Мал шаруашылығының ірі саласы - жылқы шаруашылығы
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
«Қазақ ұлттық аграрлық университеті»
Коммерсиялық емес акционерлік қоғамы
Ташкенбай Қ. М.
Жылқы шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекцияны жетілдіру шаралары
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В120200 - «Ветеринарлық санитария»
Алматы 2018
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
«ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»
КОММЕРСИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
«Ветеринария» факультеті
«Ветеринариялық санитариялық сараптау және гигиена» кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)
Тақырыбы: Жылқы шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекцияны жетілдіру шаралары
Беттер саны 41
Cызбалар мен көрнекті
материалдар саны 13
Қосымшалар -
Орындаған: күндізгі оқу бөлімі 5В120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандығының 513 - топ студенті Ташкенбай Қуаныш Муратұлы
2018 жылы « 23 » мамырда қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.
Жетекші, в. ғ. к., аға оқытушы Қоспақов Ж.
Норма бақылаушы,
в. ғ. к., қауым. профессор Ибажанова Ә. С.
Сарапшы, «Қайрат-Бота»
ШҚ, бас малдәрігері Несипбаев Н. К.
Алматы 2018
«ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»
КОММЕРСИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
«Ветеринария» факультеті
мамандығы 5В120200 - Ветеринарлық санитария
Ветеринариялық санитариялық сараптау және гигиена кафедрасы
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
ТАПСЫРМАСЫ
Студент Ташкенбай Қуаныш Муратұлы
Жұмыс (жоба) тақырыбы: Жылқы шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекцияны жетілдіру шаралары
Университет бойынша 2017ж. «14» қараша №550-К бұйрығымен бекітілген
Дайын жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі 2018 ж. « 23 »мамыр
Жұмыстың (жобаның) бастапқы деректері
Жылқы шаруашылығындағы шаруашылығындағы ветеринариялық - гигиеналық және санитариялық талаптардың сақталу деңгейі. Жылқы шаруашылығындағы мал қора нысандарында жүргізілетін дезинфекциялық шаралардың әдіс - тәсілдері. Жылқы шаруашылығы маңындағы аймақтардың індетке қарсы сақтану шаралары. Жылқы шаруашылығындағы дезинфекциялық шаралардың жүргізілу дейгейі. Жылқы шаруашылығындағы жүргізілетін дезинфекциялық шараларда қолданылатын препараттарға салыстырмалы баға беру.
Дипломдық жұмыста (жобада) қарастырылатын сұрақтардың тізімі
1. Мал қораларының микроклимат параметрлерінің көрсеткіштерін анықтау.
2. Дезинфекциялық шараларды жүргізуде қолданылған препараттың бактерицидтік қасиетін бағалау.
3. Дезинфекциялық қондырғылардың тиімділігін салыстырмалы түрде бағалау.
4. Шаруашылықта жүргізілген шаралардың экономикалық тиімділігін анықтау.
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Бутко М. П., Власова Н. П., Цариков И. Н., Пухлякова Г. Л. Ускоренная индикация сальмонелл на объектах внешней среды. Сб. н/тр. ВНИИВСГЭ "Проблемы вет. санитарии, гигиены и экологии". М., 2001, т. 111, с. 52-69.
2. Санитарно-гигиенический режим в свинарниках для опороса. Мат. Всерос. н/пр. конф. «Гигиена содержания и кормления животных основа сохранения их здоровья и получения экологически чистой продукции», 21-23 сентября 2000 г., г. Орел, с. 180-182.
3. Правила проведения дезинфекции и дезинвазии объектов государственного ветеринарного надзора, утверждены 15. 07. 02 г за № 13-5-02/0522 департаментом ветеринарии Минсельхоза России.
4. Закомырдин А. А. Электрохимически активированные растворы в ветеринарии. Проблемы вет. медицины в условиях реформирования с. -х. производства. Махачкала, 2003, - С. 159-165.
Жұмыстың (жобаның) арнайы тараулары бойынша кеңесшілері
Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.
Жұмыс жетекшісі,
аға оқытушы Қоспақов Ж.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент Ташкенбай Қ. М.
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
КЕСТЕСІ
Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.
Жұмыс жетекшісі,
аға оқытушы Қоспақов Ж.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент Ташкенбай Қ. М.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста пайдаланылған сілтемелер
АНЫҚТАМАЛАР
Бұл дипломдық жұмыста есебінде мынандай терминдермен анықтамалар қолданылды:
Балау - ауруды анықтау, табу, диагноз қою.
Вакцина - жұқпалы ауруларды дауалау үшін қолданылатын биологиялық препарат.
Дауалау - жұқпалы аурулардың алдын алу, яғни профилактикалау.
Дезинфекция - сыртқы ортадағы зардапты микробтарды жою шаралары.
Дезинсекция - сыртқы ортадағы зианды жәндіктерді жою шаралары.
Дератизация - зянкес кеміргіштерді жоюға бағытталған шаралар.
Карантин - індет ошағының одан әрі ұлғаюына жол бермеу үшін жүргізілетін шектеу шараларының жиынтығы.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл Шаруашылық Министрлігі.
МЕМСТ - Мемлекеттік стандарт.
КСРО - Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы.
ЖШС - жауаптылығы шектелген серктестік.
ТШ - техникалық шарттар.
ЕПА - ет-пептон агары
КТБ - колония түзуші бірлік
ЖБЛ - жалпы бактериялық ластану
мг - миллиграмм
г - грамм
мм - миллиметр
ИК - инфрақызыл
мг/кг - миллиграмм / килограмм.
г/м 2 - грамм/метр квадрат
1 КІРІСПЕ
1. 1 Тақырыптың өзектілігі мен практикалық маңыздылығы. Мал шаруашылығының ірі саласы - жылқы шаруашылығы. Жылқыны қазақ даласында мол өсіруге толық мүмкіншілік бар. Өйткені жылқы малын қой шаруашылығымен үйлесімді дамытудың маңызы зор. Ол әсіресе ауыл шаруашылығында пайдаланылмайтын орман-тоғайлар, өзен-көл жағалары, шөл және шөлейтті далалар мен жайылымдарда өсіруге өте қолайлы. Сондай-ақ, дәнді дақылдар егілген жерлер, әсіресе еліміздің солтүстік өңіріндегі, егін орағынан кейін масақ, күзде шыққан балауса жасыл алшындар қыста жылқыны тебіндетуге жарайды. Жылқыны қолда ұстап баңқанда оларға азық ретінде берілетін жемазық дақылдар қаншама. Жоғарыда айтылған жылқы малын өсіруге қолайлы жағдайлармен бірге жылқыдан алынатын шикізат өнімдері (ет, сүт, қазы-қарта, қыл, қымыз, т. б. ) халықтың азың-түлік өнер-кәсіптік шикізат жөніндегі өскелең қажеттіліктерін толық қанағаттандырушы, әрі жылқы көлік малы.
Қазақ елінде кең тараған ат ойындары, ат спорты (жастарды шеберлікке, батылдыңқа, жылдамдықңа, ыңшам-дылыңқа баулитынын ескерсек), жылқы малының халың шаруашылығындағы маңызы арта түседі.
Мал шарушылығынан мол да сапалы өнім алуда күшті ықпал ететін ең негізгі жұмыстардың бірі-мал дәрігерлік қызмет процестерін механикаландыру болып табылады. Бірақ, өкінішке орай, бұған қажетті құрал- саймандар машина жасайтын өнеркәсіп орындары өте аз шығарылады, кейбір механизмдерді мүлде шығармайды. Оның себебі - сондай механизмдерді ғылми түрде зерттеп, техникалық деректерін мал дәрігерлік талаптарға сай келтіретін ғылми - зерттеу мекемелері еліміз бойынша өте аз, ал механизмдердің техникалық құжаттарын жасайтын арнаулы конструкторлық бюро мүлде жоқ. Осының салдарынан (мал шаруашылығының басқа салаларымен салыстырғанда) мал дәрігерлік жұмыстарды механикаландыру артта қалып отыр. Мал дәрігерлік жұмыстарды дұрыс жолға қоюда бұл процестерді кешенді механикаландырып, одан әрі автоматтандырудың өте зор маңызы бар. Мал шаруашылығын мамандандыру және малды кешендер мен өнеркәсіптік типтегі шаруашылықтарда шоғырландыру өндірілген өнімнің өзіндік құнын арзандатумен бірге, оның сапасын да жақсартатын шаралар болып табылады [1] .
Сондықтан, өнеркәсіптік типтегі шаруашылықтарда мал дәрігерлік - санитарлық шаралар мамандармен қатар инженер - техниктердің көңіл аударарлық негізгі жұмыстарының біріне айналып отыр.
Мал дәрігерлік жұмыстардың ең бастысы - малға дәрі егіу, оны емдеу орындарында апару және оларды фиксацилау. Мұндай қондырғылар осы күні шаруашылықтарда жоқтың қасы.
Малды бір орында (кешенде) бағып - күту мал дәрігерлік жұмысты механикаландыруға өте қолайлы болып келеді. Өйткені, сол кешенде мал дәрігерлік жұмыстарға арнап пункт жасауға, сол пунктте керекті дәрі - дәрмекті, қондырғылар мен механизмдерді, аспаптар мен құралдарды жинап, мал дәрігерлік шараларды кешенді түрде жүргізуге болады.
Малдың санын көбейтіп, одан алынатын өнімдерді арттыруға мал дәрігерлік - профилактикалық шаралардың уақтылы жүргізілуі де себебін тигізеді. Дені сау малдан алынатын өнім де мол болады. Ал мал өлім - жітімнен аман алып қалудан, түрлі ауру - сырқаудан сақтандыруда, ауырғандарын емдеуде мал санитарларының атқарар еңбегі зор. Олар мал дәрігерлері мен фелъдшерлерінің бірінші көмекшісі болып саналады. Бөлімшелерде бір мал дәрігеріне ( фелъдшеріне ) кемекші есебінде бір мал дәрігеріні немесе фелъдщерінің тікелей басшылығымен орындауға тиісті [2] .
Осы шаралардың негізінде еліміздегі малдың өнімділігін арттырумен қатар, олардың санын көбейтудеде септігін тигізетін шаралардың бірі ветеринариялық-санитариялық шараларды іске асыру болып табылады. Бұл шараларда біз басты назар аударатынымыз дезинфекциялық шаралар екені сөзсіз. Себебі, микроорганизмдердің шамадан тыс көбейіп малдың өнімділігімен денсаулығына әсерін тигізуі мүмкін.
1. 2 Зерттеу базасы, объектісі және мақсат, міндеттері
Жұмыстың негізгі нәтижелеріне сипаттама
Шаруашылықта пайдаланылған дезинфекциялық заттардың ғимараттар мен сауын қондырғыларын санитариялық өңдеуде қауіп келтірмейтін етіп жасауға мүмкіндік туғызады. Дезинфекциялық заттардың қолдану нормасы және олардың ауадағы агрегаттық күйі объектті өңдеу тәсіліне тікелей байланысты мәліметтер нәтижелері келтірілген.
Дипломдық жұмысты орындау мерзімі және базасы
Дипломдық жұмыс 41 компьютерлік бетте терілген: кіріспе, ғылыми әдебиеттерге шолу, өзіндік зерттеулер, қорытынды, тәжірибелік ұсыныс, еңбек қорғау және қосымша материалдар бөлімдерінен тұрады, 7 - кесте, 6 - суретпен көркемделген.
Жұмыстың өндірістік зерттеулер бөлімі, Шығыс Қазақстан облысы, Тарбағатай ауданында орналасқан "Ырыс" шаруа қожалығында өтті.
Зерттеулердің мақсаты мен міндеттері
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жылқы шаруашылығында жүргізілетін профилактикалық дезинфекцияда қолданылатын препараттардың тиімділігін анықтап, тәжірибеге ұсыну.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Мал қораларының микроклимат параметрлерінің көрсеткіштерін анықтау.
2. Дезинфекциялық шараларды жүргізуде қолданылған препараттың бактерицидтік қасиетін бағалау.
3. Дезинфекциялық қондырғылардың тиімділігін салыстырмалы түрде бағалау.
4. Шаруашылықта жүргізілген шаралардың экономикалық тиімділігін анықтау.
2 ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
2. 1 Жылқы шаруашылығында жүргізілетін ветеринариялық-гигиеналық талаптар
Қазіргі уақытта малды көптеп өсіріп, оден мол өнім алу негізінен өнеркәсіптік кешендерде шешіліп отырғандықтан, алдымен сол кешендерде кандай мал дәрігерлік - санитарлық жұмыстарды механикаландыру мен айналысатын мамандар алардың түрлері мен жүргізу тәсілдерін жете білулері керек. Мал дәрігерлік - санитарлық шаралардың бір - біріне ұқсас болып келгенмен малдың түріне, жасына қарай қолданылатын қондырғылардың, құрал - саймандардың да конструкциялары өзгеше болып келеді.
Жылқының өнімділігін, асыл тұқымды қасиетін және денсаулығын сақтау үшін ең басты зоогигиеналық шаралардың бірі азықтандыру ережесін қатал орындап, малды күтіп-бағу жүйесін сақтау керек. Азық рационында барлық жұғымды заттардың, оның ішінде протеиннің қажетті мӛлшері, минералдық заттар (кальций, фосфор, натрий, хлор және т. б. ) және витаминдердің (каротин, витамин Д, В, С) тағы басқа да құнды заттардың болғаны дұрыс. Жылқының ас қорыту және қарынның анатомиалық құрылыс ерекшелігін ескеретін болсақ, онда жылқы азықты басқа малдарға қарағанда аз мӛлшерде қабылдайды. Жылқыны азықтандыру үшін құрама жемді кӛбірек беру керек, ал енді шӛптің ӛте жақсы жарамдысы - тоғайдағы шӛп, жоңышқа, беде (тимофеевка), ат қонақ (костер), арпабас (житняк), бидайық және т. б.
Майдаланған азықтың тәуірі - сұлының сабаны және оның майдасы, дәнді азықтардың сабанын кесіп беру керек және піскен картопты беруге болады. Ал шырынды азықтың ішінде өте құндысы сәбіз, қант қызылшасы. Жылқыны азықтандырудағы құрама жемнің ішіндегі ең жағымдысы - арпа, сұлы, жүгері, бидай ұны, күнжара, қонақ және азық бұршағы. Американдықтар аттарды азықтандыруда мынандай қоспа жасайды: 12 бөлік жүгері, 4 бөлік сұлы, 1 бөлік күнжара. Әрине жазды күні ең жақсысы жайылымдағы көк шөп.
Е. Демеуғалиевтің (2000) пайымдауынша, малды, әсіресе биелерді азықтандырғанда оның қоңдылығының тӛмендігіне аса көңіл аудару керек, себебі, ол нашар азықтандырғаннан немесе ішек - қарынның қабынуынан, тісінің жоқтығынан, зат алмасудың бұзылуынан, құрт ауруынан болуы мүмкін. Мұндай биелерді жекелеп азықтандыру керек. Ал енді биенің қоңдылығын және денсаулығын сақтау үшін оларға әр уақытта минералды (макро - микроэлементтерді) заттарды және витаминдерді беріп тұру ӛте маңызды рөл атқарады. Жаздыкүні әр атқа 30-50 г, ал қыстыкүні 20-30 г тұз беріп тұру керек, егер биелерге сапасы төмен шөп, соның ішінде қышқыл дән кӛбірек болса немесе шөп жаңбырдың астында қалып қойса және жаздыкүні құрғақшылықта жиналса, ондай шӛптің құрамында әдетте кальций мен фосфор жетіспейді. Сондықтан осындай жағдайды болдырмау үшін алдын ала азықты лабораторияда зеттеу жүргізіп, керек кезде жылқыға бор немесе сүйек ұнын, әртүрлі сүзінді, үшкальцийфосфат және басқа да қосымшаны құрама жемге араластырып беру керек. Жылқыны витаминдермен қамтамасыз ету үшін ең бірінші оларды сапалы шӛппен азықтандырып және шөп ұнтағын, сәбіз, асқабақ берген жӛн. Ал жаздыкүні әрдайым жайылымда бағып немесе орылған шӛппен азықтандырған жөн [3, 4] .
Жылқыны азықтандыру кезінде бір азықтан екінші азыққа көшу жүйесі біртіндеп өтуі тиіс. Ал егер бір азықтан екінші азыққа бірден өтетін болса онда мал азыққа тез үйрене алмайды, осыдан барып малдың ас қорыту жүйесі бұзылады, іші өтеді, ішек қатады, іштің бұрап ауруы және метеоризм пайда болады. Алматы облысы Қарасай ауданындағы КИЗ тәжірибе шаруашылығы сауынды биелерге оның сүтін және сүттің сапасын 7 арттыру үшін көк шөп пен жүгері, жоңылған және құрама жемге сұлы беруді ұсынған. Сол кезде бір биеден алынатын сүт орташа есеппен алғанда 1, 5 литрден артады екен. Ал енді жылқыны борсыған, көгерген, шіріген және қыста қатып қалған, сонымен қатар жем-шөпке әртүрлі улы шӛптер және оның дәні бар қоспалармен азықтандыруға болмайды. Мұндай жем-шөп малға өте қауіпті ауру туғызады, көбіне малдың ӛліміне себеп болады. Жылқыларды тәулігіне үш рет суарып тұру керек, ал жаздың ыстық кезінде 4-6 рет. Әр жылқыға судың қажетті мөлшері ауа райының жағдайына, малдың жасына байланысты болады (тәулігіне 20-60 литр су керек етеді) . Қорада ұстағанда жылқыларды автосуарғыш арқылы суарған тиімді. Жылқыны азықтандырғанға дейін суарады. Оларды дәнді дақылдармен (сұлы, арпа, бұршақ тұқымдастары, бидай) азықтандырудың алдында суаруды естен шығармау керек, себебі дәнді дақылдар асқазанда оның сөлінің нашар бөлінуінің арқасында дұрыс қорытылмайды. Ал егер жылқыны дәнді дақылдармен азықтандырғаннан кейін суаратын болсақ, онда асқазанда дәнді дақылдар ісінеді, содан соң ашиды, осыдан барып қарын кебеді де ауыржағдай туғызады. Мұндай жағдайда жылқыны 40-50 минут азықтандырғанға дейін немесе азықтандырғаннан кейін 2 сағат өткен соң суару керек. [5, 6, 7] .
Жылқы - сүтқоректілер класы тақтұяқтылар отрядының өкілі. Қолға үйретілген жылқының арғы тегі жабайы жылқылар - тарпан мен түзат. Жабайы жылқылар тарихи дәуірлерде Еуразияның далалы, шөлейтті аймақтарында үйір-үйірімен тіршілік еткен. Олар ретсіз аулаудың нәтижесінде жойылған. Ерте кездерде тарпан мен түзат қазақ даласында көптеп кездескен. Тарпан XIX ғасырдың бас кезінде жойылған.
Жылқының алғаш қолға үйретілген жері Қазақстан даласы деп саналады. Жылқысын; бұдан 5-6 мың жыл бұрын қолға үйретілгенін археологиялық зерттеулер дәлелдеп отыр. Көкшетау өңіріндегі Ботай елді мекенінен қолға үйретілген жылқының қаңқа қалдықтары өте көп табылды. Қазір бұл археологиялық жаңалық дүние жүзіне белгілі. Жылқының Қазақстанда қолға үйретілгендігін дүние жүзі ғалымдары мойындап отыр.
Глазуновка елді мекенінде жылқы шаруашылығы базасын жүзеге асыру үшін алдымен кем дегенде 80 бас жылқы қажет:
Жылқыны бағып, одан қымыз алу мақсатында сауынды 29 бие, 1 айғыр алу керек;
Жылқы жарыстарын ұйымдастыру мақсатында асыл тұқымды Қостанай жылқысы 30 бас, ал көлік және тасымал мақсатында және салт атты 20бас қажет.
Жылқы қоралары. Жылқыны дұрыс күтіп- бағу үшін ат қорасы зоогигиеналық талаптарға сай болуы керек. Онда су құйылатын кеспек, қи шығаратын қол арба немесе зембіл, сыпырғы, жылқы суаратын шелек, ноқта, жүген, щетка, ат тарақ, жал тарақ, шұға, сүлгі, жұмсақ ысқыш, тұяқ қырғыш болуы керек. Ат қораның қабырғасы мен төбесін шаңнан тазартып, жылына екі рет әктейді. Зиянды газдар жиналмай ауасы таза болуы үшін қора ауасы таза болуы үшін қора ауасы ауық- ауық желдетіліп, ауыстырылады. Қора температурасы жұмыс аттары мен тұқымды айғырларға- 7-8 0 С, құлынын емізетін биелер мен құлындарға- 10-120 С шамасында сақталуы керек. Жазда ат қораның іші қоңыр салқын, ал қыста жылы болуы керек. Қора қаьырғасы жылуды жақсы сақтайтын кірпіш, ағаш, сабанкесектен не лай тамнан тұрғызылады. Бір қорада 5-6 жылқыны ұстау керек. Көп жылқыны ұстау үшін ат баздарын салу керек.
Соңғы кезде елімізде туризм енжар дамыған сала ретінде қарастырылғанымен, оны дамытуға көптеген бағдарламалар қабылдануда. Туризм өз ішінен көптеген түрлерге бөлінеді. Соның ішінде спорттық туризмді атап кетпесек болмайды. Себебі, ат туризмі осы спорттық туризмнің құрамына кіреді. Ат туризмін дамыту, ат спорты ойындарын дамыту арқылы көп табыс табуға болады.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz