Өндіріс тиімділігі - экономикалық категория

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі

«Қазақ ұлттық аграрлық университеті»

Коммерсиялық емес акционерлік қоғамы

Сәрсен Е. С.

ЖШС «Амиран» шаруашылығындағы сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу шараларының тиімділігін бағалау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 5В120200 - «Ветеринарлық санитария»

Алматы 2018

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

«ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»

КОММЕРСИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«Ветеринария» факультеті

«Ветеринариялық санитариялық сараптау және гигиена» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)

Тақырыбы: ЖШС «Амиран» шаруашылығындағы сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу шараларының тиімділігін бағалау

Беттер саны

Cызбалар мен көрнекті

материалдар саны

Қосымшалар -

Орындаған: күндізгі оқу бөлімі 5В120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандығының 513 - топ студенті Сәрсен Ержан Серікұлы

2018 жылы « 23 » мамырда қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.

Жетекші, в. ғ. к., аға оқытушы Қоспақов Ж.

Норма бақылаушы,

в. ғ. к., қауым. профессор Ибажанова Ә. С.

Сарапшы, «Қайрат-Бота»

ШҚ, бас малдәрігері Несипбаев Н. К.

Алматы - 2018 ж.

«ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»

КОММЕРСИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«Ветеринария» факультеті

мамандығы 5В120200 - Ветеринарлық санитария

Ветеринариялық санитариялық сараптау және гигиена кафедрасы

Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау

ТАПСЫРМАСЫ

Студент Сәрсен Ержан Серікұлы

Жұмыс (жоба) тақырыбы: ЖШС «Амиран» шаруашылығындағы сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу шараларының тиімділігін бағалау

Университет бойынша 2017ж. «14» қараша №550-К бұйрығымен бекітілген

Дайын жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі 2018 ж. « 23 » мамыр

Жұмыстың (жобаның) бастапқы деректері

«Амиран» ЖШС шаруашылығындағы ветеринариялық - гигиеналық және санитариялық талаптардың сақталу деңгейі. "«Амиран» ЖШС шаруашылығындағы мал қора нысандарында жүргізілетін дезинфекциялық шаралардың әдіс - тәсілдері. Шаруашылық маңындағы аймақтардың індетке қарсы сақтану шаралары. «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы дезинфекциялық шаралардың жүргізілу дейгейі. «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы жүргізілетін дезинфекциялық шараларда қолданылатын препараттарға салыстырмалы баға беру.

Дипломдық жұмыста (жобада) қарастырылатын сұрақтардың тізімі

1. Шаруашылықтағы микроклимат параметрлері көрсеткіштерін зерттеу.

2. Шаруашылықтағы нысандарды ылғалды тәсілмен дезинфекциялық препараттардың тиімділігін бағалау.

3. Сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу нәтижелерін салыстырмалы бағалау.

4. «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекция шараларының экономикалық тиімділікті анықтау.

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:

1 Санитарно-гигиенический режим в свинарниках для опороса. Мат. Всерос. н/пр. конф. «Гигиена содержания и кормления животных основа сохранения их здоровья и получения экологически чистой продукции», 21-23 сентября 2000 г., г. Орел, с. 180-182.

2. Правила проведения дезинфекции и дезинвазии объектов государственного ветеринарного надзора, утверждены 15. 07. 02 г за № 13-5-02/0522 департаментом ветеринарии Минсельхоза России.

3. Бутко М. П., Власова Н. П., Цариков И. Н., Пухлякова Г. Л. Ускоренная индикация сальмонелл на объектах внешней среды. Сб. н/тр. ВНИИВСГЭ "Проблемы вет. санитарии, гигиены и экологии". М., 2001, т. 111, с. 52-69.

4. Воздух. Контроль загрязнений по международным стандартам. Третье издание. М., Протектор, 2002, 432 с.

Жұмыстың (жобаның) арнайы тараулары бойынша кеңесшілері

Тарау

Кеңесші

Мерзімі

Қолы

Тарау: Кіріспе

Кеңесші: Қоспақов Ж.

Мерзімі: 10. 03. 2018

Қолы:

Тарау: Негізгі бөлім

Кеңесші: Мырзабеков Ж. Б.

Мерзімі: 25. 04. 2018

Қолы:

Тарау: Қорытынды

Кеңесші: Барахов Б. Б.

Мерзімі: 10. 05. 2018

Қолы:

Тарау: Экономикалық тиімділікті есептеу

Кеңесші:

Мерзімі:

Қолы:

Тарау: Еңбекті қорғау және экология мәселелері

Кеңесші: Сансызбаев К. К.

Мерзімі:

Қолы:

Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.

Жұмыс жетекшісі,

аға оқытушы Қоспақов Ж.

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент Сәрсен Е. С.

Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау

КЕСТЕСІ

Рет саны

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі

Жетекшіге ұсыну мерзімі

Ескертулер

Рет саны: 1

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Кіріспе

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 10. 03. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 2

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Дезинфекциялық шараларда қолданылатын препараттар

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 27. 03. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 3

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Жұмыстың мақсаты мен міндеті

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 05. 04. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 4

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Материалдар мен әдістер

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 18. 04. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 5

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Өзіндік зерттеулер

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 03. 05. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 6

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Қорытынды

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 10. 05. 2018

Ескертулер: орындалды

Рет саны: 7

Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі: Тәжірибелік ұсыныс

Жетекшіге ұсыну мерзімі: 15. 05. 2018

Ескертулер: орындалды

Кафедра меңгерушісі, PhD Алиханов Қ. Д.

Жұмыс жетекшісі,

аға оқытушы Қоспақов Ж.

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент Сәрсен Е. С.

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: АНЫҚТАМАЛАР

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

: 1

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: КІРІСПЕ

: 10

: 1. 1

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Тақырыптың өзектілігі мен практикалық маңыздылығы

: 10

: 1. 2

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеу базасы, объектісі және мақсат, міндеттері

: 11

: 2

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

: 12

: 2. 1

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Ірі қара шаруашылығының еліміздегі маңызы

: 12

: 2. 2

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Қазақстандағы ауыл шаруашылық құрылымдарының даму бағыттары

: 13

: 2. 3

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Ауыл шаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігін арттырудың негіздері

: 15

: 2. 4

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Дезинфекциялық шараларда қолданылатын препараттар

: 20

: 3

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: НЕГІЗГІ БӨЛІМ

: 24

: 3. 1

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеу материалдары мен әдістері

: 24

: 3. 2

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Шаруашылыққа сипаттама

: 26

: 3. 3

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеу нәтижелері

: 27

: 3. 3. 1

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Шаруашылықтағы микроклимат параметрлері көрсеткіштерін зерттеу

: 27

: 3. 3. 2

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Шаруашылықтағы нысандарды ылғалды тәсілмен дезинфекциялық препараттардың тиімділігін бағалау

: 29

: 3. 3. 3

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: Сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу нәтижелерін салыстырмалы бағалау

: 32

: 3. 3. 4

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекция шараларының экономикалық тиімділікті анықтау

: 34

: 4

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ

: 35

: 5

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ҚОРЫТЫНДЫЛАР

: 37

: 6

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ТӘЖІРИБЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

: 38

: 7

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

: 39

: 8

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР: ҚОСЫМШАЛАР

: 42

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Дипломдық жұмысты орындау барысында Қазақстан Республикасының 27. 07. 2007 жылғы №389-1 «Білім туралы» заңына ҚР МЖМБС 3. 08. 448 - 2006 жоғары кәсіптік білім; 5В120200 - «Ветеринариялық санитария» мамандығына арналған стандарт және ҚазҰАУ бекіткен (27. ІIΙ. 2012 ж ) «Дипломдық жұмысын орындау ережелерінің» талаптары ескерілді.

Дипломдық жұмыста қолданылған нормативтік сілтемелер:

МЕМСТ 202002-74Е Белгіленген пипеткалар

МЕМСТ 29169-9 Зертханалық шыны пипетка

МЕМСТ 1770-7 Өлшеуіш ыдыстар: цилиндр, мензурка

МЕМСТ 18300-87 Техникалық этил спирті

МЕМСТ 12-4-013-75 Көзді қорғайтын герметикалық көзәйнек

МЕМСТ 6011-69 Денені қорғайтын заттар - комбинизон

МЕМСТ 5375-70 Резеңке етіктер

МЕМСТ 20020 Резеңке қолғаптар

МЕМСТ 24104-88 Зертханалық таразы

ТШ 64-1-3667-82 Автоклав

АНЫҚТАМАЛАР

ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ ГИГИЕНА - малдың жоғары өнімділігін қамтамасыз ету мақсатында ұстау, азықтандыру, күтудің рациональды әдістерін өолдана отырып жануарлардың денсаулығын сақтау және нығайту туралы ғылым.

ВЕТЕРИНАРЛЫҚ САНИТАРИЯ - жануарлар гигиенасының талаптарын орындауға арналған практикалық шаралар жиынтығы.

ДЕЗИНФЕКЦИЯ - қоршаған ортадағы патогенді және шартты патогенді микроорганизмдерді жою.

КОМПОЗИЦИЯ - бірнеше химиялық компоненттерден құралған комплексті қосындылар.

ИНДИКАТОР қағазы - химиялық талдаударда ерітінділердің қышқылдық-негіздік қасиеттерін тез арада анықтау үшін қолданылады.

КОНЦЕНТРАЦИЯ - ерітінді құармындағы белсенді зат мөлшері.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

МЕМСТ - мемлекеттік стандарт

ЕПА - ет пептон агары

КТБ - колония түзуші бірлік

м ² - шаршы метр

см ² - шаршы сантиметр

м - метр.

м ³ - метр куб

г - грамм

тг - теңге.

% - пайыз.

л - литр.

мл - миллилитр.

⁰ С - цельсий градус.

Вт - Ватт.

В - Вольт.

мм - милиметр.

мин - минут

1 КІРІСПЕ

1. 1 Тақырыптың өзектілігі мен практикалық маңыздылығы. Iрі қара шаруашылығы дүниежүзілік ет өнімінің 40%-ға жуығын береді, қазір оның саны 0, 8 млрд-тан асып отыр. Ірі қарамен салыстырғанда күй талғамайтындықтан және тез өсіп-өнетіндіктен бұл шаруашылық адамдар тығыз қоныстанған аймақтарда кең тараған. Дүниежүзіндегі шошқа санының жартысына жуығы Азияға, оның ішінде, ең алдымен, Қытайға келеді. (Азияның кандай елдерінде шошқа мүлдем өсірілмейді, оның себебі неліктен?) Сонымен қатар АҚШ, Бразилия, Германия, Ресей, Польша елдерінде де шошқа шаруашылығы жақсы дамыған.

Сапалы жем-азық базасы, қазіргі заманғы озық технологиялар шошқа шаруашылығын дамытуға, мал басын көбейтіп, мол өнім алуға мүмкіндік беретін алғышарттар дейді жергілікті ғалымдар.

Біздің өңірде шошқа шаруашылығын дамытуға мүмкіндік мол дейді мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымы Виктор Сиволап. Бірінші кезекте аграрлық өңір болғандықтан мол астық өсіру шошқа басын көбейтуге жағдай туғызады. Десек те, соңғы жылдары аталған саланың мейлінше кенжелеп қалғаны рас. Бүгінде облыста 280 мың шошқа өсіріледі. Бұл тоқсаныншы жылдардағы деңгейдің 60 пайызы.

Ғалымдардың пікірінше, шаруашылықтарда ресурс үнемдеу технологияларын пайдалануға аз көңіл бөлінеді. Бұл өз кезегінде үздік әлем стандарттарына сай ет өндіруге мүмкіндік береді. Әдетте технологиялар үлкен шығынды қажет етеді. Дегенмен, осы күні олар шошқа өсіруде мүлде қолданылмайды деп айтуға болмас.

Мал шаруашылығының бұл саласын қалпына келтіру үшін қомақты қаражат пен уақыт керек. Институт ғалымдары алға қойып отырған мақсат-міндеттердің орындаларына үмітті [1, 2, 3] .

Ел экономикасының қуаттылығы оның қазба байлықтары мен минералдық ресурстар базасының көлеміне емес, алысты аңғаратын экономикалық реформалар стратегиясының бәсекелестікке қабілетті жоғарғы технологиялық тауар мен сапалы қызмет жасауға жағдай туғызуға негізделген жөн.

Елбасы Н. Ә. Назарбаев еліміздің әлеуметтік-экономикалық жағдайлары мен реформаның іске асуын бағалай келе былай деген еді" . . . жүргізіліп отырған саясат пен мемлекеттің нарықтық экономикаға көшу тәжірибесіндегі нақтылы қызметте тиімділігінің төмен болуы обьективті түрдегі кедергі факторлардан басқа кейбір жағдайларда ойланбай қабылданған шаралар мен шешімдердің әсер етуінен, тактикалық қателерден болды". Сондықтан аграрлық өнеркәсіптік саладағы экономикалық ахуал үнемі жан-жақты талдауды қажет етеді.

Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму стратегиясына дейін және одан кейін қабылданған бәсекелестікке қабілетті тауар шығарып, қызмет көрсетуге бағытталған теориялық алғышарттарды экономикалық нақты көрсеткіштерге ұластыру қажет және ол бүгінгі күннің көкейтесті талаптарының бірі. Ол үшін, экономистердің пайымдауынша, әр ел әлемдік шаруашылықта өз тауарымен және қызметімен өз орнын табуы тиіс. Десе де, белгілі бір ел ішкі азық-түлік және киім-кешек сұранысын мейлінше өзі қамтамассыз еткен жағдайда ғана ұлттық экономика бәсекелестікке қабілетті болмақ және ол тұрақты экономикалық даму кепілі [16, 17] .

Аграрлық секторда ғылымға жеткілікті дәрежеде негізделмей жүргізілген реформалар ауыл шаруашылығы өнімдері өндірісінің құлдырауына алып келді, әсіресе мал шаруашылығы көбірек жапа шекті. Ауыл шаруашылығы саласының құрылымы, әсіресе ондағы өсімдік пен мал шаруашылығы қатынастары мүлдем өзгерді. Мәселен, 2002 жылы ауыл шаруашылығының жалпы өнімінде (1994 ж. бағамен) өсімдік шаруашылығы үлесіне 80% және мал шаруашылығы үлесіне небәрі 20% ғана тиесілі (1990 жылы 39% жэне 61% болған) болды. Мысалы, 1 шартты мал басына есептелген шартты саны азайып кеткен 1990 жылы 16, 6 млн. бас болса, 2003 жылы 7, 5 млн. басқа дейін немесе 55%-ға кеміген), ал мал шаруашылығы өнімдерінің жалпы өндірісі 77 %-ға азайған. Бұл жағдайда шаруашылық категориялары бойынша мал шаруашылығы саласында қайта бөлістіру өзгерді: ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының үлесі біраз азайып, ондағы мал басы саны және мал шаруашылығы өнімдерінің өндірісі де кеміген.

1. 2 Зерттеу базасы, объектісі және мақсат, міндеттері

Жұмыстың негізгі нәтижелеріне сипаттама

Шаруашылықта пайдаланылған дезинфекциялық заттардың ғимараттар мен сауын қондырғыларын санитариялық өңдеуде қауіп келтірмейтін етіп жасауға мүмкіндік туғызады. Дезинфекциялық заттардың қолдану нормасы және олардың ауадағы агрегаттық күйі объектті өңдеу тәсіліне тікелей байланысты мәліметтер нәтижелері келтірілген.

Дипломдық жұмысты орындау мерзімі және базасы

Дипломдық жұмыс 43 компьютерлік бетте терілген: кіріспе, ғылыми әдебиеттерге шолу, өзіндік зерттеулер, қорытынды, тәжірибелік ұсыныс, еңбек қорғау және қосымша материалдар бөлімдерінен тұрады, 6 - кесте, 8 - суретпен көркемделген.

Жұмыстың өндірістік зерттеулер бөлімі, Алматы облысы, Талғар ауданында орналасқан «Амиран» ЖШС шаруа қожалығында өтті.

Зерттеулердің мақсаты мен міндеттері

Зерттеу жұмысының мақсаты: «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы мал қоралары мен сауын қондырғыларының санитариялық өңдеуге бағытталған профилактикалық дезинфекция шараларын жақсарту жолдарын зерттеу

Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. Шаруашылықтағы микроклимат параметрлері көрсеткіштерін зерттеу.

2. Шаруашылықтағы нысандарды ылғалды тәсілмен дезинфекциялық препараттардың тиімділігін бағалау.

3. Сауын қондырғыларын санитариялық өңдеу нәтижелерін салыстырмалы бағалау.

4. «Амиран» ЖШС шаруашылығындағы профилактикалық дезинфекция шараларының экономикалық тиімділікті анықтау.

2 ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

2. 1 Ірі қара шаруашылығының еліміздегі маңызы

Жалпы өнім көлемі бойынша ірі қара өсіру саласы елімізде үшінші орында.

Қазақстан Республикасында нарықтық экономика қалыптасқан жағдайда еліміздің егемендігін қамтамасыз етудің басты мәселелерінің бірі - жеткілікті азық -түлік қорын құру болып табылады. Осы аса маңызды бағытқа негізгі күш-жігерді шоғырландыру қазіргі кезеңнің бірінші дәрежелі міндеті болып саналады.

Республикада азық - түлік проблемасын шешуде ірі қара шаруашылығының алатын орны ерекше. Бұл еліміздің ет қорын жедел түрде толықтыруға мүмкіндік беретін мал шаруашылығының айрықша саласы.

Қазіргі кезеңде Қазақстанда өндірілетін барлық еттің 13 пайызы шошқа етінің үлесіне тиеді, ал Тәуелсіз Мемлекеттер Достығында (ТМД) - 50 пайызға дейін жетеді.

Берілетін асықты алдын-ала өңдеуден откізіп, ірі тамыр жемістілерді, дәнді азықтарды, күнжараны ұнтақ-тап, картопты буландырып, пісіреді. Ірі азықты булап немесе "ұнтақтап, ашытқылаған жөп. Көк азықтың өзін турап, араластырып берген дурыс.

Шаруашылықтағы азық қорына байлаиысты шошқаларды жемді, жемді -картопты, жемді-тамыржемісті азықпен қоректендіреді. Жемді типтес рацяондар құрамында қыста 75-80, жазда 85-90 (қоректілігі бойынша) процент жем болады. Рационының 20-30 проценті тамыртүйнек жемістілер, көк азық, құрама сурлем, шөп ұиы, қурғақ қызылша жомы секілді азықтар болғандық-тан шошқаны қоректендіру арзанға түседі.

Жақсы күйлеп дұрыс ұрықтануы үшін ұрықтандыруға 10-14 күн қалғанда азықтандыру деңгейін 25-30 процентке ұлғайтып, сақа мегежіндердің әр 100 кг тірілей салмағына 1, 5-1, 8 кг, екі жасқа дейінгілеріне 1, 8-2, 4 кг құрғақ зат келетіндей етіп азықтандырады. Жануар тектес азықтар жеткілікті болса рацион қоректілігінің 3-5 процентіндей) көк сүт, сары су, ет, сүйек немесе балық ұнын, т. б. ) енгізеді [9, 10, 11, 12] .

Қыстық рациондарда 180-200 кг салмақтағы 10 торай емізетін мегежіндерге 3, 0-3, 5 кг дән ұнтақтары) бұршақ, күнбағыс шроты, кебек т. б. ) 1 к көк сүт, 0, 2 кг балық ұны, 0, 7 кг шөп ұны, 5 кг буландырылған картоп, 60 г прецититат, 30 г ас тұзы. 60 г премис қосындысын берсе, жазда шөп ұны мен тамыртүйнек жемістілерді 6-7 кг көк азықпен ауыстырады. Туатын уақыты жақындағанда олардың азықтандыру деңгейін 50 процентке азайтып, туатын күні жылы суға араластырған 0, 5-0, 6 кг жеңіл қорытылатын жемдер (сұлы, арпа, кебек т. б. ) ұнтағын ішкізіп, толық нормамен азықтандыруға біртіндеп 56 күнде көшеді. Торайларын емізуді тоқтатқанда 2-3 күн бойы сүттілігін азайту үшін азық беруді шектейді [13, 14] .

Демек, жыл сайын құрамында 24, 54 және 108 мың бас болатын кешен үшін мал басын толықтыратын жас төлдерді өндіру, дайындау туралы мәселені дұрыс зоотехникалық тұрғыдан шешу үшін кешеннің құрамында асылтұқымдық ферма болуы қажет. Ол негізгі құрылыстан 1, 5-2 жыл бұрын салына бастауы тиіс, сонда алғашқы кешендерге әкелінетін жас төлдерге деген мұқтаждық кемиді [15] .

Мал дәрігерлік тұрғыдан алғанда да, кешендік асылтұқымдық ферма болғаны жөн. Тек асылтұқымдық ферма арқылы ғана басқа шошқалар басын әкелуді шектеуге болады, ал мұның өзі өсіріліп - өндірілетін табынды инфекциялық, аурудың таралуынан сақтайды. Ол бұл тұрғыдан алғанда, мал дәрігеріне - санитарлык тосқауыл болып табылады. Асылтұқымық, ферманың негізгі атқаратын қызметі - белгілі қолтұқымды немесе линиялық, текті, мал басын толықтыратын жас төлдермен қамтамасыз ету, мүнда жас төлдер қыскы серуенге шығарылып, жазда лагерлік күтімде өсірілуі тиіс.

Кешендегі табынының өндірстік құрылымы аналықтардың екі тобынан - асылтұқымдық және пайдаланылатын топтан құралады, айналымы аяқталған өндірісі бар шаруашылықтарда - үшінші бордақылау тобы болады.

2. 2 Қазақстандағы ауыл шаруашылық құрылымдарының даму бағыттары

Ауыл шаруашылық кәсіпорындары негізінен астық өндірісіне мамандандырылған. Бұған қалыптасқан егістік алқаптарының құрылымы да ықпал етеді, басқаша айтқанда азық дақылдарына арналған аумақтар мал шаруашылығы саласының дамуына сәйкес емес, олар бар болғаны орташа есеппен 550-600 шартты басты қамтамасыз ете алады. Мұндай фактор, шағын көлемдегі жер аумағы ретінде, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарындағы шоғырландыру деңгейінің өте төмен екендігін анықтап отыр: 1 кәсіпорынға орташа МІҚ 300 басқа дейін және қой мен ешкі 1500 басқа дейін. Осы жағдайда оның жартысынан астамы 30-35 бас МІҚ және 100-250 қой мен ешкі келеді [18, 19, 20] .

Жалпы өнімдер көлемдері бойынша ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының негізгі бөлігі шағын көлемді өндіріспен сипатталады: орташа республика бойынша бұл көрсеткіш 1 шаруашылыққа 34 млн. теңгені құрайды.

Шаруа қожалықтары бойынша жыртылған жер аумағы негізгі массада орташа 10 га келеді, сонымен қатар мал шаруашылығы да өте ұсақ көлемде көрініс тапқан: МІҚ 20 басқа дейін және 110-ға дейін қой мен ешкі. Бұл жағдайда мал шаруашылығымен 10% ғана шаруашылық айналысады. Қалыптасқан ауыл шаруашылық кәсіпорындарының ұсақ көлемді болып келуі жер көлемі бойынша да және мал басы бойынша да үздіксіз технологиялық процесті қалыпты жағдайда қамтамасыз ете алмайды, ол ақырында өңдіріс тиімділігінің төмендеуіне келіп жеткізеді. Бәсекеге қабілетті және экономикалық жағынан пайдалы шаруашылықты құру ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының көлеміне айрықша талаптар қояды., оның өзі сол жергілікті аграрлық сектордың дамуына сәйкес болып келуі жөн.

Ауыл шаруашылық кәсіпорындары көлемдерінде, жер аумағы бойынша үлкен айырмашылықтар байқалады, бір облыс ішіндегі өлкелерде ұтымды өндіріс ұйымдастыру барлық уақытта да дәлелденген болып саналмайды. Көп кездесе бермейтін ірі кәсіпорындармен қатар, онша көп болмаса да, өте шағын көлемдегілер де жиі кездеседі. Шағын кәсіпорындарға қарағанда ірі шаруашылықтардың басымдығы байқалады онда барлық өндіріс факторлары тиімді сәйкестік тапқан және көп пайдаланылады, және соның негізінде жақсы қорытындыларға жетуге мүмкіндік мол [21, 22] .

Орташа және ірі тауарлы өндірістік қуаттары мен инфрақұрылымдары дамыған кәсіпорында қызмет етіп жатыр, ауыл шаруашылық өндірістік технологиясы жер көлемдері орташа және ірі және материалдық техникалық базалары ұтымды пайдалануға мүмкіндігі бар мал шаруашылығы объектілеріне ыңғайланған. Атап өтетін нәрсе, жақын болашақта орташа және ірі тауарлы өндірісі бар табиғи-экономикалық жағдайларға сәйкестілер тұрақты дами алады деуге болады.

Орташа және ірі шаруашылықтардың басымдылықтары, жоғары деңгейлі мамандандыру, өндірісті шоғырландыру, рынок бойынша интеграциялау мүмкіндіктері сияқты факторлармен анықталды. Ірі және орташа кәсіпорын, әсіресе өсімдік шаруашылығы салаларында, шағынмен салыстырғанда басымдықты иеленеді. Оларда күрделі қаржыны тиімді пайдалануға мүмкіндік бар, олар ғылыми - техникалық прогресске барынша икемді. Астық өндіруші кәсіпорын, егер жыртылған жері 15-18 мың га шамасында иеленген жағдайда өте жоғары пайдалылық деңгейін көрсетеді.

Шаруашылық қызметінен алынатын таза табыстың негізгі массасын шағын кәсіпорындар тобы алады, мәселен ірінің үлесіне барлық кәсіпорынның 15, 4 % құрайды, барлық ауыл шаруашылық кәсіпорындарынан алынған таза кірістің 72 %-не келеді.

Интенсификациялау деңгейінің көтерілу жағдайында ауыл шаруашылық кәсіпорындарының көлемі, өндіріс күштерінің өсуі өзгермейтіндей болып қалмайды. Олар өздерінің өндіріс күштерінің әрбір нақты деңгейі шаруашылықтың интенсифтілік деңгейі және оны мамандандыру жағдайы үшін өздерінің оңтайлы шекараларын иеленеді.

Әртүрлі ауыл шаруашылық салалары үшін, өндірістің түрлі экономикалық жағдайларының қызмет етуі жағдайында оңтайлы көлемдер шамалары бірдей емес. Сондықтан ауыл шаруашылық кәсіпорындарының көлемдері жалпылама емес, белгілі бір мамандандырылған өндіріске ыңғайластырылады. Мамандандыру өндірісті интенсификациялаумен тығыз байланысты, оның өзі бір тектес өнімдер өндірісінің оңтайлы шоғырлануын қамтамасыз етеді. Кәсіпорынның оңтайлы көлемдері белгілі бір шаруашылықтың мамандандырылуы және интенсифтілік жағдайында еңбек ресурстары саны бар болса, барлық негізгі өндіріс факторларын пайдалану жэне ең бір тиімді сәйкестікті қамтамасыз етеді. Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының оңтайлы көлемдерінің критериі - бұл барлығынан бұрын жоғарғы өндірістің нәтижелері, жоғарғы еңбек өнімділігі және өндірістің рентабельдігін қамтамасыз етеді [23, 24, 25] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.