Геоақпараттық жүйенің бөліктері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 85 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Работа посвящена разработке информационной подсистемы управления

виртуальным роботом с использованием геоинформационной системы.

В настоящее время широкое распространение получили беспилотные

летательные аппараты (БПЛА или дрон) . Приведены результаты исследований

по разработке информационной подсистемы управления виртуальным

роботом на платформе Microsoft Visual Studio C#. net Framework. Применен

один из вариантов муравьиного алгоритма для поиска безопасной траектории

виртуального дрона. Подробно описаны работоспособная виртуальная модель

управления роботом. Задействованы виртаульный дрон и дрон-разведчик.

Приведены исходные коды. Использована технология визуализации.

Результаты можно использовать при создании полномасштабной

информационной подсистемы управления дроном.

Аңдатпа

Жұмыс геоақпараттық жүйелерді пайдалану арқылы виртуалды роботты

басқаруға арналған ақпараттық жүйесінің бөлігін құрастыруға қарастырылған.

Қазіргі таңда үлкен масштабта ұшқышсыз

ұшатын апараттар

қолданыста (ҰҰА немесе дрон) . Microsoft Visual Studio C#. net Framework

платформасында виртуалды роботты басқаруға арналған ақпараттық жүйенің

бөлігін зерттеу жұмыстары жасалды. Виртуалды дронның қауыпсыз жол

табуға құмырсқалы алгоритмнің бір түрі пайдаланылды. Роботты басқару

виртуалды моделдің жұмыс істеу мүмкіндіктері терең қарастырылған.

Вирталды дрон мен барлаушы дрон қолданылды. Пайдаланылған кодтар

көрсетілген. Визуализация техналогиясы орын алды. Жұмыстың нәтижелерін

толық қамды дронды басқаруға арналған ақпараттық жүйенің бөлігін

құрастыруға болады.

Annotation

This diploma work is devoted to developing informational subsystem of

manipulating of virtual robot, using geoinformational system.

Nowadays, unmanned aerial vehicles (UAV or dron) has wide range of using.

Given results of researches of developing informational subsystem of manipulating

robot by Microsoft Visual Studio C#. net Framework platform. Used one of variants

of ant algorithm for searching safe trajectory of virtual dron. Workable virtual

model of manipulating system of robot is described in details. Involved virtual dron

and dron-scout. Given source codes. Used visualization system. Results can be used

on developing full-scale informational subsystem of manipulating of dron.

Мазмұны

Кіріспе

1. Аналитикалық бөлім

1. 1 Геоақпараттық жүйелер туралы негізгі түсінік

1. 2 Геоақпараттық жүйелердің шығу тарихы

1. 3 Кеңістікте сараптау

1. 4 GPS - позициялаудың басты жүйесі

1. 5 Дрон

1. 6 Бағдарламадағы дронның ұшатын алаңы

2. Жобалау бөлімі

2. 1 Пәндік саланы моделдеу

2. 2 Microsoft Visual Studio аспабы

2. 3 С# тілі

2. 4 Матиматикалық модель

3. Эксперименталды бөлім

3. 1 Бағдарламаны сипаттау

3. 2 Жұмыста қолданылатын басты функциялар

3. 3 Жұмыстың жазылған кодтар түсініктемесі

4. Экономикалық бөлім

4. 1 Жұмыстың сипаттамасы мен қажеттілігінің негіздемесі

4. 2 Атқарылған жұмысты бағалау

5. Еңбекті қорғау бөлімі

5. 1 Еңбек қорғауды ұйымдастыру шаралары

5. 2 Техникалық - қауіпсіздік шаралары

5. 3 Санитарлық - гигиеналық шаралар

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

А Қосымшасы

Ә Қосымшасы

8

9

9

Кіріспе

Мемлекет нысандардың арақашықтығының алыстығы мен РК жолдар

инфроструктурасының әлсіздігі кеңістік коммуникацияларына мүде береді.

Ұшатын құрылғыда

тікелей

пилот-адамның міндетті болуы

эксплуатацияға енгізуге көптеп қыйындатып және қымбаттатады. Ұшқышпен

ұшатын апрататтар орнын техника мен технкалогия даму үрдісінен ұшқышсыз

ұшатын апараттар (ҰҰА) келуде,

негізгі термині дрон болып табылады.

Геоақпараттық жүйелерді қолданысқа кіргізбегенге дейін дрондарды басқару

тек көру қашықтығымен шектелетін. Осы шектерден шыққан кездердін көбісі

дронды жоғалтумен аяқталатын. Геоақпаратты жүйелерді пайдалу дрондарды

әлемдік әрбір нүктесінде басқаруға мүмкіндік берді. Мұндай кезде аса бір

қарастыратын жағдай дронның жермен соғылмауы. Мыңдаған қашықтықта

орналасып, ғаламтор арқылы дронды басқарып отырған оператор кртикалық

жағдайда кенеттен пайда болған бөгеттен дронды сақтап қалуға қыйынға

соғады. Осыған негізделе дронды басқаратын ақпараттық жүйелердің бөлігін

құрастыру актуалды болып келді. Ақпараттық жүйенің бөлігінің басты

мақсаты дронның жермен соғылудан сақтау.

Бұл жүйенің бөлігі дронның өзінде қондырылуы керек, өйткені ол

жылдам жұмыс істеуі мен ғаламтор трафигін азайтуға көмек береді. Алғашқы

ұшқышсыз ұшатын жоба жасау үшін виртуалды техналогиясын қолдану

ыңғайлырақ, басқаша айтқанда дрон виртуалды күйде болады.

Бағдарламалық коды өмірге алып келу үшін матиматикалық моделі мен

алгоритм құру қажет. Соңғы кезде табиғи алгоритмдер үлкен қолданыста. Бұл

алгоритмдер көптеген жан - жануарлардың өмірімен тексеріліп қазірде

жетілген болып есептелінеді. Осы жұмыста көптеген құмырсқалы

алгоритмдердің бірі қарастырылған. Мағнасы құмырсқалар басшысы өзінің

құмырсқалары үшін тағам іздеу барысында жол іздеуші құмырсқаны жібереді,

егер жіберілген құмырсқа қайтпаған жағдайда (өлген), бағыты өзгертіп басқа

құмырсқаны жібереді, осылай қауыпсіз жол тапқанша жүреді.

Біздің жағдайда виртуалды робот белігіл бір биіктік пен жылдамдықта

ұша бара алдына өзінен үлкен жылдамдықпен ұшатын виртуалды дронды

(қызыл) жолдайды. Егер қызыл дрон алдыңғы жер бетіне соғылса, негізгі

виртуалды робот биіктігін көбейтіп, тағыда қызыл дронды алдына жолдайды.

Жұмыс қауыпсіз биіктікке шықпағанға дейін қайталанады. Осындай жағдайда

виртуалды робот өмір сүру ықтималдылығы көбейіп, тек қызыл виртуалды

дрон апатқа ұшырайды. Жоба жасау барысында екі өлшемді жүйе қолданыста

болады. Осы жүйені үш өлшемдіге өңдегенен кейін оны реалды дронда

қолдануға болады. Дронның дұрыс биіктік алмаған соң кейін апатқа соғылуын

қаупін төмендетеді. Эканоимкалық тұрғыдан бұл тиімді. Құрылғы негізінде

Microsoft Visual Studio C#. net Framework заманауи жүйесі алынған. C# коды

басқа операционды жүйемен қолдануға мүмкіндік беріп, қолданылған

кодтардағы қатені нөлге жақындатуға көмек береді.

8

1 Аналитикалық бөлім

1. 1 Геоақпараттық жүйелер туралы негізгі түсінік

Геоақпараттық жүйелер ұшқышсыз ұшатын апраттардын негізі ретінде

қарастырғанымыз жөн болады. Өткен ғасырда дрондар тек ойын ретінде

немесе бір теориялық құрылғы ретінде қарастырылатын. Көбіне адамдар

көзқарастары бұл тәжірбиенің болашағы жоқ деп ойлайтын. Қазіргі таңда

геоақпараттық жүйелер пайда болғанан кейін бірнеше қадам алға басып үлкен

болащаққа келе жатыр.

Геоақпаратты жүйелермен бұрынғы уақытта айналысу қиял тәріздес

болатын. Сонымен қатар қазіргі таңда дрондар осындай дәрежеге жетеді деген

сенім аз болған.

Геоақпараттық жүйелер туралы ақпарат елуінші жылдың соңы мен

алпысыншы жылдың басында ақпараттық жүйелердің бір бөлігі -

геоақпаратты жүйелер (ГАЖ) дүниеге келді. Осы жүйенің көмегімен өндірісте

жүздеген бөліктерін ұйымдастыруға мүмкіндік берді.

Қазақстанда “ГАЖ” туралы ақпараттар 1992 жылдан үлкен орын алды.

Қазіргі кезде геоақпараттық жүйелерді дамытуда ірі әлемдік компаниялар

еңбек етуде. Бұл жүйенің шешетін жұмыстары барлық саланы қамтиды:

телекоммуникация, жол, ауыл-шаруашлығы, құырылыс, ғылым және т. б.

салаларын ашып беруге үлкен көмек береді . Үлкен және аумақтық

кәсіпорындарды басқаруға аса атап кету қажет, өйткені сол аумақтағы

жағдайды білмей отыра сол өңірдегі кіші кәсіпорындардын жағдайын шешу

мүмкін емес. Жер аумағы жағынан Канада аса үлкен мемлекеттің бірі.

Топографиялық карта салу үшін ондағы сол саладағы қызметкерлер саны

жетпеуші еді. Әр жер маңайын зерттеу үшін ол маңайдың бар карталары мен

жаңа техналогиялардан бастаған жөн. Канада мемлекетінде алғашқы

геоақпараттық жүйе жер қорын зерттеу үшін арналған.

Геоақпараттық жүйелерді дамуына елеулі аса зор үлес қосқан

мемлекеттер - АҚШ, Швеция, Франция, Сауд Арабиясы, ал қазіргі таңда

Қазақстан даму үрдісін алға қоюда.

Геоақпараттық жүйелер

аттрибуттағы деректер

жиынтығында

бағдарламалар мен процедураларын айқындайтын физикалық құралды

ыңғайлы түрде қолданылатын құрылғының автоматтандырылған жүйелерінде

алға шыққан тологиялардан шығады.

Геоақпараттық жүйелер арқасында ақпараттарды жинау, ақпараттарды

басқару, ақпараттарды анализдеу, карталар құрыстыру ұйымдастырылады.

Жұмыстың алға қойған мақсатына байланысты картаны бірнеше түрде

жасауға болады. Ондағы көшелер, сулар, үйлерді қолдану арқылы шынайы

бейнеге жақындатып көрсетуге ыңғайлы болады.

Картаны толықтай қарастыратын болсақ, онда көптеген әр түрлі

көрсеткіштер бар.

Үшбұрыш, төртбұрыш, дөңгелек және т. с. с

9

көрсеткіштермен ашып береді. Карталарды атрибуттар мен нысындар арқылы

ашып көрсету мүмкін.

Геоақпараттық жүйелердегі ақпараттарды көрсету түрлі карта, график,

үшөлшемді бет т. б. экранға бейнелеу тәріздетіп принтер немесе плоттерде

алып шығаруға мүмкіндік бар.

Геоақпараттық жүйелердің ерекшеліктердің бірі, бейнелеу үрдісінде

қарастыру және тасымалдаудың бірнеше түрлі жағдайларын, осыған мысал,

карта пайдаланып бірінің үстіне бірі анализ жасау тиімді.

Қарапайым түрде айтқанда, географиялық ақпараттық жүйелер (ГАЖ) -

жерге қарастырылған кеңістікегі деректерді зерттеу. Геоақпараттық жүйелер

туралы қатып тұрағн анықтама болмайды, ол әр түрлі факторларға

байланысты болып табылады.

Көп қолданысқа ие болған тұтынушыға анықтама геоақпартттық

жүйелер жайында еш қажет емес, ал жанадан бастаушылар үшін анықтаманы

білген жақсырақ болар еді. Соған мыслар ретінде Дэвид Райандом

геоақпараттық жүйелерге мынандай анықтама берген: геоақпараттық жүйелер

жерге қарастырылған деректерді сұрыптау, интеграциялау мен қарастыру

мақсатында орнатылған компьютерлік жүйе. Осы анықтаманың маңыздылығы

алғашында геоақпараттық жүйелер жермен тығыз орын алғаны туралы

айтылғаны болса, кейінен интеграциялау және анализдеу мен пайдалану

туралы тұжырым геоақпараттық жүйелердің кез келген топтарына арналған

болып табылады.

Геоақпараттық жүйелер қолмен және компьютермен анализдеу туралы

деректер жеткілікті. Қарастырған анықтамалардың бәрін қорытындылай келе

геоақпараттық жүйе

географиялық координатындағы ақпараттарын

пайдаланылатын ақпаратты жүйе екендігі ақиқат.

Геоақпараттық жүйе - географиялық координаттанған ақпараттарды

математика-картографиялық модельдеу және геокеңістік ақпараттың кейпін

көрсететін

алгоритмдік процедуралар мен аппараттық программалар

құралдарының жиынтығы. Анықтамаларға қарасақ геоақпараттық жүйелер

кеңістіктерден негізделеді, бірақ компъютерлерге тікелей байланысты кездер

өтте көп.

Геоақпараттық жүйелер келесі ішкі жүйелерден құралған:

Деректерді жинау - әр жерден ақпараттарды жинап, алдын ала барлық

жиналған деректерді анализдиді. Бұл кеңістіктеге деректерге нақты қатысты

болып табылады.

Деректерді сақтау және таңдау - ақпараттарды кеністікте таңдау

мақсатты белгілеп басқаруға үлес қосады

Деректерді басқару және сараптау -ақпараттарды қосу, бөлу және т. б іс

әрекеттер жасайды.

Шығару - жиналған ақпараттарды, диаграмма қалпында көрсетеді.

Геоақпараттық жүйелер өзінде ақпараттар жиналған ортамен жүйелік

басқару мүмкіндігі бар. Сонымен қатар геология, метралогия, жер зерттеу,

10

экалогия, муниципалды басқаруда, транспортта, эканомикада, қорғаныс және

басқа салаларда үлкен қолданысқа ие болады[1] .

1. 1. 1 Геоақпараттық жүйенің бөліктері . Геоақпараттық жүйелер бес әр

түрлібөліктен тұрады. Бес бөлікке ақпараттық кұрал, бағдарламамен

қамсыздандыру, деректер, орындаушылар және әдістер жатады.

Ақпараттық құрал

Геоақпараттық жүйелер - бағдарламалармен орындалатын техникалық

қамтамасыздандырылған компьютер. Бүгінгі таңда Геоақпараттық жүйелер -

бірлескен әлемдік серверлермен жұмыс жасайды, ал дербес комьютерлерде

жекешелендіріп белгілі бір платформаларда жұмыс жасайды.

Бағдарламамен қамтамасыздандыру. Геоақпараттық жүйелер

технологиясы әр түрлі функциялық іс-кұжаттармен толықтай жиынтығымен

қамқорландырылған. Осылар геоақпараттық жүйелерді басқаруға, сақтауға

қарастырылған.

Деректер - бұл геоақпараттық жүйелердің аса ең бір маңызды бөлігінің

бірі болып есептелінеді. Деректер - нысанды баяндайтын факторлар немесе

нысанды қарастырғанан шыққан ақпараттар.

Орынлаушылар. Геоақпараттық жүйелерді өмірге алып келетін және

оны дамытатындар адамдар немесе басқаша айтқанда мамандар болып

табылады. Геоақпараттық жүйелерді пайдаланушылар техникалық мамандар

немесе қарапайым адамдарды жатқызуға болады. Бұл азаматтар үшін

геоақпараттық жүйелер күнделікті болып тұратын мәселелерді шешу үшін

арнайы құрылғы.

Әдістер. Геоақпараттық жүйелер пайдаланған кезде дұрыс қолданып,

пайда алу үшін ұйымдастыруға үлкен маңыз қажет. Осы жағдай өндірістің

алға қойған қандайда мақсатына байланысты болып табылады. Геоақпараттық

жүйелерді пайдаланған кезде әр пайдаланушы бір бөлімшесі болып

есептелінеді.

Геоақпараттық жүйелер бөлінеді:

Териториялық көлеміне байланысты

Глобалды(Global GIS), субконтинитальді, националды көлемде, белгілі

тарапта мемлекеттік статусында, аймақтық машстабта(regional GIS),

субаймақтық және локалді мен жергілікті (local GIS) болады.

Ақпараттық моделдеудін пәндік аумақ. Қалалық(муницпалды) (urban

GIS), тау

геологиялық геоақпараттық жүйелер, табиғиқорғаныс

геоақпараттық жүйелер(environmental GIS) және т. б. ; осылардын ішінде аса бір

ерекше атау алған және орны бөлек ол жерлік ақпараттық жүйелер[3] .

Мәселені бағыттауына байланысты

Алға қойған мақсаттарды шешу жолына (ғылыми немесе салалық)

анализ, баға беру, мониторинг, жоспарлау және басқару, шешім қабылдауды

қолдау болады. Полимасштабы немесе тәуелсіз масштабты геоақпараттық

жүйелер (multiscale GIS) көптік немесе полимасштабты кеңістіктегі нысанға

негізделген(multiple represention, multiscale represention) . Бейнелік немесе

картографикалық жұмыс жасауы масштабтағы қатардағы бір таңдаған

11

қабаттын кандай да бір кеңістікгі үлкен бір ғана ақпаратты теру арқылы

орындалады.

Уақытаралық - кеңістік геоақпараттық жүйелер ( spatio-temportal GIS)

уақытаралық

кеңістік ақпараттармен

араласып

жұмыс жасайды.

Геоақпараттық жобалардың дүниеге алып келуі (GIS project), геоақпараттық

жүйелер дүниеге алып келуі бернеше бөлімдерден тұрады: жобалау

алдындағы зерттеулер (feasibility study), сонымен қатар функционалды

мүмкіндіктері мен пайдаланушылардың (user requirements) сұранысын

қанағаттандыруды зерттеу болып табылады, эканомикалық негіздеу, шығын

мен кірістің арақатынасын бағалау(costs/benefits) ; геоақпараттық жүйелердің

жүйелік түрде жобалау (GIS desigining), жаңа құру кезеіңін қосқанмен

қарастырғанда (pilot project), геоақпараттық жүйелер құрастыру (GIS

development) ; белгілі бір териториялық аймақта тестілеу жүргезу (test area),

прототиптеу немесе одан да терең протоптипті жасау

(prototype) ;

геоақпараттық жүйелерді

эксплуатациялау жүргізу.

енгізу

(GIS implementation) ; қолдану және

1. 1. 2

Геоақпараттық жүйелердің

шешетін тапсырмалары.

Геоақпараттық жүйелер түбінде бес түрлі мәселені шешуге негізделген -

енгізу, манипуляциялау, басқару, сауал және анализдеу мен бейнелеуді

қарастырады[1] .

1. 1. 3 ГАЖ-дың қолдану мүмкіншіліктері және қолдану аймағы.

Көптеген саладағы мамандар геоақпараттық жүйелерді пайдаланып жүріп

біраз мәселелерді шешеді:

Ағашпен айналасатындар белгілі бір територияда ағаштың неше алуан

түрі бар екенін анықтап қолданады;

Жедел жәрдем кызметкерлері, шақырушыға ең қысқа оптималды жолды

немесе маршрутты табуға пайдаланады;

Демография және социология жағдайларын қарастырады;

Саудамен айналысатындар қай тауар тез өтетенідігін анализдейді;

Полиция жұмыскерлері тәртіп бұзушыларды іздеуде.

Әскери адамдар соғыс кезінде керекті жолын өз мақсатындағы табуда;

Ғылымда әр түрлі жаңа индустрияға аяқ басуға және т. с. с.

Яғни өмірде, ғылымда, қоғамда және басқа көптеген салада

қолданылады.

Бүгінгі күнде картографияны геоақпараттық жүйелер негізінде цифрлық

картографиляқ тақырыптық қабаттар жасау, бір-бірімен қатынасын қарастыру

(1. 1-сурет) геоақпараттық технологияның болашаққа бірнеше қадам басқаны

деуге әбден болады.

Санақ есептеме ауданы

Жолдар

Автобус маршруттары

Сауда орталықтары

Индустриялык аудандар

12

1. 1сурет - Жер аумағында негізделген нысандарды тақырыптық

қабаттарға бөлу

Жер бетінде орналасқан нысандарды тақырыптык, қабаттарға бөлу.

Бүгінгі күні геоақпараттық жүйелер тақырыптық қабаттағы ақпараттарды

автоматты түрде сұрыптап дұрыс нәтижеге жете алатын мүмкіндік алды. Осы

кезден бастап геоақпараттық жүйелердің жұмыс істеу барысы, ақпараттарды

сақтау туралы көзқарастар жаңа орын алды.

1. 1. 4 Ақпаратты жүйе түсінігі . Ақпаратты жүйе толық қамды

ақпараттық жүйеге анықтама берместен бұрын, бөлек терминдерге түсінік

айқындаған дұрыс болар. Жүйе (грек тілінен systеma - бүтін, бөлшектерден

құралу), бірнеше элементтермен қосылып бір толық қамды бүтін құрауы.

Басқаша айтқанда жүйе - элементтер мен үрдістердің бір-бірімен тығыз

байланысқан түрі. “Ақпарат” термині

қарапайым өте тар ұғыммен

түсіндіріледі. Ақпаратты сан, бейне ретінде қарастырсақ болады. Барлық

қолданылатын тәсіледер: бағдарламалық, техникалық, матиматикалық оның

толықтай барлығы ақпараттарды сақтау, жинау үшін пайдаланылып, ал

осының қолданылатын құралдардын ақпараттық техналогиялар деп анықтама

береміз. Басқаша айтқанда ақпараттық технология - ақпаратты іздеу, сақтау

және ақпаратты шығару жүйесімен негізделіп жасалған технология ретінде

аламыз. Осындай процедуралар ақпаратты жүйенің негізгі басты ерекшеліктік

көрсеткіші

болып есептелінеді және

тыс

ақпараттық жүйелерден

артықшылығын нақтылай көрсетеді.

Ақпаратты жүйенің жұмысы бір-біріне қарсы екі ағында көмек

көрсетеді: жаңа ақпаратты енгізу және бар ақпаратты жағдайға байланысты

шығару. Ақпараттық жүйенеің басты ұстанымы - сатып алушыларға көмек

көрсету жүйесін құрастыру, сәйкесінше тұтынушылардың әрқайсыысна тез

және максималды эффективті түрде керекті көмек беру қажет.

Ақпаратты жүйенің негізгі ойы ЭВМ дүниеге келгенге дейін болатын.

Қоршаған ортаның көбісі ақпараттық жүйелер сипатына келеді. Әрине өмірде

белігі түрде ақпарат алмасу заман тарихынан келе жатыр. Ал соның барлығын

саралап белгілі бір ақпараттандырылған жүйе құру ол заман талабының алға

даму әсерінен болар. Қазіргі кездегі Архивтер, үй сатып алу бюросы

осының барлығы ақпараттық жүйелер. Ал даму үрдісінже компьютерлер осы

үрдістің дамуын ары қарай үлкен қадамдармен аса маңызды үлес қосты[1]

13

1. 2 Геоақпараттық жүйелердің шығу тарихы

Геоақпараттық жүйелер өмірге келгенінен жарты ғасыр уақыт өтіп,

соңғы он жылда қарқынды тез даму үрдісі жүріп жатыр. Оның басты факторы

техника мен техналоягиялар дамығандығы болды. Геоақпараттық жүйелерді

көтере алатын ЭВМ-дар саны өте аз болған. Соған байланысты үлкен

компаниялар мен үлкен қаладағы кәсіпорындар көбінесе қолдануда.

Геоақпараттық жүйелерді меншікке алу үшін 1990 жылы 500 мың ш. б.

(шартты бірлік), бағдарламалық пен аппараттық қамтамасыздандыруға 1 млн

ш. б. керек. Заман талабына байланысты техниканың дамуына көптеген ЭВМ-

дар бағасы төмендеп кетті. Оның барлығы геоақпараттық жүйелермен

қолданушылар санын күнен күнге көбейтуде. Бұған негізделе қазірге таңда

геоақпараттық жүйелерді

машстабыты емес

қалалар мен облыстар,

кәсіпорындар, білім беру мекемелері, т. б. Меншік алуға мүмкіндік алды. 1993

жылы Denver-based Research Corporation жүргізген масштабты емес қалалар

мен 3, 5 млн азаматтар бар қалалардың 386 респондентін қолданған

геоақпараттық жүйелер нарығын зерттеу негізінің түбінде, Солтүстік Америка

қалалары мен қала жағалауындағы кіші қалашықтар белгілі 40 %

геоақпараттық жүйелерді қолданғанын айқындап бейнеледі. Соған орай ол

азаматтардың 15 %-і болашақ 12 ай арасында, ал 45 %-і 2-3 жылдан кейін

өзінің меншікті иемендігіне алу туралы ой туғызды[2] .

Келген соңғы 10-15

жылда әлемдік

тәжірибеде геоақпараттық

жүйелердің аса көп бөлігі ақпараттық жүйелер екендігін айқындады.

Геоақпараттық жүйелердің жасалуы мен тез арада таралуына:

а) топографиялық жағдай, аса маңыздысы тақырыптық бағытталған

картографияның үлкен тәжірибесі.

б) картографиялық үрдісті автоматтандыру жұмыстары;

в) жаңа техналогияның дамуы, соның ішінде комъютерлік

техналоягилардың алға аяқ басуы.

Көптеген салаларды қамтый отыра, олардың нысандарын тәуелдену

үлкен ыңғайлық беретін геоақпараттық жүйелер.

Геоақпараттық жүйелер техналоягисын дамуы үрдіі төрт негізгі кезеңге

бөліп қарастыруға болады.

1. 2. 1 Геоақпараттык жүйелердің даму кезеңдері. Даму кезеңдер тарихи

тұрғыда бірнеше бөлімдерден немесе кезендерден өтеді.

1. 2. 1. 1 Пионерлік кезең. Пионерлік кезең артағы ғасырдың ортасында

ЭВМ-дердің даму кезінде дисплейлер мен графикалық интерфейстердің және

сыртқы жадтардың дамуына байланысты болып келді. Осы кезенде

географиялық сандық әдістер мен кеңістіктегі жұмыстар қарқынды даму

үрдсін алға алды. Геоақпараттық жүйелер мен геоинформатиканың даму

үрдісіне тікелей Канада Географиялық Ақпараттық Жүйесінің (Canada

Geographic Information System CGIS) қатысты болды. Осы жағдай өткен

ғасырдың алпысыншы жылдарында жасалып, қазіргі күнге дейін үлкен

қолданыста.

14

Канадалық геоақпараттық жүйелердің “атасы” Роджер Томлинсон

бастауымен бірнеше концепниялық жетістіктерге технологиялық сұрақтарға

жауап табылды және өмірге алып келді.

Осығант негізделе Канада мемлекетінің геоақпараттық жүйелерге деген

қаншама ерен еңбегі бар екені өзі жауап беруде.

Картографиялық белгілі бір салаларға тарату үшін “атрибуттік деректер

кестесін” кұрастыру концепциясы орнатылды. Осы жасалған еңбек (пландық)

геометриялық геоақпаратты көптеген файлға салу нысандардың орналасқан

жері жайлы геоақпарат файлы және нысан туралы түсінікті атты ақпараттар

файлы.

Геоақпараттық жүйелер