Көтергіш кранның электр жетегінің сұлбасын таңдау қарастырылған және де қуаты 7,5 кВт тәуелсіз қозатын тұрақты тоқ 2ПФ160МУХЛ4 қозғалтқышы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

9

10

11

12

Аңдатпа

Жобада көтергіш кранның электр жетегінің сұлбасын таңдау қарастырылған және
де қуаты 7,5 кВт тәуелсіз қозатын тұрақты тоқ 2ПФ160МУХЛ4 қозғалтқышы таңдалған. Ол
кернеу мен қызу шарттарына тексерілді. Техникалық талаптарға сай және қозғалтқыш
қуатын ескере отырып реверсивті тиристорлы түрлендіргішімен үш фазалы көпірлік
сұлбасы таңдалды.
Matlab 7.0 программасында ТТ-ТТҚ сұлбасына сай көтергіш кран механизмінің
электр жетегінің матиматикалық моделі жасалған. Және оның виртуалды моделі
көрсетілген. Оның жұмысқа бейімділігі, техникалық процесс талатарына сай көрсетілген.
Жобада тіршілікті қорғау негіздері және жобаның техника-эконмикалық негіздемесі
келтірілген.

Аннотация

В работе рассмотрен выбор схемы электропривода подъемного механизма крана. А
так же выбран и проверен двигатель постоянного тока с независимым возбуждением
2ПФ160МУХЛ4 мощностью 7,5 кВт, который был проверен по условиям нагрева и
допустимой перегрузке. В соответствии с техническими требованиями и мощностью
двигателя выбрана трехфазная мостовая схема реверсивного тиристорного преобразователя
и рассчитаны параметры её силовых элементов.
Разработана математическая модель и соответствующая ей виртуальная модель
предлагаемого электропривода подъемного механизма крана по схеме ТП-ДПТ,
исследование которой в среде визуального программирования Simulink математического
пакета Matlab 7.0 показали её работоспособность и соответствие требованиям
технологического процесса.
В работе рассмотрены вопросы по обеспечению безопасности и жизнедеятельности,
приведено техника - экономическое обоснование проекта.

Annotation

The paper considers the selection scheme of the electric hoist crane. As well as selected
and tested DC motor with independent excitation 2ПФ160МУХЛ4 7.5 kW that has been tested
under the terms of heating and Overload. In accordance with the specifications and capacity of the
engine chosen three-phase bridge circuit reversible thyristor converter and calculated parameters
of its power components.
The mathematical model and the corresponding virtual models offer electric hoist crane
scheme DC motor, whose research in the visual programming environment Simulink
mathematical package Matlab 7.0 showed its efficiency and compliance process.
The paper discusses the issues of security and livelihoods, given techno - economic study
of the project.

13

Мазмұны

Кіріспе
1 Электр жетегінің сұлбасын таңдау және оның элементтерін есептеу Тапсырманы жобалауға
дайындау
1.1 Кранның көтергіш механизімінің электр жетегі және оған қойылатын талаптар. Сұлбаны
таңдау
1.2 Кернеу диаграммаларын есептеу және қозғалтқыш таңдау
1.3 Сұлбаны таңдау және күш турлендіргіштерінің элементтерін есептеу
1.3.1 Күш трансформаторын таңдау
1.3.2 Теристорларды таңдау
1.3.3 Дроссель индуктивтілігін таңдау
1.3.4 ТӨ-Қ электр тізбегінің есептік параметрлерін табу
1.4 Бөлім бойынша қорытынды және тапсырманы жобалауға дайындау
2 Электр жетегі жүйесін құрастыру
2.1 Ашық тізбекте сатикалық сипаттарын құрастырып оны есептеу
2.2 Электр жетегінің жабық тізбегінің құрылымын таңдау, параматірлерін есептеу.
2.2.1 Тұйықталу тоғын есептеу
2.2.2 Тұйықталу жылдамдығын есептеу
2.3 Жабық жүйенің статикалық сипаттарын құрастырып оны есептеу
2.4 Электр жетегін басқару сұлбасын құру
2.5 Бөлім бойынша қорытынды

9
10

10
11
16
16
17
18
19
20
21
21
25
26
28
30
30
33

3
3 Электр жетегінің энергетикалық корсеткіштерін есептеу
3.1 Цикл аралықтағы қозғалтқыштың анық кернеу диаграммасын құру
3.2 Цикл аралықтағы электр жетегінің интегралды энергетикалық корсеткіштерін есептеу
3.3 Бөлім бойынша қорытынды
4. Жабық тізбектің динамикалық қасиетін таладау
4.1 Электр қозғалтқыштың матиматикалық және вертуалды үлгісы
4.2 Нөлдік сұлбамен қатар басқарылатын реверсивті үш фазалық теристордің
түрлендіргішінің математикалық және вертуалды үлгісі
4.3 Нөлдік қосылу сұлбасымен басқарылатын реверсивті үш фазалық теристордің
түрлендіргішінің математикалық және вертуалды үлгісі
4.4 Бөлім бойынша қорытынды
5 Өмірлік қауыпсіздігі
6 Техникалық - экономикалық негізделу
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымша

14
34
34

36
36
36

44

45
49
50
62
72
73
74

Кіріспе

Қазіргі заманғы өндірістік процестердің алуандығын ескере отырып,
әрбір өндірістің түрлі операцияларын қарастырса болады. Бұларға шикізат
пен жартылай дайын өнімді жұмыс орнына, яғни өңделетін жерге жеткізу
және өнімді оңдеу барысындағы оның тасмалдануы. Қоймалардағы, темір
жол станцияларындағы және т.б жерлердегі жүктеу және қабылдау
жұмыстары жатады.
Тиеу - түсіру жұмыстарындағы еңбек шығынын қысқарту үшін

тасымалдауды және көлік
құралдарын таңдауды
ұтымды

ұйымдастыру аса маңызды. Құрылыстың дамуы және заводтық
құрылыс конструкцияларын және бөлшектерін дайындау дәрежесінің
ұлғаюы оларды құрылыс алаңдарына жеткізу механизациясы мен
ұйымдастырылуын жетілдіруді талап етті. Осындай операцияларды
орындау механизімі ортақ болғандықтан, оларды жалпы өндірістік

механизм деп атайды. Жалпы өндірістік механизм
Мемлекет

экономикасында маңызды рөл атқарады.
Өнеркәсіп орындары ең көп таралған және әмбебап құралңы
көтергіш кран болып табылады. Және оның негізгі механизімі жеке электр
жетегімен жабдықталған көтеру механизімі.
Мұндай нысандардың негізгі механизмдері әдетте қысқа уақытта
бұрылу режимінде жұмыс істеу үшін арналған реверсивті электр жетегі
бар. Әрбір жұмыс циклында электр жетегінің орнықпаған жұмыс режимі
бар. Олар: қозңлыстар, реверстер, тежеулер және де нысан ПӘК-не алуан
әсер ететін факторлар. Бұның бәрі жұмыс механизімінің сапасына, жұмыс
уақытана зор ықпал тигізеді. Осы жағдайлардың барлығы электр жетегінің
сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету талаптары жүктеледі. Электр
жетегінің техникалық тұрғыда заманауй түрде жұмыс істеуі өнімділікке
ықпал тигізеді, және сенімділікті арттырып, техникалық қызмет көрсетуді
жеңілдетеді. Кран жұмысшыларды физикалық ауыр жұмыстарға тәуелді
болмауға мүмкіндік береді.

Бұл
жұмыста электр жетегі
жалпы өндірістік механизмда

қолданатын кранның көтергіш механизіміні қарастырылады. Жұмыстың
мақсаты жүк көтергіш кран белгілі бір электр өндіру механизмін жобалап
есептерді шешу арқылы электр жетегі саласындағы теорияды білімді
арттыру болып табылады. нығайту тереңдету және білім синтезі болып
табылады. Жұмыста: электр жетегінің сұлбасын таңдау, басқару жүйесін
дамыту, ашық және жабық цикл жүйесінің динамикалық қасиеттерін

талдау,
электр жетегінің
энергетикалық
параметірлерін
есептеу

қарастырылған. Тоқ пен жылдамдық координаттарын реттеу мәселесіне
ерекше көңіл бөлінген.

15

1. Электр жетегінің сұлбасын таңдау және оның элементтерін
есептеу. Тапсырманы жобалауға дайындау.

1.1. Кранның көтергіш механизімінің электр жетегі және оған
қойылатын талаптар. Сұлбаны таңдау

Берілгені:

Көтергіштігі, кг
Ұстау құрылғысы массасы, кг
Барабан диаметрі, мм
Редукторлар саны
Полиспаст еселігі
Берілу ПӘК-і %
Көтеру жылдамдығы, ммин
Көтеру биікткгі, м
Механизм қосылу ұзақтығы %
3000
25
490
85
1
0,8
25
12
15

Электр жетегі жүйесі: ТТ-Қ жүйесі бойынша тұрақты тоқ электр
жетігі. Қосылу және тежеу өзгерткіштің Э.Қ.К уақыт функциясындағы
желілік озгерістері кезінде іске асады.
Кран электр жетегін құрған кезде оның сипаттамасына қатысты осы
шарттар қадағалануы тиіс:
- көтеру түсіру кезіндегі валдағы статикалық моментте берілген
механизмның жұмыс жылдамдығын қалыпты ұстауы;
- реверстеу қасиеті;
- өту процессінің уақытын минималдандыруы;
- қосылу мен реттеудің тегістігі;
- моменттің максималды корсетішін Мтоқт. белгісімен шектеуі;
Автоматты түрде реттеуді қамтамасыз ету үшін басқарылатын
өзгерткіштер мен реттегіштер қолданылады. Ол автаматты түрде электр
жетегінің координаттарын реттеуге мүмкіндік береді. Біздің жағдайда
жылдамдығы мен моменті. Электр машиналы және басқарылатын кернеудің
тұрақты тоғы мен айнымалы тоқтың жиілігінің ветильді өзгерткіштері

кеңінен қолданылады.
ЭЖ жүйесіне сай: генератор - қозғалтқыш жүйесі

(Г-Қ); тиристорлы өзгеркіш - қозғалтқыш жүйесі (ТТ-Қ); жиіліктің
өзгерткіші - асинхронды қозғалтқыш жүйесі (ЖТ-АҚ). Және де жылдамдық
пен моментті реостатты реттеу арқылы өзгертсе болады. Реттеудің тиімді
тәсілін таңдау өте маңызды болып табылады. Және ол электр жетегін
жобалау кезінде анықталады.
Айтылып кеткен барлық жүйелердің артықшылығы мен кемшілікетері
бар. Техникалық талаптар мен жұмыс істеу механизмінің қасиетіне сай
дұрыс басқару жүйесі таңдалады.
Кзіргі таңда Г-Қ жүйесі кеңінен қолданып келеді. Оның басты
ерекшелігі қолданылатын тоқтың түзулігі мен реактивті қуаттың аз

16

қолдануы болып табылады.

Қозғау тоғын реттеу жолымен өзгертілген

агретта синхронды қозғалтқышты қолдану кезінде, басқа құрылғылармен
тұтынылатын реактивті қуат өтемі үшін жұмысты cos ЭЖ қамтуға
болады.
Өкінішке орай, Г-Қ жүйесіне энергияның үш мәрте
электромеханикалық қайта тудыруымен анықталатын бірнеше кемшіліктер
тән. Салдары ретінде - төмен массагабаритті және энергетикалық
көрсеткіштер, және қолайлы реттеуіштік мүмкіндіктер мыс, жоғары сапалы
болаты және еңбек тапшылығының негізгі шығыны құнымен қолжетімді.
Бұған қоса, жүйенің ПӘК төмен сипатқа ие.
Асинхронды қозғалтқыштың негізгі артықшылықтары ЖТ-АҚ
жүйесінің күдіксіз келешегін анықтайды. Әйткенмен, энергияны қайта

тудыруға қосымша сатыларды қажет
ететіндіктен, жиілікті реттеу

түзетілген тоқты реттеуден гөрі техникалық анағұрлым қиын тапсырма
болып табылады. ЖТ-АҚ жүйесінің пайдалы әрекет коэффициенті ТТ-Қ
жүйесіне қарағанда төменірек, тез әрекет етуі және үнемділігі төменірек.
Реостатты реттеу әдісін қарастыра отырып, оның реттеу дәлдігінің
және ауқымының төмендігін, жоғары емес қалыптылығын, сонымен қатар,
массагабаритті көрсеткіштері (байланыс аппаратурасының
резисторларының болуы) және реттеу ауқымын арттырған кезде ПӘК
төмендуін айтпай кетуге болмас. Әйткенмен осы әдіс өзінің
қарапайымдылығымен және іске асыруға қажетті көп емес шығындарымен
тартымды.
Шығару жұмысында ТТ-Қ жүйесі бойынша тұрақты тоқтың электр
жетегі жасалады. Осы жүйе қазіргі уақытта оның күдіксіз артықшылықтары
арқасында анағұрлым кең пайдаланылады. Ол анағұрлым үнемді, жоғары
тез әрекет етуге ие (уақытқа тұрақты Тп шала өткізгішті СИФУ 0,001 с - дан
аспайды), өте жоғары ПӘК ие. Номиналды тоқ ағымында тиристорлардағы
энергияны жоғалту жетектің номиналды қуатының 1-2%-ын ғана құрайды.
Тиристорлы өзгерткіштің кемшілігі кең ауқымда өзгеріп отыратын
cos cos , және жүйеден тұтынылған тоқ формасының айтарлықтай
өзгеруі болып табылады.
Өзгерткіштің көпірлі реверсивті келісілген басқармамен бірлескен
сызбасын таңдаймыз.

1.2 Кернеу диаграммаларын есептеу және қозғалтқыш таңдау.

Көтергенде және түсіргендегі статикалық моменттер (1.1 сурет ):

М сп

(mг р m з п ) g Rб
i р iп

(3000 25) 9.81 0.245
0.8 85 1

106.918 Нм,

(1.1)

17

М сc

(mг р m з п ) g Rб
i р iп

(3000 25) 9.81 0.245 0.8
85 1

68.428 Нм. (1.2)

мұндағы: g - тәуелсіз түсудің үдеуі,
mгр, mзп - жүк және ұстау құрылғысының массасы,
Rб - жүкарба барабанының радиусы,
iр - редуктор саны,
iп - полиспаст саны,
- беріліс ПӘК.

Сурет 1.1- Механизмнің кинематикалық сұлбасы

Цикл уақыты:

tц=tпод+tсп+2tп=tр+tп,

мұндағы:
tпод - көтеру уақыты,
tсп - түсіру уақыты,
tп - тоқтау уақыты,
tр - жұмыс уақыты

tпод=tсп=hv=12(2560)=120,417=28 ,777 с,

мұндағы: h - көтеру биіктігі,
v - көтеру жылдамдығы.
Қосылу ұзақтығы:
ПВ= tрtц
яғни:

18

(1.3)

(1.4)

tц= tрПВ=57,5540,15=383,693 с.
tп=0,5(tц- tр)=0,5(83,693-57,554)=163,07 с.

Сурет 1.2 - Өндіріс механизмінің кернеу диаграммасы

Қозғалтқыш S1 режимінен таңдалады деп ойлап, жұмыс циклындығы
эквивалентті момент:

М экв

М сп2 tп о д М сс2 tсп
tц

106,9182 28,777 68, 4282 28,777
383,693

34,764 Нм.

(1.5)

Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы, V=12 ммин:

Vп о д i p iп
Rб

0, 417 85 1
0,245

144,673 1с.

(1.6)

Қозғалтқыштың номиналды қуаты:

Pэкв М экв расч k з 34,764 144,673 1,3 6,538 кВт,

19

(1.7)

мұндағы: kз=1,3 - механизмнің кернеулік диаграммасын
қозғалтқыштың кернеулік диаграммасынан айыратын коэффициент.
Қозғалтқыш таңдау шарты:
Рн Рэкв и н есеп тәуелсіз қозатын тұрақты тоқ қозғалтқышын
таңдаймыз 2ПФ160МУХЛ4.
Р=7,5 кВт; U=220 В; n=1500 айнмин; nmax=4200 айнмин; ПӘК=83%;
Rб=0.145 Ом; Rқос=0,101 Ом; Rв=53,1 Ом; Lя=4 мГн; Jдв=0,083 кг*м2; оқшау
классы - В.
Кернеулік диаграммасын тұрғызған соң оны қыздыру және шектеулі
кернеу арқылы тексереміз.
Инерцияның толық моменті:

J =1,2Jдв+Jмех=1,2*0,083+0,025=0,1246 кг*м2,

мұндағы: Jмех - механизм инерциясының моменті.

(1.7)

2

mRб2
i p2 iп2

(3000 25) 0,245 2
2 2

2

(1.8)

Динамикалық момент:

М дин 2,5М ном М сп 2,5 47,747 106,918 12,448 Нм,

мұндағы: Мном - қозғалтқыштың номиналды моменті.

(1.9)

М ном

Рном
ном

Рно м 30
nном

7500 30
3,14 1500

47,747 Нм.

(1.10)

Бұрыштық үдеу:

d
dt

М дин
J

12.448
0.1246

2

(1.11)

Жетегтің үдеумен істеген уақыты:

t1

р а сч

144,673
99,906

1,448 с.

(1.12)

Үдеу уақытында жүктің котерілген уақыты:

S11

Vко н Vна ч
2

t

0.417 0
2

1.448 0.302 м.

(1.13)

20J мех m
85 1
0,025 кг*м .
99.906 1с .

Жүктің үдеусіз өтетін ара қашықтығы:

h1 h 2S11 12 2 0.302 11.396 м.

Жтегтің үдеусіз жұмыс уақыты:

(1.14)

1

h1
V

11.396
0.417

27.329 с.

(1.15)

Цикл уақыты, үдеуді ескергенде:

t ц 2(2t1 t 1 t паузы) 2(2 1,448 27,329 326,139) 386,59 с.

(1.16)

Сурет 1.3 - Қозғалтқыштың жүктеу диаграммасы

Диаграмма арқылы экфифалентті моменттің жаңа мәнін табамыз:

М экв

(М сп М дин ) 2 t1 M c2п t 1 ( M сп М дин ) 2 t1 (М сс М дин ) 2 t1 М сс2 t 1 (М сс М дин ) 2 t 1
t ц

,

М экв

119,37 2 1, 45 106,92 2 27,39 94, 47 2 1, 45 55,98 2 1, 45 68, 43 2 27,39 80,88 2 1, 45
386,59

35,53 Нм.

Мэкв=35,53 Мн;

Мmax 2.5*Мн=2,5*47,748=119,37.

Таңдалған қозғалтқыш шекті қызуы мен жүктемесі қанағатандырады

21

t

1.3 Сұлбаны таңдау және күш турлендіргіштерінің элементтерін
есептеу

Бұл жағдайға уш фазалы көпір сұлбасын таңдаймыз. Сұлба 1.4
суретте көрсетілген.

Сурет 1.4 - Көпірлі реверсивті сұлба

1.3.1 Күш трансформаторын таңдау тоқтың есептік мәндеріне I1және
I2, кернеуге U2 және типтік қуаттылыққа Sтр қарай іске асырылады.
Үздіксіз тоқтар аймағындағы қозғалтқыш якорьіне жүктемелі m-
фазалы ТП-сы бартрансформатордың екінші реттік орамы кернеуінің
есептік мәні U2ф, күш бөлігіндегі кернеудің құлауына қажетті қорды қоса
есептегенде, мына формуламен анықталады:

U 2ф. расч k u k c k k R U d 0.461 1.1 1.1 1.05 220 128.854 В,

(1.17)

мұндағы ku=0,461 - нақты түзеткіштегі
U2фUd0сипаттайтын коэффициент;

22

кернеулер

қатынасын

kc=1,1 - жүйедегі кернеудің төмендеу ықтималдылығын есепке
алатын, кернеу жөніндегі қор коэффициенті;
k =1,1 - максималды басқару дабылы кезінде вентильдердің толық
емес ашылуын есепке алатын қор коэффициенті;
kR=1,05 - трансформатор орамдарындағы, вентильдердегі және
анодтардың жабылуынан болатын кернеудің құлауын есепке алатын кернеу
жөніндегі қор коэффициенті;
Ud=220 В - қозғалтқыштың номиналды кернеуі.
Екінші реттік орам тоғының есептік мәні:

I 2 расч k I k i I d 0.815 1.1 41.073 36.822 А,

(1.18)

мұндағы: kI=0,815 - идеалды сызбадағы тоқтар қатынасын
I2фIdсипаттайтын сызба коэффициенті;
ki=1,1 - вентильдер анодты тоғының формасының тікбұрыштан
ауытқуын есепке алатын коэффициент;
Id - қозғалтқыштың номиналды тоғының мәні.

I d

Pн
U н

7500
0,83 220

41,073 А.

(1.19)

Күш трансформаторының есептік типтік қуаттылығы:

S тр k s k k iU d I d 10 3 1,065 1,1 1,1 220 41,073 10 3 11,644 кВА,

(1.20)

мұндағы: ks=1,065 - нақты түзеткіш үшін противо-ЭДС - ке жүктемелі
қуаттылықтар қатынасын SтрUdIdсипаттайтын сызба коэффициенті.
Келесі жағдайларды қанағаттандыратын күш трансформаторын
таңдаймыз:
Sн 11,644 кВА; U2фн 128,854 В; I2фн 36,822 А.
ТС-16трансформаторын таңдаймыз.
Оның сипаттамасы:
Бірінші реттік орам тоғының есептік мәні:

Sн=16 кВА; U1нл=380 5% В; U2нл=230-133 В; Р0=213 Вт; Рк=529 В;
Uк=4,6% YY0- .

Трансформация коэффиценті:

k тр 0,95

U 1нл
U 2нл

0,95

380
230

1,57 .

(1.21)

Бастапқы ораманың тоғын есептеу:

23

I 1 расч I 1н

I 2 р а сч
k тр

36,822
1,57

23,45 А.

(1.22)

1.3.2 Тиристорларды таңдау

Тиристор тоғының орташа мәні келесі формуламен анықталады

I dсс k зi

I d
k oxmтр

2,5

41,073
0,35 3

97,793 А,

(1.23)

мұндағы kзi=2,5 - тоқ жөніндегі қор коэффициенті;
kох - күш вентилінің суу қарқындылығын
коэффициент. Табиғи суу кезінде kох=0,35;
mтр=3 - трансформатор фазаларының саны.
Кері кернеудің максималды шамасы:

U B max k зн kUообU d 0 1.8 1.065 279.51 535.82 В,

есепке

алатын

(1.24)

мұндағы: kзн=1,8 - жүйеге қуат беретін кернеудің арту
ықтималдылығын есепке алатын (бос жүріс режимін қоса) кернеу жөніндегі
қор коэффициенті және вентильдер коммутациясы процесімен болатын
периодты;
kUобр=1,065 - түзетудің көпірлі реверсивті сызбасына
арналғанкернеулер арақатынасына UBmaxUd0тең кері кернеу коэффициенті;
Ud0 - =0 кезіндегі өзгерткіш кернеуі:
U d 0 k c k k RU d 1.1 1.1 1.05 220 279.51 В.
Анықтамалықтан [3] Т151-100 сериялы тиристорды таңдаймыз.

1.3.3 Дроссельдердіңиндуктивтілігін таңдау

Теңестірілмеген кернеу әсерінен, кернеу тізбегіне тоқтамай,
вентильдерде және трансформатор орамдарында шығын тудыратын
теңестіруші тоқ ағып өте алады және қондырғының апаттық істен шығуына
алып келуі мүмкін.
Теңестіруші дроссельдердің қажетті индуктивтілік шамасы теңестіруші
тоқтың ауыспалы құрамыны амплитудасын шектеуінен шығып, 10%-дан
аспайтын шамаға дейін:

L уд. расч
2U п1
m c 0.05I н

,

мұндағы: U1п - түзетілген кернеудің бірінші гармоникасының
эффективті екі еселенген мағынасы.

24

U п1

U п
U d 0

U d 0 2 0.26 220 2 114.4 В,

(1.25)

мұндағы: UпUd0=0.26 - [2] суретінен есептелген m=6 и =900;
m=6 - тузету фаза саны.

L уд. расч

2 114.4
6 314 0.05 41.073

0.042 Гн.

(1.26)

Теңдуіш дросселдерін жартылай толатынын таңдаймыз, яғни:

Lуд=0,7Lуд.расч=0,029 Гн.

ФРОС-150 сериялы дросселді таңдаймыз. Lуд=0,03 Гн.
Тегістеуіш дросселдің индуктивтілігін есептейміз:

(1.27)

Ldкерек

2U п
m c 0.05I н

2 72.673
6 314 0.05 41.073

0.027 Гн,

(1.28)

мұндағы Uп=U1п2=72,673 Гн
гармоникасының мәні.

-

түзетілген кернеудің бірінші

Тегістеуіш дросселдің индуктивтілігінің керекті:
Lсд=Lкерек-(Lқ+2Lтр+Lуд),
мұндағы Lқ - зәкір және қозғалтқыштың қосалқы полюстерінің
индуктивтілігі:

Lдв 5,73

U d
pnн I d

5.73

220
2 1500 41.073

0.010 Гн.

(1.31)

2Lтр - қозғалтқыштың контурына келтірілген трансформатордың 2
фазасының индуктивтілігі.

2Lтр

2 u k % U 2Ф
c I 2ф 100

2 4.6 230 3
314 36.822 100

0.00106 Гн.

(1.32)

Lсд=0,027-(0,010+0,00106+0,03)=-0,0 14 Гн.
Себебі Lсд 0, яғни тегістеуіш дроссел қажет емес.

1.3.4 ТТ-Қ электр тізбегінің есептік параметрлерін табу

Түзетілген тоқтың есептік кедергісі:

R p k (Rя Rдп ) Rщ Rп ,

25

мұндағы: k=1+ (tн-t )=1+0.004(100-15)=1.34;
=0,004 - мыс кедергісінің температуралық коэффициенті;
tн=1000 - В классты оқшаулы қозғалтқыштың жұмыс температурасы;
t =150 - қоршаған орта температурсы;
Rщ - қылшықты контактінің кедергісі:
Rщ 2 I d 2 41.073 0.049 Ом;

Rп - өзгерткіш кедергісі:
,
мұндағы: Rт - трансформатор орамның активті кедергісі:

Rт

Рк
2 2

529
3 550,07 2,46

0,130 Ом;

(1.33)

хт - трансформатор орамының индуктивті кедергісі:

хт

u k % U1фн
2
тр

4,6 220
100 23,45 2,46

0,175 Ом.

(1.34)

Rуд - тузеуіш дросселдерінің орамның активті кедергісі:

Rуд Rт mтр 0,130 3 0,043 Ом.

(1.35)

Сонымен,

Rп 2 0,130 0,043

0,175 6
2

0,470 Ом;

(1.36)

R p 1.34 (0.145 0.101) 0.049 0.470 0.878 Ом.

(1.37)

1.4 Бөлім бойынша тұжырым және тапсырманы жобалауға қою

Осы бөлімде техникалық мәліметтер және кранның көтеру
механизмінің электр жетегі талартары негізінде ЭЖ сызбасы таңдауы
жүргізілді. Қолданылатын реттеу жүйелерін талдау және шолу нәтижесінде
тиристорлы өзгерткіш жүйесі - қозғалтқышты қолдану мақсатқа сай
екендігі көрінді.
Өндірістік механизмнің және қозғалтқыштың жүктемелік
диаграммаларын құру қозғалтқышты алдын ала таңдауға, ал содан кейін
оны қыздыру жағдайлары жөнінде және қайта жүктеу жөнінде тексеруге
мүмкіндік берді. Таңдалған 2П сериялы қозғалтқыш осы жағдайларды
қанағаттандырады.
Күш өзгерткішінің есебі өзіне оның элементтерін таңдауды, сонымен
қатар ТТ-Қ күш тізбегінің есептік параметрлерін анықтауды қосып алды.
26Rп 2Rт R уд
xт m
2
mтр I1н k тр
100 I1н k

Жүргізілген талдау мен есептердің нәтижесінде, келесі
тапсырмаларды шешу қажет:
- Ашық (тұйықталмаған), сонымен қатар тұйықталған жүйедегі
статистикалық сипаттамаларды есептеу және құру.
- Электр жетегінің тұйықталған жүйесінің құрылымын таңдау және
оның негізгі параметрлерін есептеу.
- Электр жетегін басқару сызбасын өңдеу.

2Электр жетегі жуйесін жобалау

2.1

Ашық тізбекте сатикалық сипаттарын құрастырып оны

есептеу.

Ашық тізбекті жуүйеде статикалық мінездемелер мынау арқылы құрса
болады:

E п R p
M c ;

U н I ян R я.д в ,
kФн kФн

(2.1)

мұндағы Rя.дв - қызуды ескергендегі, қозғалтқыштың якорлі тізбегінің
кедергісі:

Rя.дв k (Rя Rдп) Rщ 1,34(0,145 0,101) 0,049 0,408 Ом.

Қозғалтқыштың қозу тоғы:

(2.2)

I в

U c'
Rв

220
53,1

4,14 А.

(2.3)

Зәкірдің номиналды тоғы:

I ян I d I в 41,073 4,14 36,93 А.

Статикалық момент пен жылдамдық:
с=144,67 1с;
Мс.под=106,918 Нм;
Мс.сп=68,428 Нм.
Статикалық мінездемелер теңдеуден:

(2.4)

kФн

U н I ян Rя.д в
н

220 36,93 0, 408
1500 30

1,305 Вс.

(2.5)

27 с

kФн

(kФн ) 2
н

с және Мс.под кезіндегі өзгерткіштің ЭҚК:

Еп.керeк с kФн

R р
kФн

М с.под 144,67 1,305

0,878
1,305

106,918 260,728 В.

(2.6)

с және Мс.сп кезіндегі өзгерткіштің ЭҚК:

Еп.керек с kФн

R р
kФн

М с.сп 144,67 1,305

0,878
1,305

68,428 142,756 В.

(2.7)

Еп.керек кезінде статикалық механикалық мінездемелер теңдеуі:

Еп . кер ек
kФн

R p
(kФн )

2

М

260,728
1,305

0,878
(1,305) 2

М ;

(2.8)

199,792 0,516М .
Еп.керек кезінде статикалық механикалық мінездемелер теңдеуі:

Е п.нео б х.сп
kФн

R p
(kФн )

2

М

142.756
1,305

0,878
(1,305) 2

М ;

(2.9)

109.392 0,516М .
0 кезінде өзгерткіштің максималды ЭҚК:

Еп. max U d 0 279.51 В.

Еп.max кезінде статикалық мінездемелер теңдеуі:

Еп. max
kФн

R p
(kФн )

2

М

279.51
1,305

0,878
(1,305) 2

М ;

(2.10)

214,184 0,516М .
Еп=0 кезінде статикалық мінездеме:

R p
(kФн )

2

М

0,878
(1,305) 2

М ;

(2.11)

0,516М .
Табиғи статикалық мінездеме:

U d
kФн

R я.дв
(kФн )

2

М

220
1,305

0,408
(1,305) 2

М ;

(2.12)

28

168,582 0,24М .

Статикалық және динамикалық мінездемелер 2.1суретте келтірілген.

Сурет 2.1- Ашық тізбектегі статикалық және динамикалық мінездемелері

Өзгерткіштің ЭҚК өзгерген кезде, қозғалтқыштың цикл арасындағы
кернеу диаграммасын.
Статикалық механикалық мінездеменің қаттылығы:

(kФн ) 2
Rp

(1.305) 2
0.878

2 2

(2.13)

Уақыттың электрмеханикалық тұрақтсы:

Tm

J

0.125
1.94

0.064 см.

(2.14)

Тізбек якорінің толық есептік индуктивтілігі:

Lз Lк 2Lтр Lуд 0.010 0.001056 0.030 0.0411 Гн.

Уақыттың электрмагниттік тұрақтсы:

(2.15)

Tэ

Lз
R p

0.0411
0.878

0.047 с.

(2.16)

Уақыт тұрақтысының арасалмағы:

29

1.94 В с Ом.

m Tm Tэ 0,064 0,047 1,362 .

ЭҚК сызықтық өзгеру кезінде қозғалтқыштың циклға жүктемелік
диаграммасын құру үшін, ЭЕМ және MatLab бағдарламасын қолданамыз.
Модельдеу үшін компьютерге 2.2 суретте көрсетілген сызбаны енгіземіз.
Модельдеуге арналған параметрлер қосымша 1-де ұсынылған.

Сурет 2.2 - ЭҚК сызықтық өзгерген кездегі қозғалтқыштың есептік кернеу
диаграмма сұлбасы.

Процесстің кернеу диаграммасы 2.3 суретте көрсетілген.

30

2.2 Электр жетегінің тұйықталған жүйесі құрылымын таңдау,
оның параметрлерін есептеу

Мінездемеге сай, координатының тауелді реттеуімен және
техникалық оптималды бапталған ТТ-Қ жүйесін таңдаймыз. Реттеу сұлбасы
2.4 суретте көрсетілген.

Сурет 2.4 - ТТ-Қ жүйесіндегі тоқты және жылдамдықты бағыныңқы реттеу
сызбасы

31

2.2.1 Тұйықталу тоғын есептеу

Сурет 2.5 - Тоқты реттеудің құрылымдық сызбасы

Тиристорлы өзгерткіштің п және фильтрлердің инерциялығы
Тфкешігу уақытын орны толтырылмаған тұрақты уақытқа жатқызамыз, яғни
Т = п+ Тф=0,01 с. Онда, қозғалтқыш ЭҚК бойынша ішкі кері байланысты
есептемегенде, тоқты реттеу объектісінің ауыстыратын функциясын жазып
алуға болады:

Wорт

k п 1 R p
Т p 1 Tя p 1

,

мұндағы: kп - өзгерткіштің күшею коэффициенті.
Техникалық оптимумға орнату кезіндегі тұйықталмаған контурдың
тіке арнасының қалаулы ауыстыратын функциясы:

W раз.п

1 k от
а тТ р(Т р 1)

,

(2.17)

мұндағы: ат=ТотТ - контурдың тұрақты уақыттарының арақатынасы.
Wраз.п - ң Wорт - ге қатынасы тоқ реттегішінің ауыстыратын функциясы болып
табылады:

Wпт

Т я
Т пт

1
Т пт р

,

(2.18)

мұндағы: Тит - тоқ реттегішін тұрақты интегралдау:

Т пт

k отk п
R p

aтТ .

(2.19)

Wр.т.арналған формуладан тоқтың ПИ-реттегіші қажет екені көрініп тұр.

32

Пропорционалды бөліктің күшею коэффициенті:

kут=ТяТпт или kут=RостRзт.

ПИ-реттеуішінің тұрақты уақыты:

Тпт=RзтСост.

Реттегіштің толықтанатын тұрақты уақыты:

Tкт RостCост Tя k утТ пт .

Содан,

(2.20)

(2.21)

(2.22)

Rост

Т я
Сост

0,038
10 6

3800 Ом,

(2.23)

мұндағы: Тя=Тэ - уақыттың электрмагниттік тұрақтысы.
Тоқ бойынша кері байланыс коэффициенті:

k от

U зт. max
I стоп

k ш k ут

Rзт
Rот

,

(2.24)

мұндағы: kш - шунттың беріліс коэффиценті;
kут - тоқ қадағасының күшею коэффициенті.

k ш

U ш
I ш

75 10 3
100

7,5 10 4 .

(2.25)

Шунтты Iшн Iяmax шартына сай таңдаймыз

I max

M
k

119,37
1,305

91,47 А.

(2.26)

ШС-75 шунтын таңдаймыз. Оның параметрі: Iшн=100 А Uшн=75 мВ
Тоқ қадағасының беріліс коэффиценті:

k дт

U дт
U ш

10
75 10 3

133,3 .

(2.27)

Мысалы Rот=Rзт, сонда

33

kот kш kдт 7,5 10 4 133,3 0,10 ВА.

Өзгерткіштің күшею коэффициенті:

(2.28)

k п

Еd 0
U у max

279.5
10

27.95 .

(2.29)

ПИ-реттегішінің интегралды тұрақтысы:

Tпт

k отk п
R p

aтТ

0,1 27,95
0,878

2 0,01 0.064 .

(2.30)

Реттегіштің күшею коэффициенті

k ут
Т я
Т пт

0,038
0,064

0,594 .

(2.31)

Rзт

Rо ст
k ут

3800
0,594

6397,31 Ом.

(2.32)

Тоқтату тоғы:

I стоп I я max 91.47 А.

Тапсырманың номиналды мәні:

U зт.ном kотI стоп 0,1 91,47 9,147 В.

(2.33)

(2.34)

2.2.2 Тұйықталу жылдамдығын есептеу

Кунтур жылдамдығын есептеу, 2.6 суретте берілген сұлбасына
шығарылады.

Сурет 2.6 - Контур жылдамдығының сұлбасы

34

Wорс

1 k от R p
а тТ р(Т р 1) 1 kФ Т м р

.

(2.35)

Контур жылдамдығына компенсацияланбаған уақыт тұрақтысы
контур тоғынан ат есе үлкен:

Т с атТ 2 0,01 0.02 с.

Тұйықталмаған контурдың керекті функциясы:

(2.36)

Wраз.с

1 kос
асатТ р(атТ р 1)

,

(2.37)

мұндағы: ас=ТосТ с - уақыт тұрақтысының қатынасы ас=2.
Жылдамдық түзеткішінің функциясы (Wраз.сWорс):

W p.c.

kФн k отТ м
R р k осас атТ

.

(2.38)

П - түзеткіш коэффиценті kус=Wр.с.
Тұйықталған жүйеде с и Мс:

с

U зс. max
k ос

ас атТ
Т м

М с .

(2.39)

Жылдамдық бойынша кері байланыс коэффициенті:

k ос

р

U з. max
ас атТ
Т м

М с

144,673

10
2 2 0,01
1,94 0,064

106,918

0,056 Вс.

(2.40)

П-түзеткішінің күшею коэффициенті:

k ус W p.c.

kФн k отТ м
R р k осас атТ

1,305 0,1 0,064
0,878 0,056 2 2 0,01

4,247 .

(2.41)

Бос жүрістің максималды жылдамдығы:

0 з max

U зс. max
k ос

10
0,056

179,12 .

(2.42)

35

Rосс=100 кОм, сонда:

Rзс

Rо сс
k ус

100 103
4,247

23548 Ом.

(2.43)

Мысалы, kтг=0,32 Вс тахогенераторі қолданылады. Сонда 0= 0з.max
тахогенератордың максималды Э.Қ.К:

Етг. max k тг 0 з. max 0.32 179.12 57.32 В.

Жүйедегі жылдамдық арқылы кері байланыс кедергісі:

(2.44)

R ос Rзс

Етг
U зс. max

23.5 103

57.35
10

134.9 кОм.

(2.45)

2.3 Жабық жүйенің статикалық сипаттарын құрастырып оны
есептеу

Тұйықталған жұйесінде М 119,37 Нм кезде, статикалық сипаттама
теңдеуі:

U зс
K ос

ат асТ
Т м

M .

(2.46)

10
0.056

2 2 0.01
0.064 0.94

M 178.57 0.32M .

(2.47)

М=Мстоп=119,37 Нм кезде, жылдамдық:

гр 178,57 0,32 119,37 140,37 1с тең.

(2.48)

2.4 Электр жетегін басқару сұлбасын құру

Автоматты реттеуді іске асыру үшін автоматты түрде кері
байланыстар әсерінен электр жетегінің координаттарын, біздің жағдайда
момент пен жылдамдықты реттеуді іске асыруға мүмкіндік беретін,
басқарылатын өзгерткіштер және реттегіштер қарастырылады.Тұрақты тоқ
кернеуінің және ауыспалы тоқ жиілігінің электромашиналы және вентильді

басқарылатын өзгерткіштері және сәйкес ЭЖ
жүйелері кеңінен

қолданылады: генератор - қозғалтқыш жүйесі (Г-Қ); тиристорлы өзгерткіш
- қозғалтқыш жүйесі (ТТ-Қ); жиілікті өзгерткіш - асинхронды қозғалтқыш
жүйесі (ЖТ-АҚ). Сонымен қатар, жылдамдық пен моментті реостатты
реттеу жолымен өзгертуге болады. Мүмкін әдістердің ішінен реттеудің
рационалды әдісін таңдау электр жетегін жобалау кезінде шешілетін

36

маңызды тапсырма болып табылады. Жоғарыда саналған барлық
жүйелердің артықшылықтар мен кемшіліктері бар, оларды ұсынылатын
техникалық талаптар мен өндірістік механизм өзгешеліктерін есептеу
кезінде талдау реттеу жүйесіне дұрыс таңдау жасауға мүмкіндік береді.
Осылайша, қазіргі таңда Г-Қ жүйесін тиімді пайдалану жалғасып
келеді. Оның негізгі жетістігі жүйеден тұтынылатын тоқтың бұрмаланбауы
және сәйкес реактивті қуатты аз тұтынуы болып табылады. Қозғау тоғын
реттеу жолымен өзгертілген агретта синхронды қозғалтқышты қолдану
кезінде, басқа құрылғылармен тұтынылатын реактивті қуат өтемі үшін
жұмысты cos ЭП қамтуға болады.

Өкінішке орай, Г-Қ
жүйесіне энергияның үшдүркін

электромеханикалық қайта тудыруымен анықталатын бірнеше кемшіліктер
тән. Салдары ретінде - төмен массагабаритті және энергетикалық
көрсеткіштер, және қолайлы реттеуіштік мүмкіндіктер мыс, жоғары сапалы
болаты және еңбек тапшылығының негізгі шығыны құнымен қолжетімді.
Бұған қоса, жүйенің ПӘК төмен сипатқа ие.
Электр жетегін басқару сызбасы тұрақты тоқтың операционды
күшейткіштері базасында орындалды және оның ішіне тоқ реттуіші (АА),
жылдамдық реттеуіші (AR), қарқындылық қадағасы SJ кіреді. Кернеулерді
R3 және R1 бөлушісі бар тахогенератор BR жылдамдық қадағасы болып
табылады. Тапсырманың сигналы тапсырма блогында қалыптасады.
Тапсырма сигналының деңгейі потенциометрмен RP өлшенеді, ал оның
полярлылығы реле KV1 және KV2 (алдыға және артқа қозғалу) арқылы
беріледі. KF релесі - өріс жарығының релесі.
Автоматты ажыратқыштар QF, QF1, QF2 қосылған кезде күш

сызбасына және басқару сызбасына қуат беріледі.
KF
релесі

жарамсызданады және басқару сызбасындағы өзінің басты түйісуін
тұйықтайды. SB1 (Көтеру) түймесін басқан кезде басқару сызбасында және

күш тізбегінде өзінің түйісулерін тұйықтайтын
KV1
релесі

жарамсызданады. Жүкті көтеру іске асады. Жүктің максималды биіктікке
көтерілуі кезінде SQ2-ң жарамсыздануы болады және қозғалтқыш
тоқтайды. Жүкті түсіруді іске асыру үшін SB2 (Түсіру) түймесі басу қажет.
Мұндай жағдайда KV2 релесі жарамсызданады, күш тізбегінде және
басқару тізбегінде оның түйісулері жарамсызданады. Жүкті түсіру
басталады, ол SQ1 ажыратқышының соңғы тұйықталуына дейін жалғасады.
Жүкті көтеруді немесе түсіруді тоқтату үшін SB3 (Тежегіш) түймесі
қарастырылған.
Электр жетегі жүйесін басқару сызбасы 2.7 суретте көрсетілген.

37

38

Сурет 2.7 - Басқару сұлбасы

Еп.max.разомк

Еп.необх.разомк

Еп.замк

Мстоп

Сурет 2.8 - Тұйықталған жүйедегі статистикалық сипаттама
.
2.5 Бөлім бойынша тұжырым

2 бөлімде ашық (тұйықталмаған)жүйедегі статистикалық
сипаттамалар, сонымен қатар цикл ішіндегі ЭҚК өзгерткіштің сызықтық
өзгеруі кезінде қозғалтқыштың дәл жүктемелік диаграммасы есептелген
және құрылған. Тұйықталған жүйенің құрылымы - техникалық оптимумға
орнатуға болатын координаттарды бағыныңқы реттеуі бар жүйе таңдалған.
Электр жетегінің статистикалық сипаттамалары құрылған және басқару
сызбасы өңделген.

3 Электр жетегінің энергетикалқ көрсеткіштерінің есебі

3.1 Қозғалтқыштыдәл жүктемелік диаграмма бойынша қыздыру және
қайта жүктеу арқылы тексеру.
Дәл мән М ЭКВ дәл жүктемелік диаграмма негізінде құрылған графикпен
шектелген ауданды табу жолыменМ 2 (t) анықталуы мүмкін.

39

Осы есеп

MathCad-2000

Pro

бағдарламасын қолану

арқылы

өндірілген.
Есеп бағдарламасын қосымша 3-тен қараңыз.
Көтеру кезіндегі графикпен шектелген аудан М 2 (t):

1
S котер M 2 (t)dt 3,111 105 H 2 2 .
0

Түсіру кезіндегі графикпен шектелген аудан М 2 (t):

1
S тусiр М 2 (t)dt 1,292 105 Н 2 м 2 с .
0

Жалпы ауданы:

S Sкотер Sтусiр 3,111 105 1,292 105 4,403 105 Н 2 м 2 с .

Эквивалентті момент:

(3.1)

(3.2)

(3.3)

M ЭКВ

S
t ц

4,403 10 5
386,59

33,748 Hм.

(3.4)

Қозғалтқышты қыздыу мен мүмкін қайта жүктеу жағдайлары
бойынша тексереміз:
Мэкв=33,748 Мном=47,747 Нм;
Мmax 2.5*Мном=2.5*47,747=119,368 Нм.
Сонымен, таңдалған қозғалтқыш осы жағдайларды
қанағаттандырады.

3.2

Электр жетегінің жұмыс

циклы

ішіндегі

интегралды

энергетикалық көрсеткіштерінің есебі

Өндірістік цикл ішінде ЭЖ жасалған пайдалы жұмыс:

1
WПОЛ М dt ,

(3.5)

0

анықтауға болады.
Осы есеп MathCad-2000 Pro бағдарламасын қолану арқылы
өндірілген.
Есеп бағдарламасын 3-і қосымшадан қараңыз.
Wкотер 2.597 105 Дж;

40Тәуелділік графигімен шектелген ауданды М t табу жолымен

WСПУСКА 1.968 10 5 Дж.
Цикл аралығындағы пайдалы жұмыс:

1
WПОЛ М dt Wкотер WСПУСКА = 2.597+1.968=4.565 10 5 Дж. (3.6)
0

Қозғалтқыштағы шығын тұрақтылығы:

к PН Н ,

мұндағы: PН - толық номиналды шығындар,
Н -аралық номиналды шығындар.

(3.7)

PH

PH 1

7500

1 0.83 1.536 10 3 Вт;
0.83

(3.8)

H I d2 RP RП 41.0732 0.878 0.47 688.29 Вт.

Тұрақты шығындар:

к PН Н 1536-688.29= 847.85 Вт.

Цикл аралығындағы энергияның тұрақты шығыны:

Wтур к t р 847.85 60.45 5.125 104 Дж.

Цикл аралығындағы энергияның аралық шығыны:

2

(3.9)

(3.10)

(3.11)

(3.12)

мұндағы: I ЭКВ

М ЭКВ
кФН

33,748
1.305

25,861А.

(3.13)

Цикл аралығындағы энергия шығыны:

W WПОСТ WПЕРЕМ 5.125 10 4 2,27 105 2,783 105 Дж.

Цикл аралығындағы ПӘК:

(3.14)

Ц

WПОЛ
WПОЛ W

4.565 10 5
4.565 10 5 2,783 10 5

100% 62,13% .

(3.15)

41 Wайн I ЭКВ RP t Ц 25,8612 0.878 386.59 2,27 105 Дж,

Шыққан ПӘК электр жетегі талабына сай.

3.3 Бөлім бойынша тұжырым

Графикпен шектелген ауданды М2(t)табу жолымен ауданды табу
жолымен алдын ала есептелген дәл жүктемелік диаграмма бойынша
анағұрлым дәл мән Мэкванықталды және қозғалтқыш қыздыру мен қайта
жүктеубойынша тексерілді. Қозғалтқыш осы жағдайларды
қанағаттандыратын болып шықты. Сонымен қатар, жұмыс циклы ішіндегі
интегралды энергетикалық көрсеткіштер есептелді: пайдалы жұмыс, шығын
және ПӘК.

4. Тұйықталған жүйенің динамикалық қасиеттерін талдау
Тұрақты тоқ машинасының (қозғалтқыш) моделі SimPowerSystems

кітапханасының
Machines
бөлімінде орналасқан. Тұрақты тоқ

қозғалтқышының суреті 4.1 суреттеұсынылған, ал оның моделі Simulink-те.
4.1 Электр қозғалтқыштың математикалық және виртуалды моделі

TL

m

A+

F+

dc

A-

F-

DC Machine

Сурет 4.1 - SimPowerSystems-тегі тұрақты тоқ қозғалтқышының шартты
бейнесі

F+ және F- тұжырымдары машинада магнитті тоқ тудыру үшін қозғау
кернеуін іске қосу үшін қызмет етеді. A+жәнеA- тұжырымдары зәкір
орамын қуаттың күш көзіне қосуда пайдаланылады. Қозғалтқышқа белсенді
жүктеме виртуалды кіру TL арқылы енгізіледі. Қозғалтқыштың шығыс
параметрлері: айналу жиілігі , зәкір орамының тоғы Ia, қозғау тоғы If және
электромагнитті момент Teмультиплексорлы шинада m қалыптасады.
Шығыс параметрлеріне қол жеткізу үшін төрт шығысқа демультиплексор
қолдану және оның кіре берісін m нүктесімен біріктіру керек. Сонда бірінші
(жоғарғы) кірісте айналу жиілігі, екіншіде - зәкір орамының тоғы, үшіншіде
қозғау тоғы және төртіншіде қозғалтқыштың электромагнитті
моментіәрекет етеді.
Қозғалтқыш параметрлерін енгізу диалогтық терезе (графикалық
интерфейс) арқылы жүзеге асады, ол Fig1_1-дегі модел сызбасындағы
қозғалтқыш бейнесіне екі рет шерткенде ашылады (сурет 1.2). Simulink-те
тұрақты тоқ қозғалтқышының 23 түрлі нұсқада кішігірім кітапханасы бар,
оның 21...23 өздігінен қосылмайды. 1.2 суретте 20-шы нұсқа бойынша
қозғалтқыш мәліметтері көрсетілген:

42

Ra - зәкір орамының кедергісін іске қосатын зәкір тізбегінің белсенді
кедергісі, щеткалы-коллекторлы түйін кедергісі және қосымша плюстар
орамының белсенді кедергісі. Егер мәліметтер жоқ болса, зәкір тізбегінің
жиынтық кедергісінің шамасы шамамен мына формуламен анықталады

Ra 0,5( 1 í )

U í
I í

;

Сурет 4.2 - Қозғалтқыш параметрлерін енгізетін диалогтық терезе

Зәкір орамы тізбегінің шашырау қарқындылығы, ол зәкір орамының
шашырау қарқындылығы мен қосымша плюстар орамының индуктивті
кедергісін қосады. Егер мәліметтер жоқ болса, қозғалтқыштың зәкір тізбегі
шашырау қарқындылығын жуық формуламен есептеуге болады

La
U н
p н I н

(4.1)

мұндағы:
Un- қозғалтқыш зәкірі орамының номиналды кернеуі
Rf - қозғалтқыштың қозғау орамының белсенді кедергісі;
Lf - қозғалтқыштың қозғау орамының қарқындылығы. Плюс
катушкасы орамдар санының белгілі мәніменWâ қозғау тізбегін қисық
Ф
;

Laf - қозғау орамдарын мен қозғалтқыш зәкірі орамдарының өзара
қарқындылығы.

43

магниттеу бойынша былай анықтауға болады L f 2 pWв2
(IW ) в

Қозғалтқыштың номиналды параметрлері
қарқындылық былай анықталады
мұндағы:
KE - қозғалтқыштың тұрақты ЭҚК, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.