркуляциясына қосылған бойлер (барабаннан тыс
орналасқан) оны қазандықпен қосатын және бойлерде гидравликалық соққының
өтеміне есептелген жылумен еркін түрде кеңейту мүмкіндігіне жол беретін
аспаларға (тіректерге) бекітіледі.
14. Қызмет көрсетуші персоналдың тікелей жанасуы мүмкін, қабаттарының
температурасы жоғары қазандықтар мен құбыр өткізгіштердің элементтерінің
учаскелері МСТ 25365 сәйкес қоршаған орта температурасы 25ºС аспаған кезде
45ºС аспайтын сыртқы температураны қамтамасыз ететін жылу оқшаулағышпен
жабылады.
15. Қазандық құрылымы қазандықты сумен толтыру кезінде әуе тығындары
түзілуі ықтимал қысыммен жұмыс істейтін барлық элементтерден ауаны жоюды
қамтамасыз етеді.
16. Нәрлі суды жіберу, қазандыққа химикаттарды беру құрылғысын орнату
және рециркуляция құбырларын қосу, барабандағы нәрлі суды бөлу қазандық
элементтерінің қабырғаларын жергілікті салқындатпайды, сондықтан қорғағыш
құрылғылар қарастырылады.
17.Егер қазандық құрылымы есептермен төзімділігіне негізделсе, онда
қорғағыш құрылғыларды орнатпауға болады.
18.Газ өткізгіш құрылғысы жарылу қаупі бар газдардың жиналу мүмкіндігін
болдырмайды, газ өткізгіштерінің жану өнімдерінің қабаттарынан тазалау үшін
жағдайды қамтамасыз етеді.
19.Мембраналық қабырғалары бар тығыз газды қазандықтардың құрылымы оттық
пен газ өткізгіштерде қысқа мерзімді қысым арттыру мүмкіндігін, сондай-ақ
құрылымдық құжаттамаға сәйкес сиретуді ескереді.
Су деңгейінің күйі.
20.Газ құбыры (ыстық құбыр) қазандықтарындағы судың төменгі шекті
деңгейі қазандықтың қызу қабатының жоғарғы нүктесінен кемінде 100 мм
жоғары.
21. Егер есептермен немесе сынақтармен төменгі деңгейге жақын қыздыру
қабатының қабырғалары жақсылап салқындатылғаны расталса, осы шаманы
азайтуға болады.
22. Су өткізу қазандықтары барабандарындағы судың төменгі шекті деңгейі
түсіретін құбырларға суды жақсылап бұрған жағдайда белгіленеді.
23. Бу қазандықтарындағы судың жоғарғы шекті деңгейін бу жылытқышқа
немесе бу өткізгішке судың түсуіне жол бермеген жағдайда қазандық жобасының
әзірлеушісі белгілейді.
Өту жолдары, аспалар, қақпақтар мен оттық есіктері
24. Барабандар мен коллекторлар үшін мынадай талаптарға сәйкес келетін
өту жолдары мен аспалар қолданылады:
1)барабандарда дөңгелек, эллипсті немесе сүйір пішінді өту жолдары
қарастырылады: дөңгелек өту жолының диаметрі кемінде 400 мм, ал эллипсті
немесе сүйір өту жолының шүлдіктерінің өлшемі кемінде 300 х 400 мм болуы
қажет;
2) салмағы 30 кг астам өту жолының қақпағы ашып жабуды жеңілдету үшін
құралмен жарақталады;
3) ішкі диаметрі 150 мм астам коллекторларда ішкі қабатты тексеру және
тазалау үшін ең кішкентай өлшемі кемінде 80 мм болатын эллипсті немесе
дөңгелек пішінді тесіктер (аспалар) қарастырылады; көрсетілген аспалардың
орнына тексеру (тазалау) кезінде кесіп алынатын, дәнекерленетін тұғырмен
бекітілетін, қимасы дөңгелек дәнекерленген штуцерлерді қолдануға болады.
Штуцерлердің саны мен орналасу орны жобаны әзірлеу кезінде анықталады. Егер
коллекторларға сыртқы диаметрі кемінде 50 мм, коллектордың ішін тексеру
үшін оларды кескеннен кейін өте алатындай етіп орналасқан құбырлар қосылған
болса, аспалар мен штуцерлерді қарастырмауға болады;
4) осы жұмысты орындау жөніндегі нақты нұсқаулар дайындаушының
құрылымдық құжаттамасында қамтылады.
25.Оттық пен газ өткізгіш қабырғаларында қыздыру, айналдыра қалау
қабаттарының жануын және жай-күйін, барабандар мен коллекторлардың
қыздырылатын бөліктерінің оқшаулануын бақылау мүмкіндігін қамтамасыз ететін
өту жолдары мен байқау орындары қарастырылады.
26. Тік бұрышты өту жолдары кемінде 400 х 450 мм, дөңгелек-диаметрі
кемінде 450 мм өлшемімен қарастырылады және қазандық элементтерінің
қабаттарын тексеру үшін оның ішіне өту мүмкіндігін қамтамасыз етеді (ыстық
құбыр мен газ құбыры қазандықтарынан басқа).
27.Өту жолдары ретінде өлшемдері 24-т көрсетілгеннен кем болмаған
жағдайда оттық есіктері мен амбразураларды қолдануға болады.
28. Өту жолдары мен аспаларының және байқау орындарының есіктері мен
төбелері мықты, төзімді болады және өздігінен ашылуға жол бермейді.
29.Оттықта, газ өткізгіштерде артық қысымы бар қазандықтарда аспалар
оларды ашқан кезде сыртқа газдың шығуын болдырмайтын құрылғылармен
жарақталады.
Оттықтар мен газ өткізгіштердің сақтандыру құрылғылары.
30.Шымтезекті, үгінділерді, жоңқаларды және өзге де ұсақ өндірістік
қалдықтарды жағуға арналған отынды камералық жағатын (тозаң түріндегі, газ
тәріздес, сұйық) немесе шахталық отыны бар қазандықтар жарылғыш сақтандыру
құрылғыларымен жарақталады. Бұл құрылғылар оттықтың, қазандықтың соңғы газ
өткізгішінің, экономайзердің және күл ұстағыштардың қабырғаларына
орнатылады. Жарылғыш сақтандыру құрылғылары адамдардың жарақат алуын
болдырмайтындай етіп орналастырылады.
31.Жарылғыш сақтандыру құрылғыларының құрылымы, саны, орналасуы және өту
қимасының өлшемі қазандықтың жобасында анықталады.
32.Жарылғыш сақтандыру құрылғыларын егер есеппен негізделген болса,
қазандықтардың оттықтары мен газ өткізгіштерінде орнатпауға болады. Есеп
жүргізу туралы жазба қазандықтың паспортында жазылады.
33.Жылуды пайдаға асырушы қазандыққа өткізетін технологиялық желіде
қазандықты негізгі технологиялық желіден ажырататын, оны аталған пайдаға
асырушы қазандықсыз пайдалануға мүмкіндік беретін құрылғы қарастырылады.
34.Егер технологиялық желіні пайдалану режимі қазандықты тоқтатуға және
қазандықты техникалық куәландыру мен жөндеу бойынша талаптарды орындауға
мүмкіндік беретін болса, осы ажыратқыш құрылғыны орнатпауға болады .
1.2.1 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің жалпы ережелері
Кадр бөлімінің бастығы басшылар санатына жатады, бас директорының
бұйрығымен жұмысқа қабылданады және босатылады. Кадр бөлімінің бастығы
лауазымына жоғары кәсіби білімі және инженерлік–техникалық және басшылық
лауазымдарда кадрларды басқаруды ұйымдастыру бойынша кемінде 5 жыл жұмыс
стажы бар тұлға тағайындалады. Кадр бөлімінің бастығы бас директорына
бағынады.
Кадр бөлімінің бастығы өз қызметінің ерекшелігі бойынша:
– қызметкерлерді басқару жөніндегі заңнамалық және нормативтік құқықтық
актілерді, әдістемелік материалдарды;
– еңбек заңнамасын;
– кәсіпорынның құрылымын және штатын, оның саласын, ерекшелігін және даму
перспективасын;
– кәсіпорынның кадр саясатын және стратегиясын;
– болжамдар жасау, кадрға болашақтағы және ағымдағы қажеттілікті айқындау
тәртібін;
– кәсіпорынды кадрлармен қамтамасыз ету көздерін білуі;
– еңбек нарығының жай-күйін;
– қызметкерлерді бағалау жүйесін және әдістерін;
– кадрлардың кәсіби-біліктілік құрылымын талдау әдістерін;
– кадрларға және олардың қозғалысына байланысты құжаттаманы ресімдеу,
жүргізу және сақтау тәртібін;
– кәсіпорынның қызметкерлері туралы деректер базасын қалыптастыру және
жүргізу тәртібін;
– табельдік есеп жүргізуді ұйымдастыруды;
– кадрлар қозғалысының есебін жүргізу әдістерін, белгіленген есептілікті
жасау тәртібін;
– қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды кадр қызметінің жұмысында
пайдалану мүмкіндігін;
– қызметкерлермен жұмыс істеудің алдыңғы қатардағы отандық және шетелдік
тәжірибесін;
– еңбек социологиясының, психологиясының және ұйымдастыру негіздерін;
– профессиография негіздерін;
– кәсіби бағыт беру жұмыстарының негіздерін;
– экономика, өндірісті ұйымдастыру және басқару негіздерін;
– есептеу техникасы, коммуникациялар және байланыс құралдарын;
– еңбек қорғау ережелерін және нормаларын білуі тиіс.
1.2.2 Кадр бөлімінің лауазымдық міндеттер
1.Кәсіпорын қызметінің сыртқы және ішкі жағдайларымен өзгеріп отыратын
оның мақсатына, стратегиясына және саласына сәйкес талап етілетін кәсіптің,
мамандықтың және біліктіліктің жұмысшы және қызметші кадрлармен кәсіпорынды
жиынтықтау, кадрлардың сандық және сапалық құрамы, олардың дамуы және
қозғалысы туралы деректер базасын қалыптастыру және жүргізу бойынша жұмысты
басқарады.
2.Болжамдарды әзірлеуді, кадрларға ағымдағы және перспективадағы
қажеттілікті және оны еңбек нарығын зерттеу негізінде қанағаттандыру
көздерін айқындауды, оқу орындарымен және жұмыспен қамту қызметтерімен
тікелей байланыстарды, ұқсас саладағы кәсіпорындармен байланысты, кәсіпорын
ішінде қызметкерлерді бос жұмыс орындары туралы хабардар етуді, бұқаралық
ақпарат құралдарына қызметкерлер жалдау туралы хабарландырулар жариялау
үшін пайдалануды ұйымдастырады.
3.Кәсіпорынның кадр саясатын және кадр стратегиясын әзірлеуге қатысады.
4.Кадрларды олардың біліктілігін, жеке және іскерлік сапасын бағалау
негізінде таңдау, іріктеу және орналастыру жөніндегі жұмысты жүзеге
асырады, кәсіпорынның бөлімшелерінде қызметкерлерді дұрыс пайдалануды
бақылайды.
5.Жас мамандарды және жас жұмысшыларды оқу орнында алған кәсібіне және
мамандығына сәйкес қабылдауды, орналастыруды және орналастырып қоюды
қамтамасыз етеді, бөлімшелер басшыларымен бірлесіп олардың тағылымдамадан
өтуін және өндірістік қызметке бейімдеу бойынша жұмысты ұйымдастырады.
6. Іскерлік мансапты жоспарлау, кандидаттарды жеке жоспарлары бойынша
ұсынуға даярлау, басшылар мен мамандардың ротациялық қозғалысы, арнайы
курстарда оқыту, тиісті лауазымдарда тағылымдамадан өту сияқты ұйымдастыру
нысандары негізінде ұсыну үшін резерв құру бойынша жоспарлы жұмысты жүзеге
асырады.
7. Кәсіпорын қызметкерлерін аттестациядан өткізуді, оның әдістемелік
және ақпараттық қамтамасыз етілуін ұйымдастырады, аттестацияның нәтижесін
талдауға, аттестациялық комиссияның шешімдерін жүзеге асыру жөніндегі іс-
шараларды әзірлеуге қатысады, аттестациядан қайта өтетін мамандар тобын
айқындайды.
8.Қызметкерлерді және олардың қызмет нәтижелерін, қызметкерлердің
қызметтік-кәсіби жоғарылауын кешенді бағалау жүйелерін әзірлеуге,
аттестация өткізуді жетілдіру жөніндегі ұсыныстар дайындауға қатысады.
9.Еңбек заңнамасына, ережелерге, нұсқаулықтарға және кәсіпорын
басшысының бұйрықтарына сәйкес қызметкерлерді қабылдауды, ауыстыруды және
жұмыстан босатуды уақтылы ресімдеуді, жеке құрамның есебін жүргізуді,
қызметкерлердің қазіргі және өткен еңбек жолдары туралы анықтамалар беруді,
еңбек кітапшаларын сақтау мен толтыруды және кадрлар жөніндегі белгіленген
құжаттамаларды жүргізуді, сондай-ақ қызметкерлерді ынталандыруға және
марапаттауға ұсынуға арналған материалдарды дайындауды ұйымдастырады.
10.Зейнетақыны сақтандыру жөніндегі құжаттарды, сондай-ақ кәсіпорынның
қызметкерлеріне және олардың отбасыларына зейнетақы тағайындау үшін қажетті
құжаттарды дайындауды, сондай-ақ оларды әлеуметтік қамсыздандыру
органдарына ұсынуды қамтамасыз етеді.
11.Кадр жұмысының ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етілуін, оның
материалдық-техникалық және ақпарат базасын жаңарту, АСУ-кадры
автоматтандырылған шағын жүйелерді және кадр қызметі қызметкерлерінің
автоматтандырылған жұмыс орындарын пайдаланумен кадрларды басқарудың
қазіргі заманғы әдістерін ендіру жөніндегі жұмысты жүргізеді
12.Кәсіпорын бөлімшелерінің кадрлар жөніндегі мамандарының және
инспекторларының қызметін әдістемелік басқаруды және үйлестіруді жүзеге
асырады, бөлімшелер басшыларының заңнамалық актілерді және үкімет
қаулыларын, кәсіпорын басшысының кадр саясаты және қызметкерлермен жұмыс
жөніндегі қаулыларын, бұйрықтарын және өкімдерін орындауын бақылайды.
13.Еңбекшілердің жұмыспен қамту саласындағы әлеуметтік кепілдіктерін,
еңбекке орналастыру және босатылған қызметкерлерді қайтадан даярлау, оларға
белгіленген жеңілдіктер мен өтемақылар беру тәртібін сақтауды қамтамасыз
етеді.
14.Кәсіпорындағы кадр жұмысын жүйелі түрде талдауды жүргізеді, оны
жақсарту жөнінде ұсыныстар әзірлейді.
15.Табельдік есеп жүргізуді, демалыс кестелерін жасауды және орындауды,
кәсіпорын бөлімшелеріндегі еңбек тәртібінің жай-күйін және қызметкерлердің
ішкі еңбек тәртіп ережесін сақтауын бақылауды, кадрлар тұрақтамауын
талдауды ұйымдастырады, еңбек тәртібін нығайту, кадрлар тұрақтамауын, жұмыс
уақытының жоғалуын төмендету жөнінде іс-шаралар әзірлейді және олардың
орындалуын бақылайды.
16.Жеке құрамның есебін жүргізу және кадрлармен жұмыс жүргізу жөніндегі
белгіленген есептілікті жасауды қамтамасыз етеді .
1.2.3 Кадр бөлімінің құқықтары
Кадр бөлімі бастығының мыналарға құқығы бар:
1. Кәсіпорын басшылығының оның қызметіне қатысты шешімдерінің
жобаларымен танысуға.
2. Осы нұсқаулықта көзделген міндеттерге байланысты жұмысты жетілдіру
жөніндегі ұсыныстарды басшылықтың қарауына енгізуге.
3.Құрылымдық бөлімшелердің басшыларынан және мамандардан оның құзыретіне
кіретін мәселелер бойынша ақпарат және құжаттар алуға.
4.Оған жүктелген міндеттерді шешу үшін құрылымдық бөлімшелердің
мамандарын тартуға (егер бұл құрылымдық бөлімшелер туралы ережеде көзделсе,
егер көзделмесе – басшының рұқсатымен).
1.2.4 Кадр бөлімінің жауапкершілігі
Кадр бөлімінің бастығы мыналар үшін жауапкершілік атқарады:
1.Осы лауазымдық нұсқаулықта көзделген лауазымдық міндеттерін
орындамағаны (тиісті дәрежеде орындамағаны) үшін Қазақстан Республикасының
қолданылып жүрген еңбек заңнамасында айқындалған шектерде.
2.Қызметін жүзеге асыру барысында құқық бұзушылық жасағаны үшін
Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген әкімшілік, қылмыстық және
азаматтық заңнамасында айқындалған шектерде.
3.Материалдық шығын келтіргені үшін – Қазақстан Республикасының
қолданылып жүрген әкімшілік, қылмыстық және азаматтық заңнамасында
айқындалған шектерде.
1.3 Ағымдық техникалық қамсыздандыру
Қарастырылып жатқан АЖ бағдарламалық қамтамасын құру үшін, ең алдымен,
ішкі жүйенің ақпараттық ағымының байланысын қарастыру қажет, себебі ішкі
жүйенің есептерін шешу бағдарламасының қосылу мүмкіндігі АЖО бағдарламалық
бөлігі мен ДҚ мәліметтерінің толық дайындығы кезінде ғана жүре алады, ал
бұл АЖО бүтін сияқты функциялануы үшін АЖО-ң есептерінің ақпараттық
байланысын анық елестете білу қажет [10].
Құрастырылып жатқан АЖ келесідей бір-бірімен байланысқан мәселелерді
қарастырады:
1.Берілгендердің ДҚ бір реттік енгізілуі.
2.Оқушылар тапсырыстарының қимылын бақылау мен модификациялау
(тапсырыстардың қимылы).
3.Тапсырыстарды сұраныстар арқылы іздеу мен түзету.
4.ДҚ қызмет көрсету.
5.ДҚ қағаздық құжаттау (шығыстық есеп беру) [11].
Осы орайда есептер арасында мәлімет алмасу болады, ол бір есептердің
шешімі келесі бір есептердің кірістік мәліметі болуынан байқалады. Одан
басқа, түрлі есептерде сол бір мәліметтер қолданыла беруі мүмкін. Мұның
барлығы бүкіл ішкі жүйенің бағдарламалық қамтамасын эксплуатациялау
процесінде өңделетін ақпараттың барлық массасын ретімен қолдануды қажет
етеді.
1.4 Ағымдық программалық жабдық
Автоматтық жұмыс орны немесе шетел терминологиясында жұмыс станциясы
(worse-station) – белгілі бір мамандығы бар пайдаланушы-маманның
құралдарымен жабдықталған және белгілі бір функцияларды орындау үшін
автоматизацияны қажет ететін жұмыс орны. Бұндай құралдар, ереже бойынша
персональды компьютер (ПК) болады және қажет жағдайда басқа да көмекші
электронды құрылғылармен толықтырылады. Олар жалпы алғанда: дисководтық
накопительдер, баспаға шығарушы құралдар, оқитын оптикалық құралдар,
графика құрылғылары, басқа да АЖО байланысты құрылғылар және локальдық
есептеу желілері және т.б.
АЖО негізінен есептеу техникасын қолдануда арнайы дайындығы жоқ
пайдаланушыға бағытталған. АЖО негізгі бағытталуы жұмыс орнындағы
ақпараттарды децентрализациялау орталығы деп есептелінетін жұмыс орны және
ол ПК локальдық желілеріне бір уақытта кіру мүмкіндігін өзінің сәйкес
берілгендер қорларын қолдану арқылы, ал кейде қуатты ЭЕМ қосатын глобальдық
есептеу желілерінде қолданылады.
Қазіргі таңда көптеген өндірістерде халықтың тұрмыстық жүйелерін
басқаратын концепция құрылған. Оларда локальдық, толық және әр түрлі
иерархия деңгейіндегі аяқталған ақпарат көрсетіледі. Мұндай жүйелерде тек
қана жоғарғы деңгейді қажет ететін ақпарттың бөлігінде ғана төменнен
жоғарғы деңгейге алмастыру операциясы құрылады.
Бірақ бұл жағдайда:өңделген ақпарттың шешімдерінің маңызды бөлігі және
берілгендер локальды банктер қорында сақталынуы қажет.
Анықталынған басқарудың идеясын іске асыру үшін әр деңгейде басқаруды
және әр жұмыс аймақтың жұмыс орындарын персональды компьютерлер базасында
құру қажет болады. Мысалы, экономика саласында мұндай АЖО-да жоспарлау,
процесстерді оптимизациялау, әр түрлі ақпараттық жүйелердің шешімдерін
қабылдау және әр түрлі есептеу жүйелерін жүргізуге болады. Басқаруды әр
объектінің мәніне сәйкес болатын АЖО таңдау қажет. Алайда кез келген АЖО
құрудың принциптері бәріне де ортақ болуы керек:
➢ Жүйелігі
➢ Иілгіштігі
➢ Беріктігі
➢ Тиімділігі
Көрсетілген әр принциптердің мағыналарын түсіндіріп өтейік.
Жүйелігі – автоматтық жұмыс орнының құрылысы функцияналдық
тағайындалуымен анықталынатын жүйелер деп қарастыруға болады.
Иілгіштігі - барлық ішкі жүйелерді модульде құру және олардың
элементтерін стандартизациялау көмегімен жүйе мүмкін болатын ауыстыруға
талабы бар.
Беріктігі – АЖО негізгі принципі мынадай: АЖО жүйесі өзіне әсер ететін
ішкі және сыртқы факторларға қарамастан, негізгі функцияларын орындау
қажет. Бұл оның бөлек бөліктеріндегі пайда болатын қателердің оңай
шешілуін, ал жүйенің жұмыс істеу қабілетін тез қалпына келу керектігін
білдіреді.
АЖО тиімділігін жоғарыдағы сипатталған принциптердің іске асырылған,
жүйені құруға және эксплуатациялауға кеткен деңгейдің интегралдық
көрсеткіші ретінде санау керек.
Функцияны және адам мен ядросы компьютер болып табылатын ақпараттарды
өңдейтін машиналық құрылғылар арасындағы ауырлықты дұрыс құрған шартта АЖО
функциялау күткен эффектті береді.
Қазіргі таңда мұндай гибридті интеллектіні құру проблеманың бірі болып
табылады. Алайда мұндай бағытты АЖО өңдеу және функциялау негізінде іске
асыру бере алады – АЖО өндірістің еңбегін және басқарудың эффективтілігін
жоғарлатудың құралы ғана емес, мамандардың ыңғайлы әлеуметтік құралы да
бола алады. Мұнда адам АЖО жүйесінде басты бақарушы болып қалуы керек.
Өндірістік кәсіпорында АЖО маңызды құрылысы болып табылады. АЖО – бұл
әрқашанда мамандандырылған жүйе, техникалық құралдардың және бағдарламалық
қамтамасыздандырудың жиынтығы, белгілі бір маманға – администраторға,
экономистке, инженерге, құрастырушыға, жоспарлаушыға, архитекторға,
дизайнерге, дәрігерге, ұйымдастырушыға, кітапханашыға және т.б. көптеген
мамандық иелеріне бағытталған.
Кез келген мамандықтың АЖО-на бірқатар жалпы талаптарды ұсынуға болады.
Келесі талаптар АЖО құрылу барысында қамтамасыздандырылуы керек:
✓ Берілгендерді өңдеу үшін құралдардың болуы;
✓ Диалогтық режимде (интерактивті) жұмыс істеу мүмкіндігі;
✓ Эргономиканың негізгі талаптарын орындау: операциялар АЖО
комплектінің элементтері мен сыртқы орта арасындағы функцияларды
рациональды орналастыру, жұмыс істеудің комфортты шарттарын құру, АЖО
конструкциясының ыңғайлылығын, оператордың психикалық факторын
есептеу, АЖО формаларының және элементтер түстерінің көркемділігі және
т.б;
✓ АЖО жүйесінде жұмыс істеу ПК беріктігі мен жоғарғы өндірісінің
жетімділігі;
✓ БҚ есептерін шешудің мінездемесіне ұқсастығы;
✓ Процессорларды автоматтандыру деңгейінің максималдылығы;
✓ Мамандарды АЖО операторлары ретінде өзіндік қызмет етуінің шарттарын
оптимальдау;
✓ Мамандарды АЖО жұмыс орнының құралы ретінде қолдануды қамтамасыз
ету;
✓ АЖО құрылысы мынадай ішкі жүйелерді қосады: техникалық, ақпараттық,
бағдарламалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: 3- Энерго орталық АҚ-ның кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесін құру.
Дипломдық жұмыс М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік
университеті Ақпараттық технологиялар факультеті Ақпараттық жүйелер
кафедрасының ИП-09-3к тобының студенті Қыпшақбаева Әйгерім жасаған.
Жұмыстың ғылыми жетекшісі аға оқытушы Ельбергенова Ғ.Ж.
Дипломдық жұмыс 2013 жылы қорғалды.
Дипломдық жұмыс бес бөлімнен тұрады : Аналитикалық бөлім, жобалық бөлім,
тіршілік қауіпсіздігі бөлімі, экономикалық бөлім және бизнес жоспарлау
бөлімі. Сонымен қатар, жұмыста мазмұны, кіріспе,қорытынды пайдаланылған
әдебиеттер тізімі және қосымша келтірілген.
Дипломдық жұмыстың құрамындағы: беттер саны-99, кестелер саны-22,
суреттер саны-31, пайдаланылған әдебиеттер саны-40.
Мазмұны
Нормативті сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... . 10
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 12
1 Аналитикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.1 3-Энерго орталық акционерлік қоғамына қысқаша шолу ... ... ... ... ... 15
1.1.1 3-Энергоорталық АҚ- ның мақсаты және құқықтары ... ... ... ... ... . 16
1.2 Ағымдық ақпараттық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
1.2.1 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің жалпы ережелері ... ... . 22
1.2.2 Кадр бөлімінің лауазымдық міндеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
1.2.3 Кадр бөлімінің құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
1.2.4 Кадр бөлімінің жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25
1.3 Ағымдық техникалық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25
1.4 Ағымдық программалық жабдық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
1.4.1 Берілгендерді өңдеу технологиясының әлсіз жақтары және оларды
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2 Жобалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
2.1 Есептер кешенінің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 32
2.2 Ақпараттық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.2.1 MS Access-те кесте құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
2.2.2 Delphi ортасының мәліметтер қорын басқаруға арналған құралдары ... .. 36
2.3 Аппараттық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
2.3.1 Ақпараттық жүйелерді технологиялық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
2.3.2 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық құрылғыларын негіздеу және
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.4 Программа мәтіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 44
2.4.1 Программаға арналған негізгі шарттар және орындау жолдар ... ... ... 44
2.4.2 Мәліметтерді іздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
58
2.4.3 Сұраныс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
3 Еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 62
3.1 Басқару және кәсіптік қауіпсіздік пен денсаулықты бағалау ... ... ... ... .. 62
3.2 Өндіріс бөлмелеріндегі метеорологиялық жағдайлар ... ... ... ... ... ... ... 63
3.3 Жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 64
3.4 Өндірістік бөлмелердегі жарықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
3.5 Өндірістегі шу мен вибрация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 68
3.6 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . . 69
3.7 Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3.8 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 70
3.9 Азаматтық қорғаныс шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 71
3.10 3 Энерго орталық АҚ-ның кадрлар бөлімінің АЖ құру өндіріс
бөлмелеріндегі персоналды эвакуациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.11 3 Энерго орталық АҚ-ның кадрлар бөлімінің АЖ құру өндіріс
бөлмелеріндегі ауа алмастырылуын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
72
72
4 Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
4.1 Еңбекті ұйымдастыру және еңбек ақы мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... 75
4.2 Бағдарламалық қамтаманы құрастырудың өзіндік құнын төмендетуді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
77
4.3 Бағдарламалық қамтаманы құрастырудың экономикалық тиімділігін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 78
5 Бизнес-жоспар бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 80
5.1 Аннотация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 80
5.2 Резюме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . . 80
5.3 Кәсіпорынның сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
5.4 Менеджмент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
5.5 Маркетинг жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 83
5.6 Өнімнің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 86
5.7 Өндірістік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 87
5.8 Ұйымдастырушылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 88
5.9 Қаржылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 89
5.10 Пайда және залалды болжау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 90
5.11 Жобаның тәуекелділігін (сезімталдылығын) талдау ... ... ... ... ... ... ... 91
5.12 Әлеуметтік аспектілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 92
5.13 Қоршаған ортаға ықпалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 92
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 94
Резюме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 96
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 97
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .. 99
Нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік сілтемелер қолданылды:
СТРК 34.006 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар;
СТРК 34.007 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар. Телекоммуникациялық желілер;
МЕСТ UCO 8790 – 95 - Ақпаратты өңдеу жүйесі. Есептеуіш жүйелердің
конфигурация сұлбасы, шартты белгілері және символдары;
МЕСТ 28195 – 99 Бағдарламалық құралдардың сапа бағасы.
МЕСТ 7.1-2003.
МЕСТ 28195-99 Бағдарламалық құралдардың сапа бағасы.
ҚҮ ОҚМУ 1-005-2012 Сапа менеджменті жүйесі. Құжатталған процедура.
Құжаттарды басқару.
Анықтамалар
Бұл дипломдық жұмыста келесі анықтамалар қолданылды:
Ақпараттық технологиялар – бұл өндірістік үрдістер және бағдарламалы
техникалық құралы, технологиялық шынжырларға біріктірілген, ақпараттық
ресурстарды қолдану үдерістерінің еңбек көлемділігін кеміту мақсатында
ақпаратты бейнелеуді және таратуды, сақтауды, өңдеуді, жинауды
қамтамасыздандыратын және олардың жылдамдығы мен сенімділігін жоғарылататын
әдістердің жиынтығы.
Негіз – деректер қорында сақталатын кез келген табиғаттың объектісі.
Негіздер жайлы деректер қатынаста сақталады.
Басқарушылық ақпарат – материалдық игіліктерді өндіру, тарату және
пайдалану процестеріне қызмет көрсетіп, экономика салаларын басқарудың
ұйымдастырушылық мәселелерін шешуді қамтамасыз ететін ақпарат.
Операциялық жүйе дегеніміз – ақпаратты өңдеу процесін басқаруды және
қолданушы мен ақпараттық құралдар арасында байланыс орнатуды қамтамасыз
ететін бағдарламалар жиынтығы.
Жүйе – бұл қызметі нақты пайдалы нәтиже алуға бағытталған өзара және
сыртқы ортамен байланысқан элементтер жиыны.
Атрибут – негізді сақтайтын қасиет. Кесте құрылымында әрбір атрибутқа ат
беріледі және оған кестенің қандай да бір бағанының тақырыбы сәйкес келеді.
Алгоритм – берілген ағымдық мәліметтерден ізделінді нәтиже алып келетін,
есептеу процесін анықтайтын нақты ережелер.
Қолданбалы бағдарламалық жабдықтау – әртүрлі ақпаратты өңдеуді
автоматтандыру үшін және ғылым мен техникадағы есептеулерді орындау үшін
әртүрлі негіздегі бағдарламалар жиынтығы.
Ақпараттық жүйенiң құрылымы – бұл бағыныңқы жүйенiң функционалды маңызы
мен олардың сыртқы сыртқы ортамен өзара әрекеттесуiн анықтайтын iшкi
кеңiстiктiктi-уақыттық iшкi байланыстар және оның жекелеген бағыныңқы
жүйелерi мен элементтерi арасындағы салыстырмалы тұрақты тәртiп.
Экономикалық ақпараттық жүйе – ақпаратты өңдеу және басқару шешімдерін
қабылдау процесіне қатысатын мамандардың, әдістердің, құралдарлың,
экономикалық объектілердің тіке және кері экономикалық байланыстарының ішкі
және сыртқы ағымдарының жиыны.
Функционалдық жүйе – бұл ақпараттық жүйенiң белгiлi бiр функциялармен
шектелген бөлiмi. Өз кезегiнде әрбiр функционалдық жүйе есептер кешендерi
мен есептерге жiктелуi мүмкiн.
Белгілеулер мен қысқартулар
Бұл дипломдық жұмыста келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылды:
ЖЭО- Жылу энергоорталығы
МБАЖ- Мекеме басқарылуының автоматизациясы жүйесі
АЖ –Ақпараттық жүйе
БЖ – бағдарламалық жабдықтама
ҚР – Қазақстан Республикасы
ОҚО – Оңтүстік Қазақстан облысы
(ОАЖ)-Офисті автоматтау жүйесі
АЖО – автоматтандырылған жұмыс орны
(МЭӨЖ)-Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесі
(СЖ)-Сараптаушы жүйелер
ТПБАЖ-Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі
(МЭӨЖ)-Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесі
(ЭБАЖ)-Экономикалық басқарудағы ақпараттық жүйелер
(ШҚҚЖ)-Шешімді қабылдауды қолдау жүйесі
Кіріспе
Қазіргі біздің қоғамымызда ешқандай жұмыс бабы компьютердің көмегінсіз
атқарылмайды десек те болады. Соңғы жылдары қоғамызда күрделі өзгерістер
бола бастады. Сол өзгерістер қатарына барлық жұмыстардың автоматтандырылған
жағдайларына жатқызсақ болады. Яғни барлық атқарылып жатқан жұмыстар
қазіргі заман талабына сай автоматтандырылып, компьютерлік үлгіде жұмыстар
тез және өңдеу, мәлеметтері қорын құру жолдары қарастырылып жатыр. Озықты
ақпараттық технологияларды ғылым және білім саласында кең ауқымда
пайдалану, өз алдына ақпараттық қорларға қол жеткізу әдістері мен
мүмкіндіктерін дамытуға барынша септігін тигізді. Сондықтан, жоғарғы
жылдамдықты, озықты ақпараттық технологияларды дамыту мен қолданысқа
енгізу мәселелеріне аса назар аудару қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі
таңда дүние жүзінде компьютерлік анықтама-ақпараттық жүйелер кең тараған,
олар арқылы аз уақыт ішінде өзіне қажетті ақпарат алуға болады. Барлық
жүйелер ақпаратты ұзақ сақтау және ақпарат өңдеу функцияларымен тығыз
байланысты. Фактіге негізделген ақпарат факторға айналып, қызметтің әрбір
сферасының тиімділігін анықтайды. Ақпараттық толассыз мәліметтер өсті және
ақпаратты өңдеу жылдамдығына талаптар көбейді, сондықтан қазір көптеген
операцияларды қолмен істеуі мүмкін емес, олар ең перспективалық
компьютерлік технологияларын қолдануын қажет етеді. Әрбір административті
шешім кезектегі жағдайы және оның өзгеруінің мүмкіндік перспективалары ашық
және дәл бағалауды қажет етеді. Әрбір ақпараттық жүйенің негізіне
мәліметтер базасы жатады, ол компьютерлік өңдеуге арналған мәліметтердің
жиынтығы болып табылады. Осылардың мысалдары ретінде көптеген мемлекеттік
және жекеменшік фирмалар мен өндірістер, сонымен қатар оқу орындарының
барлығы және тағы да басқа көптеген жұмыс орындарын алсақ болады. Осындай
мәліметтерді өңдеуді жабдықтайтын программа мәліметтердің қорын басқару
жүйесі деп аталады (МҚБЖ).
XXI ғасыр ақпараттандырылған кезең болғандықтан компьютерлік
технологиялардың және интернеттің дамуы экономика мен әлеуметтік салаларға
көптеген жаңа мүмкіндіктер тудырып отыр.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Кез-келген авотматтандырылған
жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық-
программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда желілік
технологиялардың және мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып табылады.
Жалпы Жүйе көптеген жергілікті және глобальды есептеу желілерінің комплексі
түрінде анықталады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес
әлеміндегі жетекші орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Бұл жүйе ұйымның бірыңғай мәліметтер
қорының көп пайдаланушылық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар,
қызметкерлер арасындағы міндеттерді үлестіруді рұқсат ететін бірнеше
пайдаланушылардың бір мезгілде ақпарат жұмысының мүмкіндігін береді.
Мысалы, жаңа қызметкерлерді тіркеу, ақпарат модификациясы, іздеу, есеп
беруді ұйымдастыру және т.б.
Дипломдық жұмыстың тәжірбиелік мәні. Көп пайдаланушы режиммен жұмыс
істеу барысында ақпаратты алу құқығы тағайындалады. Мысалы, тек кадрлар
бөлімінің бастығы ғана завод цехтарының анықтамаларын редакциялай алады.
“Кадрлар бөлімі” программасы жеткілікті түрде абстрактілі кәсіпорынның
кадрлар бөлімі қызметкерлерінің жұмысын жеңілдетуге бағытталған. Біршама
ескішілдікке негізделген, сонымен бірге ең үлкен жауапкершілікті талап
ететін процестер болып төмендегілер табылады:
Жұмысшының жеке тіркеу карточкасына метрикасын енгізу;
Кадрлар бөлімі архивын жүргізу;
Жұмысшылардың жеке мағлұматтары жайлы түрлі есептер дайындау
(стаж,жалақы).
Ол үшін алдымен жұмысшының жеке карточкасы жүргізіледі. Оған
жұмысшы жайлы барлық керек мәліметтер енгізіледі. Ары қарай енгізілген
ақпаратпен жұмыс жүреді (түзету, іздеу, жою). Архив негізінен жұмыстан
шығарылған қызметкерлердің жеке карточкаларынан тұрады. Себебі, заң бойынша
жұмыстан шығарылғаннан кейін қызметкер жайлы жеке мәліметтер кем дегенде 3
жылдай сақталуы қажет.
Қосымша мәліметтер қорының сөздігі ақпаратпен толтырылып отырады.
Берілген контексте сөздік қандай да бір біртипті ақпараттың анықтамасы
болып табылады. Мысалы, институттар справочнигі, райондар мен көшелер
справочнигі. Жаңа ақпарат енгізу кезінде пайдаланушы анықтамалардан
кез-келген мәліметтерді таңдап ала алады немесе оны жаңа мәліметтермен
толтыра алады.
Кадрлар бөлімі архивына тура немесе жанама түрде қосымша операциялар
қатары жүгінеді (бухгалтерия, материалдық бөлім, есеп және өнімді өңдеу).
Еңбек шартын жеңілдету негізінен берілген мәліметтер, программаның
көмегімен ұжымның архивті жүргізу процесін автоматтандыруының арқасында
жүреді. Іс жүзінде, жеке карточкалар және архивпен жұмыс- мәліметтер
қорымен жұмыс істеудің нақты әрі ыңғайлы процесіне айналады. Бұл жұмысты
едәуір жеңілдетіп, қателерді болдырмайды.
Шешілетін ғылыми мәселенің заманауи жағдайын бағалау. Бұл жұмыста
қазіргі заманға сай кеңсенің шартын қанағаттандыратын нақты бағдарламалық
және апқараттық есептерді шешуге және коммерциялық компанияның жүйесін
басқаруға арналған бағдарламалық қамтама көрсетілген.
Жаңа технологияға деген сұраныс жоғары болғандықтан, сондай-ақ олардың
құны да жоғары болғандықтан, көптеген компьютерлік техника шығарушы және
бағдарламалық қамсыздандыру компаниялары өздерінің ұсыныстарымен шығып
отырады. Әрбір мекеменің автоматтандыру бөлімінің алдында осы мәселені
шешу, яғни көптеген бағдарламалардың ішінен өздерін қанағаттандыратынын
таңдау проблемасы тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты –3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің
бағдарламалық жабдықты кадрлар бөлімінің жұмысын автоматтандыру үшін
ақпараттық жүйе құру. Сондықтан, дипломдық жұмыстың басым бөлігі
бағдарламалық жабдықтар және олардың құны туралы мәліметтерді қамтиды.
Дипломдық жұмысты жазудағы міндеті- 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар
бөлімінің жұмысын жеңілдету мақсатында заманымызға сай ақпараттық жүйесін
жасау болып табылады.
Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан,
кадрлар бөлімі өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен
дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар
олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, дипломдық жұмыста кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесі құрылды.
Зерттеу нысаны- 3-Энерго орталық АҚ-ы.
Теориялық және әдістемелік негізі. Бұл жүйе ұйымның бірыңғай мәліметтер
қорының көп пайдаланушылық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар,
қызметкерлер арасындағы міндеттерді үлестіруді рұқсат ететін бірнеше
пайдаланушылардың бір мезгілде ақпарат жұмысының мүмкіндігін береді.
Дипломдық жұмысты жазудағы тәжірибелік базасы. 3-Энерго орталықАҚ-ның
кадрлар бөлімінің ақпараттық жүйесін құру.
Бағдарлама Delphi 7.0 бағдарламалау ортасында құрылған. Бұл бағдарлама
тек бір ғана коммерциялық фирмаға ғана емес, кез-келген үлкен
кәсіпорындарда да қолдануға болады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс мынадай бөлiмдерден
тұрады: кіріспе, аналитикалық бөлім, жобалық бөлім, тіршілік қауіпсіздігі
бөлімі, экономикалық бөлім, бизнес жоспарлау бөлімі, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер және қосымша.
Аналитикалық бөлімде зерттеу нысаны ретінде алынған 3-Энергоорталық
акционерлік қоғамына сипаттама беріліп, қолданыстағы ақпараттық жүйелерге
шолу және талдау жасалады және ақпараттық жүйені жасауға негіздеме
жасалады, бағдарламаға қойылатын талаптар анықталады.
Жобалық бөлімде мәліметтер қоры құрылып, мәліметтер қорын программалық
жабдықтау қамтылған.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде дербес компьютермен жұмыс істеудегі
еңбекті қорғау мәселелері қарастырылады.
Экономика бөлімінде жасалынып жатқан дипломдық жобаның экономикалық
тиімділігінің негіздемесі жасалады.
Бизнес жоспарлау бөлімінде нарықтық экономика шарттарында жобаланып
жатқан ақпараттық жүйе қызметтерінің іс-жүзіндегі қажеттілігі негізделеді.
Жоба қорытындысында негізгі тұжырымдар мен нәтижелер айтылады және
бағдарламаның ерекшеліктері келтіріледі.
Қосымшаларда бағдарлама листингісі мен формалары ұсынылады.
1 Аналитикалық бөлім
1.1 3-Энерго орталық акционерлік қоғамына қысқаша шолу
3-Энергоорталық АҚ–ірі өндірістік кәсіпорын, ол жылу энергоорталығынан
ЖЭО-3, екі құбырлы санамдағы ұзындығы 234,4 шақырымды құрайтын жылу
желілерінен (магистралды, тарататын, орам ішілік), 5 қазандықтан, 9 сорғы
станцияларынан тұрады.
Шымкенттің 3-ЖЭО САОТЭП (Ташкент қ.) иниститутының ортаазиялық
бөлімшесінің жобасы бойынша Шымкент 3-ЖЭО (жылу энергоорталығы) Шымкент
Шина зауыты мен Шымкент мұнай өңдеу зауытын жылумен қамтамасыз ету үшін
және Оңтүстік Қазақстан энергожүйесінің құрамында қосымша электрэнергиясын
өндіру үшін салынған.
Алғаш рет 3-ЖЭО 1981 жылы іске қосылды. Шымкент Шина зауыты жұмысын
тоқтатқаннан соң және Шымкент мұнай өңдеу зауыты өзінің жеке жылумен
жабдықтау көздеріне ауысқаннан соң, Шымкент қаласы 1998 жылы іске қосылған
3-ЖЭО - қала магистралды жылу желілері және 2008 жылы пайдалануға
берілген 3-ЖЭО – қаланың оңтүстік бөлігіжылу магистралы бойынша 3-
Энергоорталық АҚ-ы жылу көзінен жылумен және ыстық сумен қамтамасыз
етіледі.
3–Энергоорталық АҚ-мы 2000 жылдың сәуір айында Шымкенттік 3 – ЖЕБ
ашық акционерлік қоғамының таралып, нәтижесінде одан жаңа ашық акционерлік
қоғам бөлініп, және бөлу теңгеріміне сәйкес түлік бөлігі тапсырылып,
сонымен қатар, Теплотранс КГП 3 – Энергоорталық АҚ-ның негізгі және
материалдық қорларды тапсыру негізінде құрылды.
3 – Энергоорталық АҚ Шымкент қаласының тұрғындарына, басқа ұйымдарға
өнеркәсіптік кәсіпорындарға электр энергия және жылу қуатын өндіру және
өткізу қажеттерін атқарады 3 – Энергоорталық АҚ-мы доңғалақ мұнай өндіру
зауыттарының жән басқа да өнеркәсіптік кәсіпорынның жылу және электр
жүктемелерін және Шымкент қаласының жылу және электр жүктемелерін өтейді.
3 – Энергоорталық АҚ-ның қаржылық есебі әрекеттегі нормативтік
актілер және стандарттарға сәйкес жасалынады.
Жылу электр орталығы (ЖЭО) – тұтынушыларға бір мезгілде электр энергиясы
мен жылуды бу және ыстық су түрінде бірге өндіріп беретін бу (газ)
турбиналы электр стансасы. ЖЭО беретін жылу қызған бу немесе ыстық су
түрінде таратылады. Энергетикалық бу қазандарында (жану камераларында)
өндірілген тиісті параметрлі бу (газ) турбинаны және онымен бір білікте
орнатылған электр генераторын айналдырады. Турбиналарда жұмыс істеп шыққан
будың қалдық қызуының едәуір бөлігі кәсіпорындардың технолологиялық
процестерін бумен жабдықтауға және ыстық сумен үйлерді жылыту жүйелеріне
жұмсалады (Жылумен қамтамасыз ету). Қазандық және турбиналық жабдықтары
құрамына қарай ЖЭО-лар бу турбиналы (бу-күш қондырғылы) ЖЭО, газ турбиналы
(газ турбиналы қондырғылы) ЖЭО, бу-газ турбиналы (бу-газ турбиналы
қондырғылы) ЖЭО және атомдық ЖЭО болып ажыратылады. Соңғы уақытқа дейін
Қазақстанда бу-күш қондырғылары кең таралған. Бу турбиналы ЖЭО-лар
агрегаттарының бірлік және жалпы қуаты бойынша төменгі қуатты (25 МВт-қа
дейін), орташа қуатты (50 – 100 МВт), жоғары қуатты (200 МВт-тан артық), ал
турбинаға келіп түсетін будың бастапқы параметрлеріне қарай төмен қысымды
(4 МПа-ға дейін), орташа қысымды (13 МПа-ға дейін) және аса жоғары қысымды
(25,5 МПа-ға дейін) болып бөлінеді. Қазіргі кезеңде бу-газ турбиналы
қондырғылар тиімді болып отыр. Бұларда газ турбинасында жұмыс істеп шыққан
ыстық газ қайта өңдеуші арнаулы қазанға беріледі де, ондағы су бу
турбинасын жұмыс істетуге жеткілікті параметрлі буға айналдырылады (қажет
болса, қазанда қосымша от жағылады), әрі қарай цикл бу-күш
қондырғыларындағыдай жүреді. ЖЭО-ларда электр және жылу энергиясын бірге
өндіру жағылатын отынды тиімді пайдалануға (отынды үнемдеу 30%-ке дейін
жетеді), электр станцияларының пайдалы әсер коэф-тін жоғарылатуға және
электр энергиясының өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның ірі өндіріс орындары мен елді мекендерінің көпшілігі ЖЭО
жылуымен қамтамасыз етіледі. Олардың ішіндегі ірілері Алматы ЖЭО (қуаты 510
МВт), Атырау ЖЭО (215 МВт), ғ2 Астана ЖЭО (240 МВт), ғ2 Қарағанды ЖЭО (435
МВт), ғ3 Қарағанды ЖЭО (440 МВт), Маңғыстау энергокомбинатының ЖЭО (87
МВт), ғ1 Павлодар (350 МВт), ғ3 ЖЭО (440 МВт) ЖЭО, Петропавл ЖЭО (380 МВт),
Өскемен ЖЭО (241,5 МВт). Қазақстандағы ЖЭО-лар сағатына шамамен 45000 т-дан
көп бу өндіре алады, олардың жалпы қуаты 5694 МВт-қа жетіп отыр [1] .
1.1.1 3-Энергоорталық АҚ- ның мақсаты және құқықтары
3-Энергоорталық АҚ 1998 жылдан бері қаланы жылумен және ыстық сумен
қамтамасыз етіп келеді. Акционерлік қоғам 2007 жылы – 4094 млн. теңгеге,
2008 жылы – 150,2 млн. теңгеге, 2009 жылы – 206,2 млн. теңгеге, 2010 жылы –
338 млн. теңгеге, 2011 жылы – 535,6 млн.теңгеге инвестициялық сипаттағы
жұмыстарды атқарды.
Жабдықтарды модернизациялау және қайта жабдықтау – станция жұмысының
сенімділігін және тиімділігін арттыруға, техникалық-экономикалық
көрсеткіштердің жақсаруына алып келеді.
Атап айтқанда, электр қуатын өндіруді 2011 жылы 2007 жылдың деңгейімен
салыстырғанда 62%: 536,4 млн. квтс 870 млн.квт өсірді.
Электр қуатын сатуды 2011 жылы 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 72%
және 429,8 млн. квтс қарағанда 739,3 млн. квтс көбейді.
Жылуқуатын сату 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 37 пайызға өсті
және 2011 жылы 550,4 мың Гкал болды.
Электр қуаты бойынша отын шығынының үлесі 2007 жылмен салыстырғанда 17
пайыз, жылу қуаты бойынша 8 пайыз төмендеді.
Республика бойынша 2010 жылы нормативтік ысыраптарды төмендетуден
алынған үнем 3,2 млрд. теңгені құрады. Ал, нормативтен тыс ысыраптарды
жоюдан алынған үнем 1,5 млрд. теңгені құрады.
Мақсат — халықты үнемшілдікке шақыру. Сараланған тарифтің заңды
тұлғаларға қатысы жоқ. Олар қуаттың киловатына 6 теңге 74 тиын төлейді. Ал,
әр тұрғын үшін электр қуатының айлық мөлшері — 70 кВт болып белгіленді.
Электр пешін пайдаланатындар үшін бұл көрсеткіш 20 киловаттқа жоғары.
Мөлшерленген көлемнен аса пайдаланғандар әр артық киловатқа 8 теңге 8 тиын
төлейтін болады. Бұл белгіленген ақыдан жиырма процентке жоғары. Ал,
үнемдегендерге керісінше, ынталандыру ретінде 15 тиынға кем есептелініп, 6
теңге 59 тиынға түседі. Мамандардың сөзіне қарағанда, тәжірибе іске тұрақты
енгізілмес бұрын жан-жақты зерттелді. Энергоорталықтың мәліметіне
қарағанда, қызылжарлық әр тұрғын айына орта есеппен 51 киловатт қуат
пайдаланады, ал аудандарда ол 34 киловатқа жетеқабыл .
1.2 Ағымдық ақпараттық қамсыздандыру
3-Энергоорталық АҚ-ның инвестициялық бағдарламасы 2012 жылы,
станцияның қуатын 210 мвт-ға дейін көтеріп, аймақтағы электр қуаты
тапшылығы бойынша мәселені жартылай шешетін қосымша қуат көзін іске қосуды
немесе қуаттылығы 50 мвт ТФП 6Э-2УЗ генераторымен Т-4050-1,5 турбинасын
іске қосуды көздейді. Турбинаны іске асыруға барлығы 4,5 млрд. теңге
кетеді. Бағдарламаны қаржыландыру көздері ретінде өз қаржылары мен шеттен
тартылатын қаржылар алынған. Оларды игеру мерзімі 3 жыл.
Энергияны үнемдеу шеңберінде тарифтік саясаттың бір аспекті нормативтік
ысыраптарды төмендету және нормативтен тыс ысыраптарды жою болып табылады.
Мәліметтер қоры мен қосымшалардың өзара орналасуларына байланысты келесі
мәліметтер қорларын бөліп көрсетуге болады:
Локальды мәліметтер қорлары;
Жойылған мәліметтер қорлары.
Локальды мәліметтер қорларымен операциялар жасау үшін локальды
қосымшалар, ал жойылған мәліметтер қорларымен операциялар жасау үшін клиент
– серверлік қосымшалар дайындалады .
Мәліметтер қорының орналасуы көптеген жағдайда осы қорда бар
мәліметтерді өңдейтін қосымшалардың дайындалуына әсер етеді. Осылайша,
келесі қосымшалар түрлерін бөліп көрсетуге болады:
Локальды мәліметтер қорын пайдаланатын қосымшаларды бір деңгейлі (бір
буынды) қосымшалар деп атайды. Себебі, қосымша мен мәліметтер қоры біртұтас
файлдық жүйені құрайды;
Жойылған мәліметтер қорын пайдаланатын қосымшаларды екі деңгейлі (екі
буынды) және көп деңгейлі (көп буынды) қосымшалар деп бөледі. Екі деңгейлі
қосымшаларда клиенттік және серверлік бөлшектер бар;
Көп деңгейлі (әдетте үш деңгейлі) қосымшалар клиенттік және серверлік
бөлшектер мен қоса қосымша бөлшектерге ие. Мысалға үш деңгейлі қосымшаларда
клиенттік бөлшек, қосымшалар сервері мен мәліметтер қорының сервері бар.
Бір және екі деңгейлі Delphi қосымшалары келесі механизмдерді қолдана
отырып локальды және жойылған мәліметтер қорына қол жеткізе алады.
BDE (Borland Database Engine – Borland фирмасының мәліметтер қорының
процессоры) мәліметтер қорымен әрекеттесу үшін AP1 дамыған интерфейсін
ұсынады.
ADO (Active X Date Objects – Active X мәліметтерінің объектілері) OLE DB
(Objects Linking and Embedding DateBase – мәліметтер қорының объектілерін
байланыстыру мен ендіру) көмегімен ақпаратқа қол жеткізуді жүзеге асырады;
dbExpress драйверлер жинағы көмегімен мәліметтер қорындағы ақпараттарға
тез қол жеткізуді қамтамасыз етеді;
Interbase тікелей Interbase мәліметтер қорына қол жеткізуді іске
асырады.
Мәліметтер қорындағы ақпараттарға қол жеткізу технологиясының вариантын
таңдау өңделген қосымшаны жан – жаққа тарату дайындығының ыңғайлығын ескере
отырып, сондай – ақ жады ресурстарының қосымша шығындарын ескере отырып
анықталады. Мысалы BDE үшін инсталляция дискдегі сыртқы жадының шамамен 15
Мб – тын және мәліметтер қорында пайдаланатын псевдонимдерді қалпына
келтіруін талап етеді [2].
Үш деңгейлі Delphi 7 қосымшаларын DataSnap механизмі көмегімен
құрастыруға болады. Мәліметтер қорының үш деңгейлі қосымшаларын құрастыру
кезінде пайдаланатын компоненттер DataSnap пен DataAccess беттерінде
орналасқан [3].
Бу және су жылыту қазандықтарын орнату және қауіпсіз пайдалану жөніндегі
өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары.
Талаптың мақсаты мен қолданылу саласы
1. Бу және су жылыту қазандықтарын орнату және қауіпсіз пайдалану
жөніндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талабы (бұдан әрі-Талаптар) бу
қазандықтарын, автономды бу жылытқыштар мен жұмыс қысымы 0,07 МПа (0,7
ксгсм2) астам экономайзерлерді, су температурасы 115ºС жоғары су жылыту
қазандықтары мен автономды экономайзерлерді жобалауға, конструкциялауға
материалдарға, дайындауға, монтаждауға, баптауға, жөндеуге және пайдалануға
қойылатын талаптарды белгілейді.
2. Талаптар:
1) бу қазандықтарына, оның ішінде бойлер қазандықтарына, автономды бу
жылытқыштар мен экономайзерлерге;
2) су жылыту және бу-су жылыту қазандықтарына;
3) энерго технологиялық қазандықтарына: бу және су-бу, оның ішінде сода
регенерациялық қазандықтарына (бұдан әрі-СРҚ);
4) пайдаға асырушы қазандықтарға (бу және су жылыту);
5) жылжымалы және тасымал қондырғылар мен энерго пойыздардың
қазандықтарына;
6) жоғары температуралы органикалық жылу тасығыштармен (бұдан әрі-ЖТЖ);
7) қазандық шегінде бу және ыстық су қазандықтарына қолданылады.
3. Талаптар:
1) теңіз және өзен кемелерінде және өзге де жүзу құралдарында және су
астында қолданылатын объектілерде орнатылатын қазандықтарға, автономды бу
жылытқыштар мен экономайзерлерге;
2) паровоздардың қазандықтары мен бу жылытқыштарына және теміржол
жылжымалы құрамы вагондарының жылу беру қазандықтарына;
3) электрлік жылытқышы бар қазандықтарға;
4) м3 (л) көлемге жұмыс қысымы МПа (кгссм2) 0,02 (200) аспайтын бу
және су кеңістігі 0,01 м3 (10 л) және одан кем көлемдегі қазандықтарына;
5) атом электр станцияларының жылу энергетикалық жабдығына;
6)мұнай өндіру және мұнай химия өнеркәсібі ұйымдарының құбыр пештерінің
бу жылытқыштарына қолданылмайды.
Құрылым
4.Қазандық пен оның негізгі бөлшектерінің құрылымы қазандықтың
(элементтің) қауіпсіз жұмыс істейтін есептік ресурсы ішінде есептік
өлшемдерде сенімді, ұзақ, қауіпсіз пайдалануды, металды техникалық
куәландыру, тазалау, жуу, жөндеу және пайдалануды бақылау мүмкіндігін
қамтамасыз етеді.
5. Қазандықтардың үстін тексеруге, сондай-ақ дефектоскопиялық бақылау
жүргізуге кедергі келтіретін олардың барабандарының бу және су
бөліктеріндегі ішкі құрылғылар алмалы-салмалы болады.
6.Барабанда ішкі құрылғыларды бекіту үшін дәнекерленген элементтерді
орналастыруға болады. Дайындаушы құрылымдық құжаттамада осы құрылғыларды
алу және орнату тәртібін көрсетеді.
7.Қазандықтың, бу жылытқыш пен экономайзердің құрылымы мен гидравликалық
сызбасы қысыммен жұмыс істейтін элементтердің қабырғаларын салқындатуды
қамтамасыз етеді.
8.Қазандықтың, бу жылытқыш пен экономайзердің элементтері қабырғаларының
температурасы төзімділігіне қабылданған есептердің шамасынан аспайды.
9.Жұмыс ортасын экономайзерден бөлетін құбырлардың газ өткізгіштерінде
орналасқан конфигурациясы оларда бу қапшықтары мен тығындарының түзілу
мүмкіндігін болдырмайды.
10.Қазандықтың құрылымы қыздыру және қалыпты жұмыс режимі кезінде оның
элементтерін бірдей қыздыру мүмкіндігін, қазандықтың жекелеген элементтерін
жылумен еркін түрде кеңейту мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
11.Тиісті нүктелерде жылумен кеңейту кезінде қазандық элементтерін
орналастыруды бақылау үшін орналастыру көрсеткіштері (қадабелгілер)
орнатылады. Қадабелгілерді орнату орындары қазандықтың жобасында
көрсетіледі.
12.Төзімділікке арналған есепте жылумен еркін түрде кеңейтуді қамтамасыз
ету мүмкін болмаған кезде тиісті қосымша кернеу ескеріледі. Мұндай жағдайда
қадабелгілерді орнату қажет емес.
13. Қазандықтың табиғи циркуляциясына қосылған бойлер (барабаннан тыс
орналасқан) оны қазандықпен қосатын және бойлерде гидравликалық соққының
өтеміне есептелген жылумен еркін түрде кеңейту мүмкіндігіне жол беретін
аспаларға (тіректерге) бекітіледі.
14. Қызмет көрсетуші персоналдың тікелей жанасуы мүмкін, қабаттарының
температурасы жоғары қазандықтар мен құбыр өткізгіштердің элементтерінің
учаскелері МСТ 25365 сәйкес қоршаған орта температурасы 25ºС аспаған кезде
45ºС аспайтын сыртқы температураны қамтамасыз ететін жылу оқшаулағышпен
жабылады.
15. Қазандық құрылымы қазандықты сумен толтыру кезінде әуе тығындары
түзілуі ықтимал қысыммен жұмыс істейтін барлық элементтерден ауаны жоюды
қамтамасыз етеді.
16. Нәрлі суды жіберу, қазандыққа химикаттарды беру құрылғысын орнату
және рециркуляция құбырларын қосу, барабандағы нәрлі суды бөлу қазандық
элементтерінің қабырғаларын жергілікті салқындатпайды, сондықтан қорғағыш
құрылғылар қарастырылады.
17.Егер қазандық құрылымы есептермен төзімділігіне негізделсе, онда
қорғағыш құрылғыларды орнатпауға болады.
18.Газ өткізгіш құрылғысы жарылу қаупі бар газдардың жиналу мүмкіндігін
болдырмайды, газ өткізгіштерінің жану өнімдерінің қабаттарынан тазалау үшін
жағдайды қамтамасыз етеді.
19.Мембраналық қабырғалары бар тығыз газды қазандықтардың құрылымы оттық
пен газ өткізгіштерде қысқа мерзімді қысым арттыру мүмкіндігін, сондай-ақ
құрылымдық құжаттамаға сәйкес сиретуді ескереді.
Су деңгейінің күйі.
20.Газ құбыры (ыстық құбыр) қазандықтарындағы судың төменгі шекті
деңгейі қазандықтың қызу қабатының жоғарғы нүктесінен кемінде 100 мм
жоғары.
21. Егер есептермен немесе сынақтармен төменгі деңгейге жақын қыздыру
қабатының қабырғалары жақсылап салқындатылғаны расталса, осы шаманы
азайтуға болады.
22. Су өткізу қазандықтары барабандарындағы судың төменгі шекті деңгейі
түсіретін құбырларға суды жақсылап бұрған жағдайда белгіленеді.
23. Бу қазандықтарындағы судың жоғарғы шекті деңгейін бу жылытқышқа
немесе бу өткізгішке судың түсуіне жол бермеген жағдайда қазандық жобасының
әзірлеушісі белгілейді.
Өту жолдары, аспалар, қақпақтар мен оттық есіктері
24. Барабандар мен коллекторлар үшін мынадай талаптарға сәйкес келетін
өту жолдары мен аспалар қолданылады:
1)барабандарда дөңгелек, эллипсті немесе сүйір пішінді өту жолдары
қарастырылады: дөңгелек өту жолының диаметрі кемінде 400 мм, ал эллипсті
немесе сүйір өту жолының шүлдіктерінің өлшемі кемінде 300 х 400 мм болуы
қажет;
2) салмағы 30 кг астам өту жолының қақпағы ашып жабуды жеңілдету үшін
құралмен жарақталады;
3) ішкі диаметрі 150 мм астам коллекторларда ішкі қабатты тексеру және
тазалау үшін ең кішкентай өлшемі кемінде 80 мм болатын эллипсті немесе
дөңгелек пішінді тесіктер (аспалар) қарастырылады; көрсетілген аспалардың
орнына тексеру (тазалау) кезінде кесіп алынатын, дәнекерленетін тұғырмен
бекітілетін, қимасы дөңгелек дәнекерленген штуцерлерді қолдануға болады.
Штуцерлердің саны мен орналасу орны жобаны әзірлеу кезінде анықталады. Егер
коллекторларға сыртқы диаметрі кемінде 50 мм, коллектордың ішін тексеру
үшін оларды кескеннен кейін өте алатындай етіп орналасқан құбырлар қосылған
болса, аспалар мен штуцерлерді қарастырмауға болады;
4) осы жұмысты орындау жөніндегі нақты нұсқаулар дайындаушының
құрылымдық құжаттамасында қамтылады.
25.Оттық пен газ өткізгіш қабырғаларында қыздыру, айналдыра қалау
қабаттарының жануын және жай-күйін, барабандар мен коллекторлардың
қыздырылатын бөліктерінің оқшаулануын бақылау мүмкіндігін қамтамасыз ететін
өту жолдары мен байқау орындары қарастырылады.
26. Тік бұрышты өту жолдары кемінде 400 х 450 мм, дөңгелек-диаметрі
кемінде 450 мм өлшемімен қарастырылады және қазандық элементтерінің
қабаттарын тексеру үшін оның ішіне өту мүмкіндігін қамтамасыз етеді (ыстық
құбыр мен газ құбыры қазандықтарынан басқа).
27.Өту жолдары ретінде өлшемдері 24-т көрсетілгеннен кем болмаған
жағдайда оттық есіктері мен амбразураларды қолдануға болады.
28. Өту жолдары мен аспаларының және байқау орындарының есіктері мен
төбелері мықты, төзімді болады және өздігінен ашылуға жол бермейді.
29.Оттықта, газ өткізгіштерде артық қысымы бар қазандықтарда аспалар
оларды ашқан кезде сыртқа газдың шығуын болдырмайтын құрылғылармен
жарақталады.
Оттықтар мен газ өткізгіштердің сақтандыру құрылғылары.
30.Шымтезекті, үгінділерді, жоңқаларды және өзге де ұсақ өндірістік
қалдықтарды жағуға арналған отынды камералық жағатын (тозаң түріндегі, газ
тәріздес, сұйық) немесе шахталық отыны бар қазандықтар жарылғыш сақтандыру
құрылғыларымен жарақталады. Бұл құрылғылар оттықтың, қазандықтың соңғы газ
өткізгішінің, экономайзердің және күл ұстағыштардың қабырғаларына
орнатылады. Жарылғыш сақтандыру құрылғылары адамдардың жарақат алуын
болдырмайтындай етіп орналастырылады.
31.Жарылғыш сақтандыру құрылғыларының құрылымы, саны, орналасуы және өту
қимасының өлшемі қазандықтың жобасында анықталады.
32.Жарылғыш сақтандыру құрылғыларын егер есеппен негізделген болса,
қазандықтардың оттықтары мен газ өткізгіштерінде орнатпауға болады. Есеп
жүргізу туралы жазба қазандықтың паспортында жазылады.
33.Жылуды пайдаға асырушы қазандыққа өткізетін технологиялық желіде
қазандықты негізгі технологиялық желіден ажырататын, оны аталған пайдаға
асырушы қазандықсыз пайдалануға мүмкіндік беретін құрылғы қарастырылады.
34.Егер технологиялық желіні пайдалану режимі қазандықты тоқтатуға және
қазандықты техникалық куәландыру мен жөндеу бойынша талаптарды орындауға
мүмкіндік беретін болса, осы ажыратқыш құрылғыны орнатпауға болады .
1.2.1 3-Энерго орталықАҚ-ның кадрлар бөлімінің жалпы ережелері
Кадр бөлімінің бастығы басшылар санатына жатады, бас директорының
бұйрығымен жұмысқа қабылданады және босатылады. Кадр бөлімінің бастығы
лауазымына жоғары кәсіби білімі және инженерлік–техникалық және басшылық
лауазымдарда кадрларды басқаруды ұйымдастыру бойынша кемінде 5 жыл жұмыс
стажы бар тұлға тағайындалады. Кадр бөлімінің бастығы бас директорына
бағынады.
Кадр бөлімінің бастығы өз қызметінің ерекшелігі бойынша:
– қызметкерлерді басқару жөніндегі заңнамалық және нормативтік құқықтық
актілерді, әдістемелік материалдарды;
– еңбек заңнамасын;
– кәсіпорынның құрылымын және штатын, оның саласын, ерекшелігін және даму
перспективасын;
– кәсіпорынның кадр саясатын және стратегиясын;
– болжамдар жасау, кадрға болашақтағы және ағымдағы қажеттілікті айқындау
тәртібін;
– кәсіпорынды кадрлармен қамтамасыз ету көздерін білуі;
– еңбек нарығының жай-күйін;
– қызметкерлерді бағалау жүйесін және әдістерін;
– кадрлардың кәсіби-біліктілік құрылымын талдау әдістерін;
– кадрларға және олардың қозғалысына байланысты құжаттаманы ресімдеу,
жүргізу және сақтау тәртібін;
– кәсіпорынның қызметкерлері туралы деректер базасын қалыптастыру және
жүргізу тәртібін;
– табельдік есеп жүргізуді ұйымдастыруды;
– кадрлар қозғалысының есебін жүргізу әдістерін, белгіленген есептілікті
жасау тәртібін;
– қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды кадр қызметінің жұмысында
пайдалану мүмкіндігін;
– қызметкерлермен жұмыс істеудің алдыңғы қатардағы отандық және шетелдік
тәжірибесін;
– еңбек социологиясының, психологиясының және ұйымдастыру негіздерін;
– профессиография негіздерін;
– кәсіби бағыт беру жұмыстарының негіздерін;
– экономика, өндірісті ұйымдастыру және басқару негіздерін;
– есептеу техникасы, коммуникациялар және байланыс құралдарын;
– еңбек қорғау ережелерін және нормаларын білуі тиіс.
1.2.2 Кадр бөлімінің лауазымдық міндеттер
1.Кәсіпорын қызметінің сыртқы және ішкі жағдайларымен өзгеріп отыратын
оның мақсатына, стратегиясына және саласына сәйкес талап етілетін кәсіптің,
мамандықтың және біліктіліктің жұмысшы және қызметші кадрлармен кәсіпорынды
жиынтықтау, кадрлардың сандық және сапалық құрамы, олардың дамуы және
қозғалысы туралы деректер базасын қалыптастыру және жүргізу бойынша жұмысты
басқарады.
2.Болжамдарды әзірлеуді, кадрларға ағымдағы және перспективадағы
қажеттілікті және оны еңбек нарығын зерттеу негізінде қанағаттандыру
көздерін айқындауды, оқу орындарымен және жұмыспен қамту қызметтерімен
тікелей байланыстарды, ұқсас саладағы кәсіпорындармен байланысты, кәсіпорын
ішінде қызметкерлерді бос жұмыс орындары туралы хабардар етуді, бұқаралық
ақпарат құралдарына қызметкерлер жалдау туралы хабарландырулар жариялау
үшін пайдалануды ұйымдастырады.
3.Кәсіпорынның кадр саясатын және кадр стратегиясын әзірлеуге қатысады.
4.Кадрларды олардың біліктілігін, жеке және іскерлік сапасын бағалау
негізінде таңдау, іріктеу және орналастыру жөніндегі жұмысты жүзеге
асырады, кәсіпорынның бөлімшелерінде қызметкерлерді дұрыс пайдалануды
бақылайды.
5.Жас мамандарды және жас жұмысшыларды оқу орнында алған кәсібіне және
мамандығына сәйкес қабылдауды, орналастыруды және орналастырып қоюды
қамтамасыз етеді, бөлімшелер басшыларымен бірлесіп олардың тағылымдамадан
өтуін және өндірістік қызметке бейімдеу бойынша жұмысты ұйымдастырады.
6. Іскерлік мансапты жоспарлау, кандидаттарды жеке жоспарлары бойынша
ұсынуға даярлау, басшылар мен мамандардың ротациялық қозғалысы, арнайы
курстарда оқыту, тиісті лауазымдарда тағылымдамадан өту сияқты ұйымдастыру
нысандары негізінде ұсыну үшін резерв құру бойынша жоспарлы жұмысты жүзеге
асырады.
7. Кәсіпорын қызметкерлерін аттестациядан өткізуді, оның әдістемелік
және ақпараттық қамтамасыз етілуін ұйымдастырады, аттестацияның нәтижесін
талдауға, аттестациялық комиссияның шешімдерін жүзеге асыру жөніндегі іс-
шараларды әзірлеуге қатысады, аттестациядан қайта өтетін мамандар тобын
айқындайды.
8.Қызметкерлерді және олардың қызмет нәтижелерін, қызметкерлердің
қызметтік-кәсіби жоғарылауын кешенді бағалау жүйелерін әзірлеуге,
аттестация өткізуді жетілдіру жөніндегі ұсыныстар дайындауға қатысады.
9.Еңбек заңнамасына, ережелерге, нұсқаулықтарға және кәсіпорын
басшысының бұйрықтарына сәйкес қызметкерлерді қабылдауды, ауыстыруды және
жұмыстан босатуды уақтылы ресімдеуді, жеке құрамның есебін жүргізуді,
қызметкерлердің қазіргі және өткен еңбек жолдары туралы анықтамалар беруді,
еңбек кітапшаларын сақтау мен толтыруды және кадрлар жөніндегі белгіленген
құжаттамаларды жүргізуді, сондай-ақ қызметкерлерді ынталандыруға және
марапаттауға ұсынуға арналған материалдарды дайындауды ұйымдастырады.
10.Зейнетақыны сақтандыру жөніндегі құжаттарды, сондай-ақ кәсіпорынның
қызметкерлеріне және олардың отбасыларына зейнетақы тағайындау үшін қажетті
құжаттарды дайындауды, сондай-ақ оларды әлеуметтік қамсыздандыру
органдарына ұсынуды қамтамасыз етеді.
11.Кадр жұмысының ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етілуін, оның
материалдық-техникалық және ақпарат базасын жаңарту, АСУ-кадры
автоматтандырылған шағын жүйелерді және кадр қызметі қызметкерлерінің
автоматтандырылған жұмыс орындарын пайдаланумен кадрларды басқарудың
қазіргі заманғы әдістерін ендіру жөніндегі жұмысты жүргізеді
12.Кәсіпорын бөлімшелерінің кадрлар жөніндегі мамандарының және
инспекторларының қызметін әдістемелік басқаруды және үйлестіруді жүзеге
асырады, бөлімшелер басшыларының заңнамалық актілерді және үкімет
қаулыларын, кәсіпорын басшысының кадр саясаты және қызметкерлермен жұмыс
жөніндегі қаулыларын, бұйрықтарын және өкімдерін орындауын бақылайды.
13.Еңбекшілердің жұмыспен қамту саласындағы әлеуметтік кепілдіктерін,
еңбекке орналастыру және босатылған қызметкерлерді қайтадан даярлау, оларға
белгіленген жеңілдіктер мен өтемақылар беру тәртібін сақтауды қамтамасыз
етеді.
14.Кәсіпорындағы кадр жұмысын жүйелі түрде талдауды жүргізеді, оны
жақсарту жөнінде ұсыныстар әзірлейді.
15.Табельдік есеп жүргізуді, демалыс кестелерін жасауды және орындауды,
кәсіпорын бөлімшелеріндегі еңбек тәртібінің жай-күйін және қызметкерлердің
ішкі еңбек тәртіп ережесін сақтауын бақылауды, кадрлар тұрақтамауын
талдауды ұйымдастырады, еңбек тәртібін нығайту, кадрлар тұрақтамауын, жұмыс
уақытының жоғалуын төмендету жөнінде іс-шаралар әзірлейді және олардың
орындалуын бақылайды.
16.Жеке құрамның есебін жүргізу және кадрлармен жұмыс жүргізу жөніндегі
белгіленген есептілікті жасауды қамтамасыз етеді .
1.2.3 Кадр бөлімінің құқықтары
Кадр бөлімі бастығының мыналарға құқығы бар:
1. Кәсіпорын басшылығының оның қызметіне қатысты шешімдерінің
жобаларымен танысуға.
2. Осы нұсқаулықта көзделген міндеттерге байланысты жұмысты жетілдіру
жөніндегі ұсыныстарды басшылықтың қарауына енгізуге.
3.Құрылымдық бөлімшелердің басшыларынан және мамандардан оның құзыретіне
кіретін мәселелер бойынша ақпарат және құжаттар алуға.
4.Оған жүктелген міндеттерді шешу үшін құрылымдық бөлімшелердің
мамандарын тартуға (егер бұл құрылымдық бөлімшелер туралы ережеде көзделсе,
егер көзделмесе – басшының рұқсатымен).
1.2.4 Кадр бөлімінің жауапкершілігі
Кадр бөлімінің бастығы мыналар үшін жауапкершілік атқарады:
1.Осы лауазымдық нұсқаулықта көзделген лауазымдық міндеттерін
орындамағаны (тиісті дәрежеде орындамағаны) үшін Қазақстан Республикасының
қолданылып жүрген еңбек заңнамасында айқындалған шектерде.
2.Қызметін жүзеге асыру барысында құқық бұзушылық жасағаны үшін
Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген әкімшілік, қылмыстық және
азаматтық заңнамасында айқындалған шектерде.
3.Материалдық шығын келтіргені үшін – Қазақстан Республикасының
қолданылып жүрген әкімшілік, қылмыстық және азаматтық заңнамасында
айқындалған шектерде.
1.3 Ағымдық техникалық қамсыздандыру
Қарастырылып жатқан АЖ бағдарламалық қамтамасын құру үшін, ең алдымен,
ішкі жүйенің ақпараттық ағымының байланысын қарастыру қажет, себебі ішкі
жүйенің есептерін шешу бағдарламасының қосылу мүмкіндігі АЖО бағдарламалық
бөлігі мен ДҚ мәліметтерінің толық дайындығы кезінде ғана жүре алады, ал
бұл АЖО бүтін сияқты функциялануы үшін АЖО-ң есептерінің ақпараттық
байланысын анық елестете білу қажет [10].
Құрастырылып жатқан АЖ келесідей бір-бірімен байланысқан мәселелерді
қарастырады:
1.Берілгендердің ДҚ бір реттік енгізілуі.
2.Оқушылар тапсырыстарының қимылын бақылау мен модификациялау
(тапсырыстардың қимылы).
3.Тапсырыстарды сұраныстар арқылы іздеу мен түзету.
4.ДҚ қызмет көрсету.
5.ДҚ қағаздық құжаттау (шығыстық есеп беру) [11].
Осы орайда есептер арасында мәлімет алмасу болады, ол бір есептердің
шешімі келесі бір есептердің кірістік мәліметі болуынан байқалады. Одан
басқа, түрлі есептерде сол бір мәліметтер қолданыла беруі мүмкін. Мұның
барлығы бүкіл ішкі жүйенің бағдарламалық қамтамасын эксплуатациялау
процесінде өңделетін ақпараттың барлық массасын ретімен қолдануды қажет
етеді.
1.4 Ағымдық программалық жабдық
Автоматтық жұмыс орны немесе шетел терминологиясында жұмыс станциясы
(worse-station) – белгілі бір мамандығы бар пайдаланушы-маманның
құралдарымен жабдықталған және белгілі бір функцияларды орындау үшін
автоматизацияны қажет ететін жұмыс орны. Бұндай құралдар, ереже бойынша
персональды компьютер (ПК) болады және қажет жағдайда басқа да көмекші
электронды құрылғылармен толықтырылады. Олар жалпы алғанда: дисководтық
накопительдер, баспаға шығарушы құралдар, оқитын оптикалық құралдар,
графика құрылғылары, басқа да АЖО байланысты құрылғылар және локальдық
есептеу желілері және т.б.
АЖО негізінен есептеу техникасын қолдануда арнайы дайындығы жоқ
пайдаланушыға бағытталған. АЖО негізгі бағытталуы жұмыс орнындағы
ақпараттарды децентрализациялау орталығы деп есептелінетін жұмыс орны және
ол ПК локальдық желілеріне бір уақытта кіру мүмкіндігін өзінің сәйкес
берілгендер қорларын қолдану арқылы, ал кейде қуатты ЭЕМ қосатын глобальдық
есептеу желілерінде қолданылады.
Қазіргі таңда көптеген өндірістерде халықтың тұрмыстық жүйелерін
басқаратын концепция құрылған. Оларда локальдық, толық және әр түрлі
иерархия деңгейіндегі аяқталған ақпарат көрсетіледі. Мұндай жүйелерде тек
қана жоғарғы деңгейді қажет ететін ақпарттың бөлігінде ғана төменнен
жоғарғы деңгейге алмастыру операциясы құрылады.
Бірақ бұл жағдайда:өңделген ақпарттың шешімдерінің маңызды бөлігі және
берілгендер локальды банктер қорында сақталынуы қажет.
Анықталынған басқарудың идеясын іске асыру үшін әр деңгейде басқаруды
және әр жұмыс аймақтың жұмыс орындарын персональды компьютерлер базасында
құру қажет болады. Мысалы, экономика саласында мұндай АЖО-да жоспарлау,
процесстерді оптимизациялау, әр түрлі ақпараттық жүйелердің шешімдерін
қабылдау және әр түрлі есептеу жүйелерін жүргізуге болады. Басқаруды әр
объектінің мәніне сәйкес болатын АЖО таңдау қажет. Алайда кез келген АЖО
құрудың принциптері бәріне де ортақ болуы керек:
➢ Жүйелігі
➢ Иілгіштігі
➢ Беріктігі
➢ Тиімділігі
Көрсетілген әр принциптердің мағыналарын түсіндіріп өтейік.
Жүйелігі – автоматтық жұмыс орнының құрылысы функцияналдық
тағайындалуымен анықталынатын жүйелер деп қарастыруға болады.
Иілгіштігі - барлық ішкі жүйелерді модульде құру және олардың
элементтерін стандартизациялау көмегімен жүйе мүмкін болатын ауыстыруға
талабы бар.
Беріктігі – АЖО негізгі принципі мынадай: АЖО жүйесі өзіне әсер ететін
ішкі және сыртқы факторларға қарамастан, негізгі функцияларын орындау
қажет. Бұл оның бөлек бөліктеріндегі пайда болатын қателердің оңай
шешілуін, ал жүйенің жұмыс істеу қабілетін тез қалпына келу керектігін
білдіреді.
АЖО тиімділігін жоғарыдағы сипатталған принциптердің іске асырылған,
жүйені құруға және эксплуатациялауға кеткен деңгейдің интегралдық
көрсеткіші ретінде санау керек.
Функцияны және адам мен ядросы компьютер болып табылатын ақпараттарды
өңдейтін машиналық құрылғылар арасындағы ауырлықты дұрыс құрған шартта АЖО
функциялау күткен эффектті береді.
Қазіргі таңда мұндай гибридті интеллектіні құру проблеманың бірі болып
табылады. Алайда мұндай бағытты АЖО өңдеу және функциялау негізінде іске
асыру бере алады – АЖО өндірістің еңбегін және басқарудың эффективтілігін
жоғарлатудың құралы ғана емес, мамандардың ыңғайлы әлеуметтік құралы да
бола алады. Мұнда адам АЖО жүйесінде басты бақарушы болып қалуы керек.
Өндірістік кәсіпорында АЖО маңызды құрылысы болып табылады. АЖО – бұл
әрқашанда мамандандырылған жүйе, техникалық құралдардың және бағдарламалық
қамтамасыздандырудың жиынтығы, белгілі бір маманға – администраторға,
экономистке, инженерге, құрастырушыға, жоспарлаушыға, архитекторға,
дизайнерге, дәрігерге, ұйымдастырушыға, кітапханашыға және т.б. көптеген
мамандық иелеріне бағытталған.
Кез келген мамандықтың АЖО-на бірқатар жалпы талаптарды ұсынуға болады.
Келесі талаптар АЖО құрылу барысында қамтамасыздандырылуы керек:
✓ Берілгендерді өңдеу үшін құралдардың болуы;
✓ Диалогтық режимде (интерактивті) жұмыс істеу мүмкіндігі;
✓ Эргономиканың негізгі талаптарын орындау: операциялар АЖО
комплектінің элементтері мен сыртқы орта арасындағы функцияларды
рациональды орналастыру, жұмыс істеудің комфортты шарттарын құру, АЖО
конструкциясының ыңғайлылығын, оператордың психикалық факторын
есептеу, АЖО формаларының және элементтер түстерінің көркемділігі және
т.б;
✓ АЖО жүйесінде жұмыс істеу ПК беріктігі мен жоғарғы өндірісінің
жетімділігі;
✓ БҚ есептерін шешудің мінездемесіне ұқсастығы;
✓ Процессорларды автоматтандыру деңгейінің максималдылығы;
✓ Мамандарды АЖО операторлары ретінде өзіндік қызмет етуінің шарттарын
оптимальдау;
✓ Мамандарды АЖО жұмыс орнының құралы ретінде қолдануды қамтамасыз
ету;
✓ АЖО құрылысы мынадай ішкі жүйелерді қосады: техникалық, ақпараттық,
бағдарламалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz