Жүйе администраторы немесе кітапхана қызметкері
Аннотация
В данной работе представлен отчет дипломного проекта по теме
"Разработка информационной подсистемы для автоматизации работы
библиотеки АУЭС". Здесь полностью описывается как это можно сделать,
какими средствами, и что это даст в результате. Показаны преимущество
использование Web технологии для автоматизации работы библиотеки.
Данный отчет состоит из пяти глав и четырнадцати подглав. Количество
страниц 82, использовано 28 рисунков и 16 таблиц.
Андатпа
Берілген жұмыста
"АЭжБУ кітапханасының жұмысын
автоматтандыруға арналған ақпараттық жүйе бөлігін құру" атты дипломдық
жобаның жасалу қорытындысы берілген. Мұнда кітапхана жұмысын
автоматтандыруға Web технологияларды қолданудың маңыздылығы, беретін
артықшылдықтары көрсетілген.
Жұмыс 5 тараудан және он төрт тарау бөлшегінен ьұрады. Есеп беруде
82 бет, 28 суреттен және 16 кесте бар.
Annotation
This paper presents a report of the graduation project on "Development of an
information subsystem for automation of AUPET library". It is fully described how
to do it, by what tools, and that this will result. The advantages of using Web
technology to automate the library.
This report consists of five chapters and subchapters fourteen. Number of
pages 82, used 28 figures and 16 tables.
Мазмұны
Кіріспе
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Жоғары білім беру орындарында ақпараттық технологияларды енгізу
маңыздылығы
1.2 АЭжБУ кітапханасы
1.3 Қолданылған құрал саймандар
2 Жобалық бөлім
2.1 АЖ бөлігіне қойлатын талаптар
2.2 АЖ бөлігінің құрылуы
2.3 АЖ бөлігін құруға қолданылған бағдарламалық қамтамалар
3 Эксперименталды бөлім
3.1 Жүйені қамтамасыз ететін ДҚ-н құру
3.2 АЖ бөлігін құрастырылуы
3.3 АЖ бөлігін қолдану жайлы нұсқаулар
4 Экономикалық бөлім
4.1 Жұмыстың сипаттамасы мен қажеттілігінің негіздемесі
4.2 АЖ бөлшегін жобалауға және құруға кететін шығынды есептеу
4.3 Берілген БҚ - ның экономикалық тиімділігі
5 Тіршілік қауіпсіздігі
8
11
11
15
17
29
29
31
37
47
47
49
57
64
64
64
69
71
5.1 Кітапхана АЖ-ның администраторының жұмыс орнындағы негізгі қауіпті
факторларды талдау
5.2 Есептік бөлім
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А
Қосымша Ә
71
77
83
84
85
110
Кіріспе
Адамзат баласының даму тарихының кез келген уақытын алсақ та ең
маңызды мақсаттарының бірі ақпаратты уақыт аралығында сақтап келесі
болашақ ұрпаққа жеткізу болды. Сол ақпараттың ұрпақ аралығында жетіп
отырғанның арқасы бола қазіргі күнде ғылым, өнер, мәдениеттер осындай
жоғары денгейге жеткетті.
Кітап шығару ісі шыққанан бастап ақпаратты сақтау, қол жеткізу басты
әдісі ретінде - басылымдық әдіс, ал олардың сақталу жері ретінде кітапхана
болып қалыптасты. Осы күнде жазба және баспа құжаттарды сақтау және
қолдану әжептәуiр жақсы игерiлген және бұл салада көптеген жылдар бойы
келе жатқан мамандар ұрпақтарының және зертеушілер жұмысының мол
тәжирибесі бар. Алайда бұндай түрде сақталған ақпарат көбейген сайын
олармен сақтау, іздеу, сұрыптау, жеткізу жұмыстарын жүргізу өте қиынға
соғады.
XX ғасырдың 70-80 жылдарынан бастап есептеуіш техникасының
дамуымен ақпаратты электронды түрде сақтау және тарату мүмкіндіктері
пайда болды, бұл кезіндегі кітап басылым технологиясы шыққан тәрізді адам
баласының даму сатысындағы үлкен бір революциялық жетістігі.
Электронды форма бүгінгі таңда бізге ақпартты мейлінше берік және
тұтас сақтауға, шапшаң және кең таратуға және де алдыңғы баспа
формасында болмаған, ақпаратпен тікелей манипуляция жұмыстарын жасауға
мүмкіндік берді. Осыған байланысты соңғы жылдары бүкіл әлемде
электронды ақпарат саны өте жылдам өсуде. 1998 жылы жүргізілген бірнеше
зерттеулерге қарағанда ғаламторда электронды ақпарат саны 300 млн.-ға жетті
және әлі күнде қарқынды өсуде.
Сонымен қатар жазба ақпараттын электронды формаға ауыстыру
процессі бүкіл әлемде қарқынды жүріп жатыр. Оған дәлел ретінде АҚШ-тағы
20 млн. құжатты электронды түрге ауыстыруға арналған Пентогонның
жобасы, Жапониядағы Ұлттық Электронды Кітапхана жасау жобасының
барысында 10 млн. - ға жуық бет мәтіндік ақпарат электронды формаға
ауыстырылуын айтуға болады.
Тек басқару саласмында ғана емес бұндай қарқын білім саласындағы
ақпараттарды ауыстыруда да байқауға болады. Ондай жобалардың
алғашқыларының бірі Гутенберг жобасы.
Гутенберг жобасы - әмбебап электронды кітапхананы жасауды және
таратуды мақсат ететін қоғамдық бастама. 1971 жылы құрылған жоба әлемдік
әдебиеттің әртүрлі шығармаларын электронды қалыпқа өткізу мен мәтіндік
форматта сақтауды қарастырады. Бұл негізінен еркін қолдануға болатын
мәтіндер.
Және де XX ғасырдың ең үлкен жобаларының бірі ол Google Books
жобасы.
8
Google Books (Google Кітаптар) - Google компаниясымен сандық үлгіге
өткізілген кітаптардің мәтіні бойынша іздеу қызметі (АҚШ-тың ең үлкен
кітапханаларының 10 миллионнан астам кітабы).
Бұл жобаны жасау барысында 2005 жылы желтоқсан айында Google
компаниясы АҚШ пен Ұлыбританияның 5 ең үлкен кітапханаларымен
олардың кітапхана қорын сандық үлгіге өткізу турасында келісімге отырды.
- Стэнфорд университетінің кітапханасы - толығымен (8 000 000 кітап);
- Мичиган университетінің кітапханасы - толығымен (7 000 000 кітап);
- Гарвард университетінің кітапханасы - 40 000 кітап;
- Оксфорд университетінің кітапханасы - 1900 ж. дейін басылған барлық
кітап;
-
Нью-Йорк қоғамдық кітапханасы
-
копирайтпен қорғалмаған
студенттер мен мектеп оқушыларына арналған материалдар.
2010 жылға қарағанда проект барысында 15 миллион кітапқа қол
жеткізуге мүмкіндік болды, оның 1 миллионға жуығы - қоғамдық қазына.
Проект қызметкерлері әлемдегі кітаптар санын (қайта басылуларды
санамағанда) 130 миллионға бағалап, осыншама кітапты онжылдықтың
соңына дейін сандық үлгіге өткізбекші.
Өзіміздің отанымыз Қазақстанда да бұндай жобалар көптеп жүзеге
асырылып жатыр. Олардың бірнешесіне тоқталып кетсек.
"Қазақша Уикипедия" жобасы - қазақ тіліндегі Уикипедияны дамыту
мақсатында 2011 жылы WikiBilim қоғамдық қоры бастаған қоғамдық жоба.
Жобаның негізгі мақсаты интернеттегі қазақ тілді мазмұнды жазбаша
мәліметтерді арттыру, қазақ тіліндегі интеллектуалды ортаны, уики
қауымдастықты қалыптастыру.
2011 жылдың қараша айының басында Қазақ Уикипедиясы 100 000
мақала межесіне жетті. Жоба ұйымдастырушылары ендігі мақсат ретінде
мақала сапасын арттыру көзделіп отыр.
Және де Қазақстандық Ұлттық Электронды Кітапхана жобасының
жасалуы барысында көптеген бағдарламалар іске асырылды.
Мәдени мұра бағдарламасы ұлттың бағалы құндылықтарының
электрондық қорын құру мақсатымен жасалған. Осы қор ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаевтың бастамасымен қабылданған .
Қордың көлемін тарих,
археология, этнография, халық әдебиетінің озық үлгілері мен мемлекеттік
тілдегі жазбалар, сондай-ақ заманауи анықтамалық басылымдардан тұратын
500 сандық кітаптар құрайды.
Қазақстан
кітапханаларындағы сирек қолжазбалар
өткен
жылдардағы (XIX ғасырдан 1940 жылға дейiнгі) жалпы мәдениет пен ғылыми
маңыздылыққа ие араб және орыс тілдеріндегі 1217 электронды қолжазбадан
тұрады.
Және де басқа Казахстандық, Қазақстан Халқы Ассамблеясы,
Ауылшаруашылық әдебиеттері, Авторефераттар мен диссертациялар,
Университет хабаршылары
бағдарламаларының жасалуы барысында
9
Қазақстан Мемлекетінің ұлттық қазынасы болып табылатын 20 мыңға жуық
кітаптың электронды формасы жасалды.
Электронды ақпараттың бұлай қарқынды өсуі оларды басқаратын
ақпараттық жүйе құру қажеттілігіне алып келді. Соған байланысты XX
ғасырдың 90 - шы жылдарынан бастап электронда формадағы баспа
ақпаратын басқаруға арналған ақпараттық жүйе құру жұмысы кең ауқым
алып, соның барысында электронды кітапхана деген жаңа термин пайда
болды.
Электрондық кiтапхана - электронды формадағы құжаттардың түрлi
топтамаларын (мәтіндік, бейнелік, кескінді дыбыстық және т.б) берiк
сақтауға, тиімді пайдалануға және оларға телекоммуникациялық желiлер
арқылы қол жеткізуге мүмкіндік беретiн ақпараттық жүйе. Электронды
кітапхананың негізгі міндеті - ақпараттық ресурстарды интеграциялап, онда
тиімді және әсерлі түрде навигация жүргізуге рұқсат беру.
Ақпараттық ресурстарды интеграциялау дегенімізде әр түрлі
ақпараттың өзіне тән қасиеттерін, ұсыну ерекшеліктерін сақтап оларға
қолайлы және бiрегейлендiрiлген қолданбалы интерфейстер жәрдеммен қол
жеткізуге, манипуляция жұмысын жүргізуге мүмкіндік беру мақсатымен
ақпаратты біріктіру түсіндіріледі. Сонымен қатар ақпараттық ресурстарды
біріктіру физикалық тұрғыда жасалуы міндетті емес, оны виртуалды түрде
жасауға болат, ең бастысы ол қол жетімді ақпараттың қолданушыға біртұтас
ақпараттық кеңістік ретінде сезілуін қамтамасыз ету керек.
Ал
электронды кітапханадағы тиімді навигация дегенімізде,
қолданцшының өзіне қызықты және керекті, мейлінше толық және дәл
ақпараттты барлық қол жетімді ақпараттық кеністікте, аз күш шығынын
жұмсау арқылы табу мүмкіндігі түсіндіріледі.
Бұл дипломдық жұмыстағы менің мақсатым осы берілген
анықтамаларға жауап беретін Алматы Энергетика және Байланыс
Университетіндегі студенттердің шығармышылық электронды кітапқа оңай
қол жеткізуіне арналған, жүйелендірілген электронды кітапхананы құру,
бүгінгі таңдағы оның маңыздылығын және артықшылдықтарын көрсету
болып табылады.
10
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Жоғары білім беру орындарында ақпараттық технологияларды
енгізу маңыздылығы
ХХI ғасырдағы бiлiм беру жүйесіне жаңаша ақпараттық
технологияларды ендірудегі басты ұстаным - сапалы түрде iске кiрiсiп, тиiмдi
әрекеттену, құндылықтарды тұтынып, нәтижелi табысқа жету. Бұл қағиданы
ұстанып, оң әрекетке бағытталған тұлға сөзсiз табысқа жетедi, көздеген
мақсаты орындалады. Дәлiрек айтқанда, бұл - нәтижеге ие болудың кiлтi. Ал
бiлiмдендiрудiң арнасын кеңейткен интернетке қосылу, педагогтердің кәсiби
мамандығын жетiлдiру, ақпараттық тасқын, дамудағы жылдамдығына көз
iлеспейтiн бүгiнгi шапшаңдық, бiлiм жүйесiндегi жаңалықтар мен өзгерiстердi
игеру осыған дейiнгi қолданылып келген әдiс-тәсiл, амалдарға бой бермей
отыр. Олай болса, оқу-тәрбие үдерісінде болашақ мамандарды даярлауда
ақпараттық технологиялар жүйесін пайдалану кәсіби міндеттердің біріне
жатады.
Қазіргі орта кәсіптік және жоғары оқу орындарында электрондық
байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-
конференция, бейне-конференция, телеқатынастық жүйелер арқылы іске
асырылуда. Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа бейне, аудио
қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай
нәтижелер беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық
ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды. Дәстүрлі оқулықты оның электрондық нұсқасына оңай айналдыруға
болады. Бұл нұсқаның жетістігі - оны компьютер жадында сақтау мүмкіндігі,
оның компьютерлік желілер арқылы таратылуы болып табылады. Ақпараттық
технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық, әдістемелік негіздері
әлі қалыптасу үстінде.
Ақпараттық технологияларды дамыту Қазақстан экономикасының
бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы маңызды факторлардың бірі болып
табылады. Соңғы жылдары елдегі ақпараттық технологияларды қолдануды
дамыту қарқыны үлкен серпін алуда.
Біз тәуелсіз, мемлекеттік білімді жетілдіруге аса мән берген елде
тұрамыз. Жалпы білім берудің мақсаты - терең білімнің, кәсіби дағдылары
негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға, адамгершілік тұрғысынан
жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру. Яғни
жеке тұлғаны қалыптастыруға негізделген, ақпараттық технологияларды
терең меңгерген, жылдам өзгеріп жататын бүгінгі заманға лайықты, жаңашыл
тұлғаны қалыптастыру.
Ақпараттық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру
жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік-білімдік ортаға енудегі
сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
11
Осыған сәйкес, жоғары білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға
қойылған мақсаттардың бірі - жаңа ақпараттық технологияны білім беру
жүйесіне пайдалана алатын, ақпараттық мәдениеті жоғары, білімді тұлғаны
қалыптастыру. Білім беруді ақпараттандыру нәтижесінде әрбір студент
ақпаратты еркін пайдалануға, оны қажетіне қарай талдай білу мүмкіндігіне ие
болуы қажет. Өйткені бұл білім беру үдерісіне қатысушылардың
интеллектуалдық белсенділігінің артуына, сол арқылы білім беру жүйесінің
дамуын жетілдіруге негіз болады.
Білім беру жүйесіне оқытудың жаңа технологияларын енгізу және
ақпараттық технологиямен қамтамасыз етуді жақсарту, студенттің ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру міндеттері бір-бірімен өзара тығыз байланысты,
яғни оқу үдерісін қазіргі заманғы технологиялар мен оқытудың техникалық
құралдарын енгізуді талап етеді. Мұндай талаптарды қанағаттандыру - білім
беру жүйелеріне жоғары білікті мамандарды дайындау мәселелерін ғылыми
негізде шешу қажеттілігімен тікелей байланысты.
Ақпараттық технологияны пайдалану жөніндегі қызметтің мақсаты:
үйренушінің шығармашылық әлеуетін дамыту; коммуникативтік әрекеттерге
қабілетті болуды дамыту; сараптамалық зерттеу қызметі дағдыларын дамыту;
оқу қызметі мәдениетін дамыту; оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін
қарқындандыру, оның тиімділігі мен сапасын арттыру; қазіргі қоғамның
ақпараттануымен байланысты пайда болатын әлеуметтік тапсырысты жүзеге
асыру.
Сондықтан оқытудың ақпараттық технологиясы-білімді жаңаша беру
мүмкіндіктерін жасау, білімді қабылдау, білім сапасын бағалауы, оқу-тәрбиесі
үрдісінде студенттің жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру үшін, бойында
ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну, оны
табу, бағалау және тиімді қолдану қабілетін арттыруады деп санаймыз.
Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы шешілетін тағы да бір
міндет - оқушылардың оқу материалдарын толық меңгеруі үшін оқу
материалдарының практикалық жағынан тиімді ұсынылуына мүмкіндіктің
болуы. Бұл мақсаттарға жету жолында электрондық оқулықтар, тексеру
программалары, оқыту программалары сияқты программалық өнімдер қызмет
етеді. Білім саласында компьютер - оқу үшін оқу құралы, ал оқытушы үшін
жұмысшы болып табылады.
Оқытудың ақпараттық технологиялары
осы ақпараттық білім
жүйесінің шегінде іске асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына
ақпараттық және бағдарламалық қолданумен көрсететін құралдар бір ғана
компьютермен, оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын
мәнінде бәрі керісінше оқытудың ақпараттық-технологияларының
бағдарламалық құралдары және білім технологияларының өздері ақпараттық
білім ортасына ақпараттық білім жүйесінен бөлінген жүйелерге қосылады.
Ақпараттық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс
істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық
оқулықтарды, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту
12
бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар
коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді
жетілдіруді көздейді. Заман ағымына қарай ақпараттық технологияны қолдану
айтарлықтай нәтиже беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты
пайдаланып, студенттердің танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне
жағдай жасайды.
Ақпараттық технологияларды оқу-тәрбие үрдісінде қолдану студенттің
қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми
көзқарасын қалыптастырады.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты
әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп, Елбасы атап
көрсеткендей, жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Білім беру
саласында АТ-ны дамытудың барлық жаңа үрдістерін ескеру және оларды
білім беру процесінде пайдалану елдегі білім беру деңгейін жаңа деңгейге
шығаруға көмек береді.
Бүгінгі күні білім беру ісіне құзыреттілік тұрғыдан келу арта түсуде.
Бұл ретте басты орында - студенттердің, сондай-ақ, оқытушылардың бойында
ақпараттық-байланыс құзыретін қалыптастыру қажеттілігі артады.
Ақпараттық технологиялары (АТ) адамның іс-әрекетінің көптеген өрістерін
қамтып, сапалы түрде іс-әрекет үрдісін ғана емес, сонымен қатар, оған деген
қатынасты да өзгертеді. Бүгінде АТ білім беру үрдісінде де жан-жақты
қолданыс тауып отыр, бірақ оның білім беру әдістемесіне қатысы жоқ,
көбінесе тек ұйымдастырушылық, ақпараттық, т.б. мақсатта ғана, мысалы,
оқытушы студенттерге белгілі бір ақпарат көздерін Ғаламтордан іздестіруді
ұсынады. Білім беру үрдісінде АТ-ны пайдалануға қатысты мүмкіндіктердің
кең ауқымы әлі де өз қолданысын тапқан жоқ.
АТ-ны белсенді түрде енгізіп жатқан оқытушылар дәл осы ақпараттық
технологиялар оқытушыға өзінің іс-әрекетіне талдау жасап, шеберлігін
ұштауға мүмкіндік береді дейді. Жаңа технологиялардың қай кезде
студенттердің тақырыпты меңгеруіне көмектесе алатынын, ал қай кезде
тікелей бетпе-бет қатынастың қажеттігін түсінуге болады. АТ қолдану
барысында қандай да бір із қалып отырады, сол ізді талдай келе, өзіндік
даму жолдарын айқындауға болады.
Заманауи әлемнің дамуы ақпараттық қоғамның қалыптасуына ықпал
еткен технологиялық жаңалықтарға тікелей байланысты. Мұндай қоғамда
жаңа ойлар тудыру, ақпаратты өңдеу - басты орында, заманауи байланыс
технологиялары адамзаттың іс-әрекетінің барлық өрістеріне ықпал етеді, бұл
жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту, өзін-өзі жетілдіру қажеттілігін арттырады.
Қазіргі уақытта білімі мол қоғам кез келген елдің технологиялық және
әлеуметтік-экономикалық дамуының ең басты факторы болып отыр.
Гуманистік бағдарлы заманауи білім беруде сан алуан түрлер, әдістер,
технологиялар басты мақсат емес, олар жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуы үшін
13
аса қолайлы жағдайды қамтамасыз ету: білім беру жүйесіне ақпараттық-
байланыс технологияларын белсенді түрде енгізу; адамға өз болмысын
түсініп, байыту үшін, қоршаған шындықпен қатынасындағы өзінің әлеуметтік
орнын айқындау үшін жәрдем етуге бағытталған жаңа білім беру
парадигмасын іске қосу сияқты білім берудің ең басты міндеттері аясында
қарастырылады.
Ағарту саласында еңбек етіп жүрген әр оқытушы студенттерге жүйелі,
сапалы білім беру үрдісінде бүгінгі заман талап етіп отырған ақпараттық
технологиялардың мүмкіндіктерін игертуі қажет.
Ақпараттық білімді игертуде: таным, қабылдау кезінде бейнелерді
құру, ең алдымен, бейнелі ес, көрнекі- бейнелі ойлау, шығармашылық ойлау
елесі, егжей- тегжейлі көріністер қабылдау, сөздік- логикалық ойлау, сөздік-
ойлау, ес, сезім қатынастары қамтылды.
Ақпараттық технологиямен жұмыс істеу барысында студент
материалды толық меңгереді, теориялық және эмпирикалық ойлауы біркелкі
дамиды, білім - білік дағдысы, қызығушылығы, танымдық белсенділігі
артады, ал оқытушы студенттердің зейінін өзіне тарту жетістігіне ие болады.
Оларды ойландыра, толғандыра отырып, зейінін оқу үрдісіне тарту әрекеттері
оқытушының тиімді құралы болып табылады.
Білімді игеру дегеніміз - оны ұғу, есте сақтау, қолдана білу. Білімді
игеру - алғашқы оқу материалын меңгеретін, білімді бекітетін, бақылау және
оқу жұмыстарының нәтижесін бағалайтын, сондай- ақ, дидактикалық
міндеттерді шешетін күрделі жүйе.
Ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін қолданудың оқушыға
берер мынандай тиімділіктері аңғарылды:
- түрлі ақпараттық, бейнелік, дыбыстық анықтамалар арқылы білімін
жан- жақты жетілдіреді, дамытады ;
- өз бетінше сарамандық тапсырмаларды орындайды;
- тақырыптан қалып кеткен немесе дұрыс түсінбеген тақырыпты
қосымша қайталауға мүмкіндік беріледі;
- пәнге қызығушылығы, үздіксіз ізденісі артады;
- ойлау, есте сақтау, пікірсайыстық қабілеті дамиды;
- өз ойын сызба, сурет, кескіндеме, кесте, графиктік модельдер түрінде
жеткізеді;
- түрлі бейнелік, сілтемелік, нұсқаулық тапсырмаларды орындайды;
- түрлі деңгейдегі тест тапсырмаларын орындап, өзінің алған білімін
тексереді.
Компьютерлік технологияның қиындықтарын жеңе отырып, болашақ
ұстаздың өзіне деген, өз мүмкіндіктеріне деген сенімі ұлғайып, әрбір жаңа
бағдарламаны жеңген сайын табысқа жету үміті арта түседі. Ол өзін білім
берудегі өркениетті бағыттан хабарсыз қараңғы адам деп сезінбейді,
керісінше, ол өзін оқу үрдісін ақпараттандыруға өз үлесін қосқан тұлға деп
есептейді. Осы ішкі толғаныс адамды сомдау үрдісі ретінде жеке тұлғаның
өзін-өзі дамытумен байланысты.
14
Оның үстіне, жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуы мультимедиалық
технологияның интербелсенділігі қасиетіне
негізделген қарым-қатынас
себепші болған жасанды орта жағдайында жандана түседі.
Мұндай қарым-қатынастың болуы адам мен машинаның өзара
әрекеттестігі кезінде бейімделудің негізгі ықпалы болып табылады, оны
адамның тіршілік әрекетінің жаңа өрісі деп қарастыруға болады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үдерісінің басым бағыттарының бірі -
білімді ақпараттандыру, білім беру аясын әдістемелік және техникалық
жабдықтармен қамтамасыз ету, оқыту мен тәрбие берудің психологиялық-
педагогикалық мақсаттарына негізделген заманауи технологияларды оңтайлы
пайдалану болып табылады. Бұл үдеріс төмендегі әрекеттерді іске асырады:
- білім беру жүйесін басқару тетіктерін автоматтандырылған ғылыми-
педагогикалық қорларды, коммуникациялық желілерді пайдалану негізінде
жетілдіру;
- қазіргі заманғы қоғамды ақпараттандыру шартында тұлғаны дамыту
міндеттеріне сәйкес оқыту, тәрбиелеудің ұйымдастырылған формаларын,
әдістерін сұрыптау, стратегиялары мен әдістемесін жетілдіру;
- студенттердің интеллектуалдық дамуына, өз бетінше білім алу
дағдыларын қалыптастыруға, ақпараттық-оқу, тәжірибелік-зерттеу
әрекеттерін іске асыруға, ақпараттарды өңдеу бойынша өзіндік жұмыстардың
әртүрлілігіне бағдарланған оқытудың әдістемелік жүйелерін құру;
- студенттердің білім деңгейін бағалау мен бақылауды айқындаушы
компьютерлік тестілік бағдарлама жасау әдістемесін құру және қолдану.
Жүйелей келе, ақпараттық технологиялардың, біріншіден, білім
сапасының артуына, екіншіден, оқытушы мен студенттің үздіксіз ізденіс
арқылы дамуына ықпалы зор екендігімен түйіндеймін.[12]
1.2 АЭжБУ кітапханасы
XXI - ғасыр мәдениет, ақпарат ғасыры екені қазір әлемдегі адамзатқа
белгілі және оны мойындауда. Қай қоғамның да тұрақты дамуында
мәдениеттің алар орны ерекше, сол рухани мәдени тынысымыздың ордасы
кітапхана. Кітапханада ғылым мен білім жинақталған зор рухани әлеуметтік
күш бар. Кітап білім бұлағы - білім - өмір шырағы деген сөз тегіннен тегін
айтылмаған. Бүгінгі күні көңілі ояу, көзі ашық сауатты оқырман кітаптан өзіне
қажетті рухани нәр алады. Көптің ойын байытып, сауатын молайтып білім
нәрінен сусындатар орда - кітапхана.
АЭжБУ кітапханасы
1997ж. В.И.Ленин атындағы Қазақ
Политехникалық институты және Алматы Энергетика институттарының кітап
қорларының негізінде құрылды.
Алматы энергетика және байланыс университеті кітапханасы оқу
процесін, студенттердің ғылыми-педагогикалық қызметін, оқытушылар мен
ЖОО-ның ғылыми қызметкерлерін ақпараттық деректермен және
әдебиеттермен қамтамасыз етеді. Кітапхана А ғимаратының 1 және 2-
15
қабатында, С ғимаратының 1-қабатында және №1, №2, №2А, №3
жатақаналарында орналасқан. 1614 м2 ауданды алып жатыр. 446 орынды 11
оқырман залы, 3 абонементі бар. Кітапхана жыл сайын 122485-тен астам
оқырмандар қабылдайды. Кітапхана құрамында 38 адам жұмыс істейді, оның
34-і жоғары білімді, 4-і арнайы орта білімді.
Кітапхана қоры 832266 баспа бірлігін құраса, оның ішінде қазақ тілінде
- 191097. Кітапхана қорында әр алуан басылымдар: қазақ, орыс, ағылшын
тілдерінде кітаптар мен журналдар, ақпарат деректері, авторефераттар,
диссертациялар және т.б. бар. Тақырыбы жағынан оқулықтар, ғылыми,
ғылыми-техникалық, әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси, көркем
әдебиеттер және өнер, спорт бойынша әдебиеттер жинақталған. Кітапхана
биыл 34538 дана (2593 атаумен)жаңа түсірілім қабылдады. 2014 жылы 300
мерзімді басылымдарға жазылды.
1998 ж. бері кітапхана процесін ЭВМ негізінде автоматтандырумен
айналысады. 2005 ж. қарашасынан бастап RABIS-КАТАЛОГИЗАТОР,
RABIS-ІЗДЕУШІ и RABIS-ОҚЫРМАНДАРДЫ ТіРКЕУ электрондық
каталогы жүргізілген. Каталог әмбебапты, библиографиялық сипаттамасымен
орыс, қазақ және ағылшын тілдерінде мазмұндалған. 36800 құжаттар
электрондық каталогта көрсетілген. Кітапхана жұмысын ұйымдастыру,
реферативтік деректер қорында 1310 атау, оның ішінде 130 қазақ тілінде бар.
Кітапхана ЕВSCО жобасы бойынша шетел деректер қорына, сонымен
қатар Polpred.com, Elsevier, Tomson, Springer, және РМЭБ
ресурстарына еркін кіру мүмкіндігіне ие.
1997 ж. бастап компакт-диск коллекциясы жинақталған. Кітапханада
электрондық ресурстар 1886, оның ішінде 816-сы қазақ тілінде.
Кітаханада 79 компьютер, №2(А-127), №1, №2, №2А, №3 жатақаналарда
60 компьютер Интернет пен АЭжБУ электрондық кітапханасына қосылған. 5
компьютер электрондық каталогқа және 19 компьютер кітапхана
қызметкерлеріне арналған.[9]
Кітапхана - білімнің, мәдениеттің және руханияттың орталығы.
Сонымен қатар өзіне қосымша міндеттемелер алды: Парасат клубымен
бірлесіп танымал адамдармен ашық, есте қалатын кездесулер, Ұлағат
көркем-әдебиеттер студенттік клубымен мәдениеттік-тәрбиелік кештер
ұйымдастырады. Ай сайын кітапхананың
оқырман залында кітап-
иллюстрациялық
көрмелер
ұйымдастырылады. Барлық
университеттік
конференцияларда және семинарларда тақырыптық
көрмелер
ұйымдастырылады.
Кітапхананың басты әлеуметтік мақсаты ол
қолданушыларға ақпаратың ашық және тең қол жеткізуіне мүмкіндік беру.
Алайда интернет-технологиялардың екпiндi дамуы, кiтапханалар үшiн
қызметтiң қосымша әрекет өрісін ашты.
АЭжБУ кітапханасы үшін, басқа жоғары оқу орындарының
кітапханалары секілді, басты қолданушылар көзі студенттер болып табылады.
Жоғары оқу орнында толық білім алу мерзімі барысында студенттер қай
уақыттада болмасын кітапхана көмегіне мұқтаждық танытады. Бүгінгі таңда
16
жоғары профессионалды білім беру мемлекеттік стандартынна сәйкес
студенттердің өзіндік жұмысы жалпы сабақ мөлшерінің 50%-зын құрайды.
Сондықтан, студенттердің өзіндік жұмысын қалыптастыру үшін
кітапханадан, өзіндік білім алу жағдайын жасау және кітапхананың
ақпараттық-білім беру ортасы арқылы студенттің тұлға ретінде өзіндік
дамуын және сол ақпараттық ортаның тоқтамастан жетілуі талап етіледі.
Осының барлығын ескере отырып біз АЭжБУ студенттерінің кітапқай
діген құштарлығын ояту және студентер өздерінің ақпараттық мәдениетін
қалыптастыруда өзіндік жұмысын өсіру үшін, кітапқа қол жетімділік барынша
оңайлатуға арналған ақпараттық жүйе бөлігін құрсытыру мысалы көрсетелік.
1.3 Қолданылған құрал саймандар
Осы дипломдық жобаны жасау барысында мен көптеген заманауи
құрал саймандар көмегіне жүктендім. Солардың тізімін келтірсе:
- HTML;
- CSS;
- JavaScript;
- Java Технологиясы.
Осы тізімде берілген технологиялардың әр-қайсына жеке тоқталып,
олардың ерекшеліктерін, артықшылықтарын және кемшіліктерін айта
кетерлік.
1.3.1 HTML тілінің негіздері
HTML бағдарламалау тілі болып табылмайды, бұл мәтіндік құжаттарды
белгілеу тілі. Онда "кәдімгі" бағдарламалау тілдерінде сияқты
айнымалыларды, прцедураларды, класстарды және басқа да атрибуттарды
баяндалуы синтексике нақты сәйкес келу маңызды емес. Егер де сіз TITLE
және BODY сияқты маңызды элементтерді көрсетпесеңіз, онда браузер
сәйкесті мәтіндерді үндеусіз түрде қолданады. Егер де сіз синтаксистік қате
істесеңіз, оны браузер терезесінен көріп, оңай табуға болады.
HTML - ді меңгеру үшін екі нәрсе қажет:
- кез-келген браузер, яғни HTML - файлдарды көру үшін қолданылатын
бағдарлама - Internet Explorer немесе Google Chrome;
- мәтіндік файлдардың кез-келген редакторы. Windows үшін Notepad
толығымен жарайды;
- мәтіндік редакторды HTML - файлдарды дайындау үшін, ал браузерді
істелгенді бақылау құралы ретінде пайдаланады.
& - тізбектері
"" және "" символдарды браузермен HTML - белгілемесі ретінде
қабылдағандықтан, мынандай сұрақтар туады: ал бұл символдарды экранда
қалай көрсетуге болады? HTML да бұл & тәзбегі көмегімен жасалынады
(оларды тағыда символдық объектілер немесе эскейп - тізбегі деп атайды).
Егер мәтінде < (ағылшын сөзінің бірінші әріптерінен less than азырақ)
17
тізбегі кездессе, браузер экранда "" символын көрсетеді. "" белгісі >
(ағылшан сөзінің бірінші әріптерінен greater than - көбірек). "&" (амперсант)
символы & тізбегімен кодталады.(") екі тырнақшалар " тізбегімен
кодталады. Есте сақтаңыз нүктелі үтір & - тізбегінің міндетті элементі.
Сонымен қатар, тізбекті құрайтын барлық әріптер төменгі регистрде болуы
керек. " немесе & типті белгілерін қолдануға рұқсат берілмейді.
Жалпы айтқанда, & - тізбектемелері ASCII - кестесінің жарты бөлігіндегі
(онда әрине орыс әріптері кіреді) барлық символдары үшін анықталған.
Кейбір символдар сегіз биттік мәлеметті беруді қамтамасыз етпейді,
сондықтан символдарды ASCII - кодтармен 127 ден жоғары & - тізбектері
түрінде беруге болады.
Қаріптерді форматтау
HTML мәтін бөлігін белгілеудің екі әдісін рұқсат етеді. Бір жағынан,
мәтіннің кей бір бөлігіндегі қаріп қою немесе иілген болу керектігін тікелей
көрсетуге болады, яғни мәтіннің физикалық стилін өзгерту. Бір жағынан,
мәтіннің кейбір бөлігін қалыпты логикалық стильден өзгешелеп белгілеуге
болады, осы стиль интерпретациясын браузерге тастау керек.
Физикалық стильдер
Физикалық стиль деп ағымдағы қаріп модификациясын браузерге
тікелей көрсету деп түсінуге болады. Мысалы, B және B белгілемелері
арасындағы, қою қаріппен жазылады.I және I арасындағылар иілген
қаріппен жазылады. TT және TT белгілемелері ерекше, себебі бұлардың
арасындағы мәтін жазба машинасымен жазылған қаріптерге ұқсайды.
Логикалық стильдер
Логикалық стиль қолданғанда құжат авторы алдын ала, оқушы экранда
нені көретіндігін білмейді. Әртүрлі браузерлер бірдей логикалық стильдерді
әртүрлі көрсетеді. Кейбір браузерлер кейбір белгілемелерді мүлдем елемей,
логикалық стильмен белгіленгеннің орнына қалыпты мәтінді көрсетеді.
Қарапайым HTML құжатының құрамы: Ең біріншіден түсіндіретінім
HTML құжат тэгтерден тұрады, одан барлық интернет беттері құралады. Тэг -
ол HTML кодтың бірлігі. Мысалы, HTML, HEAD, TITLE және тағы
басқа осының бәрі тэг болып келеді. Тэгтер ашылатын және жабылатын
болады. Ашылатын тэгтар жоғарыда көрсетілген. Оларға жабылатын мысалы:
HTML, HEAD, TITLE тэгтері сәйкес келеді. HTML құжатының ең
қарапайым құрылымы келесідей: HTML HEAD TITLE Құжаттың
тақырыбы TITLE HEAD BODY Беттегі бірінші мәтін BODY
HTML .
Кез келген HTML құжат HTML тэгінен басталып және HTML
тэгімен бітyі керек. Ол MP3 және GIF емес, HTML құжат екенін интернет
құраушының түсінуіне мүмкіндік береді.
HTML-құжатының құрылымы
HTML-дің конструкциясын тэгтер деп атайды. Браузерді кәдімгі
мәтіннен ажырату үшін олар бұрыштық тырнақшаларға алынады.Тэг ол кез-
келген көрсетілімнің құрылымының бастапқы қозғалысын көрсетеді. Егер де
18
бұл құрылым барлық құжатта пайдаланылса, онда бұл тэг жабылатын
сыңарын қолданбайды. Бірақ көптеген тэгтердің сьңарлары болады. Мысалы
кез келген Web - бeттepi html, тэгінен басталып, оның html жабылатын
сыңарымен аяқталады. Жабылатын тэг ашылатын тэгтен бұрыштық
тырнақшадан кейін кисық сызықпен ерекшеленетініне назар
аударыңыз.Барлық сөздік параметрлердің мағынасы тырнақшаға алынады.
Түстер қалай берілетінін келесі тақырыпшадан білеміз, ал қазір body
тэгінің параметрлеріне қайта ораламыз.
lang параметрі Web - беттердің мәтіндік құрылымы қай тілде
жазылғанын көрсетеді. RFC 1766 құжатында келтірілген екі әріпті кодтық
тілдің мағынасы мән ретінде қолданылады. Ал, шын мәнінде, бiзге бұл
белгілеулердің барлығын білу қажет емес. Көн жағдайларда бiз орыс немесе
ағылшын тілін қолданамыз. Олардың кодтары: "ru" және "en" сәйкесінше.
body тэгінің жоғарыда келтірген параметрлері eкі параметрлерді id
және class иелене алады, бipaқ іc жүзінде олар бұл тэг үшін почталар ешқашан
қолданылмайды. Kөрiп отырғанымыздай, барлығы қиын емес, қарапайым.
Енді метамәліметтердің не екенін білетін уақыт жетті. Метамәліметтерді
құжаттағы көрінбейтін ақпарат түрінде анықтауға болады. Олар құжаттың
идентификациясы ретінде және Web - парақтардың бейнелену режимінің
бағыты ретінде қолданылады. Web - параққа метамәліметтерді енгізу үшiн
meta тэгі қолданылады. Ол көп жағдайда келесідей түрде болады: meta
name="айнымалы аты" content = "айнымалы мәні".
Осындай тәртіппен, егер бiз кез келген Web - парақтың авторын
көрсеткіміз келсе, блокқа оның тақырыбын қоятын келесідей конструкцияны
пайдалансақ жеткілікті: meta name="Author" content="It's me!!!".
Кілттік сөздерді көрсеткенде біз meta тэгіне lang қосымша параметрін
қостық соған аса назар аударуымыз керек. Бұл параметр сол немесе басқа
мәтінде жазылған тілдің көрсетілімі үшін арналған екені жайлы айтқанбыз.
Біздің мысалымызда кілттік сөздеріміз орыс тілінде жазылғанын көрсеттік,
алайда біз кілттік сөздерді әр түрлі тілде meta тэгінің бірнешеуін пайдалана
отырып жаза
аламыз. Сондайақ мәліметтер http тақырыбын беруге
көмектеседі. Бұл жерде кішкене техникалық шегерім жасауымыз керек.
Барлық HTML-құжаттар мамандандырылған программалар көмегімен
беріледі. Бұл қабылдау ережесінің жиынын және ақпаратты жіберу
компьютерлік өндірісті протокол д.a. Web - беттерде жiбepy және
пайдаланушы деректерді өшіргеннің жиынтығы HTTP (HyperText Transfer
Protocol), протоколы деп аталады. Бұл протокол директивалардың
жиынтығымен және айнымалымен HTTP - тақырыбы деп атайды.
Сондай-ақ HTML - құжаттың құрылымының сұрақтарына әртүрлі
мәтіннің тақырыбын қолдану жатады. HTML-дегі тақырыпқа озіндік тэгтер
берілген. HTML құжатта барлық мәтіндік тақырыптың алты деңгейі
қолданылады. Ең үлкен денгей - бірінші және әр тақырыптың өзіндік тэгі
және өзінің көрсетілімінің ережелері болады. Тақырыптарды белгілеудің тэгі
өте қарапайым. Бірінші денгейдің тақырыбына h1 тэгі пайдаланылады, ал
19
жабылу сыңарына h1, екінші деңгейдің тақырыбына h2 - h2
сыңарлары пайдаланылады және солай алтыншы денгейге дейін қайталана
береді.
Қарапайым HTML кестелерін құру
Кестенің сипатталуы BODY құжатының ішінде орналасуы керек.
Құжатта кестелер саны әр турлі бола алады, сонымен қатар біp біpінe
енгізілген кестелер де болуы мүмкін. Әр кесте TABLE тэгімен басталып,
TABLE тегімен аяқталуы керек. Бұл жұп тэгтердің ішінде кестенің құрамы
сипатталады. Кез келген кесте бip немесе бірнеше жолдардан тұрады, олардың
әрқайсысында жеке ұяшықтарға мәліметтер беріледі.
Әр жол TR (Table Row) тэгімен басталады және TR тэгімен
аяқталады. Жолдарда орналасқан жеке ұяшық TD және TD (Table Data)
жұп тэгімен немесе ТН және ТН (Table Header) тэгімен қоршалады.
TH тэгі әдетте кестенің тақырып-ұяшықтары үшін, ал TD мәлімет
ұяшықтары ушін қолданылады. Бұларды қолданудағы айырмашылық
ұяшықтардың, құрамын көрсетуге арналған қаріптің типінде және
ұяшықтардағы мәліметтердің орналасуында ғана. ТН типті ұяшықтардың
құрамы жартылай қалың (Bold) каріппен бейнеленеді және ортада
(ALIGN=CENTER, VALIGN=MIDDLE) орналасады. TD тэгімен аньқталған
ұяшықтар үндеместен ортада тік бағытта және сол жаққа (ALIGN=LEFT)
қарай түзетілген мәліметтерді көрсетеді.
TD және ТН тэгтері TR кестесінің жолының сипаттамасында
ғана орналасады. TR, TD және ТН аяқтайтын кодтарды жазбай-ақ
қойса болады. Бұл жағдайда жолдың немесе ұяшықтың сипатталуының соңы
келесі жолдың немесе ұяшықтың басы немесе кестенің соңы болып табылады.
Кестенің аяқталуының тэгі TABLE міндетті түрде жазылуы керек.
Кестедегі жолдар саны ашылған TR тэгінің санымен анықталады, ал
бағандардың саны барлық жолдар арасындағы TD немесе ТН
максималды мәнімен анықталады. Ұяшықтардың кейбіреулерінде ешқандай
ақпарат болмауы мүмкін, бұндай ұяшықтар бipiнeн соң бipi орналасқан -
TD, TD жұп тэгтерімен анықталады. Егер кез келген жолдың соңында
орналасқан бip немесе бірнеше ұяшық ешқандай мәлімет сақтамаса, онда
олардың сипатталуын жазбаса да болады, браузер керекті бос ұяшықтар
санын автоматты түрде өзі қосады.
Кестенің CAPTION және CAPTION жұп тэгтерімен қоршалған
тақырыбы болуы мүмкін. Кестенің тақырыбының сипатталуы кез келген
орында TABLE және TABLE тэгтерінің ішінде орналасу керек. HTML
тілінің ерекшелігіне байланысты тақырыптың сипатталуының орналасуы
қатаң бекітілген: ол TABLE тэгінен кейін және бірінші TR тэгіне дейін
орналасу керек.
Үндеместен кестенің тақырыбының мәтіні кестенің үстінде
(ALIGN=TOP) және көлденең бағытта ортада орналасады.
Кестенің тақырыбының CAPTION тэгі бip ALIGN параметрін ғана
қабылдайды, ол параметр ТОР (кесте үстіндегі тақырып) немесе BOTTOM
20
(кесте астындағы тақырып) мәндерін қабылдайды. ALIGN параметрін жазбаса
да болады, ол ALIGN=TOP мәніне сәйкес. Көлденең бағытта кесте тақырыбы
әрқашанда ортада орналасу керек. Кестенің тақырыбы да болмауы мүмкін.
Көп жағдайларда кестенің тақырыбы ретінде қарапайым мәтін қолданылады,
бipaқ нақтысында CAPTION және CAPTION тэгтерінің арасында
BODY бөлімінде қолданылатын кез келген HTML-элементтерді жазуға
болады. Кестенің тақырыбының жазылуының мысалын келтірейік:
CAPTION ALIGN=BOTTOM Кестенің астында орналасатын тақырып
CAPTION.
Microsoft Internet Explorer браузері тақырыпты орналастырудың
қосымша мүмкіндіктерін ұсынады. ALIGN параметрі жоғарыда көрсетілген
мәндермен қатар көлденең түзету үшін LEFT, CENTER және RIGHT мәндерін
рұқсат етеді. ALIGN=RIGHT жазбасы тақырыптың оң жаққа қарай ығысуын
және кестенің үстінде орналасуын қамтамасыз етеді. Егер ALIGN=BOTTOM
жазбасын қолдансақ жоғарыда келтірілген мысалдағыдай тақырып кестенің
астында орналасады. Бірақ бip тақырыпта ALIGN параметірін екі рет
қолдануға болмайды. Сол себептен тік түзету үшін қосымша арнайы параметр
енгізілген VALIGN, ол ТОР немесе BOTTOM мәндерін қабылдайды. Мысалы,
сол жаққа қарай түзетілген және кестенің астында орналасқан тақырыптың
сипатталуы келесі түрде болады: CAPTION ALIGN=LEFT
VALIGN=BOTTOM Сол жаққа қарай түзетілген және кестенің астында
орналасқан тақырып CAPTION.
TABLE тэгінің параметірі
Кестелерді құруда қолданылатын
негізгі тэг TABLE болып
есептеледі. Ол бірнеше параметрлермен қолданыла алады, олардың әр
қайсысы жазылмауы мүмкін. Рұқсат етілген параметрлердің жиынтығы
браузерге байланысты болады. HTML ерекшелігіне сәйкес TABLE тэгінде
келесі параметрлер қолданылуы мүмкін: BORDER, CELLSPACING,
CELLPADDING, WIDTH, ALIGN. NetScape және Microsoft Internet Explorer
браузерлері жоғарыда айтылған бес параметрмен қатар HEIGHT және
BGCOLOR параметрлерін қолдануға рұқсат етеді. Кейбір браузерлер басқа
параметрлерді де қолдана алады. TABLE тэгінің жалпы қолданылатын
параметрлерінің тағайындалуын қарастырайық.
CELLSPACING параметрі
Параметрдің жазылуының формасы мынандай: CELLSPACING = num,
мұндағы num - параметрдің пикселдердегі сандық мәні, ол міндетті түрде
жазылады. num-ның өлшемі көлденең және тігінен орналасқан көршілес
ұяшықтардың арасындағы арақашықтықты анықтайды. Үндеместен оның мәні
екі деп алынады. Байқағанамыздай, дәстүрлі баспалық жүйелерде кестенің
көршілес ұяшықтарында ортақ шекара болады. HTML-кестелерде үндеместен
орын қалдырылады. CELLSPACING=0 болған кезде көршілес ұяшықтардың
рамкалары бірігіп, кестені бip торлы кесте ретінде көрсетеді.
CELLPADDING параметрі
21
Параметрдің жазылу формасы CELLSPACING-гe ұқсас. num-ның
өлшемі ұяшық рамкасы мен ұяшықтың ішіндегі ақпараттың арасындағы бос
аймақтың өлшемін анықтайды. Үндеместен оның мәні бірге тең деп алынады.
CELLPADDING параметрін нөлге тең деп алу ұяшықтағы мәтіннің кейбір
бөліктерінің рамкаға тиіп тұруына алып келуі мүмкін, бұл эстетика жағынан
дұрыс емес. CELLPADDING және CELLSPACING параметрлерінің әрекеттері
бip біріне өте ұқсас. Рамкасыз берілген кестелерде параметрлердің екеуінің
біреуінің өзгеруі бip нәтижеге алып келеді.
CELLPADDING және CELLSPACING параметрлері бip бірінен тәуелсіз,
егер олардың бipeyi жазылмаса, онда оның мәш үндеместен алынады. Әдетте,
бұл параметрлердің бәрі жазылмаса, онда көршілес ұяшықтардағы мәліметтер
арасындағы минималды ара қашықтық алты пикселға (Netscape үшін) тең
болады. Бұл мән CELLSPACING үшін екі пикселдан, CELLPADDING үшін
біp пикселдан және әр ұяшықтың рамкасы үшін біp пикселдан құралады.
Келесі сипатталуды жазу арқылы кішкентай кестені ала аламыз. TABLE
BORDER=0 CELLPADDING=0 CELLSPACING=0. Тек осындай нұсқада ғана
ұяшықтар бір біріне жақын орналасады.
WIDTH және HEIGHT параметрлері
Кестелер бейнеленген кезде олардың ені және биіктігі автоматты түрде
браузермен есептеледі және көптеген факторларға тәуелді болады: берілген
кестенің бүкіл құжаттың сипатталуындағы параметрлердің мәні, қаріптің
өлшемі, көру терезесінің өлшемі және тағы басқалары.
Кейде кестенің ені мен биіктігін көрсету керек болады. Бұл мақсатта
TABLE тэгінің WIDTH (кестенің ені) және HEIGHT (кестенің биіктігі)
параметрлері қолданылады. Жазылу формасы мынандай: WIDTH=num немесе
WIDTH=num%, мұндағы num - бүкіл кесте енінің пикселдағы сандық мәні
немесе бүкіл терезенің өлшемінің проценті. Сонымен қатар 100 пайыздан
үлкен мәнді беруге болады, бірақ бұндай жағдайда елестету қиынға соғады.
Мысал: TABLE WIDTH=200.
1.3.2 Cascading Style Sheets технологиясы
CSS (Cascading Style Sheets - Каскадтық стильді кестелер) - HTML,
XHTML және т.б. белгілеу тілдерінде жазылған уеб беттердің сыртқы
көрінісін суреттейтін, әрлейтін тіл болып есептеледі. Бұл тілде уеб беттердің
сыртқы көрінісіндегі шрифттер, түстер, жайғасуы,
блоктар сияқты
элементтерді жасауға болады. CSS-тің пайда болуының негізгі себебі белгілеу
тілдерінде (HTML, XHTML, XML және т.б.) уеб беттердің логикалық
құрылымдарымен сыртқы көріністерін суреттеуді бір-бірімен бөліп қарастыру
болды. Себебі әр қайсысы бөлек болса, сайт жасағанда да, сайттың кодын
оқығанда да түсінуге ыңғайлы болады.
Тарихы
1990 жылдары Web ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
В данной работе представлен отчет дипломного проекта по теме
"Разработка информационной подсистемы для автоматизации работы
библиотеки АУЭС". Здесь полностью описывается как это можно сделать,
какими средствами, и что это даст в результате. Показаны преимущество
использование Web технологии для автоматизации работы библиотеки.
Данный отчет состоит из пяти глав и четырнадцати подглав. Количество
страниц 82, использовано 28 рисунков и 16 таблиц.
Андатпа
Берілген жұмыста
"АЭжБУ кітапханасының жұмысын
автоматтандыруға арналған ақпараттық жүйе бөлігін құру" атты дипломдық
жобаның жасалу қорытындысы берілген. Мұнда кітапхана жұмысын
автоматтандыруға Web технологияларды қолданудың маңыздылығы, беретін
артықшылдықтары көрсетілген.
Жұмыс 5 тараудан және он төрт тарау бөлшегінен ьұрады. Есеп беруде
82 бет, 28 суреттен және 16 кесте бар.
Annotation
This paper presents a report of the graduation project on "Development of an
information subsystem for automation of AUPET library". It is fully described how
to do it, by what tools, and that this will result. The advantages of using Web
technology to automate the library.
This report consists of five chapters and subchapters fourteen. Number of
pages 82, used 28 figures and 16 tables.
Мазмұны
Кіріспе
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Жоғары білім беру орындарында ақпараттық технологияларды енгізу
маңыздылығы
1.2 АЭжБУ кітапханасы
1.3 Қолданылған құрал саймандар
2 Жобалық бөлім
2.1 АЖ бөлігіне қойлатын талаптар
2.2 АЖ бөлігінің құрылуы
2.3 АЖ бөлігін құруға қолданылған бағдарламалық қамтамалар
3 Эксперименталды бөлім
3.1 Жүйені қамтамасыз ететін ДҚ-н құру
3.2 АЖ бөлігін құрастырылуы
3.3 АЖ бөлігін қолдану жайлы нұсқаулар
4 Экономикалық бөлім
4.1 Жұмыстың сипаттамасы мен қажеттілігінің негіздемесі
4.2 АЖ бөлшегін жобалауға және құруға кететін шығынды есептеу
4.3 Берілген БҚ - ның экономикалық тиімділігі
5 Тіршілік қауіпсіздігі
8
11
11
15
17
29
29
31
37
47
47
49
57
64
64
64
69
71
5.1 Кітапхана АЖ-ның администраторының жұмыс орнындағы негізгі қауіпті
факторларды талдау
5.2 Есептік бөлім
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А
Қосымша Ә
71
77
83
84
85
110
Кіріспе
Адамзат баласының даму тарихының кез келген уақытын алсақ та ең
маңызды мақсаттарының бірі ақпаратты уақыт аралығында сақтап келесі
болашақ ұрпаққа жеткізу болды. Сол ақпараттың ұрпақ аралығында жетіп
отырғанның арқасы бола қазіргі күнде ғылым, өнер, мәдениеттер осындай
жоғары денгейге жеткетті.
Кітап шығару ісі шыққанан бастап ақпаратты сақтау, қол жеткізу басты
әдісі ретінде - басылымдық әдіс, ал олардың сақталу жері ретінде кітапхана
болып қалыптасты. Осы күнде жазба және баспа құжаттарды сақтау және
қолдану әжептәуiр жақсы игерiлген және бұл салада көптеген жылдар бойы
келе жатқан мамандар ұрпақтарының және зертеушілер жұмысының мол
тәжирибесі бар. Алайда бұндай түрде сақталған ақпарат көбейген сайын
олармен сақтау, іздеу, сұрыптау, жеткізу жұмыстарын жүргізу өте қиынға
соғады.
XX ғасырдың 70-80 жылдарынан бастап есептеуіш техникасының
дамуымен ақпаратты электронды түрде сақтау және тарату мүмкіндіктері
пайда болды, бұл кезіндегі кітап басылым технологиясы шыққан тәрізді адам
баласының даму сатысындағы үлкен бір революциялық жетістігі.
Электронды форма бүгінгі таңда бізге ақпартты мейлінше берік және
тұтас сақтауға, шапшаң және кең таратуға және де алдыңғы баспа
формасында болмаған, ақпаратпен тікелей манипуляция жұмыстарын жасауға
мүмкіндік берді. Осыған байланысты соңғы жылдары бүкіл әлемде
электронды ақпарат саны өте жылдам өсуде. 1998 жылы жүргізілген бірнеше
зерттеулерге қарағанда ғаламторда электронды ақпарат саны 300 млн.-ға жетті
және әлі күнде қарқынды өсуде.
Сонымен қатар жазба ақпараттын электронды формаға ауыстыру
процессі бүкіл әлемде қарқынды жүріп жатыр. Оған дәлел ретінде АҚШ-тағы
20 млн. құжатты электронды түрге ауыстыруға арналған Пентогонның
жобасы, Жапониядағы Ұлттық Электронды Кітапхана жасау жобасының
барысында 10 млн. - ға жуық бет мәтіндік ақпарат электронды формаға
ауыстырылуын айтуға болады.
Тек басқару саласмында ғана емес бұндай қарқын білім саласындағы
ақпараттарды ауыстыруда да байқауға болады. Ондай жобалардың
алғашқыларының бірі Гутенберг жобасы.
Гутенберг жобасы - әмбебап электронды кітапхананы жасауды және
таратуды мақсат ететін қоғамдық бастама. 1971 жылы құрылған жоба әлемдік
әдебиеттің әртүрлі шығармаларын электронды қалыпқа өткізу мен мәтіндік
форматта сақтауды қарастырады. Бұл негізінен еркін қолдануға болатын
мәтіндер.
Және де XX ғасырдың ең үлкен жобаларының бірі ол Google Books
жобасы.
8
Google Books (Google Кітаптар) - Google компаниясымен сандық үлгіге
өткізілген кітаптардің мәтіні бойынша іздеу қызметі (АҚШ-тың ең үлкен
кітапханаларының 10 миллионнан астам кітабы).
Бұл жобаны жасау барысында 2005 жылы желтоқсан айында Google
компаниясы АҚШ пен Ұлыбританияның 5 ең үлкен кітапханаларымен
олардың кітапхана қорын сандық үлгіге өткізу турасында келісімге отырды.
- Стэнфорд университетінің кітапханасы - толығымен (8 000 000 кітап);
- Мичиган университетінің кітапханасы - толығымен (7 000 000 кітап);
- Гарвард университетінің кітапханасы - 40 000 кітап;
- Оксфорд университетінің кітапханасы - 1900 ж. дейін басылған барлық
кітап;
-
Нью-Йорк қоғамдық кітапханасы
-
копирайтпен қорғалмаған
студенттер мен мектеп оқушыларына арналған материалдар.
2010 жылға қарағанда проект барысында 15 миллион кітапқа қол
жеткізуге мүмкіндік болды, оның 1 миллионға жуығы - қоғамдық қазына.
Проект қызметкерлері әлемдегі кітаптар санын (қайта басылуларды
санамағанда) 130 миллионға бағалап, осыншама кітапты онжылдықтың
соңына дейін сандық үлгіге өткізбекші.
Өзіміздің отанымыз Қазақстанда да бұндай жобалар көптеп жүзеге
асырылып жатыр. Олардың бірнешесіне тоқталып кетсек.
"Қазақша Уикипедия" жобасы - қазақ тіліндегі Уикипедияны дамыту
мақсатында 2011 жылы WikiBilim қоғамдық қоры бастаған қоғамдық жоба.
Жобаның негізгі мақсаты интернеттегі қазақ тілді мазмұнды жазбаша
мәліметтерді арттыру, қазақ тіліндегі интеллектуалды ортаны, уики
қауымдастықты қалыптастыру.
2011 жылдың қараша айының басында Қазақ Уикипедиясы 100 000
мақала межесіне жетті. Жоба ұйымдастырушылары ендігі мақсат ретінде
мақала сапасын арттыру көзделіп отыр.
Және де Қазақстандық Ұлттық Электронды Кітапхана жобасының
жасалуы барысында көптеген бағдарламалар іске асырылды.
Мәдени мұра бағдарламасы ұлттың бағалы құндылықтарының
электрондық қорын құру мақсатымен жасалған. Осы қор ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаевтың бастамасымен қабылданған .
Қордың көлемін тарих,
археология, этнография, халық әдебиетінің озық үлгілері мен мемлекеттік
тілдегі жазбалар, сондай-ақ заманауи анықтамалық басылымдардан тұратын
500 сандық кітаптар құрайды.
Қазақстан
кітапханаларындағы сирек қолжазбалар
өткен
жылдардағы (XIX ғасырдан 1940 жылға дейiнгі) жалпы мәдениет пен ғылыми
маңыздылыққа ие араб және орыс тілдеріндегі 1217 электронды қолжазбадан
тұрады.
Және де басқа Казахстандық, Қазақстан Халқы Ассамблеясы,
Ауылшаруашылық әдебиеттері, Авторефераттар мен диссертациялар,
Университет хабаршылары
бағдарламаларының жасалуы барысында
9
Қазақстан Мемлекетінің ұлттық қазынасы болып табылатын 20 мыңға жуық
кітаптың электронды формасы жасалды.
Электронды ақпараттың бұлай қарқынды өсуі оларды басқаратын
ақпараттық жүйе құру қажеттілігіне алып келді. Соған байланысты XX
ғасырдың 90 - шы жылдарынан бастап электронда формадағы баспа
ақпаратын басқаруға арналған ақпараттық жүйе құру жұмысы кең ауқым
алып, соның барысында электронды кітапхана деген жаңа термин пайда
болды.
Электрондық кiтапхана - электронды формадағы құжаттардың түрлi
топтамаларын (мәтіндік, бейнелік, кескінді дыбыстық және т.б) берiк
сақтауға, тиімді пайдалануға және оларға телекоммуникациялық желiлер
арқылы қол жеткізуге мүмкіндік беретiн ақпараттық жүйе. Электронды
кітапхананың негізгі міндеті - ақпараттық ресурстарды интеграциялап, онда
тиімді және әсерлі түрде навигация жүргізуге рұқсат беру.
Ақпараттық ресурстарды интеграциялау дегенімізде әр түрлі
ақпараттың өзіне тән қасиеттерін, ұсыну ерекшеліктерін сақтап оларға
қолайлы және бiрегейлендiрiлген қолданбалы интерфейстер жәрдеммен қол
жеткізуге, манипуляция жұмысын жүргізуге мүмкіндік беру мақсатымен
ақпаратты біріктіру түсіндіріледі. Сонымен қатар ақпараттық ресурстарды
біріктіру физикалық тұрғыда жасалуы міндетті емес, оны виртуалды түрде
жасауға болат, ең бастысы ол қол жетімді ақпараттың қолданушыға біртұтас
ақпараттық кеңістік ретінде сезілуін қамтамасыз ету керек.
Ал
электронды кітапханадағы тиімді навигация дегенімізде,
қолданцшының өзіне қызықты және керекті, мейлінше толық және дәл
ақпараттты барлық қол жетімді ақпараттық кеністікте, аз күш шығынын
жұмсау арқылы табу мүмкіндігі түсіндіріледі.
Бұл дипломдық жұмыстағы менің мақсатым осы берілген
анықтамаларға жауап беретін Алматы Энергетика және Байланыс
Университетіндегі студенттердің шығармышылық электронды кітапқа оңай
қол жеткізуіне арналған, жүйелендірілген электронды кітапхананы құру,
бүгінгі таңдағы оның маңыздылығын және артықшылдықтарын көрсету
болып табылады.
10
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Жоғары білім беру орындарында ақпараттық технологияларды
енгізу маңыздылығы
ХХI ғасырдағы бiлiм беру жүйесіне жаңаша ақпараттық
технологияларды ендірудегі басты ұстаным - сапалы түрде iске кiрiсiп, тиiмдi
әрекеттену, құндылықтарды тұтынып, нәтижелi табысқа жету. Бұл қағиданы
ұстанып, оң әрекетке бағытталған тұлға сөзсiз табысқа жетедi, көздеген
мақсаты орындалады. Дәлiрек айтқанда, бұл - нәтижеге ие болудың кiлтi. Ал
бiлiмдендiрудiң арнасын кеңейткен интернетке қосылу, педагогтердің кәсiби
мамандығын жетiлдiру, ақпараттық тасқын, дамудағы жылдамдығына көз
iлеспейтiн бүгiнгi шапшаңдық, бiлiм жүйесiндегi жаңалықтар мен өзгерiстердi
игеру осыған дейiнгi қолданылып келген әдiс-тәсiл, амалдарға бой бермей
отыр. Олай болса, оқу-тәрбие үдерісінде болашақ мамандарды даярлауда
ақпараттық технологиялар жүйесін пайдалану кәсіби міндеттердің біріне
жатады.
Қазіргі орта кәсіптік және жоғары оқу орындарында электрондық
байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-
конференция, бейне-конференция, телеқатынастық жүйелер арқылы іске
асырылуда. Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа бейне, аудио
қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай
нәтижелер беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық
ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды. Дәстүрлі оқулықты оның электрондық нұсқасына оңай айналдыруға
болады. Бұл нұсқаның жетістігі - оны компьютер жадында сақтау мүмкіндігі,
оның компьютерлік желілер арқылы таратылуы болып табылады. Ақпараттық
технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық, әдістемелік негіздері
әлі қалыптасу үстінде.
Ақпараттық технологияларды дамыту Қазақстан экономикасының
бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы маңызды факторлардың бірі болып
табылады. Соңғы жылдары елдегі ақпараттық технологияларды қолдануды
дамыту қарқыны үлкен серпін алуда.
Біз тәуелсіз, мемлекеттік білімді жетілдіруге аса мән берген елде
тұрамыз. Жалпы білім берудің мақсаты - терең білімнің, кәсіби дағдылары
негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға, адамгершілік тұрғысынан
жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру. Яғни
жеке тұлғаны қалыптастыруға негізделген, ақпараттық технологияларды
терең меңгерген, жылдам өзгеріп жататын бүгінгі заманға лайықты, жаңашыл
тұлғаны қалыптастыру.
Ақпараттық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру
жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік-білімдік ортаға енудегі
сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
11
Осыған сәйкес, жоғары білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға
қойылған мақсаттардың бірі - жаңа ақпараттық технологияны білім беру
жүйесіне пайдалана алатын, ақпараттық мәдениеті жоғары, білімді тұлғаны
қалыптастыру. Білім беруді ақпараттандыру нәтижесінде әрбір студент
ақпаратты еркін пайдалануға, оны қажетіне қарай талдай білу мүмкіндігіне ие
болуы қажет. Өйткені бұл білім беру үдерісіне қатысушылардың
интеллектуалдық белсенділігінің артуына, сол арқылы білім беру жүйесінің
дамуын жетілдіруге негіз болады.
Білім беру жүйесіне оқытудың жаңа технологияларын енгізу және
ақпараттық технологиямен қамтамасыз етуді жақсарту, студенттің ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру міндеттері бір-бірімен өзара тығыз байланысты,
яғни оқу үдерісін қазіргі заманғы технологиялар мен оқытудың техникалық
құралдарын енгізуді талап етеді. Мұндай талаптарды қанағаттандыру - білім
беру жүйелеріне жоғары білікті мамандарды дайындау мәселелерін ғылыми
негізде шешу қажеттілігімен тікелей байланысты.
Ақпараттық технологияны пайдалану жөніндегі қызметтің мақсаты:
үйренушінің шығармашылық әлеуетін дамыту; коммуникативтік әрекеттерге
қабілетті болуды дамыту; сараптамалық зерттеу қызметі дағдыларын дамыту;
оқу қызметі мәдениетін дамыту; оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін
қарқындандыру, оның тиімділігі мен сапасын арттыру; қазіргі қоғамның
ақпараттануымен байланысты пайда болатын әлеуметтік тапсырысты жүзеге
асыру.
Сондықтан оқытудың ақпараттық технологиясы-білімді жаңаша беру
мүмкіндіктерін жасау, білімді қабылдау, білім сапасын бағалауы, оқу-тәрбиесі
үрдісінде студенттің жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру үшін, бойында
ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну, оны
табу, бағалау және тиімді қолдану қабілетін арттыруады деп санаймыз.
Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы шешілетін тағы да бір
міндет - оқушылардың оқу материалдарын толық меңгеруі үшін оқу
материалдарының практикалық жағынан тиімді ұсынылуына мүмкіндіктің
болуы. Бұл мақсаттарға жету жолында электрондық оқулықтар, тексеру
программалары, оқыту программалары сияқты программалық өнімдер қызмет
етеді. Білім саласында компьютер - оқу үшін оқу құралы, ал оқытушы үшін
жұмысшы болып табылады.
Оқытудың ақпараттық технологиялары
осы ақпараттық білім
жүйесінің шегінде іске асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына
ақпараттық және бағдарламалық қолданумен көрсететін құралдар бір ғана
компьютермен, оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын
мәнінде бәрі керісінше оқытудың ақпараттық-технологияларының
бағдарламалық құралдары және білім технологияларының өздері ақпараттық
білім ортасына ақпараттық білім жүйесінен бөлінген жүйелерге қосылады.
Ақпараттық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс
істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық
оқулықтарды, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту
12
бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар
коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді
жетілдіруді көздейді. Заман ағымына қарай ақпараттық технологияны қолдану
айтарлықтай нәтиже беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты
пайдаланып, студенттердің танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне
жағдай жасайды.
Ақпараттық технологияларды оқу-тәрбие үрдісінде қолдану студенттің
қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми
көзқарасын қалыптастырады.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты
әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп, Елбасы атап
көрсеткендей, жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Білім беру
саласында АТ-ны дамытудың барлық жаңа үрдістерін ескеру және оларды
білім беру процесінде пайдалану елдегі білім беру деңгейін жаңа деңгейге
шығаруға көмек береді.
Бүгінгі күні білім беру ісіне құзыреттілік тұрғыдан келу арта түсуде.
Бұл ретте басты орында - студенттердің, сондай-ақ, оқытушылардың бойында
ақпараттық-байланыс құзыретін қалыптастыру қажеттілігі артады.
Ақпараттық технологиялары (АТ) адамның іс-әрекетінің көптеген өрістерін
қамтып, сапалы түрде іс-әрекет үрдісін ғана емес, сонымен қатар, оған деген
қатынасты да өзгертеді. Бүгінде АТ білім беру үрдісінде де жан-жақты
қолданыс тауып отыр, бірақ оның білім беру әдістемесіне қатысы жоқ,
көбінесе тек ұйымдастырушылық, ақпараттық, т.б. мақсатта ғана, мысалы,
оқытушы студенттерге белгілі бір ақпарат көздерін Ғаламтордан іздестіруді
ұсынады. Білім беру үрдісінде АТ-ны пайдалануға қатысты мүмкіндіктердің
кең ауқымы әлі де өз қолданысын тапқан жоқ.
АТ-ны белсенді түрде енгізіп жатқан оқытушылар дәл осы ақпараттық
технологиялар оқытушыға өзінің іс-әрекетіне талдау жасап, шеберлігін
ұштауға мүмкіндік береді дейді. Жаңа технологиялардың қай кезде
студенттердің тақырыпты меңгеруіне көмектесе алатынын, ал қай кезде
тікелей бетпе-бет қатынастың қажеттігін түсінуге болады. АТ қолдану
барысында қандай да бір із қалып отырады, сол ізді талдай келе, өзіндік
даму жолдарын айқындауға болады.
Заманауи әлемнің дамуы ақпараттық қоғамның қалыптасуына ықпал
еткен технологиялық жаңалықтарға тікелей байланысты. Мұндай қоғамда
жаңа ойлар тудыру, ақпаратты өңдеу - басты орында, заманауи байланыс
технологиялары адамзаттың іс-әрекетінің барлық өрістеріне ықпал етеді, бұл
жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту, өзін-өзі жетілдіру қажеттілігін арттырады.
Қазіргі уақытта білімі мол қоғам кез келген елдің технологиялық және
әлеуметтік-экономикалық дамуының ең басты факторы болып отыр.
Гуманистік бағдарлы заманауи білім беруде сан алуан түрлер, әдістер,
технологиялар басты мақсат емес, олар жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуы үшін
13
аса қолайлы жағдайды қамтамасыз ету: білім беру жүйесіне ақпараттық-
байланыс технологияларын белсенді түрде енгізу; адамға өз болмысын
түсініп, байыту үшін, қоршаған шындықпен қатынасындағы өзінің әлеуметтік
орнын айқындау үшін жәрдем етуге бағытталған жаңа білім беру
парадигмасын іске қосу сияқты білім берудің ең басты міндеттері аясында
қарастырылады.
Ағарту саласында еңбек етіп жүрген әр оқытушы студенттерге жүйелі,
сапалы білім беру үрдісінде бүгінгі заман талап етіп отырған ақпараттық
технологиялардың мүмкіндіктерін игертуі қажет.
Ақпараттық білімді игертуде: таным, қабылдау кезінде бейнелерді
құру, ең алдымен, бейнелі ес, көрнекі- бейнелі ойлау, шығармашылық ойлау
елесі, егжей- тегжейлі көріністер қабылдау, сөздік- логикалық ойлау, сөздік-
ойлау, ес, сезім қатынастары қамтылды.
Ақпараттық технологиямен жұмыс істеу барысында студент
материалды толық меңгереді, теориялық және эмпирикалық ойлауы біркелкі
дамиды, білім - білік дағдысы, қызығушылығы, танымдық белсенділігі
артады, ал оқытушы студенттердің зейінін өзіне тарту жетістігіне ие болады.
Оларды ойландыра, толғандыра отырып, зейінін оқу үрдісіне тарту әрекеттері
оқытушының тиімді құралы болып табылады.
Білімді игеру дегеніміз - оны ұғу, есте сақтау, қолдана білу. Білімді
игеру - алғашқы оқу материалын меңгеретін, білімді бекітетін, бақылау және
оқу жұмыстарының нәтижесін бағалайтын, сондай- ақ, дидактикалық
міндеттерді шешетін күрделі жүйе.
Ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін қолданудың оқушыға
берер мынандай тиімділіктері аңғарылды:
- түрлі ақпараттық, бейнелік, дыбыстық анықтамалар арқылы білімін
жан- жақты жетілдіреді, дамытады ;
- өз бетінше сарамандық тапсырмаларды орындайды;
- тақырыптан қалып кеткен немесе дұрыс түсінбеген тақырыпты
қосымша қайталауға мүмкіндік беріледі;
- пәнге қызығушылығы, үздіксіз ізденісі артады;
- ойлау, есте сақтау, пікірсайыстық қабілеті дамиды;
- өз ойын сызба, сурет, кескіндеме, кесте, графиктік модельдер түрінде
жеткізеді;
- түрлі бейнелік, сілтемелік, нұсқаулық тапсырмаларды орындайды;
- түрлі деңгейдегі тест тапсырмаларын орындап, өзінің алған білімін
тексереді.
Компьютерлік технологияның қиындықтарын жеңе отырып, болашақ
ұстаздың өзіне деген, өз мүмкіндіктеріне деген сенімі ұлғайып, әрбір жаңа
бағдарламаны жеңген сайын табысқа жету үміті арта түседі. Ол өзін білім
берудегі өркениетті бағыттан хабарсыз қараңғы адам деп сезінбейді,
керісінше, ол өзін оқу үрдісін ақпараттандыруға өз үлесін қосқан тұлға деп
есептейді. Осы ішкі толғаныс адамды сомдау үрдісі ретінде жеке тұлғаның
өзін-өзі дамытумен байланысты.
14
Оның үстіне, жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуы мультимедиалық
технологияның интербелсенділігі қасиетіне
негізделген қарым-қатынас
себепші болған жасанды орта жағдайында жандана түседі.
Мұндай қарым-қатынастың болуы адам мен машинаның өзара
әрекеттестігі кезінде бейімделудің негізгі ықпалы болып табылады, оны
адамның тіршілік әрекетінің жаңа өрісі деп қарастыруға болады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үдерісінің басым бағыттарының бірі -
білімді ақпараттандыру, білім беру аясын әдістемелік және техникалық
жабдықтармен қамтамасыз ету, оқыту мен тәрбие берудің психологиялық-
педагогикалық мақсаттарына негізделген заманауи технологияларды оңтайлы
пайдалану болып табылады. Бұл үдеріс төмендегі әрекеттерді іске асырады:
- білім беру жүйесін басқару тетіктерін автоматтандырылған ғылыми-
педагогикалық қорларды, коммуникациялық желілерді пайдалану негізінде
жетілдіру;
- қазіргі заманғы қоғамды ақпараттандыру шартында тұлғаны дамыту
міндеттеріне сәйкес оқыту, тәрбиелеудің ұйымдастырылған формаларын,
әдістерін сұрыптау, стратегиялары мен әдістемесін жетілдіру;
- студенттердің интеллектуалдық дамуына, өз бетінше білім алу
дағдыларын қалыптастыруға, ақпараттық-оқу, тәжірибелік-зерттеу
әрекеттерін іске асыруға, ақпараттарды өңдеу бойынша өзіндік жұмыстардың
әртүрлілігіне бағдарланған оқытудың әдістемелік жүйелерін құру;
- студенттердің білім деңгейін бағалау мен бақылауды айқындаушы
компьютерлік тестілік бағдарлама жасау әдістемесін құру және қолдану.
Жүйелей келе, ақпараттық технологиялардың, біріншіден, білім
сапасының артуына, екіншіден, оқытушы мен студенттің үздіксіз ізденіс
арқылы дамуына ықпалы зор екендігімен түйіндеймін.[12]
1.2 АЭжБУ кітапханасы
XXI - ғасыр мәдениет, ақпарат ғасыры екені қазір әлемдегі адамзатқа
белгілі және оны мойындауда. Қай қоғамның да тұрақты дамуында
мәдениеттің алар орны ерекше, сол рухани мәдени тынысымыздың ордасы
кітапхана. Кітапханада ғылым мен білім жинақталған зор рухани әлеуметтік
күш бар. Кітап білім бұлағы - білім - өмір шырағы деген сөз тегіннен тегін
айтылмаған. Бүгінгі күні көңілі ояу, көзі ашық сауатты оқырман кітаптан өзіне
қажетті рухани нәр алады. Көптің ойын байытып, сауатын молайтып білім
нәрінен сусындатар орда - кітапхана.
АЭжБУ кітапханасы
1997ж. В.И.Ленин атындағы Қазақ
Политехникалық институты және Алматы Энергетика институттарының кітап
қорларының негізінде құрылды.
Алматы энергетика және байланыс университеті кітапханасы оқу
процесін, студенттердің ғылыми-педагогикалық қызметін, оқытушылар мен
ЖОО-ның ғылыми қызметкерлерін ақпараттық деректермен және
әдебиеттермен қамтамасыз етеді. Кітапхана А ғимаратының 1 және 2-
15
қабатында, С ғимаратының 1-қабатында және №1, №2, №2А, №3
жатақаналарында орналасқан. 1614 м2 ауданды алып жатыр. 446 орынды 11
оқырман залы, 3 абонементі бар. Кітапхана жыл сайын 122485-тен астам
оқырмандар қабылдайды. Кітапхана құрамында 38 адам жұмыс істейді, оның
34-і жоғары білімді, 4-і арнайы орта білімді.
Кітапхана қоры 832266 баспа бірлігін құраса, оның ішінде қазақ тілінде
- 191097. Кітапхана қорында әр алуан басылымдар: қазақ, орыс, ағылшын
тілдерінде кітаптар мен журналдар, ақпарат деректері, авторефераттар,
диссертациялар және т.б. бар. Тақырыбы жағынан оқулықтар, ғылыми,
ғылыми-техникалық, әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси, көркем
әдебиеттер және өнер, спорт бойынша әдебиеттер жинақталған. Кітапхана
биыл 34538 дана (2593 атаумен)жаңа түсірілім қабылдады. 2014 жылы 300
мерзімді басылымдарға жазылды.
1998 ж. бері кітапхана процесін ЭВМ негізінде автоматтандырумен
айналысады. 2005 ж. қарашасынан бастап RABIS-КАТАЛОГИЗАТОР,
RABIS-ІЗДЕУШІ и RABIS-ОҚЫРМАНДАРДЫ ТіРКЕУ электрондық
каталогы жүргізілген. Каталог әмбебапты, библиографиялық сипаттамасымен
орыс, қазақ және ағылшын тілдерінде мазмұндалған. 36800 құжаттар
электрондық каталогта көрсетілген. Кітапхана жұмысын ұйымдастыру,
реферативтік деректер қорында 1310 атау, оның ішінде 130 қазақ тілінде бар.
Кітапхана ЕВSCО жобасы бойынша шетел деректер қорына, сонымен
қатар Polpred.com, Elsevier, Tomson, Springer, және РМЭБ
ресурстарына еркін кіру мүмкіндігіне ие.
1997 ж. бастап компакт-диск коллекциясы жинақталған. Кітапханада
электрондық ресурстар 1886, оның ішінде 816-сы қазақ тілінде.
Кітаханада 79 компьютер, №2(А-127), №1, №2, №2А, №3 жатақаналарда
60 компьютер Интернет пен АЭжБУ электрондық кітапханасына қосылған. 5
компьютер электрондық каталогқа және 19 компьютер кітапхана
қызметкерлеріне арналған.[9]
Кітапхана - білімнің, мәдениеттің және руханияттың орталығы.
Сонымен қатар өзіне қосымша міндеттемелер алды: Парасат клубымен
бірлесіп танымал адамдармен ашық, есте қалатын кездесулер, Ұлағат
көркем-әдебиеттер студенттік клубымен мәдениеттік-тәрбиелік кештер
ұйымдастырады. Ай сайын кітапхананың
оқырман залында кітап-
иллюстрациялық
көрмелер
ұйымдастырылады. Барлық
университеттік
конференцияларда және семинарларда тақырыптық
көрмелер
ұйымдастырылады.
Кітапхананың басты әлеуметтік мақсаты ол
қолданушыларға ақпаратың ашық және тең қол жеткізуіне мүмкіндік беру.
Алайда интернет-технологиялардың екпiндi дамуы, кiтапханалар үшiн
қызметтiң қосымша әрекет өрісін ашты.
АЭжБУ кітапханасы үшін, басқа жоғары оқу орындарының
кітапханалары секілді, басты қолданушылар көзі студенттер болып табылады.
Жоғары оқу орнында толық білім алу мерзімі барысында студенттер қай
уақыттада болмасын кітапхана көмегіне мұқтаждық танытады. Бүгінгі таңда
16
жоғары профессионалды білім беру мемлекеттік стандартынна сәйкес
студенттердің өзіндік жұмысы жалпы сабақ мөлшерінің 50%-зын құрайды.
Сондықтан, студенттердің өзіндік жұмысын қалыптастыру үшін
кітапханадан, өзіндік білім алу жағдайын жасау және кітапхананың
ақпараттық-білім беру ортасы арқылы студенттің тұлға ретінде өзіндік
дамуын және сол ақпараттық ортаның тоқтамастан жетілуі талап етіледі.
Осының барлығын ескере отырып біз АЭжБУ студенттерінің кітапқай
діген құштарлығын ояту және студентер өздерінің ақпараттық мәдениетін
қалыптастыруда өзіндік жұмысын өсіру үшін, кітапқа қол жетімділік барынша
оңайлатуға арналған ақпараттық жүйе бөлігін құрсытыру мысалы көрсетелік.
1.3 Қолданылған құрал саймандар
Осы дипломдық жобаны жасау барысында мен көптеген заманауи
құрал саймандар көмегіне жүктендім. Солардың тізімін келтірсе:
- HTML;
- CSS;
- JavaScript;
- Java Технологиясы.
Осы тізімде берілген технологиялардың әр-қайсына жеке тоқталып,
олардың ерекшеліктерін, артықшылықтарын және кемшіліктерін айта
кетерлік.
1.3.1 HTML тілінің негіздері
HTML бағдарламалау тілі болып табылмайды, бұл мәтіндік құжаттарды
белгілеу тілі. Онда "кәдімгі" бағдарламалау тілдерінде сияқты
айнымалыларды, прцедураларды, класстарды және басқа да атрибуттарды
баяндалуы синтексике нақты сәйкес келу маңызды емес. Егер де сіз TITLE
және BODY сияқты маңызды элементтерді көрсетпесеңіз, онда браузер
сәйкесті мәтіндерді үндеусіз түрде қолданады. Егер де сіз синтаксистік қате
істесеңіз, оны браузер терезесінен көріп, оңай табуға болады.
HTML - ді меңгеру үшін екі нәрсе қажет:
- кез-келген браузер, яғни HTML - файлдарды көру үшін қолданылатын
бағдарлама - Internet Explorer немесе Google Chrome;
- мәтіндік файлдардың кез-келген редакторы. Windows үшін Notepad
толығымен жарайды;
- мәтіндік редакторды HTML - файлдарды дайындау үшін, ал браузерді
істелгенді бақылау құралы ретінде пайдаланады.
& - тізбектері
"" және "" символдарды браузермен HTML - белгілемесі ретінде
қабылдағандықтан, мынандай сұрақтар туады: ал бұл символдарды экранда
қалай көрсетуге болады? HTML да бұл & тәзбегі көмегімен жасалынады
(оларды тағыда символдық объектілер немесе эскейп - тізбегі деп атайды).
Егер мәтінде < (ағылшын сөзінің бірінші әріптерінен less than азырақ)
17
тізбегі кездессе, браузер экранда "" символын көрсетеді. "" белгісі >
(ағылшан сөзінің бірінші әріптерінен greater than - көбірек). "&" (амперсант)
символы & тізбегімен кодталады.(") екі тырнақшалар " тізбегімен
кодталады. Есте сақтаңыз нүктелі үтір & - тізбегінің міндетті элементі.
Сонымен қатар, тізбекті құрайтын барлық әріптер төменгі регистрде болуы
керек. " немесе & типті белгілерін қолдануға рұқсат берілмейді.
Жалпы айтқанда, & - тізбектемелері ASCII - кестесінің жарты бөлігіндегі
(онда әрине орыс әріптері кіреді) барлық символдары үшін анықталған.
Кейбір символдар сегіз биттік мәлеметті беруді қамтамасыз етпейді,
сондықтан символдарды ASCII - кодтармен 127 ден жоғары & - тізбектері
түрінде беруге болады.
Қаріптерді форматтау
HTML мәтін бөлігін белгілеудің екі әдісін рұқсат етеді. Бір жағынан,
мәтіннің кей бір бөлігіндегі қаріп қою немесе иілген болу керектігін тікелей
көрсетуге болады, яғни мәтіннің физикалық стилін өзгерту. Бір жағынан,
мәтіннің кейбір бөлігін қалыпты логикалық стильден өзгешелеп белгілеуге
болады, осы стиль интерпретациясын браузерге тастау керек.
Физикалық стильдер
Физикалық стиль деп ағымдағы қаріп модификациясын браузерге
тікелей көрсету деп түсінуге болады. Мысалы, B және B белгілемелері
арасындағы, қою қаріппен жазылады.I және I арасындағылар иілген
қаріппен жазылады. TT және TT белгілемелері ерекше, себебі бұлардың
арасындағы мәтін жазба машинасымен жазылған қаріптерге ұқсайды.
Логикалық стильдер
Логикалық стиль қолданғанда құжат авторы алдын ала, оқушы экранда
нені көретіндігін білмейді. Әртүрлі браузерлер бірдей логикалық стильдерді
әртүрлі көрсетеді. Кейбір браузерлер кейбір белгілемелерді мүлдем елемей,
логикалық стильмен белгіленгеннің орнына қалыпты мәтінді көрсетеді.
Қарапайым HTML құжатының құрамы: Ең біріншіден түсіндіретінім
HTML құжат тэгтерден тұрады, одан барлық интернет беттері құралады. Тэг -
ол HTML кодтың бірлігі. Мысалы, HTML, HEAD, TITLE және тағы
басқа осының бәрі тэг болып келеді. Тэгтер ашылатын және жабылатын
болады. Ашылатын тэгтар жоғарыда көрсетілген. Оларға жабылатын мысалы:
HTML, HEAD, TITLE тэгтері сәйкес келеді. HTML құжатының ең
қарапайым құрылымы келесідей: HTML HEAD TITLE Құжаттың
тақырыбы TITLE HEAD BODY Беттегі бірінші мәтін BODY
HTML .
Кез келген HTML құжат HTML тэгінен басталып және HTML
тэгімен бітyі керек. Ол MP3 және GIF емес, HTML құжат екенін интернет
құраушының түсінуіне мүмкіндік береді.
HTML-құжатының құрылымы
HTML-дің конструкциясын тэгтер деп атайды. Браузерді кәдімгі
мәтіннен ажырату үшін олар бұрыштық тырнақшаларға алынады.Тэг ол кез-
келген көрсетілімнің құрылымының бастапқы қозғалысын көрсетеді. Егер де
18
бұл құрылым барлық құжатта пайдаланылса, онда бұл тэг жабылатын
сыңарын қолданбайды. Бірақ көптеген тэгтердің сьңарлары болады. Мысалы
кез келген Web - бeттepi html, тэгінен басталып, оның html жабылатын
сыңарымен аяқталады. Жабылатын тэг ашылатын тэгтен бұрыштық
тырнақшадан кейін кисық сызықпен ерекшеленетініне назар
аударыңыз.Барлық сөздік параметрлердің мағынасы тырнақшаға алынады.
Түстер қалай берілетінін келесі тақырыпшадан білеміз, ал қазір body
тэгінің параметрлеріне қайта ораламыз.
lang параметрі Web - беттердің мәтіндік құрылымы қай тілде
жазылғанын көрсетеді. RFC 1766 құжатында келтірілген екі әріпті кодтық
тілдің мағынасы мән ретінде қолданылады. Ал, шын мәнінде, бiзге бұл
белгілеулердің барлығын білу қажет емес. Көн жағдайларда бiз орыс немесе
ағылшын тілін қолданамыз. Олардың кодтары: "ru" және "en" сәйкесінше.
body тэгінің жоғарыда келтірген параметрлері eкі параметрлерді id
және class иелене алады, бipaқ іc жүзінде олар бұл тэг үшін почталар ешқашан
қолданылмайды. Kөрiп отырғанымыздай, барлығы қиын емес, қарапайым.
Енді метамәліметтердің не екенін білетін уақыт жетті. Метамәліметтерді
құжаттағы көрінбейтін ақпарат түрінде анықтауға болады. Олар құжаттың
идентификациясы ретінде және Web - парақтардың бейнелену режимінің
бағыты ретінде қолданылады. Web - параққа метамәліметтерді енгізу үшiн
meta тэгі қолданылады. Ол көп жағдайда келесідей түрде болады: meta
name="айнымалы аты" content = "айнымалы мәні".
Осындай тәртіппен, егер бiз кез келген Web - парақтың авторын
көрсеткіміз келсе, блокқа оның тақырыбын қоятын келесідей конструкцияны
пайдалансақ жеткілікті: meta name="Author" content="It's me!!!".
Кілттік сөздерді көрсеткенде біз meta тэгіне lang қосымша параметрін
қостық соған аса назар аударуымыз керек. Бұл параметр сол немесе басқа
мәтінде жазылған тілдің көрсетілімі үшін арналған екені жайлы айтқанбыз.
Біздің мысалымызда кілттік сөздеріміз орыс тілінде жазылғанын көрсеттік,
алайда біз кілттік сөздерді әр түрлі тілде meta тэгінің бірнешеуін пайдалана
отырып жаза
аламыз. Сондайақ мәліметтер http тақырыбын беруге
көмектеседі. Бұл жерде кішкене техникалық шегерім жасауымыз керек.
Барлық HTML-құжаттар мамандандырылған программалар көмегімен
беріледі. Бұл қабылдау ережесінің жиынын және ақпаратты жіберу
компьютерлік өндірісті протокол д.a. Web - беттерде жiбepy және
пайдаланушы деректерді өшіргеннің жиынтығы HTTP (HyperText Transfer
Protocol), протоколы деп аталады. Бұл протокол директивалардың
жиынтығымен және айнымалымен HTTP - тақырыбы деп атайды.
Сондай-ақ HTML - құжаттың құрылымының сұрақтарына әртүрлі
мәтіннің тақырыбын қолдану жатады. HTML-дегі тақырыпқа озіндік тэгтер
берілген. HTML құжатта барлық мәтіндік тақырыптың алты деңгейі
қолданылады. Ең үлкен денгей - бірінші және әр тақырыптың өзіндік тэгі
және өзінің көрсетілімінің ережелері болады. Тақырыптарды белгілеудің тэгі
өте қарапайым. Бірінші денгейдің тақырыбына h1 тэгі пайдаланылады, ал
19
жабылу сыңарына h1, екінші деңгейдің тақырыбына h2 - h2
сыңарлары пайдаланылады және солай алтыншы денгейге дейін қайталана
береді.
Қарапайым HTML кестелерін құру
Кестенің сипатталуы BODY құжатының ішінде орналасуы керек.
Құжатта кестелер саны әр турлі бола алады, сонымен қатар біp біpінe
енгізілген кестелер де болуы мүмкін. Әр кесте TABLE тэгімен басталып,
TABLE тегімен аяқталуы керек. Бұл жұп тэгтердің ішінде кестенің құрамы
сипатталады. Кез келген кесте бip немесе бірнеше жолдардан тұрады, олардың
әрқайсысында жеке ұяшықтарға мәліметтер беріледі.
Әр жол TR (Table Row) тэгімен басталады және TR тэгімен
аяқталады. Жолдарда орналасқан жеке ұяшық TD және TD (Table Data)
жұп тэгімен немесе ТН және ТН (Table Header) тэгімен қоршалады.
TH тэгі әдетте кестенің тақырып-ұяшықтары үшін, ал TD мәлімет
ұяшықтары ушін қолданылады. Бұларды қолданудағы айырмашылық
ұяшықтардың, құрамын көрсетуге арналған қаріптің типінде және
ұяшықтардағы мәліметтердің орналасуында ғана. ТН типті ұяшықтардың
құрамы жартылай қалың (Bold) каріппен бейнеленеді және ортада
(ALIGN=CENTER, VALIGN=MIDDLE) орналасады. TD тэгімен аньқталған
ұяшықтар үндеместен ортада тік бағытта және сол жаққа (ALIGN=LEFT)
қарай түзетілген мәліметтерді көрсетеді.
TD және ТН тэгтері TR кестесінің жолының сипаттамасында
ғана орналасады. TR, TD және ТН аяқтайтын кодтарды жазбай-ақ
қойса болады. Бұл жағдайда жолдың немесе ұяшықтың сипатталуының соңы
келесі жолдың немесе ұяшықтың басы немесе кестенің соңы болып табылады.
Кестенің аяқталуының тэгі TABLE міндетті түрде жазылуы керек.
Кестедегі жолдар саны ашылған TR тэгінің санымен анықталады, ал
бағандардың саны барлық жолдар арасындағы TD немесе ТН
максималды мәнімен анықталады. Ұяшықтардың кейбіреулерінде ешқандай
ақпарат болмауы мүмкін, бұндай ұяшықтар бipiнeн соң бipi орналасқан -
TD, TD жұп тэгтерімен анықталады. Егер кез келген жолдың соңында
орналасқан бip немесе бірнеше ұяшық ешқандай мәлімет сақтамаса, онда
олардың сипатталуын жазбаса да болады, браузер керекті бос ұяшықтар
санын автоматты түрде өзі қосады.
Кестенің CAPTION және CAPTION жұп тэгтерімен қоршалған
тақырыбы болуы мүмкін. Кестенің тақырыбының сипатталуы кез келген
орында TABLE және TABLE тэгтерінің ішінде орналасу керек. HTML
тілінің ерекшелігіне байланысты тақырыптың сипатталуының орналасуы
қатаң бекітілген: ол TABLE тэгінен кейін және бірінші TR тэгіне дейін
орналасу керек.
Үндеместен кестенің тақырыбының мәтіні кестенің үстінде
(ALIGN=TOP) және көлденең бағытта ортада орналасады.
Кестенің тақырыбының CAPTION тэгі бip ALIGN параметрін ғана
қабылдайды, ол параметр ТОР (кесте үстіндегі тақырып) немесе BOTTOM
20
(кесте астындағы тақырып) мәндерін қабылдайды. ALIGN параметрін жазбаса
да болады, ол ALIGN=TOP мәніне сәйкес. Көлденең бағытта кесте тақырыбы
әрқашанда ортада орналасу керек. Кестенің тақырыбы да болмауы мүмкін.
Көп жағдайларда кестенің тақырыбы ретінде қарапайым мәтін қолданылады,
бipaқ нақтысында CAPTION және CAPTION тэгтерінің арасында
BODY бөлімінде қолданылатын кез келген HTML-элементтерді жазуға
болады. Кестенің тақырыбының жазылуының мысалын келтірейік:
CAPTION ALIGN=BOTTOM Кестенің астында орналасатын тақырып
CAPTION.
Microsoft Internet Explorer браузері тақырыпты орналастырудың
қосымша мүмкіндіктерін ұсынады. ALIGN параметрі жоғарыда көрсетілген
мәндермен қатар көлденең түзету үшін LEFT, CENTER және RIGHT мәндерін
рұқсат етеді. ALIGN=RIGHT жазбасы тақырыптың оң жаққа қарай ығысуын
және кестенің үстінде орналасуын қамтамасыз етеді. Егер ALIGN=BOTTOM
жазбасын қолдансақ жоғарыда келтірілген мысалдағыдай тақырып кестенің
астында орналасады. Бірақ бip тақырыпта ALIGN параметірін екі рет
қолдануға болмайды. Сол себептен тік түзету үшін қосымша арнайы параметр
енгізілген VALIGN, ол ТОР немесе BOTTOM мәндерін қабылдайды. Мысалы,
сол жаққа қарай түзетілген және кестенің астында орналасқан тақырыптың
сипатталуы келесі түрде болады: CAPTION ALIGN=LEFT
VALIGN=BOTTOM Сол жаққа қарай түзетілген және кестенің астында
орналасқан тақырып CAPTION.
TABLE тэгінің параметірі
Кестелерді құруда қолданылатын
негізгі тэг TABLE болып
есептеледі. Ол бірнеше параметрлермен қолданыла алады, олардың әр
қайсысы жазылмауы мүмкін. Рұқсат етілген параметрлердің жиынтығы
браузерге байланысты болады. HTML ерекшелігіне сәйкес TABLE тэгінде
келесі параметрлер қолданылуы мүмкін: BORDER, CELLSPACING,
CELLPADDING, WIDTH, ALIGN. NetScape және Microsoft Internet Explorer
браузерлері жоғарыда айтылған бес параметрмен қатар HEIGHT және
BGCOLOR параметрлерін қолдануға рұқсат етеді. Кейбір браузерлер басқа
параметрлерді де қолдана алады. TABLE тэгінің жалпы қолданылатын
параметрлерінің тағайындалуын қарастырайық.
CELLSPACING параметрі
Параметрдің жазылуының формасы мынандай: CELLSPACING = num,
мұндағы num - параметрдің пикселдердегі сандық мәні, ол міндетті түрде
жазылады. num-ның өлшемі көлденең және тігінен орналасқан көршілес
ұяшықтардың арасындағы арақашықтықты анықтайды. Үндеместен оның мәні
екі деп алынады. Байқағанамыздай, дәстүрлі баспалық жүйелерде кестенің
көршілес ұяшықтарында ортақ шекара болады. HTML-кестелерде үндеместен
орын қалдырылады. CELLSPACING=0 болған кезде көршілес ұяшықтардың
рамкалары бірігіп, кестені бip торлы кесте ретінде көрсетеді.
CELLPADDING параметрі
21
Параметрдің жазылу формасы CELLSPACING-гe ұқсас. num-ның
өлшемі ұяшық рамкасы мен ұяшықтың ішіндегі ақпараттың арасындағы бос
аймақтың өлшемін анықтайды. Үндеместен оның мәні бірге тең деп алынады.
CELLPADDING параметрін нөлге тең деп алу ұяшықтағы мәтіннің кейбір
бөліктерінің рамкаға тиіп тұруына алып келуі мүмкін, бұл эстетика жағынан
дұрыс емес. CELLPADDING және CELLSPACING параметрлерінің әрекеттері
бip біріне өте ұқсас. Рамкасыз берілген кестелерде параметрлердің екеуінің
біреуінің өзгеруі бip нәтижеге алып келеді.
CELLPADDING және CELLSPACING параметрлері бip бірінен тәуелсіз,
егер олардың бipeyi жазылмаса, онда оның мәш үндеместен алынады. Әдетте,
бұл параметрлердің бәрі жазылмаса, онда көршілес ұяшықтардағы мәліметтер
арасындағы минималды ара қашықтық алты пикселға (Netscape үшін) тең
болады. Бұл мән CELLSPACING үшін екі пикселдан, CELLPADDING үшін
біp пикселдан және әр ұяшықтың рамкасы үшін біp пикселдан құралады.
Келесі сипатталуды жазу арқылы кішкентай кестені ала аламыз. TABLE
BORDER=0 CELLPADDING=0 CELLSPACING=0. Тек осындай нұсқада ғана
ұяшықтар бір біріне жақын орналасады.
WIDTH және HEIGHT параметрлері
Кестелер бейнеленген кезде олардың ені және биіктігі автоматты түрде
браузермен есептеледі және көптеген факторларға тәуелді болады: берілген
кестенің бүкіл құжаттың сипатталуындағы параметрлердің мәні, қаріптің
өлшемі, көру терезесінің өлшемі және тағы басқалары.
Кейде кестенің ені мен биіктігін көрсету керек болады. Бұл мақсатта
TABLE тэгінің WIDTH (кестенің ені) және HEIGHT (кестенің биіктігі)
параметрлері қолданылады. Жазылу формасы мынандай: WIDTH=num немесе
WIDTH=num%, мұндағы num - бүкіл кесте енінің пикселдағы сандық мәні
немесе бүкіл терезенің өлшемінің проценті. Сонымен қатар 100 пайыздан
үлкен мәнді беруге болады, бірақ бұндай жағдайда елестету қиынға соғады.
Мысал: TABLE WIDTH=200.
1.3.2 Cascading Style Sheets технологиясы
CSS (Cascading Style Sheets - Каскадтық стильді кестелер) - HTML,
XHTML және т.б. белгілеу тілдерінде жазылған уеб беттердің сыртқы
көрінісін суреттейтін, әрлейтін тіл болып есептеледі. Бұл тілде уеб беттердің
сыртқы көрінісіндегі шрифттер, түстер, жайғасуы,
блоктар сияқты
элементтерді жасауға болады. CSS-тің пайда болуының негізгі себебі белгілеу
тілдерінде (HTML, XHTML, XML және т.б.) уеб беттердің логикалық
құрылымдарымен сыртқы көріністерін суреттеуді бір-бірімен бөліп қарастыру
болды. Себебі әр қайсысы бөлек болса, сайт жасағанда да, сайттың кодын
оқығанда да түсінуге ыңғайлы болады.
Тарихы
1990 жылдары Web ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz