Кез-келген білім алушыға арналған дистанционды түрде білім алуға мүмкіндік беретін мобильдік қосымшаны құрастыру
Аннотация
В данной дипломной работе разработано приложение для всех желающих
дистанционно обучаться по мобильном устройствам. В работе предусмотрены
требования к серверной и образовательным
частям приложения, условия
эксплуатации и осуществление. Было уделено необходимое внимание
функциональным характеристикам и техническим средствам.
В разделе обеспечения безопасности жизнедеятельности проведен анализ
условий труда, сделан расчет освещения и кондиционирования.
В экономической части составлен бизнес план проекта, подтвердивший
его экономическую целесообразность.
Аңдатпа
Бұл дипломдық жұмысы бойынша кез келген білім алушыға арналған
дистанционды түрде білім алуға мүмкіндік беретін мобильдік қосымшаны
құрастыру жүзеге асырылды. Дипломдық жұмыста қосымшаның қолданбалы
серверлік және тест тапсыратын бөлімдеріне қойылған талаптар, пайдалану
шарттары мен оны жүзеге асыру қарастырылған. Техникалық құралдар мен
функционалдық сипаттамаларға тиісті шарттарға бөлінген.
Өміртіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бөлімінде еңбек ету жағдайына
талдау жасалған, жарық беру және желдету есептелген.
Экономикалық бөлімде, жобаның экономикалық тиімділігін дәлелдеп
бизнес-жоспарын жасалды.
Abstract
In the given Thesis Project an application for those who want to learn at a
distance mobile devices.. The paper involves requirements for the server-based and
educationals parts of the application, operating conditions and implementation.
Necessary attention was paid to the functional characteristics and facilities.
In the section of living safety provision working conditions were analyzed , as
well as the calculation of lighting and air conditioning was provided.
In the economic part of the project was compiled a business plan, which
confirmed its economic practicability.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1
1.1
1.2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Кроссплатформалық қосымша жасау өзгектілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.1.1 IOS, Android операциялық жүйелерінің платформалары ... ... ... ... 10
1.1.2 Мобильдік бағдарламаның нарықтық анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Мақсатты тағайындау және негізгі мүмкіндіктерді жобалау ... ... ... ... . 13
1.3 Қосымшаның толық архитектурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.4
Сервер бөлімінің қосымшаға талаптары ... ... ... ... .Ошибка! Закладка не
определена.
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.4
1.4.5
1.4.6
Операциялық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
HTML5 тілінің ерекшеліктері, артықшылығы ... ... ... ... ... ... ...18
ASP.NET MVC4 құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
SQL серверімен жұмыс істеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
CSS технологиясының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
HTML тілінің синтаксисі мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2
2.1
2.2
2.3
Арнаулы бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Зерттелетін жүйе облысының анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
Деректер моделінің анықтамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 34
Концептуалды проектілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
3 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
3.1
3.2
Қосымша архитектурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Колданбалы интерфейстің зерттемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
3.2.1
3.2.2
Сервер интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
Қолданушы беті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
4 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
4.1 Еңбек шартының анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 43
4.2 Есептеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 44
4.2.1
4.2.2
Кондиционерлеу жүйесін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
Табиғи жарықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
4.3Тіршілік қауіпсіздігі бөлімі бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
5 Техника-экономикалық негізделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
5.1Жоба сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 53
5.2 Қосымшаның өңделуінің еңбек өнімділігінің есептелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... 53
5.3 Қосымшаны өңдеуге кеткен шығынның есептелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 55
5.4 Қосымша шығындар статьясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.5 Өзіндік құн нәтижесінің кестесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
5.6 Қосымшаны иемденудегі кәсіпорындардың бірмезгілдегі шығындарын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
5.7 Қолдану саласындағы жылдық бірмезгілдегі шығындарды есептеу ... ... ... 62
5.8 Ақпараттық өнімді енгізуден алынған үнемдеу мөлшері мен табысты
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
5.9 Пайда мен шығындарды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
5.10 Экономикалық тиімділікті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 68
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
Ә қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 85
Кіріспе
Қазіргі уақытта дистанционды білім алу жеделді түрде дамып келеді.
Сонымен қатар
жеке компания қызметкерлерінің, кәсіпорын
жұмысшыларының біліктілігін арттыру үшін дистанционды оқыту курстары
өткізілуде. Осыған байланысты дистанционды оқыту жүйесіне арналған
мобильдік қосымша ұсынып отырмын.
Осы заманда Android, Windows Phone, IOS платформаларын қолдайтын
ұялы телефон екінің бірінде бар десем қателеспеймін. Бұл платформалар ұялы
телефон шығаратын компанияларда жоғары сұранысқа ие. Айта кетсек, IOS
платформасында Iphone, Android платформасында HTC, Samsung, Windows
Phone платформасында Nokia сияқты алдыңғы қатарлы ұялы телефон
маркалары жұмыс істейді.
Дипломдық жұмысымның мақсаты - барлық операциялық жүйелерге
арналған дистанционды түрде тестілеуден өтуге болатын кроссплатформалы
мобильдік қосымша құрастыру. Жасалып отырған жоба кез-келген білім
алушыға (студент, біліктілігін асырғысы келетін қызметкер) арналған.
Қосымшаның көмегімен білім алушы өзінің уақытын үнемдеп, ыңғайлы әрі
жеңіл түрде ұялы телефонының көмегімен дистанционды түрде тест тапсыруға
мүмкіндік алады. Зерттеулер бойынша, таңдалған жобаға сәйкес Қазақстанда
қосымша жасалынбаған және бәсекелестік мүлде жоқ десе де болады.
Сондықтан, ең бастысы интернет желісіне байланысқа шығу мен дистанционды
түрде білім беретін ЖОО табу болып табылады.
Android, IOS, Windows Phone платформалары - коммуникаторларға,
планшеттарға, цифрлық ойнатқыштарға, цифрлық фоторамкаларға, қолға
киетін сағаттарға,
смартбуктарға,
Linux
(Unix)
ядросында жасалған
операциялық жүйеге орнатылған. Мобильдік қосымшаны жасау кезінде
Phonegap фреймворкы арқылы мобильдік бағдарламалаудың негізгі тілдерін
қолданбай-ақ, Javascript, HTML5, CSS3 тілдерін қолдана отырып жасадым. Ал
мобильдік құрылғыға ақпаратты жіберіп, өңдеп және нәтижелерді тіркеп
отыратын серверді құру үшін Visual Studio 2012, ASP NET MVC4, MsSQL
бағдарламалық орталарын пайдаландым.
Жасалатын қосымша IOS, Android, Windows Phone платформалы кез
келген
мобильді құрылғыға арналған. Қосымшаны құруда ең басты
шартымыздың бірі - жүйе жадында көп орын алмайтын, мобильді құрылғыда
жедел түрде жүйеге қатысты жауар беретін қосымша ойлап табу болды.
Міндеттелген мақсатымызға жету үшін мына талаптарды жүзеге асырумыз
қажет:
- веб-қосымшаның
компоненттік
бөліктерін
құрастыру, өмірлік
үрдістке сай болуын қадағалау;
- веб-қосымшаны жобалап, жүзеге асыру әдістемесін зерттеу;
- жобаны талдау, сараптау және жеке бөліктерін зерттеу.
1 Негізгі бөлім
Жасалынып отырған қосымша білім алушыларға арналған. Дипломдық
жұмыстың басты тапсырмасы дистанционды түрде тестілеуден өтуге болатын
кроссплатформалы мобильдік қосымша құрастыру, қосымшаның негізгі
қызметтері: тест тапсыру, тестілеуге дайындалу, тест нәтижелерін сараптау
болып табылады.
1.1
Кроссплатформалық қосымша жасау өзгектілігі
Нарықтағы мобильдік платформалардың қатаң бәсекелестігі тек қана бір
операциондық жүйеге бағытталған қосымша шығаруға мүмкіндік бермейді.
Бүл жағдай құрастырушыны қиын таңдау жасауға мәжбүрлейді. Олар әр
операциялық жүйе үшін өзіндік жеке қосымша құрастыру (әр платформа үшін
жеке туған тілінде қосымша құрастыру), сайт түріндегі мобильдік қосымшаны
HTML5 тілінде құрастыру немесе фреймворк арқылы кроссплатформалы
қосымша жасау арасында таңдаулары керек болды.
Бизнес өзінің клиенттерімен мобильдік құрылғылар арқылы
коммуникациялық байланыста болғандықтан, олардың мобильдік
құрылғыларының сан алуандығына қолдаумен қамтамасыз етіп отыруы керек.
Себебі, қолданушыға смартфонның белгілі бір моделін алуға мәжбүрлеу,
мысалға алғанда белгілі бір банктің мобильдік қосымшасын сай келетін
смартфонды алдыруға болмайды. Өйткені, қолданушы IOS-тан Android-ке
көшуден бұрын банкті ауыстыруы мүмкін.
Мобильдік қосымша құрастырудың заманға сай дәуірі
Iphone
маркасының пайда болуынан бері есепке алу қабылданған. Егер нақтырақ
айтып кетсек, мобильдік қосымшалардың тарихы 2008 жылдың 28 шілдесінде
Iphone 3G шығуы мен AppStore дүкенінің ашылуынан бастау алады. Сол күні
статистикаға сүйенсек 500 қосымша жаңа шыққан құрылғыға жүктелінуге
мүмкін болған. Арада 5 жыл өтіп, 2013 жылдың маусымындағы Apple
фирмасының бас директор Тим Куктың хабарлауы бойынша App Store онлайн-
каталогындағы iPhone мен Ipad құрылғыларына арналған қосымшалардың саны
900 мыңнан асып түседі екен. Тағы да қосып кеткені Apple мобильдік дүкені
575 милионнан астам аккаунтпен байланыста, және соңғы 5 жылдың ішінде
компания қосымша құрастырушыларға 10 миллиард долларға жуық ақша
төлеп, қолданушылардың сол қосымшалардың 50 миллиардқа жуық көшірмесін
жүктеуіне себепкер болған. Және бұл, аналитиктардың бағалауы бойынша, IOS
платформасы нарықтың жеке көшбасшысы емес. Себебі, Android нарықта
екпінді түрде өсуде. Android-қүрылғыларының қолданушылары Google Play
дүкенінен 48 миллиардқа жуық қосымша көшірмелерін жүктегенін 2013
жылдың 15 мамырындағы компанияның құрастырушы топ-менеджерлері
жиналған баспасөз жиымында Хьюго Барра хабарлады [1].
1.1.1 IOS, Android, Windows Mobile операциялық жүйелерінің
платформалары
IOS - Apple компаниясы құрастырып, шығаратын мобильдік операциялық
жүйесі. 2007 жылдан бастап iPhone мен iPod touch үшін, кейіннен iPad пен
Apple TV құрылғыларына арналып шығарылды. Windows Phone мен Googlw
Android операциялық жүйелеріне қарағанда, бұл платформа тек қана Apple
фирмасының құрылғыларына ғана құрастырылады. IOS қолданушы интерфейсі
тікелей қимыл концепциясына негізделіп, мультитач белгілерін қолданған. IOS
OS X негізінде құрастырылып, және тура сондай Darwin негізгі компоненттерін
қолданып,
POSIX
стандартына сай жасалынады.
iOS-
тың қолданушы интерфейсі мультитач қозғалыстары арқылы тікелей басқару
концепциясында құрылған. Интерфейсті басқару элементтері батырмалардан,
сүйрегіштер мен тетіктерден құрылған.
2007 жылдың 27 маусымында Apple фирмасы бірінші рет IOS пен бірінші
iPhone ұялы телефонын жарыққа шығарды. Ең алғашқы операциялық жүйелер
1.x серияларымен жүріп отырды. Ал, келесі жылы IOS 2 .0 операциялық жүйесі
шығып 2.2.1 түріне дейін жаңартылды. 2008 жылы 10 маусымында WWDC
2008 баспасөз жиылымында бағдарламалық және аппараттық кемшіліктері
жөнделген, телефонның саудаға түскеннен бері үшінші моделі - iPhone 3G
таныстырылды. Бұл модель операциялық жүйенің жаңа нұсқасы iPhone OS 2.0
платформасында жұмыс істейді. 2009 жылдың 17 маусымында жарыққа жаңа
iPhone ұялы телефонының шығарылуына байланысты OS 3.0 пайда болды. Бұл
операциялық жүйесінің түрі 3.1.1 версиясымен шектелді.
Қазіргі таңда IOS 7.x сериялы жаңа операциялық жүйелер жарыққа
шығуда.
Бұл операциялық жүйеде кемшіліктерді барынша азайтып,
қолданушыға жаңа интерфейс үсынылған. Және қолданушының жеке
ақпараттарының конфедициалдығына аса қатты көңіл бөлген. Сонымен қатар
iFace, iCloud және т.б. қосымшалар жаңартылып, жүйенің жаңа замандық
талапқа сай болуына себепкер болды.
Android - бұл Linux- қа негізделген мобильді платформа, Open Handset
Aliance (OHA) көмегімен құрастырылып, Google жетекшілігіне алынған ең
алғашқы операциялық жүйе. Бұл платформа Google кітапханаларының
басқарылуымен Java- қосымшаларын жасауға мүскіндік береді. Сонымен қатар,
Си тілі мен басқа тілдермен де Android Native Development көмегімен қосымша
жазуға мүмкіндік бар.
Android платформасын қолданған ең алғаш құрылғы HTC компаниясы
құрастырған T-Mobile G1 смартфонына болды. Google компаниясы Android
платформасының басқа платформалардан өзгешелейтін бірнеше
басымдылықтарды атады:
- Ашықтық
-
Android
стандартты
API
шакырылымы көмегімен
мобильдік құрылғының негізгі функцияларына рұқсат береді.
- Шектеулерді жою - Android үшін телефонның негізгі қосымшасы мен
шеткі қосымшаның арасында айырмашылық жоқ. Android платформасында
номерді теретін бағдарламаны немесе экран суретін де өзгертуге де болады.
- Жеңіл әрі ыңғайлы қолдану - SDK- да бәрі бар, Android қосымшасын
жасау немесе іске қосу үшін керекті функциялар, шынайы құрылғының
имитатора мен кеңейтілген дұрыстап, қалпына келтіру құралдары да бар.
Тағы айта кетеріміз, Android басқа да функционалды мұмкіндіктерге ие.
Мысалы қосымшаны орындау үшін жадының аз ғана бөлігін пайдаланатын
виртуалды Dalvik Java- машинасы қолданылады. Dalvik бірнеше қосымшамен
бірге жұмыс істеуге мүмкіндік беріп, файлдарды арнайы мобильді
құрылғылармен оптимизацияланған dex форматында ашуға рұқсат береді.
Android 2D3D кескінін қолдайды. Деректерді сақтау үшін танымал аз
көлемді СУБД SQLite қолданылады . Платформада LibWebCore (WebKit)
кітапханасы бар, бұл өз кезегінде Android web-браузерінің қозғалтқышы болып
табылады.
Бір сөзбен айтқанда, Android - мобильдік құрылғыларға арналған
бағдарламалық платформа. Бұл өз тарапынан, операциялық жүйені, аралық
қабаттың бағдарламалық қамтамасыздығын (middleware) , және қолданушының
негізгі қосымшаларын (e-mail клиент, күнтізбе, карта, браузер, байланыстар
және т.б.) қамтиды.
Windows Phone - 2010 жылдың 11 қазанында жарық көрген Microsoft
компаниясының басшылығымен
құрастырылған мобильді
операциялық
жүйе. Сол жылдың 21 қазаннан бастап жаңа платформада құралған алғашқы
мобильді құрылғылар сатылымға түсе бастады. Windows Phone ұқсас болмаса
да Windows Mobile операциялық жүйесінің толықтай жаңартылған интерфейсі
бар және алғашқы рет Microsoft-тың Xbox Лайв және Zune
медиаплеері
қызметі интеграцияланған жолындағыізбасары болып есептеледі. Жүйенің
тұсаукесері Испания мемлекеті Барселона қаласында өткен Mobile World
Congress 2010 шарасында жарыққа шықты.
2011 жылдың ақпан айында Mobile World Congress 2011 барысында
бірінші рет Windows Phone операциялық жүйесінің жаңартылған түрін ұсынды.
Ал сәуір айында Лас - Вегас қаласындағы MIX'2011 конференциясында бұл
операциялық жүйесі туралы толық ақпарат беріп, Mango деген атқа ие болды.
Ал одан кейн, бұл операциялық жүйенің ресми аты 7.5 болып қабылданды.
Жаңа нұсқадағы операциялық жүйеде 500 -ден аса жетілдіру мен толықтырулар
енгізілді. Жүйеде Explorer Mobile браузері жаңартылып , HTML5 пен Canvas
тілдерінің аппараттық жылдамдықтары арттырылды.
Ал, 2012 жылдың ақпан айында Windows Phone ресми блогында
құрастырушылар 2013 жылдың басында 7.8 версиялы, Windows Phone 8
платформасының біршама жаңалықтарымен қосатын жаңа операциялық жүйе
шығатындығы жайлы хабарлады. 2013 жылдың 30 ақпанынан бастап
қолданушылар өз құрылғыларындағы платформаны 7.8 версиясына дейін
жаңартуға мүмкіндің алды.
2012 жылдың 20 маусымында Microsoft компаниясы Windows Phone 8
платформасына шолу жасады. Windows Phone 8 жаңалығы болып қауіп
төндіретін сайттарды анықтайтын функциясы бар Internet Explorer Mobile 10
браузері таныстырылды. Windows Phone 8 ең басты басымдылығы болып -
планшет, смартфон, дербес компьютерлерге ортақ экожүйе ойлап табылды.
Бұл жүйе бойынша құрастырушыларға қолайлы шарттар жасалынды. Жаңа
ұрпақ платформасы
NT
ядросында негізделген және құрылғылардың
максималды рұқсат етілу көрінісі
1280x768
немесе 1280х720 болып
қабылданды. Айта кетейік, бұрынғы Windows Phone 7.8 операциялық жүйесі
CE ядросында негізделіп, максималды 800х480 көрінісін ғана ұсына алған еді.
1.1.2 Мобильдік бағдарламаның нарықтық анализі
Мобильдік құрылғының дамыған құрастырушылары күннен күнге
басымдылығын арттыруда. Қазір екі қазақстандықтың бірінде ұялы телефон
бар, көпшілігінде смартфондар мен планшеттер бар. Олардың әрқайсысында
өзіндік қосымшалары бар. Одан бөлек, құрылғы шығаратын компанияға
тәуелсіз құрастырушылар қосымшалар базасын толықтыруда. Міне осы жерден
миллиондаған қолданушылар құрылғыдағы онлайн дүкеннен мобильдік
қосымшаларды жүктейді. Орташа алғанда, бір қосымшаға
iPhone
қолданушылары - 2.15 доллар, Android қолданушылары - 4.57 доллар, ал
BlackBerry қолданушылары - 5.61 АҚШ долларын төлейді.
Бүгінгі күнде мобильді қосымшалар нарығында үш компанияның
басымдылығын байқауға болады. Егер оларды танымалдылығы жағынан санап
айтатын болсақ, әлем бойынша бірінші орында
Apple7, өзінің
IOS
платформасымен алады (iTunes, App Store).
Екінші орында
Android
платформасы ( Android Market) және үшінші орынды Windows Phone (Windows
marketplace) меншіктейді. Тағы да Symbian, BlackBerry, HP webOS деген
платформалары қолданыста бар.
IDC анықтауы бойынша 2013 жылдың бірінші ширегіндегі IOS пен
Android платформаларының нарықтағы үлесі 92 .3 %, ал қалған бөліктерді
Windows пен BlackBerry өзара бөлісуде.
Қазір құрастырушылар Microsoft жасаған Windows Phone 8 платформасы
мен Nokia компаниясымен серіктестігінен үлкен үміт күтіп отыр. Nokia қызметі
мен сатылымының оңтүстік СНГ-дағы менеджері Елена Каришманның сөзі
бойынша, соңғы жылдары Қазақстанда Nokia мобильдік құрылғысына арналған
қосымшалардың жүктелуі 10 еседей өсті. Жалпы жүктелу саны қазір 10
миллионды құрайды және әлі де өсу барысында.
Шетел эксперттері бұрындары мобильдік қосымшаларға деген сұранысты
болжап қойып еді. 2009 жылдардың өзінде маркетингтік-аналитикалық
зерттеулер агенттігі IDC хабарлауы бойынша 2013 жылға дейін әлемдегі 1.19
миллиард маман (бұл әлем бойынша жұмыс күшінің 34.9% құрайды) мобильдік
технологияны қолданатындығын болжаған.
Gartner зерттеуі бойынша, мобильдік шешімнің өсімі ақпараттық
технология саласында бұлттық есептеуден кейінгі номер екінші әлемдік тренд
болып табылды. Эксперттер сенімді, 2014 жылы 79.6 миллиард мобильдік
қосымша жүктеліп, ал мобильдік қосымша индустриясы 35 миллиард АҚШ
долларын құрайтын болатындығына.
Әлемдік тәжірибеде сәтті қосышаның сатылымы немесе таратылымы
кезінде бизнесиесіне қыруар ақша алып келеді. Болжау бойынша 2014 жылдың
аяғына дейін мобильдік қосымшалар нарығы 15 миллиард АҚШ долларынан
жоғары пайданы құрастырушылар мен компанияларға табыс ретінде әкеледі.
Қазастандық қолданушыларында көбірек қажеттілікті шетел ойын
қосымшалары тудырады. Екінші орында навигациялық, ақпаратты-
танымдылық және қоғамдық қосымшалар иемденеді. Үшінші орында
мобильдік банкинг қызметі мен қызметтерді төлеу жүзеге асыра алатын
Отандық бизнес қосымшалар алады [7].
1.2 Мақсатты тағайындау және негізгі мүмкіндіктерді жобалау
Бағдарлама
дистанционды түрде білім алушыларға тестілеуден өтуге
мүмкіндік береді.
Дистанционды түрде тестілеу бағдарламасын жобалаудың негізі болып
келесі талаптарды қарастырамыз:
- жүйе жеңіл және қолданушыға түсінікті болуы қажет;
- қолданушы өзіне ыңғайлы мобильдік құрылғымен тестілеуді өтуі
керек;
- қолданушы
тест тапсырмастан бұрын, тестілеуге дайындалуға
мүмкіндігі болуы керек;
- тест аяқталысымен қолданушы өз нәтижесін сараптауға болатындығы.
Құрастырып отырған қосымша Play Market, App Store онлайн қосымша
дүкендеріне кіруге мүмкіндігі бар. Ол үшін жасалып отырған қосымшамыз
барлық технологиялық және техникалық мағлұматтарға қамтулы.
1.3 Қосымшаның толық архитектурасы
Келесі сатыда мағлұматтарды кезекпен орындап, оны итерациялық тілге
негіздеуді іске асырамыз.
Сурет 1.1-де негізгі жасалатын қосымшаның архитектуралық құрылымы
қолданушы-сервер аясында орындалады. Қарастырып отырған
мағлұмат
желінің жеделділігіі жылдам қолдануы. Сервер дегеніміз желідегі сақталып
отырған деректерге қол жеткізу. Клиентпен сапалы түрде қарым-қатынасты
іске асыру үшін ғаламторды пайдаланамыз.
Сурет 1.1 - Қосымшаның толық архетиктуралық сипаттамасы
Архитектураның
басты
сипаттамасы
және
клиент-сервер
айырмашылықтары:
- Көптеген қолданыстағы мүмкіндіктер, есептік
жүйенің
функцияларының,
жеке
компьютерлер
арасындағы
желілер арқылы
байланысын толығымен қарастырады. Бұл мүмкіндіктер қолданушыға және
қосымша құрастырушыға үлкен жеңілдіктер ұсынады. Қосымша толықтай
жұмыс жасамаған кезде, қосымша қүрастырушы серверге кірмей, қосымшаны
толығымен өзгерте алады, сонда клиентке жаңадан қосымшаны жаңарту туралы
ақпарат жіберіледі.
- Бүкіл
ақпараттар
серверде сақталады, осылай деректеріміз
толығымен қауіпсіз жерде сақталып. қол жетімді жерде орналасады. Ал
серверде деректерді өзгерту, жаңарту және қадағалау жеңіл түрде өтеді [2].
1.4 Сервер бөлімінің қосымшаға талаптары
Көздеген мақсатымыз
ғаламтор
желісі арқылы орындалатын
болғандықтан, ғаламтор тақырыбына қысқаша тоқталып өтуіміз керек.
Ғаламтор арқылы қосымшаны серверге қосуымыз крек. Сол кезде ғана HTTP-
сұранысы арқылы протоколымыз беріліп, жүзеге асырылады. Мобильдік
қосымшаның жеке IP мекен-жайы болады, сол арқылы платформадағы ОЖ-
ның түрін анықаймыз. Кез келген құрылғы өзіндік IP мекен-жайды өзіне
меншіктейді.
Жобаланып жатқан қосымшамыз көлемді санды операцияларды оқиды.
Сурет 1.2-де процестің бастапқы құрылымы мен толығымен оның серверлік
құрлымын бейнелейді.
- .
Сурет 1.2 - қосымшаның сервер мен клиент жұмысы
Алдыңғы қатарлы дамыған интернет-технологиялардың да негізі HTML
болып табылады. HTML тілі ғаламтордағы құжаттарды белгілеу мен
көріктендіру үшін қолданылады. HTML тілінің туындауы алыстағы 1986 жылға
әкеліп соғады. Сол жылы бірінші рет Халықаралық стандарттау ұйымы (ISO)
көмегімен ISO-8879 стандарты қабылданып, Standard Generalized Markup
Language деген атпен бекітілді.
Ең басында HTML тілі құжаттарды көрсету құралдарына байланыссыз
қылып, тек қана редакциялық түрде пайдаланылды. Арнаулы түрдегі HTML
белгісі бар текст құрылғыда әр алуан техникалық қамтамасыздандырумен
стилистикалық, құрылымдық бұрмалаусыз, кедергісіз өңдірілуі керек (жеке
компьютердің түрлі түсті көрінісі, монохромды экраны органайзердің, көрініс
өлшемі бойынша шектеуі бар ұялы телефон құрылғысының немесе текстерді
дыбыстап ойнату бағдарламаларының және құрылғылардың көрінісі). Бірақ,
осы таңда HTML тілінің қолданылу аясы өзінің алғашқы қолданысынан
әлдеқайда шеттелген. Мысалы, бірнеше мәрте беттерді форматтау қолдансақ
TABLE тегі құжаттарда қарапайым кесетелер жасауға арналған. Ал бертін
келе HTML тілінің платформаға тәуелсіздігінің басты идеясы мультимедиалық
және графиктік рәсімдеу мүмкіндіктеріне берілген.
Браузерлер. HTML белгісі бар мәтіндік құжаттар (бұл құжаттардың
кеңейтілуі .html немесе .htm), пішімделген түрде көрсетілетін арнайы
бағдарламалармен өңделеді. Браузерлер немесе интернет-шолушылар, деп
аталатын мұндай бағдарламалар әдетте қолданушыларға веб-беттер сұранысы,
оларды қарауға және (басқа сыртқы құрылғыларға шығару үшін) және
қажеттілік жағдайында қолданушылармен енгізілген мәліметтерді серверге
жіберу үшін ыңғайлы интерфейсті ұсынады. Қазіргі кезде ең танымал
браузерлер Internet Explorer, Mozilla Firefox, Apple Safari, Google
Chrome және Opera болып табылады.
Нұсқалары HTML 1.0 тілінің ресми түрдегі спецификациясы жоқ. 1995
жылға дейін HTML тілінің көптеген бейресми түрдегі стандарттары болды.
Ресми түрдегі стандарттарды олардан айыру үшін оған екінші нөмірді
меншіктеді.
1995 ж наурызында 3 нұсқасы бүкіләлемдік тордың Консорциумымен
ұсынылды (W3C) және көптеген кестелерді құру, мәтіндердің суреттерді
айналып өтуі, күрделі математикалық формулаларды көрсету сияқты жаңа
мүмкіндіктерді қамтамасыз етті. Және бұл стандарт екінші нұсқамен сәйкес
болған кезде де сол кездегі браузерлер үшін оны жүзеге асыру қиын болды. 3.1
нұсқасы ресми түрде ешқашан ұсынылған жоқ және HTML стандартының
нұсқасы 3.2 болды. Бұл нұсқаға Netscape Navigator және Mosaic браузерлері
қолдайтын стандартты емес элементтер қосылған.
HTML 4.0 нұсқасында стандартта кейбір тазартылулар болды.
Көптеген элементтер ескірген және ұсынылмаған (ағ. deprecated) болып
белгіленді. Әдетте шрифт қасиетін өзгертуге қолданылатын font элементі
ескірген деп белгіленді (оның орнына CSS каскадты кестелер стилі қолдану
ұсынылды).
1998 ж. бүкіләлемдік тордың Консорциумы HTML 4 тіліне негізделген,
бірақ XML синтаксисіне сәйкес белгісі бар жаңа тілмен жұмыс істей бастады.
Соңында атауы XHTML болды [4].
WHATWG бірлестігімен (ағ. Web Hypertext Application Technology
Working Group) 2004 ж. бастап, HTML тілін кеңейтетін, жиі бейресми HTML
5 деп аталатын және әр түрлі типтік беттердің семантикасын жақсы көрсету
үшін, мысалы форумдар, аукциондар сайты, іздеу жүйелері, онлайн-дүкендер
және т.б. үшін Web Applications 1.0 спецификациясы өңделіп жатыр.
HTML-құжаттың құрылымы.
HTML тілі өз алдына элементтер
жиынтығын келтіреді және онда әр элементтің басы мен соңы арнайы
белгілермен -- тегтермен белгіленеді. Элементтер бос болуы мүмкін, яғни
ешқандай мәтін мен басқа да мәліметтер болмауы мүмкін (мысалы, жолды
ауыстыру тегі br). Мұндай жағдайда әдетте жабушы тег көрсетілмейді. Одан
басқа, элементтерде қандай-да бір қасиеттерді анықтайтын атрибуттар болуы
мүмкін, (мысалы, font элементі үшін шрифт өлшемі). Атрибуттар ашылушы
тегте көрсетіледі. HTML-құжат фрагментінің мысалы:
strong Екі тег арасындағы мәтін - ашылушы және жабылушы
strong;
a href="http:www.example.com" мұнда элементтің href.a
атрибуты бар [3].
1.4.1 Операциялық жүйе
Операциялық жүйе -- компьютерді қосқан кезде ең бірінші жүктелетін
және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ететін
жүйе. Жүйелік
бағдарламаларды байланыстыратын жиыны, оның мағынасы компьютерді
қолданушымен
байланысын ұйымдастырады және барлық басқа
бағдарламаларды қамтамасыз етеді. Операциялық жүйе көбінесе компьютердің
сыртқы жадында, дискіде сақталады. Компьютерді қосқан кезде, ол дисктік
жадтан тексеріледі де, ОЕС-да (ОЗУ) орналасады. Осы процесті операциялық
жүйенің жіктелуі деп атайды. Операциялық жүйенің қызметіне кіреді:
- қолданушымен сұқбатты жүзеге асыру;
- енгізу-шығару және деректермен басқару;
- бағдарламалардың өндеу процесін жоспарлау және ұйымдастыру;
- ресурстарды орналастыру (оперативтік жадпен кэш жадты,
процессорді, сыртқы құрылымды);
- бағдарламаларды орындалуға еңгізу;
- бірнеше көмекші операцияларды қамтамасыз ету;
- әр түрлі сыртқы құрылымдар арасында ақпараттарды беру;
- перифериялық құрылымдарды бағдарламалық қолдау жұмыстары
(дисплей, пернетақта, диск жинақтауыш, принтержәне т.б.).
Операциялық жүйені компьютердің құрылымдарың басқару
бағдарламасының жалғасы дейміз. ОЖ төрт негізгі түрі бар: Бір
пайдаланушылық бір есептік, олар бір пернетақтаны қолдайды және тек бір
есеппен жұмыс істей алады; Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен,
негізгі есеппен бірге қосымша есепті еңгізе алады және ақпаратты мөрге
бағыттайды. Бұл көп көлемді ақпараттарды мөрге жіберу жұмысың тездетеді.;
Бір пайдаланушылық көп есептік ,бір қолданушыға көп есептермен жұмыс
жасап,өндей алады. Мысалы, бір компьютерге бірнеше принтерлер қосуға
болады және әр қайсысы өз жұмысын атқарады; Көп пайдаланушылық көп
есептік, бір компьютерде бірнеше қолданушылармен бірнеше есептер еңгізе
алады. Осы ОЖ өте күрделі және бірталай машиналық ресурстарды керек етеді.
Операциялық жүйе, ОЖ- комплексті бағдарлама, бастапқы функциалды
мағлұматтарды компьютерге немесе серверге беретін жүйе немесе дербес
компьютер ретінде қарастырса болады.
Операциялық жүйеге байланысты,бағдарламаның серверлік бөліміндегі
қолданылатын негізгі талаптары:
-
спектрлік желілік технологияға толық (желілік құрылығы, протокол,
жойылып кеткен бағдарламаға жол ашу қызметі және тағы басқа) сүйеніш
жасау;
-
-
-
-
көпесептілік;
көпағындылық;
көпқолданбалы режим;
әр түрлі платформадағы бағдарлама (64 биттік процессор, қатты дискке
сақтау жүйесі және тағы басқа);
-
-
-
кеңейтімділік;
қауіпсіздікті қамсыздандыру деңгейі;
лицензиялық көшірменің төмен құны [4].
1.4.2 HTML5 тілінің ерекшеліктері, артықшылығы
HTML5 - дүниежүзілік ғаламтордың құрылымы мен мазмұнының және
оның қолдану аясының тілі болып табылады. NTML - дің бесінші нұсқасы үлгі
ретінде 2012 жылдың сәуіріндегі өңдеу сатысындағы жағдайда қалып
отыр.Оның негізгі мақсаты тілді жақсарту, жаңа мултимедиялық
ұсыныстардың жұмыстарын қолдайтын, сонымен қатар адамдар үшін кодты
оңай оқу және компьютерлер үшін орындаудың анықтығы мен NTML5-дің
NTML4-пен қоса қалыптасуын қамтамасыз етеді.
Өзінің ізімен келе жатқан ізбасарлары ретінде HNTML4.01 және XHML
1.1, HNTML5 дүниежүзілік торда негізінен қолданылатын HTML мен
XHTML-дің талаптарына жауап бере алады. Сонымен қатар HTML5
болашақтағы
әртүрлі мамандандырылған құрылымының негізі ретінде
енгізілген бағдарламамен қамтамасыз етуге арналған жалпы практикада
қолданылатын веб-браузер, сонымен қатар веб-құжаттарда кездесетін .көптеген
синтаксистік қателерді түзеу болып табылады. Сонымен қатар HTML5 NTML-
да сонымен қатар NTML-да жазылуы мүмкін белгілерді анықтайтын әрі
синтаксистік жағынан түзететін бірыңғай тіл мүмкіндігіне ие болады. Өзіне
қосымша ретінде процессордың өзара әрекеттесуін ұзақ сақтау үшін үлгілердің
бөлшектерін өңдеуге жауап бере алады: ол кеңітеді, жақсартады, және
құжаттарға қажетті белгілерді тиімді түрде бөлшектейді әрі күрделі веб-
ұсыныстарға арналған АРІ мен белгілерді шығарады. HTML5 көптеген
синтаксистік ерекшеліктер пайда болады. Мысалы, video, audio және canvas
элементтері, сонымен мен қатар SVG пайдалану мүмкіндігі бар. Бұндай
жаңалықтар АРІ мен жеке плагинамдарды қажет етпейтін мултимедиялық
және графикалық басқару мен оны енгізу үшін жүзеге асырылады. Басқа қа да
article, headesection r және nav сияқты жаңа элементтер құжаттардың
семантикалық мазмүнын байытуға байланысты шығарылған. Бір қатар
элементтер мен атрибуттардың алынып тасталғанына қарамастан, осы мақсатта
жаңа атрибуттар енгізілді. Бірнеше элементтер мысалы, a menu және cite
өзгертілді, қайтадан нақтыланды немесе қалыпқа келтірілді.
API және DOM HTML5 -дің спецификациясының негізі бөлігі болып
табылады. HTML5 сонымен қатар рұқсат етілмейтін құжаттардың бір қатар
бөліктерін анықтай алады,сондықтан
синтаксистік қателер агенттерді
пайдаланушылар мен бейімделген браузерлердің барлығына бірдей қаралады.
Вебтағы (WHATWG) Шағын мәтіннің Қолданбалы Технологиясының
жұмыс тобы жаңа үлгіні жүргізу жұмыстарын World Wide Web Consortium
(W3C) XHTML 2.0 жобаларын анықтауға арнады, өйткені 2.0, а HTML 4.01
2000 жылдан бері өзгермеген еді. 2009 жылы W3C XHTML 2.0-дың
жұмысының уақыты өткенін мойындап, оны жаңалау туралы шешімге келді.
Қазігі уақытта W3C мен WHATWG HTML5-тің жобасымен бірге жұмыс
жасайды.
HTML5-тің веб-құрастырушылардың арасында бірнеше жылдан бері
жақсы таныс болғандығына қарамастан, 2010 жылдың сәуірінен ғана БАҚ-ның
негізгі тақырыбына айналды. Осыдан кейін ғана Apple Inc Стив Джобс
компаниясы көпшілікке хат жазды, оның кіріспе бөлімінде былай делінген:
Flash-қа қатысты ойлар , оның HTML5 жасасқан жобаларына қатысты
бейнежазбаларды Adobe Flash көмегі арқылы көру немесе пайдаланудың
қажеттілігі жоқ екенін атап өтті. Сондықтан да осы мәселеге қатысты веб-
құрастырушылардың арасында пікірталастар орын алды, онда HTML5 және
кеңейтілген қызметтер түрімен қамтамасыз еткенмен құрастырушылар
браузерлердің өзгешелігі мен стандарттың әртүрлі бөліктерін қолдаудың
қажеттігін HTML5 мен Flash-тің арасындағы қызметтік өзгешеліктермен қатар
назарда ұстау керек.
1.4.3 ASP.NET MVC4 құрылымы
Model-View-Controller (MVC) құрылысы сызбасының қосымшасы үш
негізгі бөлікке жіктеледі: модель, қойылым және контроллер. ASP.NET MVC
платформасы веб -қосымша құрастыруда ASP.NET веб - үлгі сызбасына балама
бола алады. ASP.NET MVC платформасы кең көлемде сынақ жүргізу
көрінісінің жеңіл салмақтағы плотформасы болып табылады және сурет 1.4 - те
көрсетілген . Сонымен қатар веб -үлгі негізі, ASP.NE T қолданып жүрген
қызметтерін жандандырады, мысалы басты бет және мүшелік негізінің
дұрыстығын тексереді.
Сурет 1.4 - MVC құрылымының сызбасы
MVC стандартты шаблон жобасы бойынша көптеген мамандарға таныс.
Веб - қосымшалардың бірнеше түрлері MVC платформасын құруда
артықшылыққа ие. Басқаларға ASP.NET веб - үлгі негізінде және кері
байланыста дәстүрлі қосымшаларын пайдалану тиімді болуы мүмкін. Кейбір
жағдайларда екі жүрісті үйлестіру: бір сызбаны қолдану екіншісін пайдалануға
кедергі келтірмейді.
MVC платформасына мынадай компоненттер кіреді .
Модельдер. Модельдің нысаны болып, аталған қосымшаның домені
логикасын жүзеге асыратын қосымшаның өзі болып табылады. Модельдің
нысаны үнемі дерекқорды қабылдап, ондағы модельдердің жағдайын сақтайды.
Мысалы , Product нысаны дерекқорынан ақпарат алуы мүмкін, онымен жұмы с
жасап, содан соң жаңартылған деректерді Products кестесіндегі SQL Server
дерекқорына жазып алады.
Шағын қосымшаларда бұл модель заңды бөліктерге емес, концептуальды
түрде бөлінеді. Мысалы, егер қосымша деректі тек қана жинап алып , көрініске
жіберетін болса, онда модельдердің класқа байланысты заңды қабаты
болмайды. Мұндай жағдайда деректерді жинау модельдің нысаны ролін
атқарады.
Қойылым. Қойылым интерфейс қосымшасын пайдаланушыға қызмет
етеді. Пайдаланушы интерфейсі әдетте берілген модельдердің негізінде
құрылады. Үлгі ретінде қызмет ететін мәтіндік жолдарды құрайтын,
жалаушалар мен тізімдерді бояйтын Products кестесін редакциялау қойылымы
Product нысанының маңызы ағымдағы жағдайына негізделген.
MVC сызбасының күрделі құрылымын нығайтуды толықтыру сонымен
қатар
қосымшаны тестілеуді веб-үлгі
негізіндегі ASP.NET қарағанда
жеңілдетеді. Мысалы, ASP.NET веб - қосымшасындағы веб -үлгінің негізінде бір
класс нәтижені көрсетуге және нәтижеге қолданушының жауабына
пайдаланылады. ASP.NET веб - үлгісі негізіндегі қосымшаларға арналған
автоматты түрде тестілеуді құруда қиындықтар туындауы мүмкін, өйткені жеке
парақтарды тестілеу үшін парақтардың кластық топтамасын барлық
басқарудың серіктес қосымшалар класына қарамастан құрастыру керек болады.
1.4.4 SQL серверімен жұмыс істеу
SQL Server Enterprise Manager тұтынушы идентификаторын құрудың жай
ғана амалы. Ол үшін SQL Server 7.0 программалық топтан SQL Server Enterprise
Manager активтендіріледі және қолданушы идентификаторын қосатын серверді
белгілейді. Осыдан кейін тышқанның оң жақ пернесімен Login папкасын басып,
контекстік меню New Login командасын таңдаймыз. General қабықшасында
жаңа қолданушы идентификаторын енгізіп жанама түрде мүмкіндік алатын
идентификаторының тілі мен мәліметтер базасын таңдаймыз.
Бұл жерде кім кіру құқығын тексеретіндігі маңызды. Егер Windows NT
authentication қосылғышын таңдасақ және ашщылатын Domain тізімінде домен
SQL Server қолданушының жүйеге кіргеннен кейін қосымша тексеруін қажет
етпейді деп санайды.
Талап бойынша тексеруді SQL Se rver- ге де жүктеуге болады. On SQL
Server authentication қосылғышын орнатқаннан кейін . Бұл параметрлер
анықталғаннан кейін келесі Server Roles- ке көшуге болады . SQL Server 7.0
орналастырғанда бірнеше стандартты рольдер құрылады . Олардың ішіне
өзіңіздің құқығыңызға сәйкес рольдерді таңдайсыз :
- мәліметтер базасының кез -келген рольдері мен басқа да қосымша және
конфигурациялау рұқсатын шешетін қимылдарды орындайды;
- мәліметтер базасындағы қолданушылар тізіміне топтар мен Windows
NT, SQL Server қолданушыларын қосуға;
- кез- келген мәліметтер базасы кестесінен ақпараттар алуға;
- кез- келген мәліметтер базасы кестесінен қосуға, жаңалауға, алып
тастауға;
- мәліметтер базасында нысандарды қосуға, жаңалауға,алып тастауға;
- рольдер мен SQL Server рольдер мүшелері және мәселені шешу құқы
және мәліметтер база нысандарына кіру мүмкіндіктерін басқару;
- мәліметтер базасын резервтеу операциясын орындауға;
- мәліметтер базасы схемасын модификациялауға, бірақ оны оқымауға;
- мәліметтер базасындағы ақпараттарды жаңалауға (модификациялауға)
рұқсат емес .
Идентификаторды құрудың "стандартты" түрінен басқа арнайы мастер -
программасын қолдануға болады. Мастердің "сұрақтары " жоғарыда
қарастырғаннан аз ғана айырмашылығы бар. Сондықтан мұны қысқаша түрде
қарастырамыз :
- SQL Server's программалық тобынан SQL Server Enterprise Manager-ді
қосамыз . Сонымен қатар үйренген Master Greate Login Wizard-ды іске қосамыз;
- бірінші терезе жалпы мәліметтер болғандықтан Ok - басамыз және екі
терезеге көшеміз . Мұнда қолданушы идентификаторын кім тексеретінін таңдау
қажет.
Байқағанымыздай бұл мүмкіндіктер бойынша шектелген. Сондықтан
менің ойымша бірінші тәсілді қолдану керек [7].
1.4.5 CSS технологиясының қасиеттері
Web-құжаттың құрылымы мен сипаттауын бөлектеуді CSS (Cascade Style
Sheets
-
каскадты стильдер кестесі) технологиясын қолдана отырып
орындаймыз. CSS технологиясы Web-құжатты сипаттауда қосымша
файлдардан, шаблондар мен стильдерден пайдалануға көмектеседі.
Стильді анықтау құжаттың түрін стиль қасиеттерін енгізу арқалы
өзгертетеді. Стиль қасиеттерінің мәні ретінде кілттік сөздер алынады. Кілттік
сөздер арасында кездесетін │ символы, қасиеттің осы немесе келесі мәнді
қабылдайтынын білдіреді. Төменде осы технологияның негізгі қасиеттерін
қарастырайық.
Font-family: [шрифттер тізімі] - Шрифттер немесе олардың типтері
үтірмен бөлетеніп көрсетіледі. Браузер шрифттерді көрсетілген ретпен
компьютерде кездескенше іздеп, табылған шрифтті пайдаланады. Қасиеттің
шрифт типтері түрінде төмендегі мәндер алынуы мүмкін:
serif - түртпесі бар шрифттер, мысалы: Times;
sans-serif - түртпесі жоқ шрифттер, мысалы: Helvetica;
cursive - курсивті шрифттер, мысалы: Zarf-Chencery;
fantasy - декоратив шрифттер, мысалы: Western;
monospace - моношрифттер, мысалы Courier.
Егер шрифт типі бірнеше сөзден тұрса, онда шрифт типін тырнақша
ішінде жазу қажет, мысалы: "Times New Roman Cyr".
Егер бірнеше шрифт │ белгісімен көрсетілсе, браузер олардың біреуін
үндеместен алу принципі бойынша таңдайды.
Font-style: normal │italic│ oblique - шрифт стилдерін көрсетеді.
Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
italic - курсив;
oblique - қиғаш.
Font-size: [абсолют]│[салыстырмалы]│[нақты]│[п айыз] - шрифт өлшемін
анықтайды. Қасиеттің мәні ретінде абсолют, салыстырмалы, нақты өлшемдер
немесе пайыз көрсетіледі. Үндеместен normal алынады.
Font-weight: normal│bold│bolder│lighter - шрифттің енін анықтайды.
Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
bold - жартылай жуан;
bolder - жуан;
lighter - жіңішке.
Font-variant: normal │small-caps - шрифттің бас қаріпінің өлшемін
анықтайды. Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
small-caps - кіші бас қаріп.
Font: [font-style]║[font-variant]║[font-w eight]║[font-size]║[font-family]
-
жоғарыда сипатталған қасиеттердің жалпыламасы, яғни шрифт қасиеттерін
стильдер кестесінің бір жерінде анықтау мүмкіндігін береді. Қасиеттердің
қабылдайтын мәндері жоғарыдағыдай. Егер кейбір қасиеттер көрсетілмесе,
онда олар үндеместен алу принципі бойынша таңдалады.
Мысалы:
h1 {
font-family: Arial;
font-size: 30 pt;
font-weight: bold;
font-style: italic
}
p {
font: bold italic large Times New Roman, serif
}
word-spacing:
normal│[ұзындық] - сөздер арасындағы аралық беріледі. Үндеместен
normal алынады.
Letter-spacing: normal│[длина] - қаріптер арасындағы аралық анықталады.
Үндеместен normal алынады.
Text-decoration: underline │overline │line-through │blink │none - Қаріп
гарнитурасы көрсетіледі. Мұндағы:
underline - астын сызу;
overline - төбесін сызу;
line-through - үстін сызу;
blink - жанып-өшу;
none - алдынғы орнатылған мәндерді жою.
Text-transform: capitalize│uppercase│lowercase│none - мәтінді бейнелеуде
регистрді түрлендіруді анықтайды. Үндеместен none алынады. Мұндағы:
capitalize - әрбір сөздің бірінші қаріпі бас қаріпке түрленеді;
uppercase - барлық әріптер бас қаріпке түрленеді;
lowercase - барлық әріптер кіші қаріпке түрленеді;
none - алдынғы орнатылған мәндерді жояды.
Text-align: left│right│center│justify - мәтінді терезе шеттеріне теңестіреді.
Мұндағы:
left - солға;
right - оңға;
center - ортаға;
justify - екі шеттен.
Тext-indent: [абсолют бірліктер]│[пайыз] - мәтіннің шегінуін көрсетеді.
Әдетте шегіну абзацтың бірінші қатарының сол жағына ғана тиісті. Егер бірлік
мәні сол таңбалы болса, онда салыстырмалы түрде солға қарай жылжыйды.
Абсолют бірліктер төмендегідей анықталады:
px - логикалық пиксельдер;
pt - логикалық пункттер;
em - шрифт өлшемінің бірліктері;
cm - сантиметрлер;
mm - миллиметрлер.
Мысалы:
text-indent: -3еm.
Vertical-align: baseline │sub │super │top │text-top │middle │bottom │text-
botton │[пайыз] - элементтің тік орналысуын анықтайды. Үндеместен baseline
алынады. Мұндағы:
baseline - элементті негізгі элементтен төменге орналастырады;
middle - элементтің орта сызығын негізгі + жартылай биіктікке
теңестіреді;
sub - элементті қатар астына теңестіреді (әдетте font-size: smaller
қасиетімен бірге беріледі);
super - элементті қатар төбесіне теңестіреді (әдетте font-size: smaller
қасиетімен бірге беріледі);
text-top - элементің жоғарғы шетін негізгі элементтің төбесімен
теңестіреді;
text-bottom - элементтің төменгі шетін негізгі элементтің астымен
теңестіреді;
top - элементтің төбесін негізгі элементтің ең жоғарғы шетімен
теңестіреді;
bottom - элементтің астын негізгі элементтің ең төменгі шетімен
теңестіреді;
line-height: normal│[сан]│[ұзындық]│[пайыз] - қатар биіктігін көрсетеді.
Үндеместен normal алынады;
color:[түс] - құжат мәтінінің түсін көрсетеді. Үндеместен құжатта
анықталған түсті алады. Түстің мәні бірнеше тәсілмен анықталады:
- түс аттары бойынша, мысалы: red (қызыл), blue (жасыл);
- он алтылық сан түрінде, мысалы: #000000 (қара);
- нөлдері алып тасталған он алтылық сан түрінде, мысалы: #fff (ақ);
- RGB моделі бойынша, мәндері 0-ден 255-дейін, мысалы:
rgb(255,255,255) (ақ);
- RGB моделі бойынша пайызбен берілген, мысалы: rgb(100%, 0%, 0%)
(қызыл).
Егер түс атымен берілсе, онда бразерлерде әр түрлі бейнеленуі мүмкін.
- background-color: [түс]│transparent - құжаттың фон түсін
анықтайды. Фонның түсін анықтаумен қатар, transparent арқалы фон асты түсін
де көрсетуге болады. Үндеместен transparent алынады.
- background-image: url ([url])│none - фон ретінде суретті файлдан
алады. Мысалы:
- background-image:
берілмейді.
url
("foto.jpg"). none - фондық сурет
- background-repeat: repeat│repeat-x│repeat-y│no-repeat
фондық суретті қайталайды. Үндеместен repeat алынады. Мұндағы:
repeat-x - фондық сурет көлделеңінен қайталанады;
repeat-y - фондық сурет тігінен қайталанады;
no-repeat-y - фондық сурет бір-ақ рет көрсетіледі, қайталанбайды;
гepeat - фондық сурет көнделеңінен де, тігінен де қайталанады;
-
background-attachment: scroll│fixed
-
фонды мәтінге
байланыстырады. Үндеместен scroll алынады. Мұндағы:
scroll - егер мәтін терезеге симаса, онда фон ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
В данной дипломной работе разработано приложение для всех желающих
дистанционно обучаться по мобильном устройствам. В работе предусмотрены
требования к серверной и образовательным
частям приложения, условия
эксплуатации и осуществление. Было уделено необходимое внимание
функциональным характеристикам и техническим средствам.
В разделе обеспечения безопасности жизнедеятельности проведен анализ
условий труда, сделан расчет освещения и кондиционирования.
В экономической части составлен бизнес план проекта, подтвердивший
его экономическую целесообразность.
Аңдатпа
Бұл дипломдық жұмысы бойынша кез келген білім алушыға арналған
дистанционды түрде білім алуға мүмкіндік беретін мобильдік қосымшаны
құрастыру жүзеге асырылды. Дипломдық жұмыста қосымшаның қолданбалы
серверлік және тест тапсыратын бөлімдеріне қойылған талаптар, пайдалану
шарттары мен оны жүзеге асыру қарастырылған. Техникалық құралдар мен
функционалдық сипаттамаларға тиісті шарттарға бөлінген.
Өміртіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бөлімінде еңбек ету жағдайына
талдау жасалған, жарық беру және желдету есептелген.
Экономикалық бөлімде, жобаның экономикалық тиімділігін дәлелдеп
бизнес-жоспарын жасалды.
Abstract
In the given Thesis Project an application for those who want to learn at a
distance mobile devices.. The paper involves requirements for the server-based and
educationals parts of the application, operating conditions and implementation.
Necessary attention was paid to the functional characteristics and facilities.
In the section of living safety provision working conditions were analyzed , as
well as the calculation of lighting and air conditioning was provided.
In the economic part of the project was compiled a business plan, which
confirmed its economic practicability.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1
1.1
1.2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Кроссплатформалық қосымша жасау өзгектілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.1.1 IOS, Android операциялық жүйелерінің платформалары ... ... ... ... 10
1.1.2 Мобильдік бағдарламаның нарықтық анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Мақсатты тағайындау және негізгі мүмкіндіктерді жобалау ... ... ... ... . 13
1.3 Қосымшаның толық архитектурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.4
Сервер бөлімінің қосымшаға талаптары ... ... ... ... .Ошибка! Закладка не
определена.
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.4
1.4.5
1.4.6
Операциялық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
HTML5 тілінің ерекшеліктері, артықшылығы ... ... ... ... ... ... ...18
ASP.NET MVC4 құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
SQL серверімен жұмыс істеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
CSS технологиясының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
HTML тілінің синтаксисі мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2
2.1
2.2
2.3
Арнаулы бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Зерттелетін жүйе облысының анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
Деректер моделінің анықтамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 34
Концептуалды проектілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
3 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
3.1
3.2
Қосымша архитектурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Колданбалы интерфейстің зерттемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
3.2.1
3.2.2
Сервер интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
Қолданушы беті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
4 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
4.1 Еңбек шартының анализі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 43
4.2 Есептеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 44
4.2.1
4.2.2
Кондиционерлеу жүйесін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
Табиғи жарықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
4.3Тіршілік қауіпсіздігі бөлімі бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
5 Техника-экономикалық негізделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
5.1Жоба сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 53
5.2 Қосымшаның өңделуінің еңбек өнімділігінің есептелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... 53
5.3 Қосымшаны өңдеуге кеткен шығынның есептелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 55
5.4 Қосымша шығындар статьясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.5 Өзіндік құн нәтижесінің кестесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
5.6 Қосымшаны иемденудегі кәсіпорындардың бірмезгілдегі шығындарын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
5.7 Қолдану саласындағы жылдық бірмезгілдегі шығындарды есептеу ... ... ... 62
5.8 Ақпараттық өнімді енгізуден алынған үнемдеу мөлшері мен табысты
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
5.9 Пайда мен шығындарды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
5.10 Экономикалық тиімділікті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 65
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 68
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
Ә қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 85
Кіріспе
Қазіргі уақытта дистанционды білім алу жеделді түрде дамып келеді.
Сонымен қатар
жеке компания қызметкерлерінің, кәсіпорын
жұмысшыларының біліктілігін арттыру үшін дистанционды оқыту курстары
өткізілуде. Осыған байланысты дистанционды оқыту жүйесіне арналған
мобильдік қосымша ұсынып отырмын.
Осы заманда Android, Windows Phone, IOS платформаларын қолдайтын
ұялы телефон екінің бірінде бар десем қателеспеймін. Бұл платформалар ұялы
телефон шығаратын компанияларда жоғары сұранысқа ие. Айта кетсек, IOS
платформасында Iphone, Android платформасында HTC, Samsung, Windows
Phone платформасында Nokia сияқты алдыңғы қатарлы ұялы телефон
маркалары жұмыс істейді.
Дипломдық жұмысымның мақсаты - барлық операциялық жүйелерге
арналған дистанционды түрде тестілеуден өтуге болатын кроссплатформалы
мобильдік қосымша құрастыру. Жасалып отырған жоба кез-келген білім
алушыға (студент, біліктілігін асырғысы келетін қызметкер) арналған.
Қосымшаның көмегімен білім алушы өзінің уақытын үнемдеп, ыңғайлы әрі
жеңіл түрде ұялы телефонының көмегімен дистанционды түрде тест тапсыруға
мүмкіндік алады. Зерттеулер бойынша, таңдалған жобаға сәйкес Қазақстанда
қосымша жасалынбаған және бәсекелестік мүлде жоқ десе де болады.
Сондықтан, ең бастысы интернет желісіне байланысқа шығу мен дистанционды
түрде білім беретін ЖОО табу болып табылады.
Android, IOS, Windows Phone платформалары - коммуникаторларға,
планшеттарға, цифрлық ойнатқыштарға, цифрлық фоторамкаларға, қолға
киетін сағаттарға,
смартбуктарға,
Linux
(Unix)
ядросында жасалған
операциялық жүйеге орнатылған. Мобильдік қосымшаны жасау кезінде
Phonegap фреймворкы арқылы мобильдік бағдарламалаудың негізгі тілдерін
қолданбай-ақ, Javascript, HTML5, CSS3 тілдерін қолдана отырып жасадым. Ал
мобильдік құрылғыға ақпаратты жіберіп, өңдеп және нәтижелерді тіркеп
отыратын серверді құру үшін Visual Studio 2012, ASP NET MVC4, MsSQL
бағдарламалық орталарын пайдаландым.
Жасалатын қосымша IOS, Android, Windows Phone платформалы кез
келген
мобильді құрылғыға арналған. Қосымшаны құруда ең басты
шартымыздың бірі - жүйе жадында көп орын алмайтын, мобильді құрылғыда
жедел түрде жүйеге қатысты жауар беретін қосымша ойлап табу болды.
Міндеттелген мақсатымызға жету үшін мына талаптарды жүзеге асырумыз
қажет:
- веб-қосымшаның
компоненттік
бөліктерін
құрастыру, өмірлік
үрдістке сай болуын қадағалау;
- веб-қосымшаны жобалап, жүзеге асыру әдістемесін зерттеу;
- жобаны талдау, сараптау және жеке бөліктерін зерттеу.
1 Негізгі бөлім
Жасалынып отырған қосымша білім алушыларға арналған. Дипломдық
жұмыстың басты тапсырмасы дистанционды түрде тестілеуден өтуге болатын
кроссплатформалы мобильдік қосымша құрастыру, қосымшаның негізгі
қызметтері: тест тапсыру, тестілеуге дайындалу, тест нәтижелерін сараптау
болып табылады.
1.1
Кроссплатформалық қосымша жасау өзгектілігі
Нарықтағы мобильдік платформалардың қатаң бәсекелестігі тек қана бір
операциондық жүйеге бағытталған қосымша шығаруға мүмкіндік бермейді.
Бүл жағдай құрастырушыны қиын таңдау жасауға мәжбүрлейді. Олар әр
операциялық жүйе үшін өзіндік жеке қосымша құрастыру (әр платформа үшін
жеке туған тілінде қосымша құрастыру), сайт түріндегі мобильдік қосымшаны
HTML5 тілінде құрастыру немесе фреймворк арқылы кроссплатформалы
қосымша жасау арасында таңдаулары керек болды.
Бизнес өзінің клиенттерімен мобильдік құрылғылар арқылы
коммуникациялық байланыста болғандықтан, олардың мобильдік
құрылғыларының сан алуандығына қолдаумен қамтамасыз етіп отыруы керек.
Себебі, қолданушыға смартфонның белгілі бір моделін алуға мәжбүрлеу,
мысалға алғанда белгілі бір банктің мобильдік қосымшасын сай келетін
смартфонды алдыруға болмайды. Өйткені, қолданушы IOS-тан Android-ке
көшуден бұрын банкті ауыстыруы мүмкін.
Мобильдік қосымша құрастырудың заманға сай дәуірі
Iphone
маркасының пайда болуынан бері есепке алу қабылданған. Егер нақтырақ
айтып кетсек, мобильдік қосымшалардың тарихы 2008 жылдың 28 шілдесінде
Iphone 3G шығуы мен AppStore дүкенінің ашылуынан бастау алады. Сол күні
статистикаға сүйенсек 500 қосымша жаңа шыққан құрылғыға жүктелінуге
мүмкін болған. Арада 5 жыл өтіп, 2013 жылдың маусымындағы Apple
фирмасының бас директор Тим Куктың хабарлауы бойынша App Store онлайн-
каталогындағы iPhone мен Ipad құрылғыларына арналған қосымшалардың саны
900 мыңнан асып түседі екен. Тағы да қосып кеткені Apple мобильдік дүкені
575 милионнан астам аккаунтпен байланыста, және соңғы 5 жылдың ішінде
компания қосымша құрастырушыларға 10 миллиард долларға жуық ақша
төлеп, қолданушылардың сол қосымшалардың 50 миллиардқа жуық көшірмесін
жүктеуіне себепкер болған. Және бұл, аналитиктардың бағалауы бойынша, IOS
платформасы нарықтың жеке көшбасшысы емес. Себебі, Android нарықта
екпінді түрде өсуде. Android-қүрылғыларының қолданушылары Google Play
дүкенінен 48 миллиардқа жуық қосымша көшірмелерін жүктегенін 2013
жылдың 15 мамырындағы компанияның құрастырушы топ-менеджерлері
жиналған баспасөз жиымында Хьюго Барра хабарлады [1].
1.1.1 IOS, Android, Windows Mobile операциялық жүйелерінің
платформалары
IOS - Apple компаниясы құрастырып, шығаратын мобильдік операциялық
жүйесі. 2007 жылдан бастап iPhone мен iPod touch үшін, кейіннен iPad пен
Apple TV құрылғыларына арналып шығарылды. Windows Phone мен Googlw
Android операциялық жүйелеріне қарағанда, бұл платформа тек қана Apple
фирмасының құрылғыларына ғана құрастырылады. IOS қолданушы интерфейсі
тікелей қимыл концепциясына негізделіп, мультитач белгілерін қолданған. IOS
OS X негізінде құрастырылып, және тура сондай Darwin негізгі компоненттерін
қолданып,
POSIX
стандартына сай жасалынады.
iOS-
тың қолданушы интерфейсі мультитач қозғалыстары арқылы тікелей басқару
концепциясында құрылған. Интерфейсті басқару элементтері батырмалардан,
сүйрегіштер мен тетіктерден құрылған.
2007 жылдың 27 маусымында Apple фирмасы бірінші рет IOS пен бірінші
iPhone ұялы телефонын жарыққа шығарды. Ең алғашқы операциялық жүйелер
1.x серияларымен жүріп отырды. Ал, келесі жылы IOS 2 .0 операциялық жүйесі
шығып 2.2.1 түріне дейін жаңартылды. 2008 жылы 10 маусымында WWDC
2008 баспасөз жиылымында бағдарламалық және аппараттық кемшіліктері
жөнделген, телефонның саудаға түскеннен бері үшінші моделі - iPhone 3G
таныстырылды. Бұл модель операциялық жүйенің жаңа нұсқасы iPhone OS 2.0
платформасында жұмыс істейді. 2009 жылдың 17 маусымында жарыққа жаңа
iPhone ұялы телефонының шығарылуына байланысты OS 3.0 пайда болды. Бұл
операциялық жүйесінің түрі 3.1.1 версиясымен шектелді.
Қазіргі таңда IOS 7.x сериялы жаңа операциялық жүйелер жарыққа
шығуда.
Бұл операциялық жүйеде кемшіліктерді барынша азайтып,
қолданушыға жаңа интерфейс үсынылған. Және қолданушының жеке
ақпараттарының конфедициалдығына аса қатты көңіл бөлген. Сонымен қатар
iFace, iCloud және т.б. қосымшалар жаңартылып, жүйенің жаңа замандық
талапқа сай болуына себепкер болды.
Android - бұл Linux- қа негізделген мобильді платформа, Open Handset
Aliance (OHA) көмегімен құрастырылып, Google жетекшілігіне алынған ең
алғашқы операциялық жүйе. Бұл платформа Google кітапханаларының
басқарылуымен Java- қосымшаларын жасауға мүскіндік береді. Сонымен қатар,
Си тілі мен басқа тілдермен де Android Native Development көмегімен қосымша
жазуға мүмкіндік бар.
Android платформасын қолданған ең алғаш құрылғы HTC компаниясы
құрастырған T-Mobile G1 смартфонына болды. Google компаниясы Android
платформасының басқа платформалардан өзгешелейтін бірнеше
басымдылықтарды атады:
- Ашықтық
-
Android
стандартты
API
шакырылымы көмегімен
мобильдік құрылғының негізгі функцияларына рұқсат береді.
- Шектеулерді жою - Android үшін телефонның негізгі қосымшасы мен
шеткі қосымшаның арасында айырмашылық жоқ. Android платформасында
номерді теретін бағдарламаны немесе экран суретін де өзгертуге де болады.
- Жеңіл әрі ыңғайлы қолдану - SDK- да бәрі бар, Android қосымшасын
жасау немесе іске қосу үшін керекті функциялар, шынайы құрылғының
имитатора мен кеңейтілген дұрыстап, қалпына келтіру құралдары да бар.
Тағы айта кетеріміз, Android басқа да функционалды мұмкіндіктерге ие.
Мысалы қосымшаны орындау үшін жадының аз ғана бөлігін пайдаланатын
виртуалды Dalvik Java- машинасы қолданылады. Dalvik бірнеше қосымшамен
бірге жұмыс істеуге мүмкіндік беріп, файлдарды арнайы мобильді
құрылғылармен оптимизацияланған dex форматында ашуға рұқсат береді.
Android 2D3D кескінін қолдайды. Деректерді сақтау үшін танымал аз
көлемді СУБД SQLite қолданылады . Платформада LibWebCore (WebKit)
кітапханасы бар, бұл өз кезегінде Android web-браузерінің қозғалтқышы болып
табылады.
Бір сөзбен айтқанда, Android - мобильдік құрылғыларға арналған
бағдарламалық платформа. Бұл өз тарапынан, операциялық жүйені, аралық
қабаттың бағдарламалық қамтамасыздығын (middleware) , және қолданушының
негізгі қосымшаларын (e-mail клиент, күнтізбе, карта, браузер, байланыстар
және т.б.) қамтиды.
Windows Phone - 2010 жылдың 11 қазанында жарық көрген Microsoft
компаниясының басшылығымен
құрастырылған мобильді
операциялық
жүйе. Сол жылдың 21 қазаннан бастап жаңа платформада құралған алғашқы
мобильді құрылғылар сатылымға түсе бастады. Windows Phone ұқсас болмаса
да Windows Mobile операциялық жүйесінің толықтай жаңартылған интерфейсі
бар және алғашқы рет Microsoft-тың Xbox Лайв және Zune
медиаплеері
қызметі интеграцияланған жолындағыізбасары болып есептеледі. Жүйенің
тұсаукесері Испания мемлекеті Барселона қаласында өткен Mobile World
Congress 2010 шарасында жарыққа шықты.
2011 жылдың ақпан айында Mobile World Congress 2011 барысында
бірінші рет Windows Phone операциялық жүйесінің жаңартылған түрін ұсынды.
Ал сәуір айында Лас - Вегас қаласындағы MIX'2011 конференциясында бұл
операциялық жүйесі туралы толық ақпарат беріп, Mango деген атқа ие болды.
Ал одан кейн, бұл операциялық жүйенің ресми аты 7.5 болып қабылданды.
Жаңа нұсқадағы операциялық жүйеде 500 -ден аса жетілдіру мен толықтырулар
енгізілді. Жүйеде Explorer Mobile браузері жаңартылып , HTML5 пен Canvas
тілдерінің аппараттық жылдамдықтары арттырылды.
Ал, 2012 жылдың ақпан айында Windows Phone ресми блогында
құрастырушылар 2013 жылдың басында 7.8 версиялы, Windows Phone 8
платформасының біршама жаңалықтарымен қосатын жаңа операциялық жүйе
шығатындығы жайлы хабарлады. 2013 жылдың 30 ақпанынан бастап
қолданушылар өз құрылғыларындағы платформаны 7.8 версиясына дейін
жаңартуға мүмкіндің алды.
2012 жылдың 20 маусымында Microsoft компаниясы Windows Phone 8
платформасына шолу жасады. Windows Phone 8 жаңалығы болып қауіп
төндіретін сайттарды анықтайтын функциясы бар Internet Explorer Mobile 10
браузері таныстырылды. Windows Phone 8 ең басты басымдылығы болып -
планшет, смартфон, дербес компьютерлерге ортақ экожүйе ойлап табылды.
Бұл жүйе бойынша құрастырушыларға қолайлы шарттар жасалынды. Жаңа
ұрпақ платформасы
NT
ядросында негізделген және құрылғылардың
максималды рұқсат етілу көрінісі
1280x768
немесе 1280х720 болып
қабылданды. Айта кетейік, бұрынғы Windows Phone 7.8 операциялық жүйесі
CE ядросында негізделіп, максималды 800х480 көрінісін ғана ұсына алған еді.
1.1.2 Мобильдік бағдарламаның нарықтық анализі
Мобильдік құрылғының дамыған құрастырушылары күннен күнге
басымдылығын арттыруда. Қазір екі қазақстандықтың бірінде ұялы телефон
бар, көпшілігінде смартфондар мен планшеттер бар. Олардың әрқайсысында
өзіндік қосымшалары бар. Одан бөлек, құрылғы шығаратын компанияға
тәуелсіз құрастырушылар қосымшалар базасын толықтыруда. Міне осы жерден
миллиондаған қолданушылар құрылғыдағы онлайн дүкеннен мобильдік
қосымшаларды жүктейді. Орташа алғанда, бір қосымшаға
iPhone
қолданушылары - 2.15 доллар, Android қолданушылары - 4.57 доллар, ал
BlackBerry қолданушылары - 5.61 АҚШ долларын төлейді.
Бүгінгі күнде мобильді қосымшалар нарығында үш компанияның
басымдылығын байқауға болады. Егер оларды танымалдылығы жағынан санап
айтатын болсақ, әлем бойынша бірінші орында
Apple7, өзінің
IOS
платформасымен алады (iTunes, App Store).
Екінші орында
Android
платформасы ( Android Market) және үшінші орынды Windows Phone (Windows
marketplace) меншіктейді. Тағы да Symbian, BlackBerry, HP webOS деген
платформалары қолданыста бар.
IDC анықтауы бойынша 2013 жылдың бірінші ширегіндегі IOS пен
Android платформаларының нарықтағы үлесі 92 .3 %, ал қалған бөліктерді
Windows пен BlackBerry өзара бөлісуде.
Қазір құрастырушылар Microsoft жасаған Windows Phone 8 платформасы
мен Nokia компаниясымен серіктестігінен үлкен үміт күтіп отыр. Nokia қызметі
мен сатылымының оңтүстік СНГ-дағы менеджері Елена Каришманның сөзі
бойынша, соңғы жылдары Қазақстанда Nokia мобильдік құрылғысына арналған
қосымшалардың жүктелуі 10 еседей өсті. Жалпы жүктелу саны қазір 10
миллионды құрайды және әлі де өсу барысында.
Шетел эксперттері бұрындары мобильдік қосымшаларға деген сұранысты
болжап қойып еді. 2009 жылдардың өзінде маркетингтік-аналитикалық
зерттеулер агенттігі IDC хабарлауы бойынша 2013 жылға дейін әлемдегі 1.19
миллиард маман (бұл әлем бойынша жұмыс күшінің 34.9% құрайды) мобильдік
технологияны қолданатындығын болжаған.
Gartner зерттеуі бойынша, мобильдік шешімнің өсімі ақпараттық
технология саласында бұлттық есептеуден кейінгі номер екінші әлемдік тренд
болып табылды. Эксперттер сенімді, 2014 жылы 79.6 миллиард мобильдік
қосымша жүктеліп, ал мобильдік қосымша индустриясы 35 миллиард АҚШ
долларын құрайтын болатындығына.
Әлемдік тәжірибеде сәтті қосышаның сатылымы немесе таратылымы
кезінде бизнесиесіне қыруар ақша алып келеді. Болжау бойынша 2014 жылдың
аяғына дейін мобильдік қосымшалар нарығы 15 миллиард АҚШ долларынан
жоғары пайданы құрастырушылар мен компанияларға табыс ретінде әкеледі.
Қазастандық қолданушыларында көбірек қажеттілікті шетел ойын
қосымшалары тудырады. Екінші орында навигациялық, ақпаратты-
танымдылық және қоғамдық қосымшалар иемденеді. Үшінші орында
мобильдік банкинг қызметі мен қызметтерді төлеу жүзеге асыра алатын
Отандық бизнес қосымшалар алады [7].
1.2 Мақсатты тағайындау және негізгі мүмкіндіктерді жобалау
Бағдарлама
дистанционды түрде білім алушыларға тестілеуден өтуге
мүмкіндік береді.
Дистанционды түрде тестілеу бағдарламасын жобалаудың негізі болып
келесі талаптарды қарастырамыз:
- жүйе жеңіл және қолданушыға түсінікті болуы қажет;
- қолданушы өзіне ыңғайлы мобильдік құрылғымен тестілеуді өтуі
керек;
- қолданушы
тест тапсырмастан бұрын, тестілеуге дайындалуға
мүмкіндігі болуы керек;
- тест аяқталысымен қолданушы өз нәтижесін сараптауға болатындығы.
Құрастырып отырған қосымша Play Market, App Store онлайн қосымша
дүкендеріне кіруге мүмкіндігі бар. Ол үшін жасалып отырған қосымшамыз
барлық технологиялық және техникалық мағлұматтарға қамтулы.
1.3 Қосымшаның толық архитектурасы
Келесі сатыда мағлұматтарды кезекпен орындап, оны итерациялық тілге
негіздеуді іске асырамыз.
Сурет 1.1-де негізгі жасалатын қосымшаның архитектуралық құрылымы
қолданушы-сервер аясында орындалады. Қарастырып отырған
мағлұмат
желінің жеделділігіі жылдам қолдануы. Сервер дегеніміз желідегі сақталып
отырған деректерге қол жеткізу. Клиентпен сапалы түрде қарым-қатынасты
іске асыру үшін ғаламторды пайдаланамыз.
Сурет 1.1 - Қосымшаның толық архетиктуралық сипаттамасы
Архитектураның
басты
сипаттамасы
және
клиент-сервер
айырмашылықтары:
- Көптеген қолданыстағы мүмкіндіктер, есептік
жүйенің
функцияларының,
жеке
компьютерлер
арасындағы
желілер арқылы
байланысын толығымен қарастырады. Бұл мүмкіндіктер қолданушыға және
қосымша құрастырушыға үлкен жеңілдіктер ұсынады. Қосымша толықтай
жұмыс жасамаған кезде, қосымша қүрастырушы серверге кірмей, қосымшаны
толығымен өзгерте алады, сонда клиентке жаңадан қосымшаны жаңарту туралы
ақпарат жіберіледі.
- Бүкіл
ақпараттар
серверде сақталады, осылай деректеріміз
толығымен қауіпсіз жерде сақталып. қол жетімді жерде орналасады. Ал
серверде деректерді өзгерту, жаңарту және қадағалау жеңіл түрде өтеді [2].
1.4 Сервер бөлімінің қосымшаға талаптары
Көздеген мақсатымыз
ғаламтор
желісі арқылы орындалатын
болғандықтан, ғаламтор тақырыбына қысқаша тоқталып өтуіміз керек.
Ғаламтор арқылы қосымшаны серверге қосуымыз крек. Сол кезде ғана HTTP-
сұранысы арқылы протоколымыз беріліп, жүзеге асырылады. Мобильдік
қосымшаның жеке IP мекен-жайы болады, сол арқылы платформадағы ОЖ-
ның түрін анықаймыз. Кез келген құрылғы өзіндік IP мекен-жайды өзіне
меншіктейді.
Жобаланып жатқан қосымшамыз көлемді санды операцияларды оқиды.
Сурет 1.2-де процестің бастапқы құрылымы мен толығымен оның серверлік
құрлымын бейнелейді.
- .
Сурет 1.2 - қосымшаның сервер мен клиент жұмысы
Алдыңғы қатарлы дамыған интернет-технологиялардың да негізі HTML
болып табылады. HTML тілі ғаламтордағы құжаттарды белгілеу мен
көріктендіру үшін қолданылады. HTML тілінің туындауы алыстағы 1986 жылға
әкеліп соғады. Сол жылы бірінші рет Халықаралық стандарттау ұйымы (ISO)
көмегімен ISO-8879 стандарты қабылданып, Standard Generalized Markup
Language деген атпен бекітілді.
Ең басында HTML тілі құжаттарды көрсету құралдарына байланыссыз
қылып, тек қана редакциялық түрде пайдаланылды. Арнаулы түрдегі HTML
белгісі бар текст құрылғыда әр алуан техникалық қамтамасыздандырумен
стилистикалық, құрылымдық бұрмалаусыз, кедергісіз өңдірілуі керек (жеке
компьютердің түрлі түсті көрінісі, монохромды экраны органайзердің, көрініс
өлшемі бойынша шектеуі бар ұялы телефон құрылғысының немесе текстерді
дыбыстап ойнату бағдарламаларының және құрылғылардың көрінісі). Бірақ,
осы таңда HTML тілінің қолданылу аясы өзінің алғашқы қолданысынан
әлдеқайда шеттелген. Мысалы, бірнеше мәрте беттерді форматтау қолдансақ
TABLE тегі құжаттарда қарапайым кесетелер жасауға арналған. Ал бертін
келе HTML тілінің платформаға тәуелсіздігінің басты идеясы мультимедиалық
және графиктік рәсімдеу мүмкіндіктеріне берілген.
Браузерлер. HTML белгісі бар мәтіндік құжаттар (бұл құжаттардың
кеңейтілуі .html немесе .htm), пішімделген түрде көрсетілетін арнайы
бағдарламалармен өңделеді. Браузерлер немесе интернет-шолушылар, деп
аталатын мұндай бағдарламалар әдетте қолданушыларға веб-беттер сұранысы,
оларды қарауға және (басқа сыртқы құрылғыларға шығару үшін) және
қажеттілік жағдайында қолданушылармен енгізілген мәліметтерді серверге
жіберу үшін ыңғайлы интерфейсті ұсынады. Қазіргі кезде ең танымал
браузерлер Internet Explorer, Mozilla Firefox, Apple Safari, Google
Chrome және Opera болып табылады.
Нұсқалары HTML 1.0 тілінің ресми түрдегі спецификациясы жоқ. 1995
жылға дейін HTML тілінің көптеген бейресми түрдегі стандарттары болды.
Ресми түрдегі стандарттарды олардан айыру үшін оған екінші нөмірді
меншіктеді.
1995 ж наурызында 3 нұсқасы бүкіләлемдік тордың Консорциумымен
ұсынылды (W3C) және көптеген кестелерді құру, мәтіндердің суреттерді
айналып өтуі, күрделі математикалық формулаларды көрсету сияқты жаңа
мүмкіндіктерді қамтамасыз етті. Және бұл стандарт екінші нұсқамен сәйкес
болған кезде де сол кездегі браузерлер үшін оны жүзеге асыру қиын болды. 3.1
нұсқасы ресми түрде ешқашан ұсынылған жоқ және HTML стандартының
нұсқасы 3.2 болды. Бұл нұсқаға Netscape Navigator және Mosaic браузерлері
қолдайтын стандартты емес элементтер қосылған.
HTML 4.0 нұсқасында стандартта кейбір тазартылулар болды.
Көптеген элементтер ескірген және ұсынылмаған (ағ. deprecated) болып
белгіленді. Әдетте шрифт қасиетін өзгертуге қолданылатын font элементі
ескірген деп белгіленді (оның орнына CSS каскадты кестелер стилі қолдану
ұсынылды).
1998 ж. бүкіләлемдік тордың Консорциумы HTML 4 тіліне негізделген,
бірақ XML синтаксисіне сәйкес белгісі бар жаңа тілмен жұмыс істей бастады.
Соңында атауы XHTML болды [4].
WHATWG бірлестігімен (ағ. Web Hypertext Application Technology
Working Group) 2004 ж. бастап, HTML тілін кеңейтетін, жиі бейресми HTML
5 деп аталатын және әр түрлі типтік беттердің семантикасын жақсы көрсету
үшін, мысалы форумдар, аукциондар сайты, іздеу жүйелері, онлайн-дүкендер
және т.б. үшін Web Applications 1.0 спецификациясы өңделіп жатыр.
HTML-құжаттың құрылымы.
HTML тілі өз алдына элементтер
жиынтығын келтіреді және онда әр элементтің басы мен соңы арнайы
белгілермен -- тегтермен белгіленеді. Элементтер бос болуы мүмкін, яғни
ешқандай мәтін мен басқа да мәліметтер болмауы мүмкін (мысалы, жолды
ауыстыру тегі br). Мұндай жағдайда әдетте жабушы тег көрсетілмейді. Одан
басқа, элементтерде қандай-да бір қасиеттерді анықтайтын атрибуттар болуы
мүмкін, (мысалы, font элементі үшін шрифт өлшемі). Атрибуттар ашылушы
тегте көрсетіледі. HTML-құжат фрагментінің мысалы:
strong Екі тег арасындағы мәтін - ашылушы және жабылушы
strong;
a href="http:www.example.com" мұнда элементтің href.a
атрибуты бар [3].
1.4.1 Операциялық жүйе
Операциялық жүйе -- компьютерді қосқан кезде ең бірінші жүктелетін
және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ететін
жүйе. Жүйелік
бағдарламаларды байланыстыратын жиыны, оның мағынасы компьютерді
қолданушымен
байланысын ұйымдастырады және барлық басқа
бағдарламаларды қамтамасыз етеді. Операциялық жүйе көбінесе компьютердің
сыртқы жадында, дискіде сақталады. Компьютерді қосқан кезде, ол дисктік
жадтан тексеріледі де, ОЕС-да (ОЗУ) орналасады. Осы процесті операциялық
жүйенің жіктелуі деп атайды. Операциялық жүйенің қызметіне кіреді:
- қолданушымен сұқбатты жүзеге асыру;
- енгізу-шығару және деректермен басқару;
- бағдарламалардың өндеу процесін жоспарлау және ұйымдастыру;
- ресурстарды орналастыру (оперативтік жадпен кэш жадты,
процессорді, сыртқы құрылымды);
- бағдарламаларды орындалуға еңгізу;
- бірнеше көмекші операцияларды қамтамасыз ету;
- әр түрлі сыртқы құрылымдар арасында ақпараттарды беру;
- перифериялық құрылымдарды бағдарламалық қолдау жұмыстары
(дисплей, пернетақта, диск жинақтауыш, принтержәне т.б.).
Операциялық жүйені компьютердің құрылымдарың басқару
бағдарламасының жалғасы дейміз. ОЖ төрт негізгі түрі бар: Бір
пайдаланушылық бір есептік, олар бір пернетақтаны қолдайды және тек бір
есеппен жұмыс істей алады; Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен,
негізгі есеппен бірге қосымша есепті еңгізе алады және ақпаратты мөрге
бағыттайды. Бұл көп көлемді ақпараттарды мөрге жіберу жұмысың тездетеді.;
Бір пайдаланушылық көп есептік ,бір қолданушыға көп есептермен жұмыс
жасап,өндей алады. Мысалы, бір компьютерге бірнеше принтерлер қосуға
болады және әр қайсысы өз жұмысын атқарады; Көп пайдаланушылық көп
есептік, бір компьютерде бірнеше қолданушылармен бірнеше есептер еңгізе
алады. Осы ОЖ өте күрделі және бірталай машиналық ресурстарды керек етеді.
Операциялық жүйе, ОЖ- комплексті бағдарлама, бастапқы функциалды
мағлұматтарды компьютерге немесе серверге беретін жүйе немесе дербес
компьютер ретінде қарастырса болады.
Операциялық жүйеге байланысты,бағдарламаның серверлік бөліміндегі
қолданылатын негізгі талаптары:
-
спектрлік желілік технологияға толық (желілік құрылығы, протокол,
жойылып кеткен бағдарламаға жол ашу қызметі және тағы басқа) сүйеніш
жасау;
-
-
-
-
көпесептілік;
көпағындылық;
көпқолданбалы режим;
әр түрлі платформадағы бағдарлама (64 биттік процессор, қатты дискке
сақтау жүйесі және тағы басқа);
-
-
-
кеңейтімділік;
қауіпсіздікті қамсыздандыру деңгейі;
лицензиялық көшірменің төмен құны [4].
1.4.2 HTML5 тілінің ерекшеліктері, артықшылығы
HTML5 - дүниежүзілік ғаламтордың құрылымы мен мазмұнының және
оның қолдану аясының тілі болып табылады. NTML - дің бесінші нұсқасы үлгі
ретінде 2012 жылдың сәуіріндегі өңдеу сатысындағы жағдайда қалып
отыр.Оның негізгі мақсаты тілді жақсарту, жаңа мултимедиялық
ұсыныстардың жұмыстарын қолдайтын, сонымен қатар адамдар үшін кодты
оңай оқу және компьютерлер үшін орындаудың анықтығы мен NTML5-дің
NTML4-пен қоса қалыптасуын қамтамасыз етеді.
Өзінің ізімен келе жатқан ізбасарлары ретінде HNTML4.01 және XHML
1.1, HNTML5 дүниежүзілік торда негізінен қолданылатын HTML мен
XHTML-дің талаптарына жауап бере алады. Сонымен қатар HTML5
болашақтағы
әртүрлі мамандандырылған құрылымының негізі ретінде
енгізілген бағдарламамен қамтамасыз етуге арналған жалпы практикада
қолданылатын веб-браузер, сонымен қатар веб-құжаттарда кездесетін .көптеген
синтаксистік қателерді түзеу болып табылады. Сонымен қатар HTML5 NTML-
да сонымен қатар NTML-да жазылуы мүмкін белгілерді анықтайтын әрі
синтаксистік жағынан түзететін бірыңғай тіл мүмкіндігіне ие болады. Өзіне
қосымша ретінде процессордың өзара әрекеттесуін ұзақ сақтау үшін үлгілердің
бөлшектерін өңдеуге жауап бере алады: ол кеңітеді, жақсартады, және
құжаттарға қажетті белгілерді тиімді түрде бөлшектейді әрі күрделі веб-
ұсыныстарға арналған АРІ мен белгілерді шығарады. HTML5 көптеген
синтаксистік ерекшеліктер пайда болады. Мысалы, video, audio және canvas
элементтері, сонымен мен қатар SVG пайдалану мүмкіндігі бар. Бұндай
жаңалықтар АРІ мен жеке плагинамдарды қажет етпейтін мултимедиялық
және графикалық басқару мен оны енгізу үшін жүзеге асырылады. Басқа қа да
article, headesection r және nav сияқты жаңа элементтер құжаттардың
семантикалық мазмүнын байытуға байланысты шығарылған. Бір қатар
элементтер мен атрибуттардың алынып тасталғанына қарамастан, осы мақсатта
жаңа атрибуттар енгізілді. Бірнеше элементтер мысалы, a menu және cite
өзгертілді, қайтадан нақтыланды немесе қалыпқа келтірілді.
API және DOM HTML5 -дің спецификациясының негізі бөлігі болып
табылады. HTML5 сонымен қатар рұқсат етілмейтін құжаттардың бір қатар
бөліктерін анықтай алады,сондықтан
синтаксистік қателер агенттерді
пайдаланушылар мен бейімделген браузерлердің барлығына бірдей қаралады.
Вебтағы (WHATWG) Шағын мәтіннің Қолданбалы Технологиясының
жұмыс тобы жаңа үлгіні жүргізу жұмыстарын World Wide Web Consortium
(W3C) XHTML 2.0 жобаларын анықтауға арнады, өйткені 2.0, а HTML 4.01
2000 жылдан бері өзгермеген еді. 2009 жылы W3C XHTML 2.0-дың
жұмысының уақыты өткенін мойындап, оны жаңалау туралы шешімге келді.
Қазігі уақытта W3C мен WHATWG HTML5-тің жобасымен бірге жұмыс
жасайды.
HTML5-тің веб-құрастырушылардың арасында бірнеше жылдан бері
жақсы таныс болғандығына қарамастан, 2010 жылдың сәуірінен ғана БАҚ-ның
негізгі тақырыбына айналды. Осыдан кейін ғана Apple Inc Стив Джобс
компаниясы көпшілікке хат жазды, оның кіріспе бөлімінде былай делінген:
Flash-қа қатысты ойлар , оның HTML5 жасасқан жобаларына қатысты
бейнежазбаларды Adobe Flash көмегі арқылы көру немесе пайдаланудың
қажеттілігі жоқ екенін атап өтті. Сондықтан да осы мәселеге қатысты веб-
құрастырушылардың арасында пікірталастар орын алды, онда HTML5 және
кеңейтілген қызметтер түрімен қамтамасыз еткенмен құрастырушылар
браузерлердің өзгешелігі мен стандарттың әртүрлі бөліктерін қолдаудың
қажеттігін HTML5 мен Flash-тің арасындағы қызметтік өзгешеліктермен қатар
назарда ұстау керек.
1.4.3 ASP.NET MVC4 құрылымы
Model-View-Controller (MVC) құрылысы сызбасының қосымшасы үш
негізгі бөлікке жіктеледі: модель, қойылым және контроллер. ASP.NET MVC
платформасы веб -қосымша құрастыруда ASP.NET веб - үлгі сызбасына балама
бола алады. ASP.NET MVC платформасы кең көлемде сынақ жүргізу
көрінісінің жеңіл салмақтағы плотформасы болып табылады және сурет 1.4 - те
көрсетілген . Сонымен қатар веб -үлгі негізі, ASP.NE T қолданып жүрген
қызметтерін жандандырады, мысалы басты бет және мүшелік негізінің
дұрыстығын тексереді.
Сурет 1.4 - MVC құрылымының сызбасы
MVC стандартты шаблон жобасы бойынша көптеген мамандарға таныс.
Веб - қосымшалардың бірнеше түрлері MVC платформасын құруда
артықшылыққа ие. Басқаларға ASP.NET веб - үлгі негізінде және кері
байланыста дәстүрлі қосымшаларын пайдалану тиімді болуы мүмкін. Кейбір
жағдайларда екі жүрісті үйлестіру: бір сызбаны қолдану екіншісін пайдалануға
кедергі келтірмейді.
MVC платформасына мынадай компоненттер кіреді .
Модельдер. Модельдің нысаны болып, аталған қосымшаның домені
логикасын жүзеге асыратын қосымшаның өзі болып табылады. Модельдің
нысаны үнемі дерекқорды қабылдап, ондағы модельдердің жағдайын сақтайды.
Мысалы , Product нысаны дерекқорынан ақпарат алуы мүмкін, онымен жұмы с
жасап, содан соң жаңартылған деректерді Products кестесіндегі SQL Server
дерекқорына жазып алады.
Шағын қосымшаларда бұл модель заңды бөліктерге емес, концептуальды
түрде бөлінеді. Мысалы, егер қосымша деректі тек қана жинап алып , көрініске
жіберетін болса, онда модельдердің класқа байланысты заңды қабаты
болмайды. Мұндай жағдайда деректерді жинау модельдің нысаны ролін
атқарады.
Қойылым. Қойылым интерфейс қосымшасын пайдаланушыға қызмет
етеді. Пайдаланушы интерфейсі әдетте берілген модельдердің негізінде
құрылады. Үлгі ретінде қызмет ететін мәтіндік жолдарды құрайтын,
жалаушалар мен тізімдерді бояйтын Products кестесін редакциялау қойылымы
Product нысанының маңызы ағымдағы жағдайына негізделген.
MVC сызбасының күрделі құрылымын нығайтуды толықтыру сонымен
қатар
қосымшаны тестілеуді веб-үлгі
негізіндегі ASP.NET қарағанда
жеңілдетеді. Мысалы, ASP.NET веб - қосымшасындағы веб -үлгінің негізінде бір
класс нәтижені көрсетуге және нәтижеге қолданушының жауабына
пайдаланылады. ASP.NET веб - үлгісі негізіндегі қосымшаларға арналған
автоматты түрде тестілеуді құруда қиындықтар туындауы мүмкін, өйткені жеке
парақтарды тестілеу үшін парақтардың кластық топтамасын барлық
басқарудың серіктес қосымшалар класына қарамастан құрастыру керек болады.
1.4.4 SQL серверімен жұмыс істеу
SQL Server Enterprise Manager тұтынушы идентификаторын құрудың жай
ғана амалы. Ол үшін SQL Server 7.0 программалық топтан SQL Server Enterprise
Manager активтендіріледі және қолданушы идентификаторын қосатын серверді
белгілейді. Осыдан кейін тышқанның оң жақ пернесімен Login папкасын басып,
контекстік меню New Login командасын таңдаймыз. General қабықшасында
жаңа қолданушы идентификаторын енгізіп жанама түрде мүмкіндік алатын
идентификаторының тілі мен мәліметтер базасын таңдаймыз.
Бұл жерде кім кіру құқығын тексеретіндігі маңызды. Егер Windows NT
authentication қосылғышын таңдасақ және ашщылатын Domain тізімінде домен
SQL Server қолданушының жүйеге кіргеннен кейін қосымша тексеруін қажет
етпейді деп санайды.
Талап бойынша тексеруді SQL Se rver- ге де жүктеуге болады. On SQL
Server authentication қосылғышын орнатқаннан кейін . Бұл параметрлер
анықталғаннан кейін келесі Server Roles- ке көшуге болады . SQL Server 7.0
орналастырғанда бірнеше стандартты рольдер құрылады . Олардың ішіне
өзіңіздің құқығыңызға сәйкес рольдерді таңдайсыз :
- мәліметтер базасының кез -келген рольдері мен басқа да қосымша және
конфигурациялау рұқсатын шешетін қимылдарды орындайды;
- мәліметтер базасындағы қолданушылар тізіміне топтар мен Windows
NT, SQL Server қолданушыларын қосуға;
- кез- келген мәліметтер базасы кестесінен ақпараттар алуға;
- кез- келген мәліметтер базасы кестесінен қосуға, жаңалауға, алып
тастауға;
- мәліметтер базасында нысандарды қосуға, жаңалауға,алып тастауға;
- рольдер мен SQL Server рольдер мүшелері және мәселені шешу құқы
және мәліметтер база нысандарына кіру мүмкіндіктерін басқару;
- мәліметтер базасын резервтеу операциясын орындауға;
- мәліметтер базасы схемасын модификациялауға, бірақ оны оқымауға;
- мәліметтер базасындағы ақпараттарды жаңалауға (модификациялауға)
рұқсат емес .
Идентификаторды құрудың "стандартты" түрінен басқа арнайы мастер -
программасын қолдануға болады. Мастердің "сұрақтары " жоғарыда
қарастырғаннан аз ғана айырмашылығы бар. Сондықтан мұны қысқаша түрде
қарастырамыз :
- SQL Server's программалық тобынан SQL Server Enterprise Manager-ді
қосамыз . Сонымен қатар үйренген Master Greate Login Wizard-ды іске қосамыз;
- бірінші терезе жалпы мәліметтер болғандықтан Ok - басамыз және екі
терезеге көшеміз . Мұнда қолданушы идентификаторын кім тексеретінін таңдау
қажет.
Байқағанымыздай бұл мүмкіндіктер бойынша шектелген. Сондықтан
менің ойымша бірінші тәсілді қолдану керек [7].
1.4.5 CSS технологиясының қасиеттері
Web-құжаттың құрылымы мен сипаттауын бөлектеуді CSS (Cascade Style
Sheets
-
каскадты стильдер кестесі) технологиясын қолдана отырып
орындаймыз. CSS технологиясы Web-құжатты сипаттауда қосымша
файлдардан, шаблондар мен стильдерден пайдалануға көмектеседі.
Стильді анықтау құжаттың түрін стиль қасиеттерін енгізу арқалы
өзгертетеді. Стиль қасиеттерінің мәні ретінде кілттік сөздер алынады. Кілттік
сөздер арасында кездесетін │ символы, қасиеттің осы немесе келесі мәнді
қабылдайтынын білдіреді. Төменде осы технологияның негізгі қасиеттерін
қарастырайық.
Font-family: [шрифттер тізімі] - Шрифттер немесе олардың типтері
үтірмен бөлетеніп көрсетіледі. Браузер шрифттерді көрсетілген ретпен
компьютерде кездескенше іздеп, табылған шрифтті пайдаланады. Қасиеттің
шрифт типтері түрінде төмендегі мәндер алынуы мүмкін:
serif - түртпесі бар шрифттер, мысалы: Times;
sans-serif - түртпесі жоқ шрифттер, мысалы: Helvetica;
cursive - курсивті шрифттер, мысалы: Zarf-Chencery;
fantasy - декоратив шрифттер, мысалы: Western;
monospace - моношрифттер, мысалы Courier.
Егер шрифт типі бірнеше сөзден тұрса, онда шрифт типін тырнақша
ішінде жазу қажет, мысалы: "Times New Roman Cyr".
Егер бірнеше шрифт │ белгісімен көрсетілсе, браузер олардың біреуін
үндеместен алу принципі бойынша таңдайды.
Font-style: normal │italic│ oblique - шрифт стилдерін көрсетеді.
Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
italic - курсив;
oblique - қиғаш.
Font-size: [абсолют]│[салыстырмалы]│[нақты]│[п айыз] - шрифт өлшемін
анықтайды. Қасиеттің мәні ретінде абсолют, салыстырмалы, нақты өлшемдер
немесе пайыз көрсетіледі. Үндеместен normal алынады.
Font-weight: normal│bold│bolder│lighter - шрифттің енін анықтайды.
Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
bold - жартылай жуан;
bolder - жуан;
lighter - жіңішке.
Font-variant: normal │small-caps - шрифттің бас қаріпінің өлшемін
анықтайды. Үндеместен normal алынады. Мұндағы:
normal - қалыпты;
small-caps - кіші бас қаріп.
Font: [font-style]║[font-variant]║[font-w eight]║[font-size]║[font-family]
-
жоғарыда сипатталған қасиеттердің жалпыламасы, яғни шрифт қасиеттерін
стильдер кестесінің бір жерінде анықтау мүмкіндігін береді. Қасиеттердің
қабылдайтын мәндері жоғарыдағыдай. Егер кейбір қасиеттер көрсетілмесе,
онда олар үндеместен алу принципі бойынша таңдалады.
Мысалы:
h1 {
font-family: Arial;
font-size: 30 pt;
font-weight: bold;
font-style: italic
}
p {
font: bold italic large Times New Roman, serif
}
word-spacing:
normal│[ұзындық] - сөздер арасындағы аралық беріледі. Үндеместен
normal алынады.
Letter-spacing: normal│[длина] - қаріптер арасындағы аралық анықталады.
Үндеместен normal алынады.
Text-decoration: underline │overline │line-through │blink │none - Қаріп
гарнитурасы көрсетіледі. Мұндағы:
underline - астын сызу;
overline - төбесін сызу;
line-through - үстін сызу;
blink - жанып-өшу;
none - алдынғы орнатылған мәндерді жою.
Text-transform: capitalize│uppercase│lowercase│none - мәтінді бейнелеуде
регистрді түрлендіруді анықтайды. Үндеместен none алынады. Мұндағы:
capitalize - әрбір сөздің бірінші қаріпі бас қаріпке түрленеді;
uppercase - барлық әріптер бас қаріпке түрленеді;
lowercase - барлық әріптер кіші қаріпке түрленеді;
none - алдынғы орнатылған мәндерді жояды.
Text-align: left│right│center│justify - мәтінді терезе шеттеріне теңестіреді.
Мұндағы:
left - солға;
right - оңға;
center - ортаға;
justify - екі шеттен.
Тext-indent: [абсолют бірліктер]│[пайыз] - мәтіннің шегінуін көрсетеді.
Әдетте шегіну абзацтың бірінші қатарының сол жағына ғана тиісті. Егер бірлік
мәні сол таңбалы болса, онда салыстырмалы түрде солға қарай жылжыйды.
Абсолют бірліктер төмендегідей анықталады:
px - логикалық пиксельдер;
pt - логикалық пункттер;
em - шрифт өлшемінің бірліктері;
cm - сантиметрлер;
mm - миллиметрлер.
Мысалы:
text-indent: -3еm.
Vertical-align: baseline │sub │super │top │text-top │middle │bottom │text-
botton │[пайыз] - элементтің тік орналысуын анықтайды. Үндеместен baseline
алынады. Мұндағы:
baseline - элементті негізгі элементтен төменге орналастырады;
middle - элементтің орта сызығын негізгі + жартылай биіктікке
теңестіреді;
sub - элементті қатар астына теңестіреді (әдетте font-size: smaller
қасиетімен бірге беріледі);
super - элементті қатар төбесіне теңестіреді (әдетте font-size: smaller
қасиетімен бірге беріледі);
text-top - элементің жоғарғы шетін негізгі элементтің төбесімен
теңестіреді;
text-bottom - элементтің төменгі шетін негізгі элементтің астымен
теңестіреді;
top - элементтің төбесін негізгі элементтің ең жоғарғы шетімен
теңестіреді;
bottom - элементтің астын негізгі элементтің ең төменгі шетімен
теңестіреді;
line-height: normal│[сан]│[ұзындық]│[пайыз] - қатар биіктігін көрсетеді.
Үндеместен normal алынады;
color:[түс] - құжат мәтінінің түсін көрсетеді. Үндеместен құжатта
анықталған түсті алады. Түстің мәні бірнеше тәсілмен анықталады:
- түс аттары бойынша, мысалы: red (қызыл), blue (жасыл);
- он алтылық сан түрінде, мысалы: #000000 (қара);
- нөлдері алып тасталған он алтылық сан түрінде, мысалы: #fff (ақ);
- RGB моделі бойынша, мәндері 0-ден 255-дейін, мысалы:
rgb(255,255,255) (ақ);
- RGB моделі бойынша пайызбен берілген, мысалы: rgb(100%, 0%, 0%)
(қызыл).
Егер түс атымен берілсе, онда бразерлерде әр түрлі бейнеленуі мүмкін.
- background-color: [түс]│transparent - құжаттың фон түсін
анықтайды. Фонның түсін анықтаумен қатар, transparent арқалы фон асты түсін
де көрсетуге болады. Үндеместен transparent алынады.
- background-image: url ([url])│none - фон ретінде суретті файлдан
алады. Мысалы:
- background-image:
берілмейді.
url
("foto.jpg"). none - фондық сурет
- background-repeat: repeat│repeat-x│repeat-y│no-repeat
фондық суретті қайталайды. Үндеместен repeat алынады. Мұндағы:
repeat-x - фондық сурет көлделеңінен қайталанады;
repeat-y - фондық сурет тігінен қайталанады;
no-repeat-y - фондық сурет бір-ақ рет көрсетіледі, қайталанбайды;
гepeat - фондық сурет көнделеңінен де, тігінен де қайталанады;
-
background-attachment: scroll│fixed
-
фонды мәтінге
байланыстырады. Үндеместен scroll алынады. Мұндағы:
scroll - егер мәтін терезеге симаса, онда фон ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz