Ақпараттық жүйе жағдайындағы басқарма процесін ұйымдастыру
8
9
А
ңдатпа
10
Бұл дипломдық жұмыста Алматы қаласы метрополитенінің ақпараттық
басқармасын құру, дерекқор негізінде ақпараттық басқарма программасын
жоспарлау қарастырылады. Жобаның басты мақсаты - ақпараттық басқарма
жүйесін құру. Ақпараттық жүйені MS SQL 2008 Server ДҚБЖ (дерекқорларды
басқару жүйесінде) жасалған дерекқор және MS Visual Studio 2012 бағдарламалық
ортасында құрылған клиенттік қосымша құрайды.
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде ауа алмасу (кондиционер) жүйесінің
құрылғысы және есептері келтірілген.
Экономикалық бөлімде енгізілген жүйеден алынған экономикалық пайданы
есептеу жүргізілген.
Аннотация
В данном дипломном проекте информационное управление город Алматы
метрополитена создавать, на основе база данных планирование информационное
управление программы. Цель данного проекта - разработка системы наблюдения
информационного потока обменного пункта.
Информационная система
представляет собой базу данных, разработанную на СУБД MS SQL2008 Server и
клиентское приложение, созданное в среде программитования MS Visual Studio
2012.
В части по безопасности жизнедеятельности представлены расчеты
обменивания(кондиционер) в рабочем помещении.
В экономической части произведен расчет полученной экономической
выгоды от внедряемой системы.
Annotation
In this degree project automation the decision of a informative management city
Almaty underground passage to create, on a basis a database planning of the client
program is considered. The purpose of this project - development of the system of
underground passage to create point.
Information system represents the database
developed on MS SQL2008 Server DBMS and the client application, created in the
environment of MS Visual Studio 2012 programming.
In part on health and calculations of exchanging(conditioner)the working room
are presented.
In economic part calculation of the received economic benefit from introduced
system is made.
МАЗМҰНЫ
11
Кіріспе
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Ақпараттық технологиялардың басқаруда қолданылуы
1.2Метрополитенді зерттеу
1.3 Ақпараттық басқарманы автоматтандыру
1.4 Қазіргі уақытқа басқарма процесін жүйе аналогтарын талдау
Ошибка! Закладка не определена.
1.5 Есептің қойылуы
1.6 Жобаны жүзеге асыру үшін инструменталды құралдарды таңдау
8
10
10
12
17
27
31
2 Жобалық бөлім
42
7
2.1 Пәндік облысты UML құралдарымен талдау
2.2 Деректер қорының құрылымын құру
3 Тәжірибелік бөлімі
3.1 Жүйе интерфейсінің сипаттамасы
3.2 Администратордың жеке беті
4 Техникалық экономикалық бөлімі
4.1 Маркетингтік стратегия
4.2 Жобаны қаржыландыру
4.3 Жобаны орындау кезінде пайдаланатын жұмыс ресурстары
4.4 Бағдарламалық қамсыздандыру шығынының есебі
4.5 Ақпараттық жүйе енгізуден үнем мен табыс мөлшерінің есебі
5 Тіршілк қауіпсіздігі бөлімі
5.1 Кондиционерлеу және ауаны жаңарту жүйелерін есептеу
5.2 Жұмыс орнының электр қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі
40
40
42
45
48
50
54
55
55
59
64
67
69
72
5.3 Температура айырымы нәтижесінде алынатын жылу және жылу жоғалту75
5.4 Ауа алмасуды есептеу
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А
12
76
78
79
80
КІРІСПЕ
Компьютерлерді ойлап шығару және дамыту ғылыми және тәжірибелік
әрекет салаларында жаңа технологиялардың пайда болуына әкеліп жатыр.
Осындай салалардың бірі - білім беру болып табылады. Білім беру - жүйеленген
білім, дағды және шеберлікті ұрпақтан ұрпаққа тарату процесі. Өзі алып
ақпараттық сала болып, әр түрлі классикалық (компьютерлік емес) ақпараттық
жүйелерді қолдану тәжірибесіне ие бола тұра білім беру саласы қазіргі заманғы
жаңа техниканың мүмкіндіктеріне тез назар аударды. Біздің көз алдымызда
оқумен байланысты дәстүрлі емес ақпараттық жүйелер пайда болып жатыр.
Қазіргі заманғы жоғарғы орындары да жаңа жетістіктерді қолданып
жатыр. Көптеген университеттердің өз сайттары бар. Олар бір жағынан
университеттің жариялық және жарнамалық қызметін атқарса, екінші жағынан
көбінесе процесінің іскерлік және нормативті жақтарын сипаттайды.
Қазіргі уақытта жоғарғы басқарма жүйесінің процесінде көптеген жаңа
енгізулер пайда болып жатыр. Басқарма процесі студенттерден білім алу мен өз
жоспарын ұйымдастыруда көбірек өз бетімен әрекет етуді талап етеді. Сол
себептен студенттерде өз үлгерімін басқару мен жоспарын ұйымдастыруда
қиындықтар туындайды. Осындай түрдегі мәселелерді шешу үшін
метрополитенінің ақпараттық басқармасын құру.
Берілген аспектілер
тақырыптың өзектілігін көрсетеді.
Тақырыптың жаңалығы - қазіргі кезде жарнамалық және ақпараттық
типтегі ақпараттық басқарманың болуына қарамастан, олардың көпшілігінде
жолаушылардың процесіне ыңғайлылық тудыруға арналған кең функционал
қарастырылмаған. Осылайша, бұл мәселе қазір шешілмеген күйде. Ұсынылып
отырған жоба бірнеше мәселелердің шешілуін жүзеге асырады. Бұл ақпаратта
әр тұтунышы өз жеке кабинетінде оған тиесілі барлық ақпаратқа ие болады,
олар: бекет атауы, уақыты, көшесі, және т.б. Осы жүйе басқарма бойынша өзара
байланыста болып, ақпарат алмасуға мүмкіндік береді [1].
Дипломдық жобаның басты мақсаты - метрополитенінің жолаушылары
үшін барлық керекті ақпаратпен қамтамасыз етіп,
бекеттердің
орналасуын,жұмыс тәртібін автоматтандыру.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет:
Басқарма процесінде Интернет технологияларын қолдану шарттарын
талдау.
Метрополитенге арналған басқару құралдарының қазіргі кезде бар
аналогтарын, олардың құрамы мен функцияларын зерттеу.
Басқармада беретін процесінің ерекшеліктерін ескере отырып, HTML -
порталдың құрылымын дайындап, оны жүзеге асыру.
Дипломдық жоба бес бөлімнен тұрады.
Аналитикалық бөлімде осы мәселенің қазіргі таңдағы күйі, оқу процесін
автоматтандырудың ерекшеліктері мен мәселелері және бұл жобаны іске асыру
13
үшін қолданылатын инструменталдық құралдар қарастырылған. Дипломдық
жұмыстың жобалық бөлімінде порталдың құрылымын UML тілінің құралдары
арқылы талдау, оның қаңқасын құру және дерекқорды жобалау сипатталған.
Бұл бөлімде басқармада жобалау және оның іске асырылуы бойынша толық
ақпарат қамтылған. Тәжірибелік бөлімде құрылған бағдарламалық өнімнің
интерфейсі сипатталып,оны қолдану бойынша нұсқаулар берілген. Нұсқаулар
визуалды түсіну үшін схемалар мен суреттермен толықтырылған.
Жұмыста бағдарламалық өнімді қолдану кезіндегі еңбек шарттарын
талдау жүргізілген.
Экономикалық бөлімде жобаның экономикалық тиімділігін дәлелдейтін
бизнес-жоспары құрылған.
Аяқтай келе жоба бойынша қорытындылар жасалды, оны қолданысқа
енгізу және ары қарай жетілдіру жолдары анықталды.
14
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Ақпараттық технологиялардың басқаруда қолданылуы
Қазіргі заманда ақпараттық - телекоммуникациялық технологиялар ерекше
орын алады. Компьютерді қолдану дағдарысы, күнделікті жұмыста ақпараттық
және телекоммуникациялық технологияларды, интернет желісінің
мүмкіндіктерін қолдана білу - қазіргі күннің шындығы. Ақпараттық
технологиялар оқу процесінің ұйымдастырылыуының өзгерістерістеріне алып
келеді. Олардың білім жүйесінің ұйымдыстырылуы мен білім беруші
мекемелерді басқарудағы нақты рөлі мен орнын анықтау өте маңызды.
Сондықтан басқарма жүйесінің ақпараттандырылуының екі бағыты бар:
ақпарат технологияларын тікелей процесіне енгізу және басқарма беруді
басқару жүйесін ақпараттандыру.
Ақпараттық мекемесінің қызметі басшылар мен олардың орынбасарлары
ақпаратқа қаншалықты ие бола алатындығына, олар ақпаратты қаншалықты
тез өңдеп, процесінің қатысушыларына жеткізе алатындығына тікелей
байланысыты [1]. Ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану
басқару қызметінің сапасы мен мәдениетін айтарлықтай жоғары деңгейге
көтеруге, даму режимінде жұмыс жасауға арналған қорларды құруға мүмкіндік
тудырды. Басқарма беру жүйесін кешенді ақпараттандыру шарттарындағы
процесінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік туғызатын факторлар:
метроның мекемелері мен құрылымдық бөлімшелерден ақпаратты алу
шапшаңдығы;
тура және кері ақпарат ағындарының төмендеуі;
есептілікті алу мен өңдеу шапшаңдығы;
нормативтң қорлар, материалды-техникалық қорлар, оқу орнының
кадрлық құрамы және педагогтардың жұмыс тәжірибесі туралы ақпаратты
жүйелік сақтау және тез қолдану;
ағымдағы ақпаратты талдау, бақылау және дайындау функцияларын
іске асыруға мамандардың уақытын үнемдеу;
компьютерлік техника мен бағдарламалық өнімді сәйкестендіру;
ақпаратты бейнелеудің, жаңа формаларын, басқаруға арналған жаңа
ақпараттық технологияларды қолдану;
басқарманың сапасын бағалау механизмін сүйемелдеудің компьютерлік
жүйесін жүзеге асыру;
компьютерлік желілерінің кең мүмкіндіктерінің арқасында
методикалық жұмысын күшейту.
Басқарма процесінде жұмысшы қызмет шеңберінде компьютер келесідей
қолданылады:
15
әр түрлі объектер мен процестерді моделдеу, оқу материалдарын
баяндауда, лабораториялық және практикалық жұмыстарды өткізген кезде
көрнекілік деңгейін арттыру үшін арналған дидактикалық құралдар ретінде;
құрамын жүйелеу және логикалық реттеу үшін, жаттықтыру және
тексеру үшін;
жұмысшылырдың дамуын бақылау үшін. Бұл бағытта дайын және
жұмысшы немесе жолаушы құрған бағдарламалық өнімдер қолданылады. Оған
электронды ақпарат, оқуға арналған анықтамалар мен жинақтарының дерек
қоры.
Соңғы жылдарда қазіргі басқарма Интернет қорларын қолданусыз көзге
елестету мүмкін емес. Интернет желісі білім беру қызметтерінің алып
мүмкіндіктерімен қамтылған. Желі арқылы Интернет - дүкендерден алынады.
Интернеттің білім ресурстарын зерттеу бойынша жұмыстар әрдайым
жүргізіледі.
Басқару кадрларының қызметі үшін де ақпараттық технологияларды
енгізу мәселелері өзекті болып табылады. Қазіргі заманғы басшылар өсіп келе
жатқан ақпарат ағынында бағдарлану үшін компьютер мен байланыс
құралдарының көмегімен ақпаратты алып, өдеп, қолдана білу керек. Басқару
қызметінің тиімділігі көбінесе кадрлардың дайындық деңгейімен анықталады.
Себебі ақпараттық технологияларын әкішілік жұмысты жүргізуде қолдану
жұмысшы қызметін күшейтуге септігін тигізеді. Егер ақпараттың басқарушы
өзі басқаруда ақпараттық технологияларды қолданса, және оны процесіне
енгізудің аса маңыздылығын түсінсе, ол ақпараттық ұжымды құратын
жұмысшыға барынша ықпал етеді.
Басқарманың орнының басшысының басқару қызметі зияткерлік және
ғылыми болып бара жатыр. Басшылар ақпаратық технологияларды есептер
құрғанда, жұмысшы мен жолаушылардың дерек қорын жасағанда, іс жүргізуде,
нормативті-құқықтық құжаттармен жұмыс жасағанда, жұмыстар мен
келісімшарт қызметін ұйымдастырғанда қолданады.
Ақпараттық технологияларды басқарма орнын басқаруға енгізу келесі
мүмкіндіктерді береді:
құжаттармен жұмысқа кететін еңбек шығындарын үнемдеу;
басқарушылық шешімдерді қабылдауға кететін уақытты үнемдеу;
комуникативті(ақпараттық) мәдени басқаруды арттыру.
Ақпараттандырудың басқарудың барлық дерлік функцияларына маңызды
әсері қазіргі заманғы басқару ақпараттық ағынды басқаруға айналып бара
жатқандығымен түсіндіріледі. Ол өз кезегінде техникалық сипаттағы
тапсырмалардың тізбегіне бөлінеді:
ақпаратты сенімді қорғауды қамтамасыз ету;
оны тұтынушылардың шеңберін анықтау;
ақпаратты қолданушы тек өз деңгейінде ғана алуға рұқсаты
болатындай етіп ұйымдастыру.
16
Ең бастысы - ақпараттық технологияларды метрополитенді басқаруда
қолдану тек мақсатты орындауда ғана емес, сонымен қатар жоспарлау, басқару
және бақылау сияқты функциялардың экономикалық тұрғыда шығындарын
азайтуға жақсы әсерін тигізеді.
1.2
Метрополитенді зерттеу
1.2.1 Қазақстан Республикасының басқарма жүйесінің қысқаша
сипаттамасы
Қазақстан Республикасының басқарма жүйесі келесілердің жиынтығы
ретінде анықталады:
бағдарламалары мен түрлі бағыттағы және әр түрлі деңгейлі
мемлекеттік басқарма стандарттары;
бекет мекемелері жүзеге асыратын түрлі ұйымдастырушы - құқықтық
формалар, типтер және түрлер желілері;
бекетті басқару органдары мен оларға бағынышты мекемелер мен
ұйымдар.
Қазақстанда
жүзеге асырылатын
басқару
бағдарламалары келесі
бөлімдерге бөлінеді:
жалпы басқарма беруші (негізгі және қосымша);
мамандық(негізгі және қосымша).
Жалпы ақпараттық беруші бағдарламаларға жататындар:
бастапқы жалпы басқарма беру;
негізгі жалпы басқарым беру.
Жалпы
бағдарламалары тұлғаны жалпы мәдениеттік, ойлау,
адамгершілік, эмоциялық және физикалық дамыту; ғылыми көзқарасын құру;
тұлғаның әлеуметтік ортаға бейімделуі; мамандық білім алу бағдарламаларын
саналы түрде таңдып, меңгеру үшін негіздерін құру мәселелерін шешуге
бағытталған.
Кәсіби бағдарламаларға:
бастапқы кәсіби білім беру;
орта кәсіби білім беру;
жоғары кәсіби білім беру;
метрополитеннен
бағдарламалары жатады.
кейінгі кәсіби және сәйкесті қосымша
Кәсіби бағдарламалары тұлғаның
олардың қызығушылығына,
мүмкіндіктеріне және қоғам мен мелекеттің әлеуметтік тапсырысына
байланысты
кәсіби мамандық, біліктілікті игеріп,
одан әрі дамуына
бағытталған[2].
Әрбір негізгі жалпы және кәсіби басқарма беретін бағдарламалардың
міндетті минималды құрамы сәйкесті мемлекеттік білім беру стандартында
бекітіледі.
17
Негізгі және қосымша бағдарламаларының өзара байланысы жүйесімен
іске асырылады. Бұл байланыс 1.1 - ші суретте көрсетілген.
Сурет 1.1 - Басқарма жүйесінің құрылымы
Өзінің құқықтық - ұйымдастырушылық формалары бойынша мекемелері
мемлекеттік, муниципалдық, мемлекеттік емес (жеке), қоғамдық және діни
ұйымдардың (бірлестіктердің) мекемелері болуы мүмкін.
Бастапқы және орта кәсіптік білім беру кәсіби - техникалық және
техникалық, гуманитарлық, медициналық, өнерлік және басқа да профильді
орта мамандық білім беру мекемелерінің жүйесімен жүзеге асырылады.
Бастапқы және орта кәсіби білім беретін оқу орындары оқушылардың
жалпы(толық) орта білім алу шарттарын қамтамасыз етеді.
1.2.2 Ақпараттық жүйе жағдайындағы басқарма процесін
ұйымдастыру
Басқарма процесін ұйымдастыру бекітілген жұмысы жоспарларының,
академиялық күнтізбе, штаттық сабақ кестесі және өзіндік жұмыс графигі
негізінде жүргізіледі. Басқарма процесінің ұйымдастырылуы жөнінде толық
ақпарат, стендтерінде және порталында орналастырылады[2].
Ақпараттық жүйесінде қызмет ететін жоғары орны барлық меңгеру үшін
максималды жағымды жағдай туғызуы керек.
Ақпараттық
технологиясын пайдалану арқылы
басқарма
үдерісін
ұйымдастырудың басты міндеттері:
- білім көлемін біріздендіру;
- оқытуды барынша дараландыру үшін жағдай туғызу;
18
- білім алушылардың өзіндік жұмыстарының рөлі мен тиімділігін
күшейту;
- білім алушының оқудағы шынайы жетістіктерін оларды тиімді бақылау
рәсімдері негізінде анықтау болып табылады;
- кредиттік оқыту технологиясы мыналарды көздейді;
- білім алушылар мен оқытушылардың әрбір пән бойынша еңбек
шығынын бағалау үшін кредиттер жүйесін енгізу;
- білім алушылардың жеке жоспарын қалыптастыруға тікелей қатысуын
қамтамасыз ететін жұмыс жоспарына енгізілген таңдауы бойынша пәндерді
олардың таңдау еркіндігі;
- білім алушылардың оқытушыларды таңдаудағы еркіндігі;
- білім алушылардың білім траекториясын таңдауына ықпал ететін
эдвайзерлерді оқу үдерісіне тарту;
- оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану;
- білім беру бағдарламаларын меңгеруде білім алушылардың өзіндік
жұмыстарын жандандыру;
- оқу үдерісін ұйымдастыруда факультетке (институтқа) академиялық
еркіндік беру;
- үдерісін қағазды және электронды тасымалдағыштардағы барлық
қажетті және әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету;
- білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бақылаудың тиімді әдістері;
- әрбір оқу пәні бойынша білім алушылардың оқудағы жетістіктерін
бағалаудың балдық - рейтингтік жүйесін пайдалану.
Бір жылының шеңберіндегі үдерісін ұйымдастыру білім беру ұйымының
басшысы бекітетін академиялық күнтізбе негізінде жүзеге асырылады.
Қосымша оқыту қажеттілігін қанағаттандыру және академиялық қарыздарын
немесе оқу жоспарларындағы айырмашылықтарын жою үшін ұзақтығы 6 аптаға
дейін жалғасатын жазғы семестр енгізуге рұқсат етіледі. ОСӨЖ және ОМӨЖ
кестеге енгізіледі. ОӨЖ - ның жалпы көлеміндегі ОСӨЖ бен ОМӨЖ - нің үлесін
білім беру ұйымдары дербес анықтайды. СӨЖ - дің барлық көлемі білім
алушыдан күнделікті өзіндік жұмыс жүргізуді талап ететін тапсырмалармен
нақтылануы тиіс. ОСӨЖ - нің (ОМӨЖ) сағатына үй тапсырмаларын, курстық
жобаларды (жұмыстарды), семестрлік және бақылау жұмыстарын, есептер мен
басқа да СӨЖ тапсырмаларының түрлерін орындау жөніңдегі консультациялар
енеді.
Басқарма басым түрде белсенді шығармашылық нысандарда жүргізілуі
тиіс (кейс - стади, іскерлік ойындар, тренингтер, диспуттар, дөңгелек үстелдер,
семинарлар және тағы басқалары). Академиялық лектер аталған пәнге
жазылған білім алушылардың саны жеткілікті болу қағидасы бойынша
қалыптасады. Академиялық лектердің толығуы білім беру ұйымдарымен дербес
анықталады. Пәнді оқуға білім алушыларды тіркеуді (Еnrоllmеnt) тіркеу бөлімі
ұйымдастырады.
Сонымен қатар, әдістемелік - ұйымдастыру
19
және
консультациялық жұмыстарды өткізу үшін құрылымдық бөлімшелер мен
эдвайзерлер тартылады.
Басқарма барысында:
- ақпараттық технологиясы бойынша басқарма үдерісін ұйымдастыру
ережелерімен танысуға;
- басқармаға
тіркелудің және өзгерістер енгізудің белгіленген
мерзімдерін сақтауға;
- осы ереженің 30 - тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда,
тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламасын меңгеру үшін оқу жылында
белгіленген кредиттердің кем түспейтін санына жазылуға міндетті.
Ақылы негізде басқармаға тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламаларын
игеру үшін белгіленген санынан кем кредитпен қалыптастыра алады, мұндайда
мерзімі ұзарады. Білім алушылар академиялық жұмылғыштығын қамтамасыз
ету үшін жекелеген оқу пәндерді басқа білім беру ұйымдарында, оның ішінде
шет елдерде оқи алады. Мұндайда басқарма беру ұйымының басшысы басқа
білім беру ұйымдарында басқарма үшін санының жоғарғы шегін айқындайды.
Жекелеген пәндерді Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында
оқыған жағдайда, білім беру ұйымдары арасында белгіленген заңнамалық
тәртіппен екіжақты шарт жасалуы тиіс.
Ақпаратты басқарма бойынша аралық аттестаттаудан өткеннен кейін
өзінің білім беру ұйымының (бөлімшесіне) емтихан бойынша бағасы, пән
бойынша қорытынды бағасы мен жиналған саны көрсетілген емтихан
ведомосын әкеліп тапсырады. Барлық білім беру технологиясының тиімділігін,
объективтілігін және сапасын арттыру мақсатында басқарма үдерістері мен
ақпарат алушылардың аралық аттестаттауы бөлінеді.
Ақпараттық басқаома алушылардың білімінің сапалылығын бақылау
жүйесін ұйымдастыру білім беру ұйымы басшысының ісі жөніндегі
орынбасарына бағынысты тіркеу бөлімі арқылы жүзеге асырылады. Ағымдық
бақылаудың барлық түрлері мен білім алушылардың білімін тиісті бағалауды
сабақ беретін оқытушы жүргізеді. Бұл баға аталған оқу пәні бойынша білімнің
қорытынды бағалауының 60 % - нан кем болмайды. Білім алушылардың аралық
аттестаттауын ұйымдастыру және өткізу офис-регистраторға жүктеледі.
Аралық аттестаттауды бағалау аталған оқу пәні бойынша білімді қорытынды
бағалаудың 30 % - ынан кем емес құрайды. Пән бойынша қорытынды бағалау
рұқсат беру рейтингі бағасын және қорытынды бақылауды қамтиды. Оң
қорытынды баға тиісті пән бойынша белгіленген кредит санымен игерілген
кредиттерді толықтыруға негіз болады және студенттің транскрипіне
жазылады.
Ақпараттық басқарма алушылар қорытынды бақылаудан (емтиханнан)
қанағаттанарлықсыз деген баға алған жағдайда пән бойынша қорытынды
баға есептелмейді. Қорытынды бақылауда қанағаттанарлық бағаны көтеру
мақсатында қайта тапсыруға рұқсат етілмейді. Қанағаттанарлықсыз бағасын
оң бағаға қайта тапсыру үшін студент келесі академиялық кезеңдерінің бірінде
20
немесе жазғы семестрде сол пән бойынша оқу жұмыс жоспарында
қарастырылған барлық сабақ түрлеріне қайта қатысып, рұқсат алады және
қорытынды бақылау тапсырады.
Қорытынды бақылаудың бағасымен келіспейтін білім алушылар емтихан
өткізілген күннен кейінгі күннен кешіктірмей апелляцияға береді.
ЖОО басшысының бұйрығымен емтихан сессиясы кезеңіне (аралық
аттестаттау) апелляцияланатын пәндерге мамандығы сәйкес келетін
оқытушылардан апелляциялық комиссия құрылады.
Өту балының төменгі деңгейін жинаған және келесі курсқа ауыстырылған
академиялық берешегі бар білім алушылар сол пәнді ақылы негізде қайта оқып,
академиялық қарыздарын жоюы тиіс. Білім алушылардың оқудағы жетістіктері
(білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреті) осы Ереженің және төрт балдық
жүйе бойынша сандық эквивалентке сәйкес әріптік жүйемен бағаланады (оң
бағалар А-дан D - ға дейін азаю арқылы, қанағаттанарлықсызы F).
Бір кредиттің құны оқу жылына белгіленген оқыту құны мен аталған
кезеңде игерілген 32 - ге тең кредиттер саны арасындағы қатынас ретінде
есептеледі. Оқу жылына арналған оқу құны білім беру ұйымының білім беру
қызметін жүзеге асырумен байланысты барлық шығындарды тікелей есептеу
әдісі арқылы анықталады. Жеке кесте бойынша оқытудың бір кредитінің құны
(пәнді қайта оқыту, жеке оқыту, оқу жоспарларындағы айырмашылықтарды
тапсыру және тағы басқалары) пәнді оқытуға жұмсалатын нақты шығындар мен
білім алушылардың санына байланысты есептеледі және білім беру
саласындағы уәкілеттік органның келісімімен білім беру ұйымының басшысы
бекітеді.
Ақпарат беру ұйымдарына даярлық жүргізілетін барлық мамандықтар
бойынша оқыту құнынан орташа арифметика ретінде есептелінетін
мамандықтарға қарамастан, бір кредитке бірдей құнды белгілеу ұсынылады.
Аралық аттестаттаудың қорытындылары бойынша барлық емтихандарын
бағаға тапсырған жағдайда, мемлекеттік білім беру бойынша білім алушыларға
стипендия тағайындалады.
Басқарма регистратор қорытындысы бойынша нәтижелерін есепке ала
отырып, деңгейінің ортасалмақ бағасы болатын өту балын есептейді.
Басқарма бағдарламасынан толығымен өтіп, бірақ белгіленген өту
балының ең төменгі деңгейіне жете алмаған білім алушыларға өзінің орташа
үлгерім балын жоғарылатуы үшін жазғы белгілі бір пәндерді (мемлекеттік
емтихан тапсырылатын белгіленген тәртіп бойынша, ақылы түрде қайта оқуына
және сол пәндерден қайта емтихан тапсыруына мүмкіндік беріледі.
Басқарма
курсына қайта қалдырылған білім алушылар бұрын
қабылданған жеке оқу жоспары немесе жаңа жеке оқу жоспары бойынша білім
ала алады.
Қайта басқарма курсына қалдырылған мемлекеттік білім беру тапсырысы
бойынша оқитын білім алушылар оқытудың кейінгі кезеңінде мемлекеттік білім
беру грантынан айырылады.
21
Екі басқарманы беру бағдарламасын жүзеге асыратын жоғары орындары
шетелдік жоғары орындарымен игерілген кредиттерді қайта сынақтан өткізуді
жоо-серіктесте қазақстандық кредиттерге және барабар жүзеге асыруы қажет.
Компьютер желілерінің дамуы ақпаратқа қауіп төндіре отырып, рұқсатсыз
енудің ерекше артуына алып келді.Ақпаратты өңдеу жүйелері оқшау
орналасқан объектілер (жұмыс станциялары, жергілікті есептеу желісі, ірі
көлемді әмбебап компьютерлер) түрінде құрылды. Кез келген жүйе өзінің
жұмыс платформасын (MS DOS, Windows, Novell), сонымен қатар желілік
протоколдарын (TCPIP, VMS, MVS)пайдаланады. Күрделі желіні ұйымдастыру
құпия ақпаратқа рұқсатсыз қолжетімділікті тудыратын түрлі бағыттағы
заңбұзушылықтың алғышарттары болып табылды. Көптеген автономды түрде
жұмыс істейтін операциялық және желілік жүйелер ақпаратты қорғаудың
сенімді механизмін сақтамайды.Кемшіліктер құзіреті жоқ пайдаланушыларға
рұқсат етілмеген енуді немесе жүйеге енудің тиімді түріне мүмкіндік береді. Ірі
автоматтандырылған жүйелердегі ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз ету ең қиын
тапсырма болып табылады. Мұндай ақпарат жүйесінің шынайы бағасын
анықтау күрделі, ал ол жердегі ақпарат ресурстаның қауіпсіздігін өлшеу мен
бағалау қиын шаруа.
Заманауи автоматтандырылған ақпараттық жүйелердегі (ААЖ) қорғау
объектісі мәліметтерді таратылған түрде өңдеуге арналған аумақтық бөлінген
күрделі құрылымды гетерогенді желі болып табылады. Көп жағдайда бұл
желіні корпоративті желі деп атайды. Мұндай желінің ерекшелігі әр түрлі
өндірушілердің құрылғыларымен мен кез келген желілік құралдардың, сонымен
қатар ақпаратты өңдеуді бірлесіп атқаруға арналмаған бір текті емес
программалық қамтамалардың жұмыс жасай беретіндігінде.
ААЖ қауіпсіздігін шешудің жолы ақпаратты қорғау кезінде тұтастықты сақтау
болып табылады. Іс жүзінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету саясатында сенімді
және үздіксіз жұмыс жасайтын ақпараттық жүйені құру керек. Қауіпсіздікті
қамтамасыз ету саясатының басты кезеңдері келесілер:
ақпараттық және ұйымдастыру құрылымы мен ақпаратқа төнетін
қауіпсіздікті;
қорғаныс құралдарын таңдау және орнату;
қорғаныс құралдарымен жұмыс жасайтын қызметкерлер дайындау;
ақпарат қауіпсізідігі мәселесіне қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
АЖ ақпараттық қауіпсіздігін кезең бойынша қадағалау жүйесін құру.
АЖ құрылымы мен ақпаратты өңдеу технологиясын зерттеудің нәтижесінде
АЖ ақпараттық қауіпсіздігінің концепциясы туындайды. Осының негізінде АЖ
ақпараттық қауіпсіздігін іске асыру жұмыстары жүргізіледі. Концепцияда
келесі кезеңдер көрініс табады:
ұйымның желісін ұйымдастыру;
ақпаратты қорғауға төнетін қауіптерді зерттеу және іске асуру
мүмкіндіктері мен іске асыру кезінде шамамен кететін шығынды есептеу;
22
АЖ ақпараттыөңдеуді ұйымдастыру (қандай жұмыс орнында және
қандай программалық қамтама көмегімен);
қызметкерлердің сол немесе басқа ақпаратқа қол жеткізуін
регламентациялау;
қауіпсіздікті қамтамасыз етуде қызметкердің жауапкершілігі.
Қорытындылай келгенде, АЖ ақпарат қауіпсіздігінің концепциясы негізінде
келесі шарттарды қанағаттандыратын қауіпсіздіктің схемасы құрылады:
корпоративті желіге рұқсатсыз енуден және байланыс арналары
арқылы өтетін ақпараттың жойылуынан қорғау;
желі сегменттері арасындағы ақпараттар ағынын шектеу;
желінің күрделі ресурстарын қорғау;
жұмыс жасау орындары мен ресурстарды рұсқатсыз қол жетуден
қорғау;
ақпараттық ресурстарды криптографиялық қорғау.
Қазіргі кезде бір уақытта берілген шарттарды қанағаттандыратын
аппараттық немесе программалық қамтаманы іске асыратын ортақ шешім жоқ.
АЖ-дегі ақпарат қауіпсіздігіне келгенде нақты бір пайдаланушы талабы
басқалардан бөлек болуы мүмкін, сол себепті әр қойылған тапсырма көбіне сол
немесе басқа қорғаныс құралдары көмегімен шешіледі. Егер желілік
ақпараттық жүйенің қауіпсіз жұмыс жасауын қамтамасыз ететін ақпараттық
өнімдердің құны 10 - 15% құрайтын болса, онда тиімді болып есептеледі.
ААЖ рұқсатсыз енудің көзі сыртқы желіге қосылған каналдар болып
табылады, мысалы Интернетті. Қауіптердің іске асуы ықтималдығы көптеген
факторларға тәуелді, сондықтан дәл әрбір жағдай үшін бір қорғаныс тәсілін
жайлы айту мүмкін емес. Ең жиі таралған қораныс түрі желіаралық экрандар
мен брандмауерлер.
Брандмауэр - администратор тағайындаған ережелерге сәйкес кіріс пен
шығыс пакеттердің өтуін қамтамасыз ететін ішкі және сыртқы желілер
арасындағы тосқауыл. Брандмауэр корпоративті желінің кірісінде орнатылады
және барлық коммуникация сол арқылы өтеді. Желі аралық экрандар
корпоративті желінің ішкі және сыртқы қолданушыларына қол жеткізуге
шектеу іске асырады. Қажет болған жағдайда сыртқы қолданушылардан желі
құрылымын жасырады, шек қойылған адрестерге ақпарат жіберуді шектейді
және т. б. Қаскүнем үшін корпоративті желіге ену үлкен қиыншылықты
тудыратын мәселе.
Дәл сол немесе басқа желі сегментінде өңделетін ақпарат сипатына қарай
және сегменттер арасындағы байланыстар келесі нұсқалардын бірін
орындайды.
Бірінші нұсқада ақпарат ағындарына ешқандай шектеулер
қойылмайды,яғни қорғаныс жүйесі жоқ деседе болады. Мұндай нұсқа бір -
бірімен байланысқан сегметтер арасында ешқандай құпия ақпарат өңделмеген
жағдайда немесе желілік ақпарат жүйлерінің сегменттері маңыздылығы бірдей
23
ақпараттарды бір ғимарат ішінде және бақыланатын аймақта сақтаған жағдайда
қолданылады.
Екінші нұсқа бойынша шектеу қою байланыс құралдарының
(маршрутизаторлар, коммутаторлар және т.б.) көмегімен іске асырылады.
Мұндай шектеулер қорғаныс міндеттерін іске асыруды толығымен қамтамасыз
ете алмайды, біріншіден, байланыс құралдары бастапқыда қорғаныс құралдары
ретінде қарастырылмаған,
екіншіден, желі құрылымы және ондағы
айналымдағы ақпарат ағыны жайлы толық мәлімет болуы қажет.
Үшінші нұсқада брандмауэрлерді қолдануды ұсынады. Берілген тәсіл
ақпарат жүйелері мен Internet желісі арасындаға ақпарат ағынын бақылауға
арналған брандмауэр қойылғаннан кейін, Internet желісі арқылы байланысатын
сегменттердің арасындағы байланыс кезінде қолданылады.
Бүгінгі күнге дейін көптеген автоматтандырылған жүйелер желілік
операциялық жүйлердіңқосалқы қорғаныс құралдарының көмегіне жүгініп
келеді. Егер мұндай механизмдерді дұрыс ұйымдастырған жағдайда
корпоративті желі мен сервердегі ақпаратты қорғауды жеткілікті мөлшерде
қамтамасыз етеді.
Бірақ қорғауға арналған ақпаратты өңдеу жұмыс станцияларында іске
асырылады, олардың көбі MS Windows ХР7 басқаруында жұмыс істейді және
қауіпсіздікті қамтамасыз ету төмен, яғни операциялық жүйелерде арнайы
қорғаныс механизмдері орнатылмаған. Жұмыс станциялары үшін келесі
бөлімде көрсетілген қосымша қорғаныс құралдарын қолдануды ұсынар едік.
Ақпаратқа рұқсатсыз енуден қорғауда шифрлеуді қолдану ең тиімді
әдістердің бірі болып табылады. Шифрлау программалары мен алгоритмдері
жасырын және жекеше ақпаратпен жұмыс істеген кезде ерекше рөл атқарады.
Шифрлау қатынас құруды шектеумен қатар кез келген қауіпсіз жүйенің негізін
құрайды.
Жалпы заң бойынша құпия ақпаратты қорғау кезінде
сертификатталған өнімдерді пайдалануға ғана рұқсат етіледі. Қазіргі уақытта
корпоративтік желілерде олар маңыздылығы жоғары ақпараттар сақталған
жұмыс орындарында ғана орнатылады. Демилитариленген аймақ (Demilitarized
zone - DMZ) - бұл оқшаулаған желі (немесе желілер), ол әдетте сыртқы
желіден пайдаланушыға қол жетімді. Firewall солайша конфигуралануы керек,
сыртқы аймақтан ішкі немесе демилитариленген аймаққа енуге қамтамасыз ету
үшін. Демилитариленген аймаққа ену үшін рұқсат жасау компанияға ақпаратты
беретін компанияға және қызмет етушілерге сыртқы пайдаланушыларды ену
қауіпсіздігін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Мінеки осылайша, бұл аймақ
олардың қауіпсіз ішкі аймаққа енуінсіз сыртқы пайдаланушылармен жұмыс
істеуге мүмкіндік береді.Тораптар, немесе серверлер, ал олар
демилитариленген аймаққа енеді, әдетте бастионды тораптар (bastion host) деп
аталады. Бұл арада бастионды тораптар деп түсінеті сол, ол оларда
операциялық жүйенің жаңа болжамы жұмыс істейді және жаңарудың барлық
модульдері орнығады. Бастиондық тораптардың пайдалануы жүйені сынуға
тұрақты етеді, өйткені өңдіруші қателерді жөндеугі мүмкіншігі болады да
24
айқындаушыға қосымша орнатады. Мұнан басқа бастиондық тораптың
ерекшелігі сол, ол онда тек қызмет қана орындалады, ал ол өз кезегінде
айқындауыштың жұмысы үшін қажет. Қажетті емес (және де кейбір
жағдайларда қауіптілеу) қызметтер үзіп тасталады немесе мүлдем тораптан
әкетіледі.
Кез келген қорғаныс құралдары пайдаланушы жұмысына қосымша
кедергі жасайды, сол себепті кедергі неғұрлым көп болса, соғұрлым қорғаныс
жүйсіне аз көңіл бөлінеді. Ақпаратты өңдеу технологиясының өзгеруіне
бейімдеуді қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік администраторы күн сайын
тіркелген ақпаратты тексеріп отыруы қажет.
Мұндайсыз кез келген жүйе
жеткілікті немесе жеткіліксіз мөлшерде қорғалған болса да, уақыт өте келе
құлау шегіне жетеді.
Үшінші кезең - қауіпсіздік администраторын қауіпсіздік қорғаныс
құралдарымен жұмыс жасауға оқыту. Оқыту кезінде администратор ақпарат
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, операциялық жүйелердегі қауіпсіздік, орнату мен
эксплуатациялау кезіндегі қауіпсіздік жүйесінің мүмкіндіктері жайлы базалық
білім алады.
Төртінші кезең - қауіпсіздік мәселесі жөнінде ақпараттық қызмет
көрсету. Қорғаныс жүйесінің осал тұстары жайлы уақытында ақпарат беріп
тұру және қорғаныс әдістері көмегімен қауіпсіздік мәселесіне келгенде арнайы
шараларды қолдану міндетті болып табылады. Қорғаныс жайлы негізгі
ақпараттарды кітап, журнал, веб - серверлерден табуға болады. Бірақ қауіпсіздік
администраторы өзіне керекті мәліметті мұндай көп ақпарат арасынан қарауға
мүмкіндігі бола бермейді. Сондықтан қорғаныс жүйесін таңдау кезінде келесі
ақпаратпен қамтамасыз етіп отыруды ескеру қажет.
Бесінші кезең - ақпарат қауіпсіздісінің жүйесін тексеріп отыру.
Корпоративтік желінің құрылымы жиі өзгеріп отырады: жаңадан серверлер мен
жұмыс станциялары пайда болады, программалық қамтамалар, ақпарат құрамы,
мекемеде жұмыс істейтін қызметкер өзгереді. Осының барлығы жүйедегі
қорғаныс деңгейінің өзгеріп отыруына алып келеді, сәйкесінше, қауіпті болып
табылтаны оның төмендеп кету болып табылады.
Ақпараттық қауіпсіздік жүйесін жаңа жұмыс жағдайына бейімдеу үшін
өзгерістерге бақылау отыру қажет және олардың әсеріне жауап қайтара білу
керек. Корпоративтік желінің қорғаныс жағдайы жайлы талдау жасау Internet
Scanner, System Security Scannerсияқты арнайы программалық құралдардың
көмегімен іске асырылуы мүмкін. Мұндай программалық құралдар қауіпсіздік
администраторының қиын программалық қаматамалармен және олардағы
қателермен жұмыс істеуін жеңілдетуі мүмкін.
Әр түрлі жағдайда бірдей жақсы жұмыс істейтін стандартты
шешімдердің жоқ екендігін ескерген жөн. Корпоративті желі қорғанысын
қйымдастыру кезінде ұйымның ерекше жағдайларын ескере отырып, қосымша
жоспар құру қажет. Бірақ, алдағы қарастырылып өткен шаралар жиынтығы мен
25
қосымша мүмкіндіктер корпоративті желінің қорғаныс деңгейін жеткілікті
қамтамасыз етеді.
1.2.3 Ақпараттық бөлімшелері - басқарма процесін ұйымдастырудың
негізі
Басқарма процесін ұйымдастыру жоғарғы орындарының бөлімшелерімен
жүзеге асырылады.
Нақты бағытындағы
процесін ұйымдастырылыуын
анықтыйтын негізгі нормативті құжат жоспары болып табылады [3].
Басқарма бөлімі - тікелей ректорға, ал оқулық-методикалық жұмыстың
сұрақтары бойынша
бірінші проректорға бағынышты
университеттің
құрылымдық бөлімшесі. Ұйымдастырушылық
-
методикалық қатынас
бойынша оқу бөліміне университеттің деканаттары, кафедралары және
практика бөлімі бағынышты.
Бөлімшенің негізгі міндеттері:
- Жаңа басқарма жылына дайындық жұмыстарын жүргізу.
- Жылдық басқарма жүктемесін жоспарлау.
- Нақты еңбек шығындарын есептеу.
- Оқытудың барлық формалары бойынша процесін ұйымдастыру.
- Басқарма кестесін бақылау.
Бөлім штатына келесі қызметтер: бөлім басшысы,
басшының
орынбасары, жоғары категориялы методисттер, 1 категориялы методист және
диспетчерлер кіреді.
Бөлім оған қойылған барлық міндеттердің орындалуына, бөлімнен
шығатын құжаттардың растығына, бөлімдегі жұмыс тәртібінің дұрыстығына
жауап береді.
Басқарма бөлімі арқылы процесі басқарылады. Басқарма бөлімінің
жұмысының негізгі бағыттары:
Мемлекеттік стандартының негізінде негізгі құжатын құрған кезде
бөлімдерінің өзара әрекеттесуін ұйымдастыру: кәсіптік білім бағдарламалары,
жоспарлары, процесінің жоспарлары.
Ақпаратты біріктіру және
талдау, процесін басқару бойынша
шешімдерін дайындау.
Методикалық негізделген жоспарлау және процесін ұйымдастыру.
Басқарма процесінің сапалылығын және метрополитенге мамандарды
дайындаудың барлық формалары бойынша бақылау жүйесін ақпараттық
сүйемелдеу.
Басқарма процесін сипаттайтын нормативті - методикалық құжаттарды
әрдайым жақсартып тұру.
Басқарма жоспарының орындалуын бақылау.
Басқарма жеке мәліметтерін жүргізу және метрополитенді бітіргені
туралы құжаттарды дайынаду.
26
Басқарма бөлімі өз міндеттерін метрополитенді қызметтік нұсқаулар мен
ережелерді негізге ала отырып өз жұмысын атқарады.
Басқарма бөлімінің міндеттері:
- Басқарма процесін жоспарлау.
- Басқарма процесін қамтамасыз ету үшін бланкілер, графиктер, және
басқа да құжаттарды басылымға дайындап қою.
- Басқарма процесінің графигін және бекет кестесін құру.
- Басқарма мақсаттарына бөлінген орындарды бөлуді үлестіру.
- Басқарма жүктемесін есептеу, жұмыстары бойынша тапсырмалар беру,
метрополитенінің құрамының штаты туралы бұйрық жобаларын дайындау.
- Басқарма құрамның қызметтерінің орнын басуға конкурстар туралы
жариялар және бұйрықтарды дайындау.
- Басқарма бойынша атаулы стипендияларды тағайындау туралы
ұсыныстарды дайындау және сәйкес құжаттарды дайындауды қадағалау.
- Басқарма процесін бақылау.
- Басқарма сабақтарының кестелерінің орындалуын және аудитория,
кабинет, қолдануын бақылау.
- Басқарма процесінің жүрісін қадағалау және сынақ нәтижелерін талдау.
- Басқарма және методикалық әдебиеттермен қамтамасыз етілуін
қадағалау.
- Басқарма жобаларын қорғау мен мемелкеттік ы тапсыру барысын
қадағалау.
- Басқарма жаңа формаларын, соның ішінде процесін басқаруға
ақпараттық технологияларды енгізу.
- Басқарма-лабораториялық қордың дамуын бақылау.
- Ұйымдастырцшылық жұмыс.
Басқарма
Метрополитенінің
процесінің әкімшілік қамтамасыз етілуіне,
методикалық сұрақтарға және іс қағаздар жүргізуге жауап береді.
Бекет жұмысшылары келесі қызметтерді атқарады:
инжинер процесін координациялау;
сынақ - емтихандық сессияларды,
жұмысшылардың
мемлекеттік
ұйымдастыру және өткізу, сынақтардың кестесін құру, ведомостін дайындау;
студент өмірінің шарттарын , қоғамдық іс - шараларды ұйымдастыру,
жұмысшыларды
моральдық және материалды қолдау және оларға
дисциплиналық әсер ету жөнінде ұсыныстарды дайындау;
метрополитенінің кестесінің орындалуын қадағалау;
нормативті актілерге сәйкес басқармалық іс-қағаздарын жүргізу.
Ақпараттық басқарма
Метрополитенінің ақпараттық басқарма
ғылыми және тәрбиелік
жұмыстарын жүргізетін негізгі құрылымдық бөлімшесі болып табылады.
Мамандарды даярлау жән шығаруға қатысу дәрежесі бойынша бекет
келесі типте болады.
27
Шығарушы бекет - толығымен жұмысшыларды даярлап шығаруға және
нақты мамандық немесе бағыт бойынша кадрларды таңдап алуға жауап беретін
және басқа туыстас бекетпен салыстырғанда жоспарының беруші және арнайы
шеңберінде максималды еңбек сыйымдылық салмағы бар.
Қамтамасыз ететін немесе шығармайтын (қызметтік) - бұл белгілі бір
бағыт немесе мамандардың даярлау мамандығы бойынша жоспарының нақты
пәнін немесе бірнеше туыстас пәндерді оқытуға жауап беретін кафедра. Бұл
кафедра барлық әрекет бағыттары бойынша университет проректорларының
ортақ басқарылуында болатын жалпы болуы мүмкін. Сонымен қатар ондай
профильді бөлімнің құрамында жұмыс жасап, метрополитенінің туыстас және
туыстас емес мамандықтарының сәйкес пәедерін оқыта алады.
Кей жағдайларда бекеттерде бір мамандықтарға шығарушы ал басқа
мамандықтар үшін қамтамасыз етуші болып табылады.
Жалпы жағдайда шығарушы басқарманың аты бағыттың немесе даярлау
мамандық атауымен сәйкес болуы тиіс, ал қамтамасыз етуші - негізгі оқытатын
пән немесе бірнеше туытас пәндер атауымен сәйкес болуы керек.
Басқарма оған бекеттің бұйрығымен тіркелген барлық бойынша,
методикалық және ғылыми жұмыстарды барлық басқарма формаларында
жоғары ғылыми методикалық деңгейде қазіргі заманғы әдіс - тәсіл мен
технологияларын қолдана отырып жүргізеді. Бекет жұмысшылары арасында
тәрбие жұмыстарын жүргізеді.
Бекет жұмыстары бекеттің құрамымен лекцияларды, пркатикалық және
жұмыстары, лабораториялық жұмыстарды өткізу және курстық, дипломдық
жұмыстармен басшылық ету арқылы жүргізіледі. Онымен бірге лекцияларды
оқу ғылыми доктор, кандидаттары, профессорлар мен доценттер, аға
оқытушылар қатарынан оқытушыларына тапсырылу керек. Ассистенттерімен
және доктаранттармен
лекцияның оқылуы
кафедра меңгерушісінің
ұсынысымен уақытша
тек факультеттің
оқыту кеңесінің рұқсатымен
жүргізіледі.
Бекеттің оған тіркелген барлық бойынша әрдайым сапаны бақылап тұру
керек.
Бекет
жұмысының жоспарына міндетті түрде студенттер үлгерімі
мәселелері қосылу керек. Кафедра мәжілісінде студенттердің аралық және
қорытынды аттестацияларының нәтижелері, студенттердің пәндер бойынша
білімін тексерудің бар формаларының жеткіліктігі және олардың мемлекеттік
стандарттарға сәйкестігі, аралық және қорытынды білім тексеруді өткізудегі
талаптардың дәрежесі талданады.
Кафедраға тіркелген оқу жоспарының пәндері бойынша барлық оқыту
формаларының сабақтарын оқу-методикалық қамтамасыз ету үшін кафедра
оқыту - методикалық кешенінің тізімін құрады, оқулықтар және қазіргі заманғы
оқу техникасы мен лабораториялық жабдықтауларды қолданып оқу құралдарын
дайындау.
28
Кафедра студенттер мен доктораннтар ғылыми жұмыстарды жүргізеді,
қорғауға ұсынылатын диссертацияларды қарастырады.
Кафедра мүшелерінің, сырттан келген ізденушілердің ғылыми
жұмыстарына сын - пікір жазады, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жариялауға
қорытынды береді.
Ғылыми мамандық бойынша доктарантура болған жағдайда кафедра
мамандық бойынша кандидаттық емтихан бағдарламаларын құрады және
оларды қабылдауды ұйымдастырады.
Шығарушы кафедраның қызметтеріне жоғарыда айтылған пункттердің
бәрі кіреді, онымен қоса.
Шығарушы кафедралар университеттің лицензиясына сәйкес кәсіби білім
алудың түрлі деңгейлері, формалары, оқыту технологиялары үшін негізгі және
қосымша оқыту бағдарламаларын жүзеге асырады.
Жаңа мамандықтар ашылған жағдайда шығарушы кафедра оны жүзеге
асырудан 1 жыл бұрын оқыту жұмысы бойынша проректорға ұсынылған оқыту
бағдарламасын лицензиялауға керек құжаттармен бірге негіздеме ретінде беру
керек. Жаңа мамандықтарды ашу туралы мәселелерді университеттің оқу кеңесі
шешеді.
Жаңа ашылатын мамандықтар үшін шығарушы кафедра жүзеге асыруға
кететін барлық шығындарды ескере отырып мемлекеттік стандарт талаптарына
сай үлгілік оқу жоспарын құрады.
Шығарушы практикасының
өндірістік,
алды барлық түрлерін
ұйымдастыру және өткізуге жауап береді. Ол өнеркәсіп, ұйымдармен және
мамандарға тапсырыс беруші мекемелермен үздіксіз байланыста болады,
олармен студенттердің практика өтуі жөнінде келісімшартқа отырады.
Шығарушы мемлекеттік қорытынды дайындайды. Мемлекеттік
емтихандарды дайындау, ұйымдастыру және өткзу жұмыстары бекітілген
ережелер негізінде жүргізеді.
Шығарушы кафедра студенттердің метрополитенінің кейін жұмысқа
тұруына көмек көрсетеді. Мамандарды даярлау сапасының бағасын әділ алу
үшін бітірушілер жайында ақпаратты талдайды.
1.3
Ақпараттық басқарманы автоматтандыру
1.3.1 Басқарма процесі басқару объектісі ретінде
Басқарма алу процесі жұмысшы мен бірлескен әрекеті барысында басым
жағдайында жүргізіледі.
Басқарма
процесін автоматтандыру үшін
автоматтандыруды қажет ететін элементтерін анықтау мақсатында жұмысшы
мен қызметкер әрекеттерін зерттеу қажет[3].
Жұмысшы әрекетінде өзара тығыз байланысқан негізгі 5 функционалды
құраушылар бар.
29
Басқарма процесіне оқушының білім құрамын, яғни білім, дағды, оқу
материалдарын меңгеруі және осы меңгеру процесін оқытушы жағынан басқару
кіреді. Басқаруды оқытушы тікелей оқушымен әсерлескенде және методикалық
нұсқаулар, автоматтандырылған бағдарламалы-аппаратты жүйе арқылы да
жүргізеді.
Басқарма процесін басқаруды бейнелейтін схема 1.2 - суретте көрсетілген.
Сурет 1.2 - Басқарма процесін басқару сұлбасы
Басқарма материалын меңгеру деңгейі оны уақытының басынан бастап
өзгеретіні белгілі. Онымен бірге материалын меңгеру деңгейіне процесіне
енгізілген түзетулер де кіреді. Олар: белгілі бір уақыт аралығында материалын
қайталау, бекеттің техникалық құралдарының элемент әрекеттерін түзету,
басқару объектісіне (жұмысшыға) қойылған жүктеменің көлемін өзгерту және
т.б.
Басқарма
технологиялық процесін басқару тиімділігінің артуы
материалын меңгеру деңгейін азырақ уақытта арттыруынан болады(алдын ала
жоспарланған материалын меңгеру деңгейін азырақ уақытта қамту).
Сондықтан жұмысшыға материалдарын беріп, одан соң басқарма
процесіне түзетулер енгізу арқылы
материалын меңгеру деңгейін бақылап,
алдын ала деңгейді қоя отырып, осы циклді қайтала арқылы басқарманың
технологиялық процесін басқарудың тиімділігін арттыруға қол жеткізуге
болады.
1.3.2 Басқарма жүйесін басқарудың мәселелері
Бекет мекемесінің басшысы күнделікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
9
А
ңдатпа
10
Бұл дипломдық жұмыста Алматы қаласы метрополитенінің ақпараттық
басқармасын құру, дерекқор негізінде ақпараттық басқарма программасын
жоспарлау қарастырылады. Жобаның басты мақсаты - ақпараттық басқарма
жүйесін құру. Ақпараттық жүйені MS SQL 2008 Server ДҚБЖ (дерекқорларды
басқару жүйесінде) жасалған дерекқор және MS Visual Studio 2012 бағдарламалық
ортасында құрылған клиенттік қосымша құрайды.
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде ауа алмасу (кондиционер) жүйесінің
құрылғысы және есептері келтірілген.
Экономикалық бөлімде енгізілген жүйеден алынған экономикалық пайданы
есептеу жүргізілген.
Аннотация
В данном дипломном проекте информационное управление город Алматы
метрополитена создавать, на основе база данных планирование информационное
управление программы. Цель данного проекта - разработка системы наблюдения
информационного потока обменного пункта.
Информационная система
представляет собой базу данных, разработанную на СУБД MS SQL2008 Server и
клиентское приложение, созданное в среде программитования MS Visual Studio
2012.
В части по безопасности жизнедеятельности представлены расчеты
обменивания(кондиционер) в рабочем помещении.
В экономической части произведен расчет полученной экономической
выгоды от внедряемой системы.
Annotation
In this degree project automation the decision of a informative management city
Almaty underground passage to create, on a basis a database planning of the client
program is considered. The purpose of this project - development of the system of
underground passage to create point.
Information system represents the database
developed on MS SQL2008 Server DBMS and the client application, created in the
environment of MS Visual Studio 2012 programming.
In part on health and calculations of exchanging(conditioner)the working room
are presented.
In economic part calculation of the received economic benefit from introduced
system is made.
МАЗМҰНЫ
11
Кіріспе
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Ақпараттық технологиялардың басқаруда қолданылуы
1.2Метрополитенді зерттеу
1.3 Ақпараттық басқарманы автоматтандыру
1.4 Қазіргі уақытқа басқарма процесін жүйе аналогтарын талдау
Ошибка! Закладка не определена.
1.5 Есептің қойылуы
1.6 Жобаны жүзеге асыру үшін инструменталды құралдарды таңдау
8
10
10
12
17
27
31
2 Жобалық бөлім
42
7
2.1 Пәндік облысты UML құралдарымен талдау
2.2 Деректер қорының құрылымын құру
3 Тәжірибелік бөлімі
3.1 Жүйе интерфейсінің сипаттамасы
3.2 Администратордың жеке беті
4 Техникалық экономикалық бөлімі
4.1 Маркетингтік стратегия
4.2 Жобаны қаржыландыру
4.3 Жобаны орындау кезінде пайдаланатын жұмыс ресурстары
4.4 Бағдарламалық қамсыздандыру шығынының есебі
4.5 Ақпараттық жүйе енгізуден үнем мен табыс мөлшерінің есебі
5 Тіршілк қауіпсіздігі бөлімі
5.1 Кондиционерлеу және ауаны жаңарту жүйелерін есептеу
5.2 Жұмыс орнының электр қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі
40
40
42
45
48
50
54
55
55
59
64
67
69
72
5.3 Температура айырымы нәтижесінде алынатын жылу және жылу жоғалту75
5.4 Ауа алмасуды есептеу
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А
12
76
78
79
80
КІРІСПЕ
Компьютерлерді ойлап шығару және дамыту ғылыми және тәжірибелік
әрекет салаларында жаңа технологиялардың пайда болуына әкеліп жатыр.
Осындай салалардың бірі - білім беру болып табылады. Білім беру - жүйеленген
білім, дағды және шеберлікті ұрпақтан ұрпаққа тарату процесі. Өзі алып
ақпараттық сала болып, әр түрлі классикалық (компьютерлік емес) ақпараттық
жүйелерді қолдану тәжірибесіне ие бола тұра білім беру саласы қазіргі заманғы
жаңа техниканың мүмкіндіктеріне тез назар аударды. Біздің көз алдымызда
оқумен байланысты дәстүрлі емес ақпараттық жүйелер пайда болып жатыр.
Қазіргі заманғы жоғарғы орындары да жаңа жетістіктерді қолданып
жатыр. Көптеген университеттердің өз сайттары бар. Олар бір жағынан
университеттің жариялық және жарнамалық қызметін атқарса, екінші жағынан
көбінесе процесінің іскерлік және нормативті жақтарын сипаттайды.
Қазіргі уақытта жоғарғы басқарма жүйесінің процесінде көптеген жаңа
енгізулер пайда болып жатыр. Басқарма процесі студенттерден білім алу мен өз
жоспарын ұйымдастыруда көбірек өз бетімен әрекет етуді талап етеді. Сол
себептен студенттерде өз үлгерімін басқару мен жоспарын ұйымдастыруда
қиындықтар туындайды. Осындай түрдегі мәселелерді шешу үшін
метрополитенінің ақпараттық басқармасын құру.
Берілген аспектілер
тақырыптың өзектілігін көрсетеді.
Тақырыптың жаңалығы - қазіргі кезде жарнамалық және ақпараттық
типтегі ақпараттық басқарманың болуына қарамастан, олардың көпшілігінде
жолаушылардың процесіне ыңғайлылық тудыруға арналған кең функционал
қарастырылмаған. Осылайша, бұл мәселе қазір шешілмеген күйде. Ұсынылып
отырған жоба бірнеше мәселелердің шешілуін жүзеге асырады. Бұл ақпаратта
әр тұтунышы өз жеке кабинетінде оған тиесілі барлық ақпаратқа ие болады,
олар: бекет атауы, уақыты, көшесі, және т.б. Осы жүйе басқарма бойынша өзара
байланыста болып, ақпарат алмасуға мүмкіндік береді [1].
Дипломдық жобаның басты мақсаты - метрополитенінің жолаушылары
үшін барлық керекті ақпаратпен қамтамасыз етіп,
бекеттердің
орналасуын,жұмыс тәртібін автоматтандыру.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет:
Басқарма процесінде Интернет технологияларын қолдану шарттарын
талдау.
Метрополитенге арналған басқару құралдарының қазіргі кезде бар
аналогтарын, олардың құрамы мен функцияларын зерттеу.
Басқармада беретін процесінің ерекшеліктерін ескере отырып, HTML -
порталдың құрылымын дайындап, оны жүзеге асыру.
Дипломдық жоба бес бөлімнен тұрады.
Аналитикалық бөлімде осы мәселенің қазіргі таңдағы күйі, оқу процесін
автоматтандырудың ерекшеліктері мен мәселелері және бұл жобаны іске асыру
13
үшін қолданылатын инструменталдық құралдар қарастырылған. Дипломдық
жұмыстың жобалық бөлімінде порталдың құрылымын UML тілінің құралдары
арқылы талдау, оның қаңқасын құру және дерекқорды жобалау сипатталған.
Бұл бөлімде басқармада жобалау және оның іске асырылуы бойынша толық
ақпарат қамтылған. Тәжірибелік бөлімде құрылған бағдарламалық өнімнің
интерфейсі сипатталып,оны қолдану бойынша нұсқаулар берілген. Нұсқаулар
визуалды түсіну үшін схемалар мен суреттермен толықтырылған.
Жұмыста бағдарламалық өнімді қолдану кезіндегі еңбек шарттарын
талдау жүргізілген.
Экономикалық бөлімде жобаның экономикалық тиімділігін дәлелдейтін
бизнес-жоспары құрылған.
Аяқтай келе жоба бойынша қорытындылар жасалды, оны қолданысқа
енгізу және ары қарай жетілдіру жолдары анықталды.
14
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Ақпараттық технологиялардың басқаруда қолданылуы
Қазіргі заманда ақпараттық - телекоммуникациялық технологиялар ерекше
орын алады. Компьютерді қолдану дағдарысы, күнделікті жұмыста ақпараттық
және телекоммуникациялық технологияларды, интернет желісінің
мүмкіндіктерін қолдана білу - қазіргі күннің шындығы. Ақпараттық
технологиялар оқу процесінің ұйымдастырылыуының өзгерістерістеріне алып
келеді. Олардың білім жүйесінің ұйымдыстырылуы мен білім беруші
мекемелерді басқарудағы нақты рөлі мен орнын анықтау өте маңызды.
Сондықтан басқарма жүйесінің ақпараттандырылуының екі бағыты бар:
ақпарат технологияларын тікелей процесіне енгізу және басқарма беруді
басқару жүйесін ақпараттандыру.
Ақпараттық мекемесінің қызметі басшылар мен олардың орынбасарлары
ақпаратқа қаншалықты ие бола алатындығына, олар ақпаратты қаншалықты
тез өңдеп, процесінің қатысушыларына жеткізе алатындығына тікелей
байланысыты [1]. Ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану
басқару қызметінің сапасы мен мәдениетін айтарлықтай жоғары деңгейге
көтеруге, даму режимінде жұмыс жасауға арналған қорларды құруға мүмкіндік
тудырды. Басқарма беру жүйесін кешенді ақпараттандыру шарттарындағы
процесінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік туғызатын факторлар:
метроның мекемелері мен құрылымдық бөлімшелерден ақпаратты алу
шапшаңдығы;
тура және кері ақпарат ағындарының төмендеуі;
есептілікті алу мен өңдеу шапшаңдығы;
нормативтң қорлар, материалды-техникалық қорлар, оқу орнының
кадрлық құрамы және педагогтардың жұмыс тәжірибесі туралы ақпаратты
жүйелік сақтау және тез қолдану;
ағымдағы ақпаратты талдау, бақылау және дайындау функцияларын
іске асыруға мамандардың уақытын үнемдеу;
компьютерлік техника мен бағдарламалық өнімді сәйкестендіру;
ақпаратты бейнелеудің, жаңа формаларын, басқаруға арналған жаңа
ақпараттық технологияларды қолдану;
басқарманың сапасын бағалау механизмін сүйемелдеудің компьютерлік
жүйесін жүзеге асыру;
компьютерлік желілерінің кең мүмкіндіктерінің арқасында
методикалық жұмысын күшейту.
Басқарма процесінде жұмысшы қызмет шеңберінде компьютер келесідей
қолданылады:
15
әр түрлі объектер мен процестерді моделдеу, оқу материалдарын
баяндауда, лабораториялық және практикалық жұмыстарды өткізген кезде
көрнекілік деңгейін арттыру үшін арналған дидактикалық құралдар ретінде;
құрамын жүйелеу және логикалық реттеу үшін, жаттықтыру және
тексеру үшін;
жұмысшылырдың дамуын бақылау үшін. Бұл бағытта дайын және
жұмысшы немесе жолаушы құрған бағдарламалық өнімдер қолданылады. Оған
электронды ақпарат, оқуға арналған анықтамалар мен жинақтарының дерек
қоры.
Соңғы жылдарда қазіргі басқарма Интернет қорларын қолданусыз көзге
елестету мүмкін емес. Интернет желісі білім беру қызметтерінің алып
мүмкіндіктерімен қамтылған. Желі арқылы Интернет - дүкендерден алынады.
Интернеттің білім ресурстарын зерттеу бойынша жұмыстар әрдайым
жүргізіледі.
Басқару кадрларының қызметі үшін де ақпараттық технологияларды
енгізу мәселелері өзекті болып табылады. Қазіргі заманғы басшылар өсіп келе
жатқан ақпарат ағынында бағдарлану үшін компьютер мен байланыс
құралдарының көмегімен ақпаратты алып, өдеп, қолдана білу керек. Басқару
қызметінің тиімділігі көбінесе кадрлардың дайындық деңгейімен анықталады.
Себебі ақпараттық технологияларын әкішілік жұмысты жүргізуде қолдану
жұмысшы қызметін күшейтуге септігін тигізеді. Егер ақпараттың басқарушы
өзі басқаруда ақпараттық технологияларды қолданса, және оны процесіне
енгізудің аса маңыздылығын түсінсе, ол ақпараттық ұжымды құратын
жұмысшыға барынша ықпал етеді.
Басқарманың орнының басшысының басқару қызметі зияткерлік және
ғылыми болып бара жатыр. Басшылар ақпаратық технологияларды есептер
құрғанда, жұмысшы мен жолаушылардың дерек қорын жасағанда, іс жүргізуде,
нормативті-құқықтық құжаттармен жұмыс жасағанда, жұмыстар мен
келісімшарт қызметін ұйымдастырғанда қолданады.
Ақпараттық технологияларды басқарма орнын басқаруға енгізу келесі
мүмкіндіктерді береді:
құжаттармен жұмысқа кететін еңбек шығындарын үнемдеу;
басқарушылық шешімдерді қабылдауға кететін уақытты үнемдеу;
комуникативті(ақпараттық) мәдени басқаруды арттыру.
Ақпараттандырудың басқарудың барлық дерлік функцияларына маңызды
әсері қазіргі заманғы басқару ақпараттық ағынды басқаруға айналып бара
жатқандығымен түсіндіріледі. Ол өз кезегінде техникалық сипаттағы
тапсырмалардың тізбегіне бөлінеді:
ақпаратты сенімді қорғауды қамтамасыз ету;
оны тұтынушылардың шеңберін анықтау;
ақпаратты қолданушы тек өз деңгейінде ғана алуға рұқсаты
болатындай етіп ұйымдастыру.
16
Ең бастысы - ақпараттық технологияларды метрополитенді басқаруда
қолдану тек мақсатты орындауда ғана емес, сонымен қатар жоспарлау, басқару
және бақылау сияқты функциялардың экономикалық тұрғыда шығындарын
азайтуға жақсы әсерін тигізеді.
1.2
Метрополитенді зерттеу
1.2.1 Қазақстан Республикасының басқарма жүйесінің қысқаша
сипаттамасы
Қазақстан Республикасының басқарма жүйесі келесілердің жиынтығы
ретінде анықталады:
бағдарламалары мен түрлі бағыттағы және әр түрлі деңгейлі
мемлекеттік басқарма стандарттары;
бекет мекемелері жүзеге асыратын түрлі ұйымдастырушы - құқықтық
формалар, типтер және түрлер желілері;
бекетті басқару органдары мен оларға бағынышты мекемелер мен
ұйымдар.
Қазақстанда
жүзеге асырылатын
басқару
бағдарламалары келесі
бөлімдерге бөлінеді:
жалпы басқарма беруші (негізгі және қосымша);
мамандық(негізгі және қосымша).
Жалпы ақпараттық беруші бағдарламаларға жататындар:
бастапқы жалпы басқарма беру;
негізгі жалпы басқарым беру.
Жалпы
бағдарламалары тұлғаны жалпы мәдениеттік, ойлау,
адамгершілік, эмоциялық және физикалық дамыту; ғылыми көзқарасын құру;
тұлғаның әлеуметтік ортаға бейімделуі; мамандық білім алу бағдарламаларын
саналы түрде таңдып, меңгеру үшін негіздерін құру мәселелерін шешуге
бағытталған.
Кәсіби бағдарламаларға:
бастапқы кәсіби білім беру;
орта кәсіби білім беру;
жоғары кәсіби білім беру;
метрополитеннен
бағдарламалары жатады.
кейінгі кәсіби және сәйкесті қосымша
Кәсіби бағдарламалары тұлғаның
олардың қызығушылығына,
мүмкіндіктеріне және қоғам мен мелекеттің әлеуметтік тапсырысына
байланысты
кәсіби мамандық, біліктілікті игеріп,
одан әрі дамуына
бағытталған[2].
Әрбір негізгі жалпы және кәсіби басқарма беретін бағдарламалардың
міндетті минималды құрамы сәйкесті мемлекеттік білім беру стандартында
бекітіледі.
17
Негізгі және қосымша бағдарламаларының өзара байланысы жүйесімен
іске асырылады. Бұл байланыс 1.1 - ші суретте көрсетілген.
Сурет 1.1 - Басқарма жүйесінің құрылымы
Өзінің құқықтық - ұйымдастырушылық формалары бойынша мекемелері
мемлекеттік, муниципалдық, мемлекеттік емес (жеке), қоғамдық және діни
ұйымдардың (бірлестіктердің) мекемелері болуы мүмкін.
Бастапқы және орта кәсіптік білім беру кәсіби - техникалық және
техникалық, гуманитарлық, медициналық, өнерлік және басқа да профильді
орта мамандық білім беру мекемелерінің жүйесімен жүзеге асырылады.
Бастапқы және орта кәсіби білім беретін оқу орындары оқушылардың
жалпы(толық) орта білім алу шарттарын қамтамасыз етеді.
1.2.2 Ақпараттық жүйе жағдайындағы басқарма процесін
ұйымдастыру
Басқарма процесін ұйымдастыру бекітілген жұмысы жоспарларының,
академиялық күнтізбе, штаттық сабақ кестесі және өзіндік жұмыс графигі
негізінде жүргізіледі. Басқарма процесінің ұйымдастырылуы жөнінде толық
ақпарат, стендтерінде және порталында орналастырылады[2].
Ақпараттық жүйесінде қызмет ететін жоғары орны барлық меңгеру үшін
максималды жағымды жағдай туғызуы керек.
Ақпараттық
технологиясын пайдалану арқылы
басқарма
үдерісін
ұйымдастырудың басты міндеттері:
- білім көлемін біріздендіру;
- оқытуды барынша дараландыру үшін жағдай туғызу;
18
- білім алушылардың өзіндік жұмыстарының рөлі мен тиімділігін
күшейту;
- білім алушының оқудағы шынайы жетістіктерін оларды тиімді бақылау
рәсімдері негізінде анықтау болып табылады;
- кредиттік оқыту технологиясы мыналарды көздейді;
- білім алушылар мен оқытушылардың әрбір пән бойынша еңбек
шығынын бағалау үшін кредиттер жүйесін енгізу;
- білім алушылардың жеке жоспарын қалыптастыруға тікелей қатысуын
қамтамасыз ететін жұмыс жоспарына енгізілген таңдауы бойынша пәндерді
олардың таңдау еркіндігі;
- білім алушылардың оқытушыларды таңдаудағы еркіндігі;
- білім алушылардың білім траекториясын таңдауына ықпал ететін
эдвайзерлерді оқу үдерісіне тарту;
- оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану;
- білім беру бағдарламаларын меңгеруде білім алушылардың өзіндік
жұмыстарын жандандыру;
- оқу үдерісін ұйымдастыруда факультетке (институтқа) академиялық
еркіндік беру;
- үдерісін қағазды және электронды тасымалдағыштардағы барлық
қажетті және әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету;
- білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бақылаудың тиімді әдістері;
- әрбір оқу пәні бойынша білім алушылардың оқудағы жетістіктерін
бағалаудың балдық - рейтингтік жүйесін пайдалану.
Бір жылының шеңберіндегі үдерісін ұйымдастыру білім беру ұйымының
басшысы бекітетін академиялық күнтізбе негізінде жүзеге асырылады.
Қосымша оқыту қажеттілігін қанағаттандыру және академиялық қарыздарын
немесе оқу жоспарларындағы айырмашылықтарын жою үшін ұзақтығы 6 аптаға
дейін жалғасатын жазғы семестр енгізуге рұқсат етіледі. ОСӨЖ және ОМӨЖ
кестеге енгізіледі. ОӨЖ - ның жалпы көлеміндегі ОСӨЖ бен ОМӨЖ - нің үлесін
білім беру ұйымдары дербес анықтайды. СӨЖ - дің барлық көлемі білім
алушыдан күнделікті өзіндік жұмыс жүргізуді талап ететін тапсырмалармен
нақтылануы тиіс. ОСӨЖ - нің (ОМӨЖ) сағатына үй тапсырмаларын, курстық
жобаларды (жұмыстарды), семестрлік және бақылау жұмыстарын, есептер мен
басқа да СӨЖ тапсырмаларының түрлерін орындау жөніңдегі консультациялар
енеді.
Басқарма басым түрде белсенді шығармашылық нысандарда жүргізілуі
тиіс (кейс - стади, іскерлік ойындар, тренингтер, диспуттар, дөңгелек үстелдер,
семинарлар және тағы басқалары). Академиялық лектер аталған пәнге
жазылған білім алушылардың саны жеткілікті болу қағидасы бойынша
қалыптасады. Академиялық лектердің толығуы білім беру ұйымдарымен дербес
анықталады. Пәнді оқуға білім алушыларды тіркеуді (Еnrоllmеnt) тіркеу бөлімі
ұйымдастырады.
Сонымен қатар, әдістемелік - ұйымдастыру
19
және
консультациялық жұмыстарды өткізу үшін құрылымдық бөлімшелер мен
эдвайзерлер тартылады.
Басқарма барысында:
- ақпараттық технологиясы бойынша басқарма үдерісін ұйымдастыру
ережелерімен танысуға;
- басқармаға
тіркелудің және өзгерістер енгізудің белгіленген
мерзімдерін сақтауға;
- осы ереженің 30 - тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда,
тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламасын меңгеру үшін оқу жылында
белгіленген кредиттердің кем түспейтін санына жазылуға міндетті.
Ақылы негізде басқармаға тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламаларын
игеру үшін белгіленген санынан кем кредитпен қалыптастыра алады, мұндайда
мерзімі ұзарады. Білім алушылар академиялық жұмылғыштығын қамтамасыз
ету үшін жекелеген оқу пәндерді басқа білім беру ұйымдарында, оның ішінде
шет елдерде оқи алады. Мұндайда басқарма беру ұйымының басшысы басқа
білім беру ұйымдарында басқарма үшін санының жоғарғы шегін айқындайды.
Жекелеген пәндерді Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында
оқыған жағдайда, білім беру ұйымдары арасында белгіленген заңнамалық
тәртіппен екіжақты шарт жасалуы тиіс.
Ақпаратты басқарма бойынша аралық аттестаттаудан өткеннен кейін
өзінің білім беру ұйымының (бөлімшесіне) емтихан бойынша бағасы, пән
бойынша қорытынды бағасы мен жиналған саны көрсетілген емтихан
ведомосын әкеліп тапсырады. Барлық білім беру технологиясының тиімділігін,
объективтілігін және сапасын арттыру мақсатында басқарма үдерістері мен
ақпарат алушылардың аралық аттестаттауы бөлінеді.
Ақпараттық басқаома алушылардың білімінің сапалылығын бақылау
жүйесін ұйымдастыру білім беру ұйымы басшысының ісі жөніндегі
орынбасарына бағынысты тіркеу бөлімі арқылы жүзеге асырылады. Ағымдық
бақылаудың барлық түрлері мен білім алушылардың білімін тиісті бағалауды
сабақ беретін оқытушы жүргізеді. Бұл баға аталған оқу пәні бойынша білімнің
қорытынды бағалауының 60 % - нан кем болмайды. Білім алушылардың аралық
аттестаттауын ұйымдастыру және өткізу офис-регистраторға жүктеледі.
Аралық аттестаттауды бағалау аталған оқу пәні бойынша білімді қорытынды
бағалаудың 30 % - ынан кем емес құрайды. Пән бойынша қорытынды бағалау
рұқсат беру рейтингі бағасын және қорытынды бақылауды қамтиды. Оң
қорытынды баға тиісті пән бойынша белгіленген кредит санымен игерілген
кредиттерді толықтыруға негіз болады және студенттің транскрипіне
жазылады.
Ақпараттық басқарма алушылар қорытынды бақылаудан (емтиханнан)
қанағаттанарлықсыз деген баға алған жағдайда пән бойынша қорытынды
баға есептелмейді. Қорытынды бақылауда қанағаттанарлық бағаны көтеру
мақсатында қайта тапсыруға рұқсат етілмейді. Қанағаттанарлықсыз бағасын
оң бағаға қайта тапсыру үшін студент келесі академиялық кезеңдерінің бірінде
20
немесе жазғы семестрде сол пән бойынша оқу жұмыс жоспарында
қарастырылған барлық сабақ түрлеріне қайта қатысып, рұқсат алады және
қорытынды бақылау тапсырады.
Қорытынды бақылаудың бағасымен келіспейтін білім алушылар емтихан
өткізілген күннен кейінгі күннен кешіктірмей апелляцияға береді.
ЖОО басшысының бұйрығымен емтихан сессиясы кезеңіне (аралық
аттестаттау) апелляцияланатын пәндерге мамандығы сәйкес келетін
оқытушылардан апелляциялық комиссия құрылады.
Өту балының төменгі деңгейін жинаған және келесі курсқа ауыстырылған
академиялық берешегі бар білім алушылар сол пәнді ақылы негізде қайта оқып,
академиялық қарыздарын жоюы тиіс. Білім алушылардың оқудағы жетістіктері
(білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреті) осы Ереженің және төрт балдық
жүйе бойынша сандық эквивалентке сәйкес әріптік жүйемен бағаланады (оң
бағалар А-дан D - ға дейін азаю арқылы, қанағаттанарлықсызы F).
Бір кредиттің құны оқу жылына белгіленген оқыту құны мен аталған
кезеңде игерілген 32 - ге тең кредиттер саны арасындағы қатынас ретінде
есептеледі. Оқу жылына арналған оқу құны білім беру ұйымының білім беру
қызметін жүзеге асырумен байланысты барлық шығындарды тікелей есептеу
әдісі арқылы анықталады. Жеке кесте бойынша оқытудың бір кредитінің құны
(пәнді қайта оқыту, жеке оқыту, оқу жоспарларындағы айырмашылықтарды
тапсыру және тағы басқалары) пәнді оқытуға жұмсалатын нақты шығындар мен
білім алушылардың санына байланысты есептеледі және білім беру
саласындағы уәкілеттік органның келісімімен білім беру ұйымының басшысы
бекітеді.
Ақпарат беру ұйымдарына даярлық жүргізілетін барлық мамандықтар
бойынша оқыту құнынан орташа арифметика ретінде есептелінетін
мамандықтарға қарамастан, бір кредитке бірдей құнды белгілеу ұсынылады.
Аралық аттестаттаудың қорытындылары бойынша барлық емтихандарын
бағаға тапсырған жағдайда, мемлекеттік білім беру бойынша білім алушыларға
стипендия тағайындалады.
Басқарма регистратор қорытындысы бойынша нәтижелерін есепке ала
отырып, деңгейінің ортасалмақ бағасы болатын өту балын есептейді.
Басқарма бағдарламасынан толығымен өтіп, бірақ белгіленген өту
балының ең төменгі деңгейіне жете алмаған білім алушыларға өзінің орташа
үлгерім балын жоғарылатуы үшін жазғы белгілі бір пәндерді (мемлекеттік
емтихан тапсырылатын белгіленген тәртіп бойынша, ақылы түрде қайта оқуына
және сол пәндерден қайта емтихан тапсыруына мүмкіндік беріледі.
Басқарма
курсына қайта қалдырылған білім алушылар бұрын
қабылданған жеке оқу жоспары немесе жаңа жеке оқу жоспары бойынша білім
ала алады.
Қайта басқарма курсына қалдырылған мемлекеттік білім беру тапсырысы
бойынша оқитын білім алушылар оқытудың кейінгі кезеңінде мемлекеттік білім
беру грантынан айырылады.
21
Екі басқарманы беру бағдарламасын жүзеге асыратын жоғары орындары
шетелдік жоғары орындарымен игерілген кредиттерді қайта сынақтан өткізуді
жоо-серіктесте қазақстандық кредиттерге және барабар жүзеге асыруы қажет.
Компьютер желілерінің дамуы ақпаратқа қауіп төндіре отырып, рұқсатсыз
енудің ерекше артуына алып келді.Ақпаратты өңдеу жүйелері оқшау
орналасқан объектілер (жұмыс станциялары, жергілікті есептеу желісі, ірі
көлемді әмбебап компьютерлер) түрінде құрылды. Кез келген жүйе өзінің
жұмыс платформасын (MS DOS, Windows, Novell), сонымен қатар желілік
протоколдарын (TCPIP, VMS, MVS)пайдаланады. Күрделі желіні ұйымдастыру
құпия ақпаратқа рұқсатсыз қолжетімділікті тудыратын түрлі бағыттағы
заңбұзушылықтың алғышарттары болып табылды. Көптеген автономды түрде
жұмыс істейтін операциялық және желілік жүйелер ақпаратты қорғаудың
сенімді механизмін сақтамайды.Кемшіліктер құзіреті жоқ пайдаланушыларға
рұқсат етілмеген енуді немесе жүйеге енудің тиімді түріне мүмкіндік береді. Ірі
автоматтандырылған жүйелердегі ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз ету ең қиын
тапсырма болып табылады. Мұндай ақпарат жүйесінің шынайы бағасын
анықтау күрделі, ал ол жердегі ақпарат ресурстаның қауіпсіздігін өлшеу мен
бағалау қиын шаруа.
Заманауи автоматтандырылған ақпараттық жүйелердегі (ААЖ) қорғау
объектісі мәліметтерді таратылған түрде өңдеуге арналған аумақтық бөлінген
күрделі құрылымды гетерогенді желі болып табылады. Көп жағдайда бұл
желіні корпоративті желі деп атайды. Мұндай желінің ерекшелігі әр түрлі
өндірушілердің құрылғыларымен мен кез келген желілік құралдардың, сонымен
қатар ақпаратты өңдеуді бірлесіп атқаруға арналмаған бір текті емес
программалық қамтамалардың жұмыс жасай беретіндігінде.
ААЖ қауіпсіздігін шешудің жолы ақпаратты қорғау кезінде тұтастықты сақтау
болып табылады. Іс жүзінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету саясатында сенімді
және үздіксіз жұмыс жасайтын ақпараттық жүйені құру керек. Қауіпсіздікті
қамтамасыз ету саясатының басты кезеңдері келесілер:
ақпараттық және ұйымдастыру құрылымы мен ақпаратқа төнетін
қауіпсіздікті;
қорғаныс құралдарын таңдау және орнату;
қорғаныс құралдарымен жұмыс жасайтын қызметкерлер дайындау;
ақпарат қауіпсізідігі мәселесіне қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
АЖ ақпараттық қауіпсіздігін кезең бойынша қадағалау жүйесін құру.
АЖ құрылымы мен ақпаратты өңдеу технологиясын зерттеудің нәтижесінде
АЖ ақпараттық қауіпсіздігінің концепциясы туындайды. Осының негізінде АЖ
ақпараттық қауіпсіздігін іске асыру жұмыстары жүргізіледі. Концепцияда
келесі кезеңдер көрініс табады:
ұйымның желісін ұйымдастыру;
ақпаратты қорғауға төнетін қауіптерді зерттеу және іске асуру
мүмкіндіктері мен іске асыру кезінде шамамен кететін шығынды есептеу;
22
АЖ ақпараттыөңдеуді ұйымдастыру (қандай жұмыс орнында және
қандай программалық қамтама көмегімен);
қызметкерлердің сол немесе басқа ақпаратқа қол жеткізуін
регламентациялау;
қауіпсіздікті қамтамасыз етуде қызметкердің жауапкершілігі.
Қорытындылай келгенде, АЖ ақпарат қауіпсіздігінің концепциясы негізінде
келесі шарттарды қанағаттандыратын қауіпсіздіктің схемасы құрылады:
корпоративті желіге рұқсатсыз енуден және байланыс арналары
арқылы өтетін ақпараттың жойылуынан қорғау;
желі сегменттері арасындағы ақпараттар ағынын шектеу;
желінің күрделі ресурстарын қорғау;
жұмыс жасау орындары мен ресурстарды рұсқатсыз қол жетуден
қорғау;
ақпараттық ресурстарды криптографиялық қорғау.
Қазіргі кезде бір уақытта берілген шарттарды қанағаттандыратын
аппараттық немесе программалық қамтаманы іске асыратын ортақ шешім жоқ.
АЖ-дегі ақпарат қауіпсіздігіне келгенде нақты бір пайдаланушы талабы
басқалардан бөлек болуы мүмкін, сол себепті әр қойылған тапсырма көбіне сол
немесе басқа қорғаныс құралдары көмегімен шешіледі. Егер желілік
ақпараттық жүйенің қауіпсіз жұмыс жасауын қамтамасыз ететін ақпараттық
өнімдердің құны 10 - 15% құрайтын болса, онда тиімді болып есептеледі.
ААЖ рұқсатсыз енудің көзі сыртқы желіге қосылған каналдар болып
табылады, мысалы Интернетті. Қауіптердің іске асуы ықтималдығы көптеген
факторларға тәуелді, сондықтан дәл әрбір жағдай үшін бір қорғаныс тәсілін
жайлы айту мүмкін емес. Ең жиі таралған қораныс түрі желіаралық экрандар
мен брандмауерлер.
Брандмауэр - администратор тағайындаған ережелерге сәйкес кіріс пен
шығыс пакеттердің өтуін қамтамасыз ететін ішкі және сыртқы желілер
арасындағы тосқауыл. Брандмауэр корпоративті желінің кірісінде орнатылады
және барлық коммуникация сол арқылы өтеді. Желі аралық экрандар
корпоративті желінің ішкі және сыртқы қолданушыларына қол жеткізуге
шектеу іске асырады. Қажет болған жағдайда сыртқы қолданушылардан желі
құрылымын жасырады, шек қойылған адрестерге ақпарат жіберуді шектейді
және т. б. Қаскүнем үшін корпоративті желіге ену үлкен қиыншылықты
тудыратын мәселе.
Дәл сол немесе басқа желі сегментінде өңделетін ақпарат сипатына қарай
және сегменттер арасындағы байланыстар келесі нұсқалардын бірін
орындайды.
Бірінші нұсқада ақпарат ағындарына ешқандай шектеулер
қойылмайды,яғни қорғаныс жүйесі жоқ деседе болады. Мұндай нұсқа бір -
бірімен байланысқан сегметтер арасында ешқандай құпия ақпарат өңделмеген
жағдайда немесе желілік ақпарат жүйлерінің сегменттері маңыздылығы бірдей
23
ақпараттарды бір ғимарат ішінде және бақыланатын аймақта сақтаған жағдайда
қолданылады.
Екінші нұсқа бойынша шектеу қою байланыс құралдарының
(маршрутизаторлар, коммутаторлар және т.б.) көмегімен іске асырылады.
Мұндай шектеулер қорғаныс міндеттерін іске асыруды толығымен қамтамасыз
ете алмайды, біріншіден, байланыс құралдары бастапқыда қорғаныс құралдары
ретінде қарастырылмаған,
екіншіден, желі құрылымы және ондағы
айналымдағы ақпарат ағыны жайлы толық мәлімет болуы қажет.
Үшінші нұсқада брандмауэрлерді қолдануды ұсынады. Берілген тәсіл
ақпарат жүйелері мен Internet желісі арасындаға ақпарат ағынын бақылауға
арналған брандмауэр қойылғаннан кейін, Internet желісі арқылы байланысатын
сегменттердің арасындағы байланыс кезінде қолданылады.
Бүгінгі күнге дейін көптеген автоматтандырылған жүйелер желілік
операциялық жүйлердіңқосалқы қорғаныс құралдарының көмегіне жүгініп
келеді. Егер мұндай механизмдерді дұрыс ұйымдастырған жағдайда
корпоративті желі мен сервердегі ақпаратты қорғауды жеткілікті мөлшерде
қамтамасыз етеді.
Бірақ қорғауға арналған ақпаратты өңдеу жұмыс станцияларында іске
асырылады, олардың көбі MS Windows ХР7 басқаруында жұмыс істейді және
қауіпсіздікті қамтамасыз ету төмен, яғни операциялық жүйелерде арнайы
қорғаныс механизмдері орнатылмаған. Жұмыс станциялары үшін келесі
бөлімде көрсетілген қосымша қорғаныс құралдарын қолдануды ұсынар едік.
Ақпаратқа рұқсатсыз енуден қорғауда шифрлеуді қолдану ең тиімді
әдістердің бірі болып табылады. Шифрлау программалары мен алгоритмдері
жасырын және жекеше ақпаратпен жұмыс істеген кезде ерекше рөл атқарады.
Шифрлау қатынас құруды шектеумен қатар кез келген қауіпсіз жүйенің негізін
құрайды.
Жалпы заң бойынша құпия ақпаратты қорғау кезінде
сертификатталған өнімдерді пайдалануға ғана рұқсат етіледі. Қазіргі уақытта
корпоративтік желілерде олар маңыздылығы жоғары ақпараттар сақталған
жұмыс орындарында ғана орнатылады. Демилитариленген аймақ (Demilitarized
zone - DMZ) - бұл оқшаулаған желі (немесе желілер), ол әдетте сыртқы
желіден пайдаланушыға қол жетімді. Firewall солайша конфигуралануы керек,
сыртқы аймақтан ішкі немесе демилитариленген аймаққа енуге қамтамасыз ету
үшін. Демилитариленген аймаққа ену үшін рұқсат жасау компанияға ақпаратты
беретін компанияға және қызмет етушілерге сыртқы пайдаланушыларды ену
қауіпсіздігін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Мінеки осылайша, бұл аймақ
олардың қауіпсіз ішкі аймаққа енуінсіз сыртқы пайдаланушылармен жұмыс
істеуге мүмкіндік береді.Тораптар, немесе серверлер, ал олар
демилитариленген аймаққа енеді, әдетте бастионды тораптар (bastion host) деп
аталады. Бұл арада бастионды тораптар деп түсінеті сол, ол оларда
операциялық жүйенің жаңа болжамы жұмыс істейді және жаңарудың барлық
модульдері орнығады. Бастиондық тораптардың пайдалануы жүйені сынуға
тұрақты етеді, өйткені өңдіруші қателерді жөндеугі мүмкіншігі болады да
24
айқындаушыға қосымша орнатады. Мұнан басқа бастиондық тораптың
ерекшелігі сол, ол онда тек қызмет қана орындалады, ал ол өз кезегінде
айқындауыштың жұмысы үшін қажет. Қажетті емес (және де кейбір
жағдайларда қауіптілеу) қызметтер үзіп тасталады немесе мүлдем тораптан
әкетіледі.
Кез келген қорғаныс құралдары пайдаланушы жұмысына қосымша
кедергі жасайды, сол себепті кедергі неғұрлым көп болса, соғұрлым қорғаныс
жүйсіне аз көңіл бөлінеді. Ақпаратты өңдеу технологиясының өзгеруіне
бейімдеуді қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік администраторы күн сайын
тіркелген ақпаратты тексеріп отыруы қажет.
Мұндайсыз кез келген жүйе
жеткілікті немесе жеткіліксіз мөлшерде қорғалған болса да, уақыт өте келе
құлау шегіне жетеді.
Үшінші кезең - қауіпсіздік администраторын қауіпсіздік қорғаныс
құралдарымен жұмыс жасауға оқыту. Оқыту кезінде администратор ақпарат
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, операциялық жүйелердегі қауіпсіздік, орнату мен
эксплуатациялау кезіндегі қауіпсіздік жүйесінің мүмкіндіктері жайлы базалық
білім алады.
Төртінші кезең - қауіпсіздік мәселесі жөнінде ақпараттық қызмет
көрсету. Қорғаныс жүйесінің осал тұстары жайлы уақытында ақпарат беріп
тұру және қорғаныс әдістері көмегімен қауіпсіздік мәселесіне келгенде арнайы
шараларды қолдану міндетті болып табылады. Қорғаныс жайлы негізгі
ақпараттарды кітап, журнал, веб - серверлерден табуға болады. Бірақ қауіпсіздік
администраторы өзіне керекті мәліметті мұндай көп ақпарат арасынан қарауға
мүмкіндігі бола бермейді. Сондықтан қорғаныс жүйесін таңдау кезінде келесі
ақпаратпен қамтамасыз етіп отыруды ескеру қажет.
Бесінші кезең - ақпарат қауіпсіздісінің жүйесін тексеріп отыру.
Корпоративтік желінің құрылымы жиі өзгеріп отырады: жаңадан серверлер мен
жұмыс станциялары пайда болады, программалық қамтамалар, ақпарат құрамы,
мекемеде жұмыс істейтін қызметкер өзгереді. Осының барлығы жүйедегі
қорғаныс деңгейінің өзгеріп отыруына алып келеді, сәйкесінше, қауіпті болып
табылтаны оның төмендеп кету болып табылады.
Ақпараттық қауіпсіздік жүйесін жаңа жұмыс жағдайына бейімдеу үшін
өзгерістерге бақылау отыру қажет және олардың әсеріне жауап қайтара білу
керек. Корпоративтік желінің қорғаныс жағдайы жайлы талдау жасау Internet
Scanner, System Security Scannerсияқты арнайы программалық құралдардың
көмегімен іске асырылуы мүмкін. Мұндай программалық құралдар қауіпсіздік
администраторының қиын программалық қаматамалармен және олардағы
қателермен жұмыс істеуін жеңілдетуі мүмкін.
Әр түрлі жағдайда бірдей жақсы жұмыс істейтін стандартты
шешімдердің жоқ екендігін ескерген жөн. Корпоративті желі қорғанысын
қйымдастыру кезінде ұйымның ерекше жағдайларын ескере отырып, қосымша
жоспар құру қажет. Бірақ, алдағы қарастырылып өткен шаралар жиынтығы мен
25
қосымша мүмкіндіктер корпоративті желінің қорғаныс деңгейін жеткілікті
қамтамасыз етеді.
1.2.3 Ақпараттық бөлімшелері - басқарма процесін ұйымдастырудың
негізі
Басқарма процесін ұйымдастыру жоғарғы орындарының бөлімшелерімен
жүзеге асырылады.
Нақты бағытындағы
процесін ұйымдастырылыуын
анықтыйтын негізгі нормативті құжат жоспары болып табылады [3].
Басқарма бөлімі - тікелей ректорға, ал оқулық-методикалық жұмыстың
сұрақтары бойынша
бірінші проректорға бағынышты
университеттің
құрылымдық бөлімшесі. Ұйымдастырушылық
-
методикалық қатынас
бойынша оқу бөліміне университеттің деканаттары, кафедралары және
практика бөлімі бағынышты.
Бөлімшенің негізгі міндеттері:
- Жаңа басқарма жылына дайындық жұмыстарын жүргізу.
- Жылдық басқарма жүктемесін жоспарлау.
- Нақты еңбек шығындарын есептеу.
- Оқытудың барлық формалары бойынша процесін ұйымдастыру.
- Басқарма кестесін бақылау.
Бөлім штатына келесі қызметтер: бөлім басшысы,
басшының
орынбасары, жоғары категориялы методисттер, 1 категориялы методист және
диспетчерлер кіреді.
Бөлім оған қойылған барлық міндеттердің орындалуына, бөлімнен
шығатын құжаттардың растығына, бөлімдегі жұмыс тәртібінің дұрыстығына
жауап береді.
Басқарма бөлімі арқылы процесі басқарылады. Басқарма бөлімінің
жұмысының негізгі бағыттары:
Мемлекеттік стандартының негізінде негізгі құжатын құрған кезде
бөлімдерінің өзара әрекеттесуін ұйымдастыру: кәсіптік білім бағдарламалары,
жоспарлары, процесінің жоспарлары.
Ақпаратты біріктіру және
талдау, процесін басқару бойынша
шешімдерін дайындау.
Методикалық негізделген жоспарлау және процесін ұйымдастыру.
Басқарма процесінің сапалылығын және метрополитенге мамандарды
дайындаудың барлық формалары бойынша бақылау жүйесін ақпараттық
сүйемелдеу.
Басқарма процесін сипаттайтын нормативті - методикалық құжаттарды
әрдайым жақсартып тұру.
Басқарма жоспарының орындалуын бақылау.
Басқарма жеке мәліметтерін жүргізу және метрополитенді бітіргені
туралы құжаттарды дайынаду.
26
Басқарма бөлімі өз міндеттерін метрополитенді қызметтік нұсқаулар мен
ережелерді негізге ала отырып өз жұмысын атқарады.
Басқарма бөлімінің міндеттері:
- Басқарма процесін жоспарлау.
- Басқарма процесін қамтамасыз ету үшін бланкілер, графиктер, және
басқа да құжаттарды басылымға дайындап қою.
- Басқарма процесінің графигін және бекет кестесін құру.
- Басқарма мақсаттарына бөлінген орындарды бөлуді үлестіру.
- Басқарма жүктемесін есептеу, жұмыстары бойынша тапсырмалар беру,
метрополитенінің құрамының штаты туралы бұйрық жобаларын дайындау.
- Басқарма құрамның қызметтерінің орнын басуға конкурстар туралы
жариялар және бұйрықтарды дайындау.
- Басқарма бойынша атаулы стипендияларды тағайындау туралы
ұсыныстарды дайындау және сәйкес құжаттарды дайындауды қадағалау.
- Басқарма процесін бақылау.
- Басқарма сабақтарының кестелерінің орындалуын және аудитория,
кабинет, қолдануын бақылау.
- Басқарма процесінің жүрісін қадағалау және сынақ нәтижелерін талдау.
- Басқарма және методикалық әдебиеттермен қамтамасыз етілуін
қадағалау.
- Басқарма жобаларын қорғау мен мемелкеттік ы тапсыру барысын
қадағалау.
- Басқарма жаңа формаларын, соның ішінде процесін басқаруға
ақпараттық технологияларды енгізу.
- Басқарма-лабораториялық қордың дамуын бақылау.
- Ұйымдастырцшылық жұмыс.
Басқарма
Метрополитенінің
процесінің әкімшілік қамтамасыз етілуіне,
методикалық сұрақтарға және іс қағаздар жүргізуге жауап береді.
Бекет жұмысшылары келесі қызметтерді атқарады:
инжинер процесін координациялау;
сынақ - емтихандық сессияларды,
жұмысшылардың
мемлекеттік
ұйымдастыру және өткізу, сынақтардың кестесін құру, ведомостін дайындау;
студент өмірінің шарттарын , қоғамдық іс - шараларды ұйымдастыру,
жұмысшыларды
моральдық және материалды қолдау және оларға
дисциплиналық әсер ету жөнінде ұсыныстарды дайындау;
метрополитенінің кестесінің орындалуын қадағалау;
нормативті актілерге сәйкес басқармалық іс-қағаздарын жүргізу.
Ақпараттық басқарма
Метрополитенінің ақпараттық басқарма
ғылыми және тәрбиелік
жұмыстарын жүргізетін негізгі құрылымдық бөлімшесі болып табылады.
Мамандарды даярлау жән шығаруға қатысу дәрежесі бойынша бекет
келесі типте болады.
27
Шығарушы бекет - толығымен жұмысшыларды даярлап шығаруға және
нақты мамандық немесе бағыт бойынша кадрларды таңдап алуға жауап беретін
және басқа туыстас бекетпен салыстырғанда жоспарының беруші және арнайы
шеңберінде максималды еңбек сыйымдылық салмағы бар.
Қамтамасыз ететін немесе шығармайтын (қызметтік) - бұл белгілі бір
бағыт немесе мамандардың даярлау мамандығы бойынша жоспарының нақты
пәнін немесе бірнеше туыстас пәндерді оқытуға жауап беретін кафедра. Бұл
кафедра барлық әрекет бағыттары бойынша университет проректорларының
ортақ басқарылуында болатын жалпы болуы мүмкін. Сонымен қатар ондай
профильді бөлімнің құрамында жұмыс жасап, метрополитенінің туыстас және
туыстас емес мамандықтарының сәйкес пәедерін оқыта алады.
Кей жағдайларда бекеттерде бір мамандықтарға шығарушы ал басқа
мамандықтар үшін қамтамасыз етуші болып табылады.
Жалпы жағдайда шығарушы басқарманың аты бағыттың немесе даярлау
мамандық атауымен сәйкес болуы тиіс, ал қамтамасыз етуші - негізгі оқытатын
пән немесе бірнеше туытас пәндер атауымен сәйкес болуы керек.
Басқарма оған бекеттің бұйрығымен тіркелген барлық бойынша,
методикалық және ғылыми жұмыстарды барлық басқарма формаларында
жоғары ғылыми методикалық деңгейде қазіргі заманғы әдіс - тәсіл мен
технологияларын қолдана отырып жүргізеді. Бекет жұмысшылары арасында
тәрбие жұмыстарын жүргізеді.
Бекет жұмыстары бекеттің құрамымен лекцияларды, пркатикалық және
жұмыстары, лабораториялық жұмыстарды өткізу және курстық, дипломдық
жұмыстармен басшылық ету арқылы жүргізіледі. Онымен бірге лекцияларды
оқу ғылыми доктор, кандидаттары, профессорлар мен доценттер, аға
оқытушылар қатарынан оқытушыларына тапсырылу керек. Ассистенттерімен
және доктаранттармен
лекцияның оқылуы
кафедра меңгерушісінің
ұсынысымен уақытша
тек факультеттің
оқыту кеңесінің рұқсатымен
жүргізіледі.
Бекеттің оған тіркелген барлық бойынша әрдайым сапаны бақылап тұру
керек.
Бекет
жұмысының жоспарына міндетті түрде студенттер үлгерімі
мәселелері қосылу керек. Кафедра мәжілісінде студенттердің аралық және
қорытынды аттестацияларының нәтижелері, студенттердің пәндер бойынша
білімін тексерудің бар формаларының жеткіліктігі және олардың мемлекеттік
стандарттарға сәйкестігі, аралық және қорытынды білім тексеруді өткізудегі
талаптардың дәрежесі талданады.
Кафедраға тіркелген оқу жоспарының пәндері бойынша барлық оқыту
формаларының сабақтарын оқу-методикалық қамтамасыз ету үшін кафедра
оқыту - методикалық кешенінің тізімін құрады, оқулықтар және қазіргі заманғы
оқу техникасы мен лабораториялық жабдықтауларды қолданып оқу құралдарын
дайындау.
28
Кафедра студенттер мен доктораннтар ғылыми жұмыстарды жүргізеді,
қорғауға ұсынылатын диссертацияларды қарастырады.
Кафедра мүшелерінің, сырттан келген ізденушілердің ғылыми
жұмыстарына сын - пікір жазады, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жариялауға
қорытынды береді.
Ғылыми мамандық бойынша доктарантура болған жағдайда кафедра
мамандық бойынша кандидаттық емтихан бағдарламаларын құрады және
оларды қабылдауды ұйымдастырады.
Шығарушы кафедраның қызметтеріне жоғарыда айтылған пункттердің
бәрі кіреді, онымен қоса.
Шығарушы кафедралар университеттің лицензиясына сәйкес кәсіби білім
алудың түрлі деңгейлері, формалары, оқыту технологиялары үшін негізгі және
қосымша оқыту бағдарламаларын жүзеге асырады.
Жаңа мамандықтар ашылған жағдайда шығарушы кафедра оны жүзеге
асырудан 1 жыл бұрын оқыту жұмысы бойынша проректорға ұсынылған оқыту
бағдарламасын лицензиялауға керек құжаттармен бірге негіздеме ретінде беру
керек. Жаңа мамандықтарды ашу туралы мәселелерді университеттің оқу кеңесі
шешеді.
Жаңа ашылатын мамандықтар үшін шығарушы кафедра жүзеге асыруға
кететін барлық шығындарды ескере отырып мемлекеттік стандарт талаптарына
сай үлгілік оқу жоспарын құрады.
Шығарушы практикасының
өндірістік,
алды барлық түрлерін
ұйымдастыру және өткізуге жауап береді. Ол өнеркәсіп, ұйымдармен және
мамандарға тапсырыс беруші мекемелермен үздіксіз байланыста болады,
олармен студенттердің практика өтуі жөнінде келісімшартқа отырады.
Шығарушы мемлекеттік қорытынды дайындайды. Мемлекеттік
емтихандарды дайындау, ұйымдастыру және өткзу жұмыстары бекітілген
ережелер негізінде жүргізеді.
Шығарушы кафедра студенттердің метрополитенінің кейін жұмысқа
тұруына көмек көрсетеді. Мамандарды даярлау сапасының бағасын әділ алу
үшін бітірушілер жайында ақпаратты талдайды.
1.3
Ақпараттық басқарманы автоматтандыру
1.3.1 Басқарма процесі басқару объектісі ретінде
Басқарма алу процесі жұмысшы мен бірлескен әрекеті барысында басым
жағдайында жүргізіледі.
Басқарма
процесін автоматтандыру үшін
автоматтандыруды қажет ететін элементтерін анықтау мақсатында жұмысшы
мен қызметкер әрекеттерін зерттеу қажет[3].
Жұмысшы әрекетінде өзара тығыз байланысқан негізгі 5 функционалды
құраушылар бар.
29
Басқарма процесіне оқушының білім құрамын, яғни білім, дағды, оқу
материалдарын меңгеруі және осы меңгеру процесін оқытушы жағынан басқару
кіреді. Басқаруды оқытушы тікелей оқушымен әсерлескенде және методикалық
нұсқаулар, автоматтандырылған бағдарламалы-аппаратты жүйе арқылы да
жүргізеді.
Басқарма процесін басқаруды бейнелейтін схема 1.2 - суретте көрсетілген.
Сурет 1.2 - Басқарма процесін басқару сұлбасы
Басқарма материалын меңгеру деңгейі оны уақытының басынан бастап
өзгеретіні белгілі. Онымен бірге материалын меңгеру деңгейіне процесіне
енгізілген түзетулер де кіреді. Олар: белгілі бір уақыт аралығында материалын
қайталау, бекеттің техникалық құралдарының элемент әрекеттерін түзету,
басқару объектісіне (жұмысшыға) қойылған жүктеменің көлемін өзгерту және
т.б.
Басқарма
технологиялық процесін басқару тиімділігінің артуы
материалын меңгеру деңгейін азырақ уақытта арттыруынан болады(алдын ала
жоспарланған материалын меңгеру деңгейін азырақ уақытта қамту).
Сондықтан жұмысшыға материалдарын беріп, одан соң басқарма
процесіне түзетулер енгізу арқылы
материалын меңгеру деңгейін бақылап,
алдын ала деңгейді қоя отырып, осы циклді қайтала арқылы басқарманың
технологиялық процесін басқарудың тиімділігін арттыруға қол жеткізуге
болады.
1.3.2 Басқарма жүйесін басқарудың мәселелері
Бекет мекемесінің басшысы күнделікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz