Жануарлар организміне ауа ылғалдылығының әсері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Ескендірқызы А.

Алматы облысы ЖШС Байсерке-Агро ауылшаруашылық кешендеріндегі ауаның санитариялық - бактериологиялық жағдайын зерттеу

ДИПЛOМДЫҚ ЖҰМЫC

5В120200 - Вeтepинapиялық caнитapия

Aлмaты 2018

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

Ветеринария факультеті

Ветеринариялық-санитариялық сараптау және гигиена кафедрасы

ДИПЛOМДЫҚ ЖҰМЫC

Тaқыpыбы: Алматы облысы ЖШС Байсерке-Агро ауылшаруашылық кешендеріндегі ауаның санитариялық - бактериологиялық жағдайын зерттеу

Бeттep caны - 42
Cызбaлap мeн көpнeкті
мaтepиaлдap caны - 19
Қосымшалар - 1

Opындaғaн: 5В120200-Вeтepинapлық caнитapия мaмaндығының
күндізгі oқу бөлімі 514-тoп cтудeнті Ескендірқызы Альфия

2018 ж. 05 шілдеде қopғaуғa жібepілді

Кaфeдpa мeңгepyшіcі, PhD

______________
Қ.Д.Aлихaнoв
Жeтeкшіcі, в.ғ.к., доцент
______________
А.А.Алимов
Нopмa бaқылay, қауымдастық
профессор

______________
А.С.Ибажанова

Capaпшы, Алматы облысы, Іле ауданы бойынша ветеринария бөлімінің жетекшісі
______________
Е.К.Манкеев

Aлмaты 2018 ж
ҚAЗAҚ ҰЛТТЫҚ AГPAPЛЫҚ УНИВEPCИТEТІ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

Вeтepинapия фaкультeті

5В120200- Вeтepинapиялық caнитapия мaмaндығы

Вeтepинapиялық caнитapиялық capaптaу жәнe гигиeнa кaфeдpacы

Диплoмдық жұмыc

ТAПCЫPМACЫ

Cтудeнт Ескендірқызы А.

Жұмыcтың тaқыpыбы: Алматы облысы ЖШС Байсерке-Агро ауылшаруашылық кешендеріндегі ауаның санитариялық - бактериологиялық жағдайын зерттеу

Унивepcитeт бoйыншa 2017 ж. 14 11. № 550-К бұйрығымен бекітілген

Дaйын жұмыcты тaпcыpу мepзімі 2018 ж. 20 мaусым.

Жұмыcтың бacтaпқы дepeктepі

ЖШС Байсерке-Агро оқу ғылыми өндірістік кешенінде орналасқан сүтті бағыттағы ірі қараны ұстау, күтіп бағу ережелерімен танысу, кешеннің аумағы, ауа гигиенасы, ірі-қараға арналған қора-жайдың микроклиматын толық зерттеу, желдету жүйесі, қи шығару жүйесі, мезгілге байланысты микроклимат ерекшеліктері, ауаны санитариялық-бактериологиялық бағалау, дезинфекция жұмыстары, заманауи қондығы арқылы алынған көрсеткіштер бойынша кестелер мен сызбылар, түсірілген фотосуреттер.
Дипломдық жұмыста қарастырылатын тараулар мен сұрақтардың тізімі (көкейкестілігі, мақсат мазмұндамасы, қойылған міндеттер, графикалық материалдар): Кіріспе, әдебиетке шолу, өзіндік зерттеулер, зерттеу материалдары мен тәсілдері, зерттеулердің нәтижелері, тұжырамдама, қорытынды, ұсыныстар, пайдаланған әдебиеттер тізімі және қосымшалар. Көрсетілген тарауларда сүтті бағыттағы ірі қараны қора-жайда күтіп-бағудағы негізгі міндеттер мен оның ерекшеліктері және жақсарту жолдары жұмыстарына сипаттама берілген.

Гpaфикaлық мaтepиaлдapдың тізімі

Диплoмдық жұмыcтa 9 -кecтe, 10-cуpeттep бepілгeн, coндaй-aқ жұмыcтa 26 әдeбиeт көзі пaйдaлaнылды.

Ұcынылaтын нeгізгі әдeбиeттep:
1. Мырзабеков Ж.Б., Ибрагимов П.Ш Ветеринариялық гигиена. Алматы, Агроунверситет, 2011 ж. - 36-85 б.
2.Кузнецов А.Ф Гигиена животных Санк-Петербург, Квадро, 2015 г. - 23-67 с.
3. Гершун В.И., Туякова Р.К Ветеринарная гигиена. Қостанай, ЖШС Костанайский печатный двор, 2005 г.- 35-82 с.
4.Макаров В.А., Боровков М.Ф., Ермолаев А.П., Кособрюхов А.Н., Рудь И.А Практикум по ветеринарно-санитарной экспертизе Москва, Агропромиздат 1987 г.-255-257 с.

Жұмыcтың (жoбaның) apнaйы тapaулapы бoйыншa кeңecшілepі

Тapaу
Кeңecші
Мepзімі
Қoлы
Кіpіcпe
Алимов А.А.
15.02.2018 жыл

Ғылыми әдeбиeттepгe шoлу
Сағындықов К.А
18.02.2018 жыл

Өзіндік зерттеулер
Алимов А.А.
29.03.2018 жыл

Экономиклық тиімділікті есептеу
Абдильдин С.А.
06.06.2018 жыл

Еңбекті қорғау, экология негіздері
Смагулова Н.К.
06.06.2018 жыл

Кaфeдpa мeңгepушіcі, PhD ______________ Қ.Д. Aлихaнoв

Жұмыc жeтeкшіcі, доцент ______________ А.А.Алимов

Тaпcыpмaны opындaуғa
қaбылдaдым, cтудeнт _____________ А .Ескендірқызы

Дипломдық жұмысты орындау

КЕСТЕСІ

Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі
Ғылыми жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Ғылыми әдебиеттерге шолу

Наурыз 2018 ж.
Орындалды
2
Зерттеу әдістемелерін игеру

Наурыз 2018 ж.
Орындалды
3
Өзіндік зерттеулер жүргізу

Сәуір 2018 ж.
Орындалды
4
Өзіндік зеттеулерді талдау және қорытындылау

Мамыр 2018 ж.
Орындалды
5
Дипломдық жұмыстың қолжазбасын жетекшіге ұсыну

Мамыр 2018 ж.
Орындалды
6
Дипломдық жұмысты алдын ала қорғау

Мамыр 2018 ж.
Орындалды
7
Экономикалық тиімділік, еңбек қорғау және экология мәселелері

Мамыр 2018 ж.
Орындалды
8
Дипломдық жұмысты алдын ала қорғау
Шілде 2018 ж.
Орындалды
9
Дипломдық жұмысты қорғау
Шілде 2018 ж.

Кaфeдpa мeңгepушіcі, PhD ______________ Қ.Д. Aлихaнoв

Жeтeкшіcі, в.ғ.к., доцент ______________ А.А.Алимов

Тaпcыpмaны opындaуғa
қaбылдaдым, cтудeнт ______________ А. Ескендірқызы

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
7

АНЫҚТАМАЛАР
8

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
9
1
КІРІСПЕ
10
1.1
Жұмыстың өзекті мәселелері және тәжірибелік маңыздылығы
10
1.2
Жұмыстың негізгі нәтижелеріне сипаттама
11
1.2
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
11
2
ҒЫЛЫМИ ӘДЕБЕИТТЕРГЕ ШОЛУ
12
2.1
Байсерке-Агро шаруа қожалығындағы сауын сиырларын ұстау жағдайлары мен олардың тиімділіктері
12
2.2
Сауын сиырларына, жас төлдерге температураның және ылғалдылықтың әсері
15
2.3
Шаруашылық кешендеріндегі шаң мен қатты дыбыстарды сауын сиырларына және жас төлдерге әсері
18
2.4
Әр түрлі зиянды газдардың қора-жайда шоғырлануs, олардың сауын сиырларына, жас төлдерге зияны
19
2.5
Кешендердегі желтеду құрылғылары және канализация жүйесінің жұмыс барысы
20
3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
21
3.1
Зерттеудің материалдары мен әдістері
21
3.2
ЖШС Байсерке-Агро кешеніне сипаттама
23
4
Зерттеулердің нәтижелері
25
4.1
Кешендердегі температураны және ылғалдылықты психрометмен анықтау
25
4.2.
Әмбебап газанализатор құрылғысы арқылы кешендердегі аммиак, көміртек тотығы мөлшерін анықтау
27
4.3
Кешендердегі микроорганизмдер санын және түрлерін тұндыру әдісімен анықтау
29
4.4
Каустикалық сода және ГАН препараттары арқылы дезинфекциядан кейін Люминометр құрылғысы арқылы кешендердегі микроорганизмдер санын анықтау
32
5
ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ
34
5.1
Еңбек қорғау мен еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету
35
5.2
Eңбeктi қopғaу қызмeтiнiң құқығы
36
5.3
Өрт қауіпсіздігі негіздері
37
5.4
Электр қауіпсіздігі
39
6
Экономика

7
ҚОРЫТЫНДЫЛАР
40
8
ТӘЖІРИБЕЛІК ҰСЫНЫСТАР
40
9
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
41
10
ҚОСЫМШАЛАР
43

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі стандарттық сілтемелер көрсетілген:
ГОСТ Р 57256-2016 Воздух замкнутых помещений. Отбор проб при определении аммиака
ГОСТ Р 56990-2016 Химические дезинфицирующие средства и антисептики. Дезинфицирующие средства. Критерии и показатели эффективности
ГОСТ 32548-2013 Вентиляция зданий. Воздухораспределительные устройства. Общие технические условия
ГОСТ Р 54392-2011 Электроустановки для животноводческих помещений. Способы выравнивания потенциалов
ГОСТ Р ИСО 7218-2008 Микробиология пищевых продуктов и кормов для животных. Общие требования и рекомендации по микробиологическим исследованиям
ГОСТ Р 51301-99 Продукты пищевые и продовольственное сырье. Инверсионно-вольтамперометрические методы определения содержания токсичных элементов (кадмия, свинца, меди и цинка)
ГОСТ Р 51448-99 (ИСО 3100-2-88) Мясо и мясные продукты. Методы подготовки проб для микробиологических исследований
ГОСТ Р 52427-2005 Промышленность мясная. Продукты пищевые. Термины и определения
ГОСТ Р 52814-2007 Продукты пищевые. Метод выделения бактерий рода Salmonella
ГОСТ Р 52816-2007 Продукты пищевые. Методы выявления и определения количества бактерий группы кишечных палочек (колиформных бактерий)
ГОСТ Р 52830-2007 Микробиология пищевых продуктов и кормов. Метод обнаружения и определения количества презумптивных бактерий Escherichia coli. Метод наиболее вероятного числа
ГОСТ 16020-70 Скот для убоя. Термины и определения

АНЫҚТАМАЛАР
Осы дипломдық жұмыста келесі терминдер мен анықтамалар қолданылды:
Температура - кеңістіктегі жылудың мөлшерің сипаттайтын шама.
Ылғалдылық - қатты денедегі, ұнтақ заттағы, газдағы ылғал мөлшері.
Аммиа́к - NH3, сутегі нитриді, қалыпты жағдайда - өткір, мүсәтір спирті иісті, түсті газ.
Психрометр - екі термометрдің (құрғақ және шыланған) көрсетуі бойынша ауа температурасы мен ылғалдығын өлшеуге арналған аспап.
Петри табақшасы - аласа әрі жалпақ келген цилиндрлі, қақпағы бар микробиология саласында жиі қолданылатын ыдыс.
Канализация - лас немесе ағынды суларды ғимарат аумағынан әкететін құбырлар жүйесі.
Каустикалық сода - ақ түсті, ылғалданған, дезинфекциялық мақсатта жиі қолданылатын күшті сілті.
Дезинфекция - адам мен жануарларда, өсімдіктерде ауру қоздыратын микроорганизмдерді жоюға бағытталған шаралар жүйесі.

БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Ғылыми зерттеу жұмыстар есебінде келесі белгілер және қысқартулар қолданылды:
л - литр
мл - миллилитр
мг - миллиграмм
кг - килограмм
гр - грам
˚С - температура
% - процент
- одан көп
* - көбейту
ЕПА - ет-пептон агары
КТБ - колония түзуші бірлік

1 КІРІСПЕ
1.1 Жұмыстың өзекті мәселелері және тәжірибелік маңыздылығы.
Мал шаруашылығы - халықтың азық-түлік өнімдеріне деген сұранысын қанағаттандыратын, сондай-ақ түрлі салаларға шикізатпен қамтамасыз ететін ауыл шаруашылығының маңызды салаларының бірі.
Қазақстан Республикасының барлық ауыл шаруашылық жерлерінің төрттен бірі мал жайылымдарын алады. Бұдан басқа, Қазақстанның орталық және оңтүстік-батыс бөліктеріндегі шөл және шөлейтті аумақтар малға арналған маусымдық жайылым ретінде кеңінен қолданылады. Мемлекетімізде ірі қара малдың саны артып келеді. Жануарларды жаппай санау жүргізу кезінде, нақтырақ айтсақ 2017 жылдың қаңтар айынан 2018 жылдың қаңтар айлары аралығында жалпы саны өскені анықталды. Қазақстан Республикасының статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2018 жылы ірі қара саны 6487,3 мың басқа жеткен, ал 1 жыл бұрынғы саны 6253,8 мың бас. Яғни 233,5 мыңға дейін саны артқанын көреміз. 3 облысымыздағы бас саны 1 млн-нан асып тұр. Олар: Алматы облысы - 1170,3 мың, Шығыс Қазақстан облысы - 1124,2 мың және Оңтүстік Қазақстан облысы 1087,8 мың.
Мал шаруашылығы өнімдерін өндірудің өсуі негізінен мал мен құстың өнімділігін арттыру, малдың санын көбейту, жемдерді тиімді пайдалану, жануарларды ұстау және оларды азықтандыру үшін жағдайларды айтарлықтай жақсарту, асыл тұқымды жұмыстарын жетілдіру, негізгі өндірістік процестерді автоматтандыру және автоматтандыру есебінен қамтамасыз етіледі.
Қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы өндірісінің мал санын арттыру, және өндірістік процестерді механикаландыру және автоматтандыру дәрежесі мал ағзасына биологиялық және техникалық ауыртпалықтың өсуіне әкеледі. Өнеркәсіптік мал шаруашылығының осы ерекшеліктері мал шаруашылығы ғимараттарында микроклиматты құруға ерекше талаптар қояды. Мал шаруашылығында оңтайлы микроклиматты құру проблемасын шешуге тек бірқатар шараларды іске асыру арқылы ғана қол жеткізуге болады: ғимараттардың көлемді жоспарлау шешімдерін оңтайландыру, гидротехникалық қондырғылардың жылу қорғау қасиеттерін жақсарту, желдету мен жылыту жүйелерін тиімді пайдалану, жарықтандыру жүйелерін, ауаны тазарту және ауа тазарту, аэронизациялау.

1.2 Жұмыстың негізгі нәтижелеріне сипаттама.
Жұмыстың негізгі нәтижелері Байсерке - Агро ЖШС ірі-қараға арналған қора-жайдың микроклимат жағдайы зерттелінді. Зерттеу жұмыстары үшін ірі-қараның 2, жас төлдердің 1, сауу объектісінің 1 қора-жайларында жүргізілді. Ғылыми-зерттеу жұмыстары барысында кешендердегі микроклимат ерекшеліктері толығымен бақылауды болды. Сонымен қатар қора - жайлардың микробпен ластану дәрежелерін анықтау мақсатында заманауи құрылғы Люминиметр Hygiene қолданылды. Алынған ғылыми-зерттеу жұмыстары нәтижелері негізінде Қазақ ұлттық аграрлық университетінің студенттік конференциясында баяндама жасалды, ғылыми мақала жазылды.

1.3 Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.

Зерттеудің мақсаты: Байсерке - Агро ЖШС сауын сиырларына арналған кешендердің микроклимат жағдайын толығымен зерттеу және жақсарту жолдарын қарастыру.

Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
oo Ірі-қараға арналған қора-жайдың микроклимат жағдайын зерттеу;
oo Кешендегі ауаның микробтармен ластану дәрежесінің динамикасын жыл мезгіліне қарай анықтау;
oo Кешенде каустикалық сода және ГАН препараттарымен салыстырмалы түрде профилактикалық дезинфекция жүргізу;
oo Шаруашылықта жиі кездесетін ауруларға статистика жүргізу.

2. ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
2.1. Байсерке-Агро шаруа қожалығындағы сауын сиырларын ұстау жағдайлары мен олардың тиімділіктері
Ірі қара малдарын тұрғызып байлап ұстауға арналған қоралар жылу өткізгіштігі төмен құрылыс материалдарынан жасалып, ауа райы суық жақтарда қабырғаларының қалыңдығы 50 см, төбесі 0,24 метрден жұқа болмауы қажет. Малдардың ауа алмасуын қамтамасыз ету үшін қораның биіктігі еден үстінен төбенің ең төменгі жеріне дейін 2,4-2,7 м кем болмауын қадағалау қажет. Әрбір 100 басқа арналған қораға 2-ден, ал 150-200 басқа арналған қораларға 4-тен кем емес екі жаппалы қақпалар қаралады. Малдарды байлап тұрғызып ұстауға арналған қоралардың жалпы ішкі өлшем ауданы әр басқа шаққанда, малдардың ірілігіне, өнімділігіне (салмағы) қарап 5-7 м2 аралығында болғаны дұрыс. [1]Мұндай малдарды тұрғызып байлап ұстау тәсілінің өзіне тән артықшылығы болады:
1)Малдардың физиологиялық ерекшеліктеріне (жасы, өнімі, денсаулығы т.б. ) байланысты, жекелеме күтім, азықтандыру жасауға мүмкіншілік тудырады;
2)Малдардың денесі таза, яғни әсіресе сауын сиырлардың өнімі жоғарғы сапалы блолуына жағдай жасалады;
3)Малдардың бірін бірі сүзіп, жарақаттанудан, кейде буаз малдардың іш тастауынан сақтандырады;
4)Қора ішінің микроклиматын бақылап, қалыпқа келтіріп тұруға мүмкіншілік туғызады.
Малды тұрғызып байлап ұстаудың мұнымен қоса кемшіліктері де болады:
1)Малдарды бос еркін ұстаумен салыстырғанда тұрғызып байлап ұстау тәсілінде әр малға шаққандағы қора сиымдылығы төмендейді.
2)Малдарды тұрғызып байлап ұстау кезінде олардың қозғалуы шектеліп, малдардың төзімділігі азайып, денсаулығы нашарлайды.
3)Әр малға шаққандағы еңбек шығыны көбейіп, қол жұмысының бөлігі артады. Мұндай тәсілмен ұстау кезінде, әсіресе сүт өндіретін шаруашылықтарды ең жоғары сүт алу көрсеткіштеріне (15-16 мың кг) сол сияқты басқа малдардан орта есеппен 5-6 мың кг жылдық сүт өнімін өндіруге ие болатындығы дәлелденген. Сондықтан ірі қара малдарын тұрғызып байлап ұстау тәсілі сүт өндіру және жас тұқымдық малдарды өсіп-өндіру шаруашылықтарында кең қолданылады. Малдарды бұл тәсілмен ұстау кезінде мал мамандарының, күтіп-бағатын қызметкерлердің әрбір малдарға жекелеме күтім көрсетіп, емдеу, егу жұмыстарын жүргізуге қолайлы жағдайлар туып малдардың ауруға шалдығуы төмендеп, әр малға ветеринариялық бақылау жасап, тиісті шараларды дер кезінде көрсете алады.
Ірі қара малдарын тұрғызып ұстауға арналған қоралардың микроклиматы тұрақты және қалыпты, яғни малдардың физиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес ауа температурасы +8 градустан төмендемей, салыстырмалы ылғалдылығы 85 пайыздан жоғары емес, ауа қозғалысының жылдамдығы қыс айларында 0,3 мсек артпай, көмірқышқыл газының концентрациясы 0,25 пайыздан жоғарыламай, әр куб.м ауада аммияктың мөлшері 20 мг-нан, күкіртті сутегі газы - 10 мг-нан аспауы керек.[2] Қораның табиғи жарықтану коэффициенті 1:15 қатынасынын төмен болмауға тиіс. Бос еркін байлаусыз ұстау - бұл тәсілді қазіргі кезде екі түрде қолданады: қалың төсенішті едендерде бос байлаусыз және арнайы бокстарда ұстау. Ірі қара малдарын қалың жиналмайтын төсеніштерде ұстау үшін қораның табиғи еденінің өсімдік қабатын (10 см) қырып үстіне, дезинфекциялық және ылғалдықты төмендету мақсатында, әр шаршы метр ауданға 0,5 кг есеппен қортылған хлорлы әкі (известь) салады да, оның үстіне 10-15 см қалыңдықта төсеніш (солома, торф салып, оны жинап шығармай мезгіл-мезгіл жаңартып үстіне төсеніш қосып, малды қолда ұстау мерзімінің аяғында төсенішті қыйымен қоса механикалық тәсілмен (бульдезер, қырғыш, транспортер т.б. пайдалы көрсеткіштерімен қатар айтарлықтай жиі шектеу келтіретін кемшіліктері де байқалады. Олар:
1.Малды жыл бойына қорада ұстайтын болса өте көп төсеніш қажет болады да, шаруашылықтын мүмкіншілігі болмай малдардың астынан сыз-суық өтіп, арытып күйінің төмендеуіне апарып соғады.
2.Қора ауасының ылғалдылығы жоғарлап, зиянды газдардың мөлшерінің көбеюі, мал денесінің ластанып, өнімінің сапасын төмендеуіне әсерін тигізеді.
3.Малдардың арасында, әсіресе әртүрлі жастағы, жынысты малдардың бір-бірін сүзіп жарақаттауы жиі байқалады. [3] Сондықтан мұндай ұстау тәсілі сүт өнімін алуға бағытталған шаруашылықтарда қолдану шектеліп, еттік бағыттылығы өндірістерде кең таралған. Сиырларды бос қалың төсеніште ұстаған кезде малдарды жігіне, жасына, физиологиялық ерекшеліктеріне байланыстырып шағын (25-30 бас) топтарға бөлу қаралады және қораның ық жағынан азық науалары қойылып, су құбырлары тартылған суруен алаңдары жасалып, ауа райының қолайлы кездерінде малдар өз еркімен кіріп-шығып азықтануына мүмкіншілік жасалады. Малдарды бос еркін байлаусыз ұстаудың екінші түрі арнайы жасалған бокстарда бос немесе байлауда ұстау қаралады. Ол үшін қораның ұзын бойынан арнайы тұрақ орын-бокстар жасалады, яғни ұзындығы мал тұрқына сай, ені 1-1,2 метрден артпайтындай етіп, әртүрлі материалдармен ағаш, немесе металды екі жаны шектеліп бөлінген орын. Ондай орынның алдыңғы жағына азық науасы орнатылып, ал арт жағында арық жасалып, беті тор көзді еденмен жабылған көң жолы қаралады да, малдар боксқа еркімен кіріп, азықтанып, жатып дем алып, бірақ бұрылып (айналып) шыға алмай, тек шегініп қана бокс орнынан шығады да, мал нәжісі бокс еденін ластамай, көң жолына түсуі қаралған. Мұндай бокстардың санитарлық тазалығы сақталып, мал организміне жайлы болу үшін бокс орнының құрылымына мынандай негізгі гигиеналық талаптар қойылады:
1.Бокстің едені тегіс, суі өткізбейтін, жылу сақтайтын, көң жолынан
15-20 см биіктікте орналасуы керек.
2.Бокстің жанындағы бөлгіш сырықтардың төменгі шегі 45 см биікте (төмен болса мал жатқан жерде ұршығын соғып жарақаттаса, жоғары болса ұсақ мал астынан өтіп кетуі мүмкін), ал жоғары екінші шектеу бөлігі 55 см биіктікте орналастырылады.
3.Көң жолының ені 2,7 метрден кем 3 метрден артық болмауы қадағаланады. Себебі 2,7 метрден тар болса малдардың (ірі) бокстан шығуы қыйындайды, ал 3 метрден артық болса малдар көң жолының үстінде жатып дем алуына жағдай туады.
Ірі қара малдарын бокста ұстауға жабдықталған қоралардың микроклиматы сиырларды байлап ұстауға арналған қоралардағыдай болуға тиіс. Бокстардың арт жақ араларынан беті торкөзден өтіп арық түбіне түседі де, одан өздігінен немесе арнайы сырғыш транспортерлердің көмегімен тазалап отырады.[4]
Арық бетіндегі торкөзді еден дұрыс жасалып, оған түскен мал қыйы бөгетсіз болуын қадағалау керек және мал тұяғына жайлы, қыстырылып қалмайтын болып жасалады. Бокстар қатары бірнеше бөліктерге (секцияға) бөлінеді. Ондай бөліктер малдардың жасына, сүтіне, бұзаулау мерзіміне қарап жасалады да, оларды азықтандыру, сауу және күту процестеріне негізделеді. Ондай топтағы сиырлардың саны көп болмауы қажет. Егер әр бөлікте 30-40 бастан артық болса, оларға бақылау жасау қиынға түсіп, олардың туу мерзімін, өнім мөлшерін, азық түрлерін қалыптау, соған байланысты топтау жүргізу ауырлайды. Әрбір секцияның сауу орнына және серуен алаңына шығатын есігі болуға тиіс.
Гипотермия малдардың, әсіресе жас төлдердің төзімділігін (резистенттілігі) төмендетеді. Ол кезде организм де қарсыдене (антител) түзілуі төмендеп, лейкоциттер мөлшері азайып және олардың фагоцитарлық қарқыны (активность) кеміп, жұқпалы және жұқпайтын әртүрлі аурулардың шығуына апарып соғады. Ортаның жоғары температурасы да организмнің резистенттілігін төмендетіп, әлсіретіп, өнімі азайып гипертермия ауруының (дене температурасының жоғарлауы) тууына әсер етеді. Мысалы, ауа температурасы 27-32 градусқа котерілсе, сиырдың сүті 10-30%, ал 38 градуста - 50-60 % төмендеген. Бұл кезде малдың тәбеті төмендеп, су ішуі артып, дем алуы мен қан тамырының соғуы жиілейді. Қора ауасының жоғары ылғалдылығы да, температураның көрсету шамасына байланысты организмдегі жылу алмасу прцсстеріне айтарлықтай әсерін тигізеді, яғни орта температурасы төмен болса, жоғары ылғалдық денеден жылудың тарауын арттырып, организмдегі суыққа ұрындырса, ауа температурасы жоғары болғанда, денедегі жылудың тарауын тежеп, ыстық соғу ауруына ұшырайды. Сиыр қораның ауасының ылғалдылығы жоғары болғанда (салыстырмалы ылғалдық 85% тен 95 %-ға жоғарлағанда) мал сүтін 9-12% төмендетеді.[5] Ірі қара малдарын бордақылау органдарының ауасының ылғалдылығы жоғары болғанда азықтың шығыны 20-35% артып, тәуліктік салмағының өсуі 12-28% төмендеп және жас төлдердің өлім-жітімге шалдығуы 2-3 есе артатындығы анықталған. Қораның ылғалды ауасында зиянды газдардың (аммияк, күкіртті, сутегі т.б.) мөлшері көбейеді. Ондай жағдайда малдардың өкпе ауруына (туберкулез) шалдығуы жиілейді. Бордақыда тұрған малдардың қора ауасындағы аммияк газының қалыптан жоғары болуы салмағының 25-28% төмндеуіне апарып соғады. Бордақылау мен жайып семіртудің негізгі мақсаты-малға барынша салмақ қосқызу. Бордақыланатын малдың жинақталу кезеңінде қарамастан сиыр етін өндіретін шаруашылықта негізгі гигиеналық және малдәрігерлік- санитарлық талаптар сақталуға тиіс. Шаруашылыққа әкелінген мал бір қора - жайға кіргізіліп, онда бір ай бойы сақтық карантинде тұрады. Сонымен бірге шаруашылықтың малшылары, әсіресе алғашқы 57 күнде малды, оларды күтіп - бағудың жаңа жағдайына бейімделуін, азықтандыру типін және азық құрамын қатаң бақылауға алуға тиіс. Өйткені кейде малды күрт сулы азыққа жом, барда т.б. көшірсе, олар жаппай асқазан-ішек жолдары ауруларына және т.б. ауруларға шалдығады. Ірі қара бордақылауға арналған шаруашылықтарын ауыл шаруашылығы өнімдерінің қалдықтарын жом, барда,сірне тиімді пайдалану үшін, қант немесе спирт зауыттарына жақын орналастыру керек. Мал қора-жайда байлап немесе байламай-ақ жіне бордақылау алаңдарында бордақыланады. Ірі қара бордақылайтын шағын фермалар да бүкіл малдәрігерлік жұмыстары мал ауруларынан сақтауға және фермада қажетті санитариялық тәртіп сақтауға бағытталған жабық типті шаруашылық болып табылады. Қалыпты және ыстық климатты жағдайда мал серуендету ауласын еркін кіріп-шығатындай жеңіл, ашық немесе жартылай ашық бастырмалы және ықтырмалы қора-жай салынады. Республикамызда мал ашық алаңдарда негізінен қалыпты климатты аудандарда бордақыланады. Ашық алаңдарда мал негізінен көктем мен жазда ауырады. Сол аурулардың 80 пайыз тұяқ аурулары, 20 пайыз ас қорыту, тыныс алу аурулары мен жарақат алу жағдайлары. Тұяқ ауруларының алдын алудың және оны болдырмаудың басты шаралары - азықтандыру мен күтіп-бағудың қолайлы жағдайларын жасау, сондай-ақ дер кезінде және тиімді емдеу.[6]

2.2. Сауын сиырларына, жас төлдерге температураның және ылғалдылықтың әсері
Дененің қатты қызып кетуі (гипертермия) қоршаған ортаның жоғары температурасында, ылғалдылығында пайда болып, терінің бетіндегі ылғалдың булануына жол бермейді. Жануарлардың дене температурасының қызып кетуі көбінесе ауыр жұмыс, жылдам қозғалыстар, жабық вагондарда тасымалдау, топтап ұстау, сондай-ақ майбасу және дененің толықтай шынықпағандығында болады. Жануарлардың жылулық кернеу жағдайында жылу тепе-теңдігін сақтауға арналған жануарлардың негізгі механизмдері - жылдам тыныс алу болып табылады, соның арқасында тыныс алу жолынан түзілген ылғалдың мөлшерін, транссудатты (тері арқылы ылғалдың ағуын) және азықтан ерікті түрде бас тарту арқылы жылу өндіруді азайту есебінен жылудың алмасуы жоғарылайды. Жылуды реттеу үшін ішілетін су көлемін арттыру, ал бұлшық ет белсенділігін төмендету және басқада әдістер қолданылады.
Дене температурасының жоғарылауы кезінде жиілеген және беткейлік тыныс байқалады, бұл өкпеге тоқырау құбылыстарына, тамақтанудың және өкпе тіндерінің нашарлауына әкеліп өкпенің қабынуын тудырады. Сондықтан да жазғы кезеңде өкпе аурулары кеңінен таралған. Ағзаның қатты қызған кезде асқазан-ішек жолдарының кедергісі бұзылып, ішек микрофлорасы қанға түсе алады, қанның бактерицидтік белсенділігі күрт төмендейді.
Жануарлар ағзасының қызып кетуінің екі түрі бар: созылмалы жылу жинау және жылу соққысы.
Жаз мезгілінде жылудың созылмалы тоқырауы бордақыланған жануарлардың жабық, жеткіліксіз желдетілетін бөлмелері, мол азықтануы, сондай-ақ жас малдың шамадан тыс жылы және дымқыл жерлерде ұсталуы кезінде болуы мүмкін.
Жылу соққысы - ауыр ауру. Көп жағдайларда жылқылар, шошқалар, қояндар мен қойларда көптеп (оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарда желсіз жайылымдарында) кездеседі.[7]
Дене температурасының ызып кетудің алдын алу - бұл жылуды жоғарылататын және жылуды азайтатын жағдайларды жасау:
- ыстық ауа райында ашық жерлерде, көлеңкелі төсеніштерді ұйымдастырады;
- қора-жай ішіндегі ылғалдылықты азайтады, желдетеді, ашық есіктер мен терезелерді пайдаланып, жануарлардың көп топталуына жол бермейді;
- ыстық ауа райында жайлымға жайып, жыл мезгілін ескере отырып жануарларға салқын су шашады;
- жануарлардың көптеп топталуына және ауыр жұмысқа жібермейді.
Төменгі температураның әсері азықты көп қабылдау негізінен жылу өндірісінің артуымен байланысты. Демек, азық көбінесе, өнімді өндіру үшін ғана емес, сонымен қатар жануарлардағы гомеостаздың температурасын ұстап тұру үшін қолданылады. Төменгі экологиялық температураның айтарлықтай және ұзаққа созылатын әсері жануарлардың ауруына немесе өліміне әкелуі мүмкін. Дегенмен, жануарлардың төмен температурадағы ең айқын бейімделуін атап өту керек. Әдетте қоршаған ортаның жоғары температурасы төмен жануарларға қарағанда ауыр болып келеді.
Шамадан тыс жылу терапиясының нәтижесінде, яғни денені суықтау кезінде көптеген аурулардың бастамасын көруге болады.. Бір мезгілде жоғары ылғалдылық пен ауа қозғалысының жоғары жылдамдығы төмен ауа температурасы жылуды жоғарылатуға ықпал етеді; әсіресе жаңа туған төлдер төмен температура үшін өте сезімтал.[8]
Төмен температура жағдайында жануар жылуды ұстап тұруы керек, ал жоғары температура жағдайында - оны тарату керек. Мәселен, бірінші жағдайда, жылу өнімдері үлкен мөлшерде тағамның тамақтануы және дененің шайқалуына байланысты бұлшықеттің белсенділігі болып табылады. Егер азық-түліктің көлемі жеткіліксіз болса, дененің резервуарларын пайдалану арқылы қосымша қажетті жылу мөлшері жасалады. Дегенмен, жануардың жылу өндірісін өзгерте алатын физиология мен этиологияның мүмкіндіктері оның жылуын сақтау немесе жою үшін өз иелігіндегі ерекшеліктермен салыстырғанда өте органикалық болып табылады. Жануарлардың, әсіресе жас жануарлардың денсаулығына зиянды әсері жоғары температурадан төмен температураға дейін ауысудың өткір температуралық ауытқуынан туындаған.Төмен температурада қарсы күрес әдістері, ең алдымен, жалпы (су мен бу жылу, каловерлер, жылу, ауа перделерді); жергілікті жылу (IR шамдары, панельдер, электр жылыту едендері және т.б.), сондай-ақ жануарлар мен жануарды ұстаудың ұтымды технологиясы. Шыныққан жануарлар, әсіресе, катаральды ауруларға төзімді.[9]
Атмосферадағы су буы ылғалдың булануынан, судың, топырақтың және өсімдіктердің бетінде пайда болады. Ылғалдылық абсолютті және салыстырмалы ылғалдылықпен, қанықтыру жетіспеушілігімен және шық нүктесімен сипатталады.
Абсолютті ылғалдылық - бұл 1 м3 ауадағы су буының мөлшері.
Салыстырмалы ылғалдылық - абсолютті ылғалдылықтың максимумға қатынасы, судың буымен ауаның қанықтылығының дәрежесі мен пайызын сипаттайды. Ірі қара мал баспаналарында 50-85%, кейде жоғары. Жануарлар организміне ауа ылғалдылығының әсері. Күніне 200 сиырдың бөлмесінде жануарларды 2 тонна су беруге, сондай-ақ 600 жануарға жөндеу шошқаларын орналастыруға болады. Ылғалдылық климатқа және қоршаған орта микроклиматына әсер етеді. Жоғары ылғалдылық ағзаға теріс әсер етеді, жоғары және төмен ауа температураларында оның жылуын береді. тер ретінде және тыныс алу жолдарының (су буы) арқылы - терлеу терінің ылғал арқылы жануарлар организмінің транспирация нәтижесінде жойылады. Дегенмен, ауаның су буымен қаныққан жағдайда, организмдердің жылуы булану арқылы босатылмайды. [10]
Ылғалды ауаның жылу сыйымдылығы құрғақ ауаның жылу сыйымдылығынан әлдеқайда көп. Сондықтан ауа ылғалды ауамен төмен температурада және оны жоғарылату кезінде ағза тез сіңіп кетеді. Нәзік, суық бөлмелерде жиі суықтың, тері мен аяқтың аурулары бар. Жануарлардың ағзасындағы жемшөптің сіңімділігін төмендетуіне байланысты тотықсыздандырылған алмасу өнімдері жинақталады. Жоғары төбеге су буының мал ғимараттары proisodit конденсат ылғалдылығы, қабырғалар, металл құрылымдар, дем және су буларының өткізгіштігінің және жылу өткізгіштігінің uvelichiaetsya төмендегенде кезде. Осындай жағдайларда түрлі микроорганизмдер қарқынды дамып келеді, соның ішінде үй-жайларды, жем-шөпті және жануарларды құруға әсер ететін саңырауқұлақтар.
Жануарлар үшін ауадағы жоғары ылғалдылықты болдырмау үшін қажет: конструкция мен құрылыста құрылыс материалдарын ұтымды таңдау; сақтау жинақталған жануарлар санитария және желдету жүйелерін сенімді жұмысын ұйымдастыру болдырмай, т.б., сиыр udders жуу, түрлі операциялық жүйелер vodopoeniya; сабан кесуден немесе сығылған шымтезектен және вермикулитпен құрғақ гигроскопиялық қоқысты пайдаланыңыз; кәдімгі (3 кг әктің ауадан 1 литр суға сіңіп кетуі мүмкін) және т.б. пайдалануға болады.
ғана емес, зиянды тым ылғалды, бірақ тым құрғақ (40% төмен) ауа (құрғақ тері, тыныс алу жолдарының және ауыз қуысының шырышты қабығының, өсіп тершеңдік, инфекциялық агенттер дейін төмендейді кедергісі) жануарларға арналған. Құрғақ ауадағы ұзақ мерзімді іс-әрекеттердің нәтижесінде тұқыр мүйізі мен терісі құрғап кетеді, қой мен жүн үзілісте жарықшақтар пайда болады. Ауаты кептіретін болса, ғимаратта қанша авль бар. Сондықтан, жануарлар бөлмесінде, әсіресе құстарда, ауа ылғалдығының оңтайлы деңгейін (50-70%) сақтау қажет.[11]

2.3. Шаруашылық кешендеріндегі шаң мен қатты дыбыстарды сауын сиырларына және жас төлдерге әсері
Жануарлардың денесіне шаңның тікелей және жанама әсері. Тікелей әсерімен жануарлардың терісіне шаң, тітіркену, қышу және қабыну тудырады. Оның терморегулярлық және экстракторлық функциялары бұзылып, сезімталдық және рефлексиялық реакция әлсіреді. Шаң шырышты және май бездерінің босаңсыту түтіктерін жабады. Нәтижесінде тері құрғақ болады, механикалық бүлінуіне, жарыққа ұшырайды. Мүмкін, дерматит, эпидерма, папулы бөртпелер, жұқпалы аурулардың пайда болуы (қойлардағы жүннің тауар сапасының төмендігі). Көз шырышты қабығына шаң жиналған кезде конъюнктивит дамиды. Шаң тыныс алу жүйесі мен бүкіл денеге зиянды әсер етеді. жануарлардың шаң арқылы кезде ауаның ластануы тыныс алу органдары әр түрлі ауруларға әкелуі мүмкін жеңіл жеткіліксіз желдетілетін, онда ұсақ тыныс рефлекс, туындайды. Уытты шаң тек органдардың ғана емес, бүкіл ағзаның да әсерін тигізеді. Өнеркәсіп, электр станциялары, автомобильдер күл, күкірт, көмір шайыр, канцерогенді және жануарлардың улану және басқа да патологиясын тудыруы басқа заттардың үлкен мөлшерін шығады. [12] Ауадағы шаңның жанама әсерімен су буы конденсацияланып, тұман пайда болады. Шаң мен түтін болған кезде жарықтандыру азаяды және УК сәулесінің қарқындылығы төмендейді. Ластанған терезелермен мал шаруашылығының жайларының табиғи жарықтандыруы азаяды.
Қоршаған ортадағы шаң концентрациясы 0,15-0,25 мг м3 құрайды. Егер ол 0,05-0,2 мг м3 болса, онда ауа тазалық деп саналады (ауылдық жерлерде, шағын өнеркәсіптік емес қалалардың маңайында, мал шаруашылығының шағын өндірісі); 0,2-0,5 мг м 3 - сәл ластанған (ірі өнеркәсіптік емес қалаларда, өнеркәсіптік типтегі ірі мал шаруашылығы фермаларында); 0,5-1 мг м3 - қатты ластанған (өнеркәсіптік қалалардың маңы және т.б.).
Айта кету керек, органикалық шаң бөлшектер 0,5 мм дейін бензин буларына қарағанда жарылыс емес. Жарылғыш аэромобильді бөлшектер ұн, ұнтақ қант, крахмал, бейнелеу үгінділер (Мельница кездейсоқ электр тогының әсерінен жарылуы, сақтау сүрлем жемшөп істерді қараңыз) ұшатын саналады.[13]
Ауа ластануын сипаттау үшін онда қамтылған аурудың мөлшері және оның дисперсиясы есепке алынады. Шаңды анықтаудың екі әдісі бар: салмағы мен шөгуі. Атмосфералық ауада патогендік емес микроорганизмдердің 100-ге жуық түрі бар, бірақ кептіруге, УК сәулесіне төзімді. 1 м3 ауада түрлі микроорганизмдер саны бар - бірнеше жүзден он мыңға дейін. Ауаның құрамының микрофлорасы топырақтың, жемнің және судың микрофлорасынан айырмашылығы жоқ. Ауа-райында саңырауқұлақ пен пигментті түрлер, сондай-ақ құйма және ашытқылар споралары басым.
ауада микроорганизмдер жинақтау көзі әуе шаң (а 1 млн микроорганизмдер 1 г қамтылған микроорганизмдер adsorbs) болып табылады, сондықтан ауа мен шаң микробиологиялық ластану арасында тікелей байланыс бар. Жануарлардың физиологиялық әрекеттері - жөтелу, ұсақ-түйек, сорғыш - микробтардың бар 40 000-ға дейін тамшысын анықтауға болады. Микроорганизмдердің басым көпшілігі дем алу жолымен шығарылады.
Көптеген респираторлы аурулардың қоздырғыштары ауада, конвекция арқылы тез таралады, бұл бөлмедегі жануарлар үшін өте қауіпті. Мысалы, құс үйінде, мысалы, құс етін ауруға шалдығып, құстардың барлық санына тез таралуы үшін жеткілікті. [14]

2.4. Әр түрлі зиянды газдардың қора-жайда шоғырлануы, олардың сауын сиырларына, жас төлдерге зияны
Аммиак - түссіз, көздің кілегейлі қабығын тітіркендіретін өткір иісті газ. Ауадан жеңіл және суда жақсы ериді. Мал қораларында аммиак негізінен зәрден ыдырап, көп мөлшерді түзіледі. Ал, ол топырақта және көң қоймаларында құрамында азоты бар өнімдердің шіруінен пайда боламын. Сызды, суық қора-жайларда жақсы ыдырайтындықтан амиак құрал-жабдықтардың үстіне, ылғалды төсенішке көп жиналады. Температура көтеріліп, атмосфералық қысым төмендегенде аммиак қора-жай ауасына қайта кері бөлінеді.
Аммиак организмге тигізетін әсерінің табиғаиы бойынша тұншықтырғыш газдар тобына ұқсас. Олардан айырмашылғы - күрделі қабыну - некротикалық патология тудырады. Суға қосылған аммиак химиялық күйдіргіш сілті болып табылады. Ауада аммиак өте көп жиналғанымен үздіксіз және ұзақ тұрғандықтан организмнің жалпы жағдайы нашарлайды. Демалатын ауадағы аммиактың біраз мөлшері малдың дыбыс саңылауын, кеңірдек және өңеш бұлшық еттерін қабындырады. Ақырында мал өкпе ісігінен немесе тыныс жолдарының сіреспесінен өледі. Мал ағзасында аммиак бүйрек арқылы шығып кететін мочевинаға айналады.
Аммиакның уыттылығы мен агрессивтілігі жоғары ылғалдылықпен айтарлықтай артады. Мұндай жағдайда аммиак тотығады және азот қышқылы қалыптасады, ол қабырғалардың штукатурканың кальцийімен және басқа қоршау конструкцияларымен (кальций нитратының құрылуы), олардың бұзылуына әкеледі. [15]
Көмірқышқыл газы тыныс алу орталығына химиялық тітіркендіргіш болып табылады. Оның қажетті мөлшері зат алмасу, тотығу процестерінің барысында қанға жинақталады. Егер мал қора-жайының ауа құрамында бұл газ көбейсе онда ол ацидозға, ұлпа асфиксиясына әкеліп соғады. Сонымен қатар зат алмасу және тотығу процестерін әлсіретеді, шеткі қан тамырларын кеңейтіп, тыныс алу мен жүрек соғысын жиілетеді. Көмірқышқыл газы көп мөлшерде наркотикалық әсер етеді, тері мен кілегей қабықтарын тітіркендіреді. Жұтатын ауа құрамындағы мөлшеріне құстар, жас төлдер және жоғаоы өнімді малдар өте сезімтал келеді. Қанға сіңген күкіртті сутегі ұлпаның тыныс алуына қажетті активті ферменттерді тежейді. Соның салдарынан малдың тыныс алу жолдары салданады. Қан гемоглобин құрамындағы темір күкіртті сутегімен байланысып, темір сульфидіне айналады да, соның салдарынан немоглобин оттегін байланыстыруға және алмастыруға қатыса алмайды да қанның қалыпты қызметі бұзылады. Спиртпен қосылған күкіртті сутегі кілегейлі қабықта натрий сульфидін құрайды да, ол кілегейлі қабықты қабындырады. Егер натрий сульфиді қанға сіңсе ол гидроксиль тобына қосылады. Осы реакцияның нәтижесінде жүйке жүйесін тітіркендіріп, әлсіретіп, организмді улататын күкіртті сутегі бөлінеді. Улану ұзаққа созылған кезде, тіпті күкіртті сутегі аз шоғырланғанның өзінде малдың жүрек соғысы әлсіреп, гипотонияға ұшырайды немесе жүрек жиі соғады, көздің шырышты қабаты қабынады, мал арып, салмағы кемиді. [16]

2.5. Кешендердегі желтеду құрылғылары және канализация жүйесінің жұмыс барысы
Желдету құрылғылары ластанған ауаны бөлмеден алып тастауды және атмосфералық ауамен ауыстыруды қамтамасыз етуі керек.
Ауа алмасудың жеткіліксіздігі микроклиматтың нашарлауына әкеліп соғады және шамадан тыс - қысқы кезеңде үй-жайдың ауа температурасының айтарлықтай төмендеуіне және пайдалану шығындарының артуына әкеледі. Осыған байланысты түрлерге, жануарлардың көбеюіне, олардың өнімділігіне және жылдың маусымына байланысты ауа алмасудың оңтайлы деңгейі белгіленді. Ауа айырбастау деңгейі желдеткіштің сағаттық көлемі, нормасы мен ауа алмасу жылдамдығымен сипатталады. Желдетудің сағаттық көлемі - бөлмеде сағатына, м3 сағға жеткізілуі тиіс ауа көлемі. Ауаның айырбас бағамы - бұл бөлмеде жануардың салмағының 1 центіне немесе бір жануарға сағатына м3 сағ сағатқа жеткізілуі тиіс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.