Газ турбиналы қондырғы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Аңдатпа
Дипломдық жұмыста бу-газды қондырғылар туралы мағлұматтар,
анализдер келтірілген. Қайтадан пайдалану қондырғылардың схемалары мен
олардың басымдылығы қарастырылған. Бір контурлық БГҚ есептеу үшін
қуаты 134,7 МВт болатын ГТҚ-ның жылулық есебі жүргізілді. БГҚ-ның
пайдалы әсер коэффиценті есептедім. Құрылған бір контурлық ҚПҚ бар БГҚ
схемасы бойынша жылулық есеп жүргізілді. БГҚ жұмысының жоғары жумыс
істеу эффективтілігінің анализі келтірілген. Өміртіршілік қауіпсіздік
бөлімінде ГТҚ-ның шуын есептедім. Экономикалық бөлімінде БГҚ-ның
салынуына, жаңартуға және отынға кеткен ақша мөлшерін есептедім.

Аннотация
В работе представлен анализ теоретические материалы по парогазовым
установкам, рассмотрены схемы утилизационных установок и их
преимущества. Выполнен тепловой расчет ГТУ мощностью 134,7 МВт для
использования в расчете и анализе одноконтурных ПГУ. Выполнен тепловой
расчет по одноконтурной ПГУ и расчитан КПД. Представлен анализ

повышения эффективности работы ПГУ.
В разделе безопасности

жизнидеятельности расчитал шум ГТУ. А в экономическом разделе расчитал
затраты денег на строительство и модернизацию ПГУ и на топлива

Annotation
In work the analysis theoretical materials on steam-gas equipment is
submitted, schemes of utilization installations and their advantage are considered.
Thermal calculation of GTE with a power of 134,7 MWt for use in calculation and
the analysis of one-planimetric SGE is executed. Thermal calculation for the
developed scheme of one-planimetric SGE with PPP is carried out. The analysis of
increase of overall performance of SGE is submitted. In the section of safety of
activity I calculated GTU noise. And in the economic section I calculated costs of
money of construction and modernization of PGU and on fuels

Мазмұны

1 Кіріспе

2 Ақтөбе ферроқорытпа зауыты

3 Бу-газ қонырғысы

3.1 Бу-газ қондырғысының құрылысы

3.2 Бу-газ қондырғысының жұмыс істеу принципі

3.3 Бу-газ қондырғысының артықшылығы
4 Газ турбиналы қондырғы

4.1 Қазіргі заманғы газ турбиналы қондырғылары.

4.2 Газ турбиналы жылу тәсілдеме қондырғылары

4.3 Газ турбина бөлшектерінің құрылысы

5 Қайта пайдалану қазаны

5.1 Қайта пайдалану қазанының құрылысы

5.2 Қайта пайдалану қазанының жұмыс ітеу принципі

6 Қазақстан Республикасының газ саласы

6.1 Жаңажол кен орыны.

7 Есептеу бөлімі

7.1 Қайта пайдалану қазаны бар бу-газ қондырғысының пайдалы әсер
коэффиценті мен толық жылулық мөлшерін есептеу

8 Қоршаған орта бөлімі

8.1 Газ турбиналы қондырғысының шуын есептеу

9 Экономикалық бөлімі

10 Қорытынды

11 Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Энергетикалық даму программасы тұжырымдамалық сипаттамада жүреді
және 2030 жылға дейін Қазақстан Республикасының даму программмасын
жүзеге асыратын стратегияның бір бөлігі ретінде жасалған. Электр және
жылу энергетикасы негізгі салалардың бірі болып табыла отырып, кез-келген
мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік сферасында маңызды рөл атқарады.
Сондықтан энергетика кешені Қазақстан Республикасы экономикасының
басымды секторларының бірі болып есептелінеді және жоғары әсерлі жаңа
технология мен еліміздің ішкі айналымдағы өнімінің
энергосыйымдылығының үздіксіз түсуі негізінде электр энергетиканың
тұрақты дамуы кезіндегі динамикалық теңестірілген "энергетика - экономика
- табиғат - қоғам" жүйесі ретінде қарастырылады.

Программаның негізгі артықшылықтары мен мақсаттары:

экономика мен елімізді электр энергиясымен өзіндік қамтамасыз етуіне
қол жеткізу, мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігінің бөлігі ретінде энергетикалық
тәкелсіздігіне қол жеткізу;

электр энергиясының экспортты бәсекеге қабілетті ресурстарын құру
және осы ресурстардың шектес және одан басқа елдердің энергетикалық
нарығына ұсыныстарының мүмкіндіктерімен бірге оны құру;

электр энергиясының бәсекелестік нарығын электр энергиясы ағынын
диспетчерлік басқару жүйесі мен таратылатын электр желілерін, көлікті
өндірушілері үшін жалпы қолайлы базасына дамыту.

Электр энергиясы саласындағы негізгі стратегиялық

бағыттар:

Қазақстанның біріккен энергетикалық жүйесін (БЭЖ) құру;

Орталық Азия республикаларының энергожүйелері мен Ресейдің біріккен
энергетикалық жүйесіне (БЭЖ) параллельді жұмыстарды қалпына келтіру;

электр энергиясының ашық бәсекелесті нарығының моделін өңдеу;

Бар энергия көздерін олардың жаңартылуымен және қайта құрылуымен
максималды пайдалану және т.б.

Энергетика өндірісінсіз басқа өндіріс салалары жұмыс атқара алмайды.
Сондықтан энергетика дамуына Қазақстанда көп көңіл бөлінеді.

Қазіргі кезде Қазақстан өндірісінің дамуының негізгі бағыттары энергетика
саласының өркендеуіне міндетті талап қояды. Батыс аймағында электр
тұтыну мен электрлік жүктемелерді 2030 жылға дейінгі кезеңіне болжамы

бойынша электр тұтыну 22,0 млрд.кВт∙сағ дейін өседі. Ең жоғары электрлік
жүктеме 3400 МВт құрайды. Ал 2006 жылы ең жоғары жүктеме 1100 МВт
құраған. Ақтөбе, Атырау, Батыс-Қазақстан мен Маңғыстау облысы кіретін
Батыс аймағының энергошаруашылығында Ресеймен электрлік байланысы
бар. Маңғыстау, Атырау мен Батыс-Қазақстан облыстары жалпы электрлік
байланысымен біріккен, ал Ақтөбе облысының энергошаруашылығы
оқшауланып жұмыс істейді.

Ақтөбе облысында 2030 жылға дейін электр тұтыну 2 есе, яғни 6
млрд.кВт∙сағ - қа өседі. 2006 жылы ең жоғары жүктеме 430 МВт құраған.
Электрэнергиясының ең үлкен тапшылығы Батыс аймағы бойынша Ақтөбе
облысында болғандықтан газшығырлы электр стансасы осы жерде салынуға
жобаланып отыр

ГШЭС-ның тұрақты жүмыс істеп тұруы үшін жабдықтары уақытымен
жөдеуден өткізіліп тұруы қажет. Пайдалану және жөңдеу жүмыстары сапалы
жүргізілуі үшін өндірісті үйымдастыруға керекті мамандар дайындау, керекті
аспаптар мен жабдықтар, үлкен ассортиментті материалдар қолдану қажет.

Осы Ақтөбе қаласында орналасқан "Ақтөбе феррохром зауытында "
бу-газ қондырғысы орнатылған. Қайта пайдалану қазаны бар бу-газ
қодырғысы электр және жылу энергиясымен зауытты қамтамасыз етеді. 80%
электрэнергиясымен және 100% жылу энергиясымен .

Элктростанция 2 блоктан тұрады: газ турбинасы GT13DМ қуаты 97,8
МВт , қайта пайдалану қазан HSRG-160 және бу турбинасы К-3740-3,4
номиналды қуаты 37МВт. Қайта пайдалану қазаны зауытты жылумен
қамтамасыз етеді.

Қайта пайдалану қазаны бар бу-газ қондырғысының қуаты 134,8 МВт
құрамына келесі қондырғылыр кіреді.

- Газ турбинасы "ABB" фирмасынан сығылған ауа беретін Аerzener
компрессоры бар. Қуаты 97,8 МВт.
- Қайта пайдалану қазаны HSRG-160250 бу өндірулігі 160тсағ, шығар
газдармен жұмыс жасайды, АВВ PBF фирмасымен құрастырылған.

Бу турбинасы К-3740-3,4 қуаты 37МВт, Калуждық зауытында шығарылған.

2 Ақтөбе Ферроқорытпа зауыты

Ақтөбе Ферроқорытпа зауыты - Қазақстанның қара металлургиясының
тұңғышы, 1943 жылы жұмысын бастады.2003 жыл - сол Ақтөбе

ферроқорытпа зауытының 60 жылдығы үшін тіршіліктің 60 жасы кәсіпорын
қайта жөнделді , жаңа цехтар салынды - және жаңа өндірістер ашылды,
барлық балқыту пештерінің алымдылығы жоғарлады. Ақтөбе
Ферроқорытпа зауытының кәсіпорыны феррохромның барлық маркаларын,
ферросилицийды, рутил, ильменитовый және цирконовый концентраттар
барлық хромның түрлерін шығарады .Қазіргі кезде осы кәсіпорын даму
үстінде, ол жылына 300 мың тонна ферроқорытпа өнімін шығарады. 2003
жылдың қарашасында зауытпен ойдағыдай сертификациялық аудит жүрді.

Ақтөбе Ферроқорытпа Зауыты, "Феррохром" акционерлік қоғамы --
химиялық тәсілдермен сапалы, аса берік шойын өндіруге
қажетті ферроқоспалар шығаруға мамандандырылған металлургиялық
кәсіпорын, Қазақстан қара металлургиясының тұңғышы.1996 ж. наурызда
акционерлік қоғамға айналды. Зауыт құрылысы 1940 ж. хромит кендері
кенішінің маңында (Хромтау қ.) басталып, оны екі кезекпен бітіру
көзделді. 1943 ж. 20 қаңтарда зауыттың 1-балқыту цехының 1-пеші тұңғыш
рет металл берді. Құрылыстың қалған кезеңдері соғыс кезінде
жүргізілді. 1951 ж. балқыту цехында ферротитан өндірісі
басталды. 1958 ж.орта көміртекті феррохромды конвертерде оттегімен үрлеу
технологиясы игерілді. Бұдан кейінгі жылдары феррохромды
вакуумтермиялық әдіспен шығару, кешенді модификаторлар өндірісі
игеріліп, аса берік шойын өндіруге арналған магнитті сперация тәсілімен
ферроқорытпа қоқыстарын өңдеу цехының құрылысы іске қосылды. 1997 ж.
зауыттың барлық балқыту пештерін газбен тазартатын аса тиімді
қондырғылардың құрылысы толық аяқталды. Сол жылы Қазақстанда тұңғыш
рет металл хром мен көміртегінсіз феррохром өндірісінің технол - сы игерілді.
Қазір ферроқорытпа өндіру көлемі жылына 200 мың т. Зауыт төмен
көміртекті, орта көміртекті, жоғары көміртекті феррохром, 48%
ферросиликохром, металл хром, металл қоспасы, ферроқоспаларымен қоса
кальций карбидін, силикат кірпішін, қоқыс қиыршағын, технологиялық және
медициналық оттегін, отқа төзімді бұйымдарды, әк және басқа да өнімдер
шығарады. Зауыт құрамында ферроқорытпа өндіретін үш негізгі балқыту
цехы, шихта әзірлеу цехы, механикалық және энергетикалық жабдықтарды

жөндеу цехы, темір жол цехы, әк өртеу цехы, оттегі учаскесі және өндіріс
қалдықтарынан қосымша өнім шығаратын цехтар жұмыс істейді. Зауыттың
мемлекеттік және Еуроодақ елдерінің стандарттары бойынша шығарған
өнімдері Еуропа елдеріне, Жапонияға, АҚШ-қа жөнелтіледі. Қазақстанда
зауыт өнімі машина құрылысы саласында пайдаланылады. Қазақстан
үкіметінің хром өнеркәсібі кәсіпорындарының бір тобын шетел

компанияларының басқаруына беру туралы шешіміне сәйкес бұл зауытты
басқару "Джапан хром корпорейшн" компаниясына тапсырылды. Кәсіпорын
акциясының 10%-ін кәсіпорын ұжымы, 90%-ін "Казхром" ұлттық
компаниясы, соның ішінде 55% - ін "Джапан хром корпорейшн" компаниясы
алады. Металлургтердің кәсіптік мерекесі алдында ENRC тобының құрамына
кіретін Қазхром ТҰК акционерлік қоғамы бұқаралық ақпарат құралдары
үшін тур ұйымдастырды. Оған еліміздің және Ресейдің хром өндірісімен
айналысатын өңірлерінен журналистер келді. Алғашқы кезекте бұқаралық
ақпарат құралдарының өкілдері Ақтөбеде болып, қаладағы ферроқорытпа
зауытының, Дөң тау-кен байыту комбинатының жұмысымен танысты. Осы
саланың жаңалықтарына ден қойды. Қазхром ферроқорытпа өндірісі және
сапасы бойынша әлемдік көшбасшы болып табылады. Оның құрамына төрт
құрылымдық филиал-бөлімше кіреді: Дөң кен байыту комбинаты (Ақтөбе
облысы, Хромтау қаласы), Казмарганец кен басқармасы (Қарағанды
облысы), Ақсу (Павлодар облысы) және Ақтөбе ферроқорытпа зауыты
(Ақтөбе облысы).

Хром және марганец кенін өндіру, ферроқорытпа өндірісі -- аталған
өндірістің қызметінің негізгі бағыттары. Журналистердің басты мақсаты
әлемдік деңгейдегі ірі өндірістің соңғы жаңалықтарын көру, бағамдау еді.
Сондықтан да Ақтөбедегі іссапардың бірінші нысаны -- жаңа ферроқорытпа
зауыты құрылысының алаңы болды. Бұл құрылыс Қазхром ТҰК
акционерлік қоғамының жаңарту және техникалық даму бағдарламасына
сәйкес жүргізілуде. Аталған жоба Қазақстанның мемлекеттік индустриялық -
инновациялық даму бағдарламасына кіреді және Қазхром ТҰК
акционерлік қоғамы жоғары көміртекті феррохром өндірісін ұлғайту
жөніндегі стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Арада жыл өткенде
ақтөбеліктер Қазақстанның мемлекеттік индустриялық-инновациялық даму
бағдарламасына кіретін ірі жобаның -- жаңа зауыттың игілігін анық
сезінетін болады. Өйткені ол -- мыңдаған жаңа жұмыс орны деген сөз.

3 Бу-газ қондырғысы

Бу-газ турбиналы қондырғы -- бу және газ турбиналарының жұмыс
циклдері біріктірілген энергетикалық қондырғы. Бу- газ турбиналы

қондырғыда жұмыстық дене ретінде отынның жану өнімдері мен
қыздырылған ауа (газ турбинасында), бу (бу трубинасында) немесе бір
турбинадағы бу- газ қоспасы пайдаланылады. Бу- газ турбиналы
қондырғының газ турбиналы қондырғыларға қарағанда артықшылығы --
жұмыстық дененің бастапқы температурасы жоғары, ал әкетілетін жылу
температурасы төмен болады . Бу- газ турбиналы қондырғының бірнеше
сұлбасы бар, олардың ішінде біріктірілген қондырғылар көп қолданылады.
Оларда газ турбинасының жану камерасына барлық пайдаланылатын
отынның (табиғи газ , мазут) тек 20%- і ғана жіберіледі. Газ турбинасы
арқылы өткен, құрамында жануға қатыспаған оттегі бар жану өнімдері бу
турбинасының оттығына келіп түсіп, онда басқа отынмен (сапасы төмен)
бірге жанады. Газ турбинасына келіп түсетін газдың бастапқы температурасы
жоғары болған сайын утилизатор- қазандармен жабдықталған сұлбалардың
артықшылығы байқалады. Мұндай Бу- газ турбиналы қондырғыда бастапқы
температурасы кезінде (пайдалы әсер коэффициенті шамамен 50%) отын
шығыны 270 кВтсағ- қа азаяды.

3.3 Бу-газ қондырғысының артықшылығы
Бугазды қондырғы - ең үнемді қозғалтқыш, ол электр энергиясын
өндіруге арналған. 3.1-суретте олардың дамуы бойынша БГҚ ПӘК-інің
өзгерісі көрсетілген. 1 қисық сызықта теориялық деп аталатын ПӘК-і

болады, яғни максималды ПӘК-і және ол газ шығыры алдындағы
температура деңгейіне жеткен кезде ғана алынады. ГТҚ бар бір контурлы
БГҚ, оның бастапқы температурасы 10000С, абсолютты ПӘК-і 42% пайыз
болуы мүмкін, ол теориялық БГҚ ПӘК-тің 63% ғана құрайды. Аралық аса
қыздырғышы бар үшконтурлы БГҚ ПӘК-і қазіргі кезде 60% жетті, ол
теориялық мүмкін болатын деңгейдің 82% құрайды. ПӘК-ін жоғарылатуға
болатыны туралы мүмкіндік әлі де бар. Бірақ барлық мәселе, бұл жоғарылату
қазіргі уақытта қанша құрайтынында.

Бу-газды қондырғы - экологиялық жағынан ең таза қозғалтқыш. Бірінші
кезекте, оның ПӘК-і жоғары - себебі оның электер энергияға айналдыра
алмаған отындағы барлық жылуы қоршаған ортаға шығарылады және оның
жылулық ластануы басталады. Сондықтан БГҚ шығатын жылулық заттарын
төмендету букүштікпен салыстырғанда сол дәрежеде болады, электр
энергиясын өндіруге кететін отын шығысының төмендігі қандай болғандай.

Ары қарай БГҚ азот оксидінің (NOx) шығысы әлдеқайда төмен, ол
ГТҚ газ жағылатындықтан емес, көптеген букүштік ЖЭС көмірде жұмыс
істейді, сондықтан энетргетикалық қазандардың ошақтарында диффузионды
жағу әдісі қолданылады, оның ауа артықтығы жоғары және жоғары
температура кезінде отын-ауалық қоспаның ұзақ келуінен.

Бу-газды қондырғының қозғалтқышы оңтайлылықты, ол жағынан тек
автономды ГТҚ салыстырыла алады. ӨЖҚ потенциалды жоғары
оңтайлылығы оның сұлбасындағы ГТҚ болуынан және жүктемесінің өзгерісі
бірнеше минуттарда болады. БГҚ осы потенциалды оңтайлылық
мүмкіншіліктер байпасты құбырмен қамтамасыз етілуі қажет.

БГҚ терең жүктемелі үшін ол көпбілікті болуы қажет.

Букүштік және бугазды ЖЭС-ның бірдей қуаты кезінде БГҚ-ның
салқындаған суды қолдануы екі есеге кем. Бұл БГҚ букүштік бөлігінің қуаты
жалпы қуаттың 13 бөлігін құрайды, ал ГТҚ салқындаған суды қажет етпейді.

БГҚ қуатының орнатылған бірлігінің бағасы қолжетімді. Ол құрылыс
бөлімінің аз өлшемділігіне, қиындатылған энергетикалық қазандықтың,
қымбат түтін мұржасының, қоректік судың жаңғыртулы жылыту жүйесінің
болмауына, анағұрлым қарапайым бу шығыры мен сондай техникалық
сумен қамтамасыздандыру жүйесі қолданылуына байланысты.

БГҚ құрылымдық айналымы аз. Бірбілікті БГҚ-ны сатылы енгізуге
болады. Бұл қаржыландыру мәселесін жеңілдетеді.

Бугазды қондырғының негізінде жетіспеушіліктері аз, сондықтан нақты
жабдық пен отынға қойылған талаптар мен шектеулер туралы айтқан дұрыс.
Айтып отырған қондырғы, табиғи газды пайдаланады. Күрделі сұрыптағы
сұйық және қатты отынды пайдалану үшін отынды дайындаудың күрделі
жүйесі және пайда болған газды тазалауды қажет етеді, ол ПӘК-і
төмендеуіне алып келеді (42-44% дейін). Сонымен, энергетика үшін
пайдаланылатын газдың мөлшері Ресейде салыстырмалы түрде 60% құрайды
және оның жартысы ЖЭО-да экологиялық құраулар бойынша
пайдаланылады және ол БГҚ құру үшін барлық мүмкіншіліктері бар.

Батыстың белгілі фирмаларымен ГТҚ-ның кең номенклатурасы құрылған (3
кестені қараңыз), ол іс жүзінде тапсырыс берушілердің барлық талаптарын
орындаушы және бұл ГТҚ БГҚ-ны құру үшін арналған.
Сондықтан бу-газ қондырғысы жаңа заман энергетикасында қарқынды
өсуде, бұл қондырғының кемшілігі жоқ деп те айтуға болады.Шет елдерде
бу-газ қондырғысын қолданады.

4.1 Қазіргі заманғы газ турбиналы қондырғылары.

Қазіргі заманғы газ турбиналы қондырғы (ГТҚ)

-

бұл ауа

сығымдағышының, газ турбинасы мен жану құтысының, сондай-ақ оның
жұмысын қамтамасыз ететін қосымша жүйенің жиынтығы. Газ турбиналы
қондырғы мен электр өндіргішінің жиынтығын газ турбиналы агрегат деп
атайды.ГТҚ-лар бугазды қондырғылардан аса көп әртүрлілігімен
ерекшеленеді. Мәселен көп қолданылатын және аса дамыған жай циклды газ
турбиналы қондырғыны қарастырайық. Ауа атмосферадан айналатын және

қозғалмайтын тордан құралған негізгі
бөлігі бар роторлы

шығырмашинасынан тұратын ауа сығымдағышының кірісіне түседі.
Сығымдағыштан кейінгі қысымның рb сығымдағыш алдындағы қысымға рa
қатынасын ауа сығымдағышының сығу дәрежесі деп аталады және әдетте ол

к
к = pbpa) деп белгіленеді. Сығымдағыш роторы газ турбинасына

жалғанған. Сығылған ауа ағыны бір, екі немесе одан да көп жану құтыларына
беріледі. Көп жағдайда сығымдағыштан шығатын ауа ағыны екі ағынға
бөлінеді. Бірінші ағын оттық құрылғыларына бағытталады, оларға сондай ақ
отын (сұйық немесе газтәріздес) бағытталады. Отын жағылған кезде жоғары
ыстықтықты жану өнімдері түзіледі. Газ турбинасының жабдықтарына
арнайы жіберілетін ыстықтығы бар газды алу үшін жану өнімдеріне екінші
ағынның суық ауасы салыстырмалы түрде қосылады.

рс (рс рb жану құтысының сұйықағулық кедергісінен болатын)
қысымымен жұмыстық газ турбинасының ағындық бөлігіне беріледі. Газ
турбинасының жұмыс істеу принципі бугазды қондырғының жұмыс істеу
принципінен ешқандай айырмашылығы жоқ (оның ерекшелігі газ шығыры
бумен емес, жану өнімдерімен жұмыс істеуінде жатыр).

Газ турбинасындағы жұмыстық газ іс жүзінде атмосфералы қысымға pd дейін
кеңейіп, шығу кеңітпесіне түседі, және одан шығып - немесе бірден түтін
құбырына, немесе ГТҚ-ның шығар газдарының жылуын қолданатын
қайсыбір жылуалмастырғышқа.

Газ турбинасында газдың кеңеюі салдарынан соңғысы қуат өндіреді.
Оның көп бөлігі (шамамен жартысы) шығыр жетегіне кетеді, ал қалған бөлігі
- электрөндіргіштің жетегіне. Бұл таңбалауында көрсетілетін ГТҚ-ның
пайдалы қуаты болып табылады. жай ГТҚ-ы бір сығымдағыштан, біркелкі
шартпен жұмыс істейтін бір немесе бірнеше жану құтыларынан, бір газ
турбинасынан құралады. Бұдан басқа күрделі циклді ГТҚ-ры бар.

Олар сығымдағыш, шығыр мен жану құтыларынан құралуы мүмкін. Жиірек
осы типті ГТҚ-на 70-ші жылдары құралған ГТ-100-750 жатады. Ол екі білікті
болып орындалған. Бір білігінде жоғары қысымды сығымдағыш ЖҚС және
оны жалғанған жоғары қысымды шығыр ЖҚШ орналасқан; бұл білікте
айнымалы айналу жиілігі бар. Екінші білікте төменгі қысымды шығыр ТҚШ,
оған жалғанған төмен қысымды сығымдағыш пен электрөндіргіш ЭӨ
орналасқан; сондықтан да бұл біліктің тұрақты айналу жиілігі 50 с-1 .

ГТҚ-сы шығар газдарының жоғары ыстықтығынан жоғары үнемділігімен
ерекшеленбейді. Сүлбенің күрделенуі оның үнемділігін көтереді, бірақ та
қаржысалынуының көтерілуін қажет етеді және пайдалануды қиындатады.
Комплексті ауа тазалайтын құрылғыдан атмосфералық ауа шахтаға түседі, ал
одан - ауа сығымдағыштың негізгі бөлігіне. Сығымдағышта ауаның сығылуы

өтеді.
к = 13 -- 17 құрайды, сол

себептен ГТҚ-ның трактісіндегі қысым 1,3 -- 1,7 МПа-дан (13 -- 17 ат)
аспайды. Бұл ГТҚ-ның бу шығырынан тағы бір айырмашылығы болып
табылады. өйткені бу қысымы ГТҚ-дағы газдың қысымынан 10 -15 есе көп.

Жұмыстық ортаның қысымы аз болса, тұрқы қабырғаларының қалыңдығы аз
болады және оларды қыздыру жеңіл болады. Бұл ГТҚ-ны тездетеді, яғни тез
іске қосу мен тез тоқтауға қабілетті жасайды. Егер бу шығырын қосуға оның
күйінің бастапқы ыстықтығына байланысты 1 сағаттан бастап бірнеше сағат
қажет етілсе, ГТҚ жұмысқа 10-15 мин кіреді.

Сығу кезінде сығымдағыштағы ауа қызады. Жалын құбыры қабырғасы
мен жану құтысының тұрқысы арасындағы ауа оттық құрылғысына қарай
қозғалады, оған тағы отын газы беріледі. Отын 1,3 -- 1,7 МПа-ді жану
құтысына берілетіндіктен газ ыстықтығы одан көп болуы керек. Жану
құтысына жіберілетін отын шығысын реттеу мүмкіндігі үшін газ қысымы
құтыдағы қысымнан екі есе көп болуы керек. егер осындай қысым алып
келулік газ құбырында бар болса, онда газ жану құтысына газтарату
пунктінен (ГТП) тікелей беріледі. Егер газ қысымы жеткіліксіз болса, ГТП
мен құты арасына сығуды бітіретін газ сығымдағышын орнатады.

Отын газының шығыны шамамен сығымдағыштан түсетін ауа
шығысының 1 - 15% -ын құрайды, сондықтан сығушы газ сығымдағышының
жоғары үнемділігін түзу белгілі бір техникалық қиындықтарды көрсетеді.

Жалын құбырының ішінде жоғары ыстықтықты жану өнімдері түзіледі.
Жану құтысының шығысында екіншілік ауаны араластырғаннан кейін
ыстықтық төмендейді, бірақ типті қазіргі заманның ГТҚ-ында 1350 - 1400ºС
дейін жетеді.

Жану құтсынан ыстық газдар газ турбинасының ағындық бөлігіне түседі.
Газ турбинасынан кейін кеңістік не түтін мұржасымен, не сұйықағулық
кедергісі үлкен емес жылуалмастырғышпен бірлесетіндіктен шығырда газ
атмосфералық қысымға дейін кеңейеді.

Газ турбинасында газдың кеңейгенде оның білігінде қуат пайда болады.
Бұл қуат біртіндеп ауа сығымдағышының жетегіне шығындалады, ал оның
артығы - электр өндіргіш роторының жетегіне. ГТҚ-ның тағы бір сипатты
ерекшелігі сығымдағыш газ шығыры көмегімен өсіп келе жатқан қуаттың
жартысын қажет етуінен тұрады.

ГТҚ-нан кейін газ ыстықтығы өте жоғары және отын жағылғанда
алынатын жылудың көп мөлшері түтін мұржасына кетеді. Сол себептен ГТҚ-

ның өзінің жұмысында оның п.ә.е. сондай үлкен емес: типті ГТҚ-ы үшін ол
35 - 36% құрайды, яғни БТҚ-ның п.ә.е.-не қарағанда өте аз.

Газ турбинасыан кейін кеңітпе - бірқалыпты кеңейетін канал орнатады.
Мұндай ағыста газдың жылдам тегеуріні біртіндеп қысымға айналады. Бұл
газ шығырынан кейін қысымды атмосфералыққа қарағанда төмендетеді. Бұл
шығырдағы 1 кг газдың жұмысқабілеттігін жақсартады, сонымен қатар оның
қуатын өсіреді.

Ауа сығымдағышы - бұл білігіне газ шығырынан қуат алып келінетін
турбомашина: бұл қуат сығымдағыштың ағынды бөлігінен өтетін ауаға
беріледі. Соның салдарынан ауа қысымы жану құтысындағы қысымға дейін
көтеріледі.

4.2 Газ турбиналы жылу тәсілдеме қондырғылары

Газ турбиналы қондырғының (ГТҚ) жұмысы Карно циклымен өтеді.
Отын сорғымен, ал ауа компрессормен жану камерасына жіберіледі. Жану

камерасынан шыққан жоғары қысымды және жоғары температуралы жану
өнімдері газ турбинасында жұмыс атқарып, газ турбина роторын
айналдырады сонымен электр генератор электр энергия өндіреді. Газ
турбиналы қондырғылардың ең қарапайым сұлбасы 4.1-суретте көрсетілген.

4.1 Сурет - Газ турбиналы қондырғылардың (ГТҚ) ең қарапайым сұлбасы.

К-ауа компрессоры; ГТ-газ турбинасы; Г-электр генераторы; ПУ-
оталдырғыш қондырғы (қозғалтқыш); Ф-ауа тазартқыш фильтр; КС-жану
камерасы.

Газ турбиналы қондырғылардың бір неше түрлері болады - қарапайым,
регенерациямен және екі валды, 4.2-сурет.

Қарапайым газ турбиналы қондырғыларларда жұмыс атқарған бірақ
температурасы жоғары газдар газ турбинадан соң қоршаған ортаға
тасталады. Сондықтан қарапайым газ турбиналы қондырғыларлардың
тиімділігі төмен болады. Газ турбиналы қондырғыларлардың тиімділігін
жоғарлату үшін регенерациясы бар әлде екі валды циклдар қолданылады.

Регенерациясы бар циклда турбинадан шыққан газдар ауа
жылытқыштан өтіп жану құбылысқа берілетін ауаны жылытады, сонымен газ
турбиналы қондырғының тиімділігі өседі. Екі валды газ турбиналы

қондырғыларда бір газ турбинадан шыққан газ екінші жану камерада
қайтадан қыздырылып екінші газ турбинаға жіберіледі.

Регенерациясы бар және екі валды газ турбиналы қондырғылардың
тиімділігі қарапайым газ турбиналы қондырғыларға қарағанда жоғары
болады.

4.2 Сурет - Әр түрлі ГТҚ сұлбалары

а - қарапайым; б - регенерациямен; в - екі валды және екі жану камералы.

4.3 Сурет - Жабық циклды ГТҚ сұлбасы

АЖ - ауа жылытқыш; ГТ- газ турбинасы; Р - регенератор; АК - ауа компрессоры;
ЭГ-электр генераторы; ОҚ-оталдырғыш қондырғы.

Газ турбиналы қондырғылар жағатын отын түрі өте сапалы болуы қажет,
сондықтан газ әлде сұйық отын қолданылады. Қатты отын жағу үшін газ
турбиналы қондырғыларды жабық циклды етіп жасауға болады. Бұл кезде
жұмыс дене отыннан тек жылу алады, жану өнімдері (газ, күл) бөлек
аластанады. Жұмыс атқарған дене қайта ошақтан жылу алып өтеді, сонымен
цикл қайталанып отырады.

Қазіргі кезде бугаз турбиналы қондырғылар іске қосылды. Бұл
кондырғыларда жоғары газқысымды бу генератор газ турбиналы циклына газ
тәрізді жұмыс дене, ал онымен бірге бу турбиналы циклына бу тәрі зді жұмыс
дене өндіреді, 4.4-сурет.

4.4 Сурет - Бугаз турбиналы қондырғының сұлбасы

1 - ауа кірісі; 2 - компрессор; 3 - отын кірісі; 4 - жоғары газқысымды бу
генератор (қазан); 5 - газ турбинасы; 6 - регенератор; 7 - газ жолы; 8 - бу
жолы; 9 - бу турбинасы; 10 - конденсатор; 11 - қоректендіру насос; 12 -
регенеративті жылытқыш; 13 - электргенератор.

Бугаз турбиналы қондырғының тағы бір түрі - бұл газ турбинадан
шыққан түтін-газдың бу қазанның ошағына жіберіліп, жылуы бу турбинада
пайдаға асуы, 4.5-сурет. Бу қазанға газ аластайтын бугаз турбиналы
қондырғының (4.5-суретті қара) ерекшілігі - бу қазанда қатты отын түрін
қолдануға болатыны.

4.5 Сурет - Бу қазанға газ аластайтын бугаз турбиналы қондырғының
сұлбасы

1-ауа кірісі; 2-компрессор; 3-отын кірісі; 4-бу қазан; 5-газ турбинасы; 6-
регенератор; 7-газ жолы; 8-бу жолы; 9-бу турбинасы; 10-конденсатор; 11-
қоректендіру сорғысы; 12-регенеративті жылытқыш; 13-электр генератор;
14,15-су жылытқыштар (экономайзерлер); 16-жану камерасы.

Газ турбиналардың түрлері және құрылысының ерекшіліктері

Газ турбиналардың жұмыс қағидасы бу турбиналармен бірдей. Газ
турбиналар активті және реактивті сатылардан тұрады, ал активті сатылар
жылдамдықты әлде қысымды қалақшалардан жиналуы мүмкін.

Активті турбиналардың сатылары реактивтік дәрежесі 5-15

%

аралығында болады. Көп сатылы активті турбиналардың тек бірінші сатысы
таза активті болады, ал қалғандарының реактивтік дәрежесі біраз мөлшерлі
болады және саты санымен өседі.

Газ турбиналардың бу турбиналарға қарағанда келесі ерекшелері
болады:

1) Газ турбиналар жоғары алғашқы температураларда жұмыс атқарады,
сондықтан турбина бөлшектері ыстыққа беріктілігі жоғары болаттан
жасалады және қалақшалары мен дисклері әр түрлі тәсілдермен
салқындатылады.

2) Газ турбиналар алғашқы газдың төмен қысымымен жұмыс атқарады,
ал кеңею құбылыс кезінде газдың меншікті көлемі 5-20 есе өседі, ал бу
турбиналарда будың меншікті көлемі жүз еседен жоғары өседі. Сондықтан

газ турбиналарда бірінші мен соңғы қалақшалардың
биіктігінің

айырмашылығы көп болмайды.

3) Газ турбинадағы жылуқұлама мөлшері бу турбинаға қарағанда 3-5
есе төмен болады, сондықтан газ турбинасының саты саны мен ұзындығы
төмендейді.

Қуаттары бірдей газ турбинада бу турбинаға қарағанда жұмыс дененің
көлемдік шығысы жоғары болғаннан қалақшалардың биіктігіде жоғары
болады.

4) Газ турбиналарда жоғары ПӘК болу үшін ішкі жағын сонымен бірге
қалақшалардың пішінін жоғары сапада жасау қажет. Газ турбиналы
қондырғының ПӘК турбинаның ішкі салыстырмалы ПӘК 1% төмендеуіне
байланысты 2 - 4 % төмендейді, ал бу турбинада тек 1 % төмендейді.

4.3 Газ турбина бөлшектерінің құрылысы

Газ турбинаның қалақшалары, роторы және басқа бөлшектері 900-1200
К аралығындағы температураларды, тоттануға мүмкіндік бар газ арасында
жұмыс атқаратын болғаннан, қолданатын металл жоғары температура мен
тоттануға төзімді болуы қажет. Газ турбина жұмыс атқарған кезде оның
бөлшектерінде механикалық және температуралық кернеу пайда болады.
Сондықтан металдың механикалық қасиеттері төмендеп, көп уақыт жұмыс
атқаруына кедергі жасалады. Қазіргі кезде газ турбиналардың жоғары
температурада жұмыс атқаратын бөлшектерін салқындату айлалары
қолданылады. Газ турбинаның саптамалы қалақшаларын турбина корпусына
әлде арнайы корпуста орналасатын обоймаға бекітеді. Жұмыс қалақшаларға
газ толық көлеммен бару үшін саптамалар қатарлап шеңбер бойымен
орналасады. Жоғары температура кезінде саптамалы қалақшалар іш жағынан
ауамен салқындатылады, 4.6-сурет. Ауа саптаманың сырт жағынан келіп
ішіне кіредіде саптаманың алдыңғы жағынан шығып толық ауамен жабады,
сонымен саптамаға ыстық газдардан қорғаныс болады. Әсіресе бірінші
сатылардың қалақшалары салқындатуды қажет етеді.

4.6 Сурет - Газ турбинаның саптамасын салқындату сұлбасы

1-сырт жағынан кіретін ауа; 2-алдыңғы жағындағы тесіктер.

Газ турбиналардың пайдалы әсер коэффициентін жоғарлату үшін
олардың жұмыс қалақшаларының пішінін астыңғы жағынан бастап ұшына
дейін бұралмалы жасайды. Жұмыс қалақшаларды диск денесіне орнатқан
кезде саңылаулар қалдырады, саңылаулардан ауа өткізіп қалақшаларды
салқындатады, 4.7-сурет.

4.7 Сурет - Газ турбина роторын саңылаулар арқылы салқындату

Газ турбина роторлары дискілі, барабанды және барабанды-дискілі
болады, 4.8-сурет.

Газ турбиналарда барабанды және барабанды-дискілі роторларда
қолданылады. Барабанды және дискілі барабанды роторлар тұтас құйылған
және пісіріп қосылған түрлері болады. Тұтас құйылған роторлардың
диаметры шектеледі бір метрден жоғары болмайды. Сондықтан диаметры бір
метрден жоғары роторлар пісіріп қосылған түрде жасалады. 4.8,а-суретінде
тұтас құйылған барабанды ротор құрылысы көрсетілген. Негізінде газ
турбиналарда дискілі роторлар қолданылады. Дискілі роторлардың беріктігі
жоғары болады, сондықтан металында кернеуі жоғары және көп сатылы газ
турбиналарда қолданылады, сонымен бірге авиацияда қолданылатын
турбиналарда. Көп сатылы газ турбиналардың роторлары бөлек дискілерден
жиналады, дискілер бір бірімен болттармен әлде шпилькалармен бекітіледі,
сондықтан температуралық ұзаруды оңай өтейді.

Кейбір газ турбиналарда дискілері бір бірімен пісіріліп қосылады.
Негізінде газ турбиналарда дискілері валға отырғызылатын роторлар да
қолданылады. Қуаты жоғары газ турбиналардың роторлары ауамен
салқындатылады.

а)

б)

в)

г)

4.8 Сурет - Газ турбина роторлардың құрылысы

Газ турбиналардың корпусы бу турбиналарға қарағанда жоғары
температураларда бірақ төмен қысымда (2,0-3,0 МПа және одан төмен)
жұмыс атқарады. Газ турбиналардың корпусын жасаған кезде олардың
кедергісі төмен болсын деп құрастырады, әсіресе газдың кірісі мен
шығысындағы патрубоктарының кедергісі төмен болғаны дұрыс.

Газ турбиналардың корпусын перлитті болаттардан құйып жасайды.
Кейбірде газ турбиналардың корпустарын пісіріп қосып құрастырады. Газ
турбинаны жинауға оңай болу үшін оны корпусын астыңғы және үстіңгі
бөлшектерден құрастырады. Астыңғы және үстіңгі бөлшектерін болт әлде
шпилькалармен қосып құрастырады.

6 Қазақстан Республикасының газ саласы

Қазақстан Республикасының мұнай-газ кешенінің газ секторы мемлекет
экономикасының ең негізгі бір құраушысы болып табылады. Қазақстан үшін
ең көп дамыған энерготасығыштар болып газ табылады. Газдың бағалы қоры
3,3 трлн.м3 құрайды, ал потенциалды ресурстары 6-8 трлн.м3 дейін жетеді.
Республикада газдың барланған қорының ерекшелігі болып, әсіресе,
өңделген ірі кен орындарында газ табысы мұнай мен шық табысымен ілесіп
жүретіндігі жатады. Сондықтан бұл кен орындарын белсенді меңгеру мен
мұнай табысы көлемінің кенет өсуі соңғы жылдары табылатын ілеспе
газының барлық өсетін көлемін пайдаға асырылуын айтады. Газдың пайдаға
асыру бойынша программаны іске асыру табыс тепе-теңдігінің тұрақтылығы
мен газ ресурстарын пайдалануды қамтамасыз етеді. Бұл кезде Республика
қосымша көп инвестицияны, жұмыс орнын, табысталатын жабдықтар мен
технологияларды, көмірсутекті ресурстарды рационалды қолдану арқасында
мұнайдың өзіндік бағасы төмен түсуін, елді газбен қамтамасыз етудің

қосымша көздері мен өндірістік кәсіпорындарын, экологиялық жағдайлардың
жақсаруын және т.б. алады.

6.1 Сурет Ақтөбе облысының картасы.

Соңғы жылдары жылына 6-8% газ табысының орта өсіммен 2007 жылдың
қорытындысы бойынша табыс көлемінің өсуі 9,7% құрады, бұл 1991 жылдың
газ табысының дәрежесінен үш есе асып түсті. Табиғи газдың негізгі табысы
Ақтөбе, Атырау, Батыс-Қазақстан, Қызылорда мен Маңғыстау облыстарында
жүргізіледі. Қазақстан Республикасының батыс облыстарында ілеспе және
табиғи газың негізгі қоры орналасуына байланысты бұл аймақтарда
Республиканың басқа облыстарына қарағанда газ шығару бойынша белсенді
жұмыстар жүргізіліп отыр. Сонымен қатар аймақтарда газ шығару дәрежесі
толық көлемде қамтамасыз етілмеген. Маңғыстау облысында халықтың газ
шығару дәрежесі 91%, Батыс-Қазақстанда - 67%, Ақтөбеде - 58,3%, Атырау
обласында - 56% құрайды. Оңтүстікте тұрғындардың табиғи газды шығару
дәрежесі құрайды: Жамбыл облысында -24%, Оңтүстік-Қазақстанда -41,5% ,
Қызылорда қаласында - 44,5%, Алматы облысында - 5,7%. Еліміздің
Оңтүстік Аймақтарына газдың тұрақты жеткізілуін қамтамасыз ету үшін

Батыс - Оңтүстік бағдары бойынша магистральді газқұбырларын салу
қажет етіліп отыр.

2002 жылдың 11 қаңтарында Қазақстан Республикасы Үкіметінің №25
Қаулысы қабылдаған Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін газ
саласының даму Концепция жағдайы мен негізгі бағыттарын іске асыру
әсерлігінің мақсатымен 2004 жылдың 18 шілдесінде Қазақстан
Республикасы Үкіметінің №669 Қаулысы бекіткен Қазақстан
Республикасының 2004-2010 ж.ж. газ саласының даму программасы
дамытылды.

Мұнай-газ кешенінен табылатын негізгі газ ілеспелі болып табылады.
Соған байланысты тұтынушылар мен өндірістерге жеткізумен тауарлы газды
өндіру үшін оны газды қайта өңдейтін зауыттарда жетілдіру керек болады.
Қазіргі уақытта республикамызда жылына 12,3 млрд.м3 газды өңдейтін қуаты
бар үш газды қайта өңдеу зауыты (ГҚӨЗ) жұмыс істейді:

- Қазақ газды қайта өңдеу зауыты (ҚазГҚӨЗ);

- Теңіз газды қайта өңдеу зауыты ( Теңіз ГҚӨЗ);

- Жаңажол газды қайта өңдеу зауыты (ЖГҚӨЗ).

Еліміздің мұнай-газды кешенінің негізгі газ саласы жалпы ұзындығы 10
мың км аз құрайтын Қазақстанның сегіз облысының территориясынан өтетін
тасымалдау магистральді газқұбырлрын құрайды. Негізгі тасымалдайтын
магистральді газқұбырының бағдары болып: жылына 100 млрд.м3
шамасымен газды тасымалдаудың жылдық көлемімен Орта Азия -
Орталық, Бұхара - Орал, Орынбор - Новопсков табылады.

Газкөлікті жүйесін қолдап тұратын маңызды объект болып жерасты газ
қоймасы (ЖГҚ) табылады:

- Базой ЖГҚ ;

- Ақыртөбе ЖГҚ;

- Полторацкое ЖГҚ.

Қазақстан Республикасының Үкіметі қолдаған мемлекеттің 2030 жылға
дейін даму Стратегиясына сәйкес Қазақстан Республикасының газ саласы
2015 жылға дейін даму Концепциясында мемлекетте бар газ ресурстарын

пайдаланудың сұрақтарына жүретін сапалы өзгерістер қарастырылды.
Ілеспелі газды пайдаға асыру жағдайын шешумен газды өңдеу, іске қосу мен
шығару сферасы мемлекет экономикасының негізгі базалық даму
салаларының біреуіне айналуы керек.

Сондықтан да Қазақстан Республикасындағы газ саласының даму
программасын жүзеге асыру мақсаты болып табыстың көтерілуі мен газдың
ішкі ресурстарын рационалды қолданудан, сондай-ақ ішкі нарықтың
тұтынуын толық қамтамасыз ету мәселесінде газ-тасымалдау жүйесінің
мүмкіндіктерінен болатын әлеуметтік-экономикалық әсердің қысқаша
көтерілуі табылады.

Қазақстанда негізгі МҚӨЗ-ын жаңаландырудан басқа газды қайта өңдеу
зауыттарын (ГҚӨЗ) жаңғырту мен оларды жаңадан салу жобаланып отыр.
Қазіргі уақытта Қазақстанда ілеспе газдың үлкен көлемі алауда жағылады
және бұл кезде атмосфераны ластайтын заттардың көп мөлшері сыртқа
шығарылады. Мемлекетте үш ГҚӨЗ бар - Теңіз, Қазақ және Жаңажол.
Соңғысы CNPC-Ақтөбемұнайгаз компаниясының құрамына кіреді,
жылына 0,7 млрд.куб.м газды өңдейтін қуаты бар. Жаңғыртудан кейін зауыт
қуаты жылына 0,8 млрд.куб.м дейін кеңейді. 2003 жылдың қыркүйегінде
жылына 1,4 млрд.куб.м табиғи газды өңдеу бойынша өндірістік қуатымен
екінші Жаңажол ГҚӨЗ пайдалануға берілді. Қазіргі уақытта CNPC-
Ақтөбемұнайгаз үшінші Жаңажол газды қайта өңдеу зауытын салуға кірісті.
Жобаланған қуаты газ бойынша жылына 6 млрд.куб.м құрайды.

ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы ресейлік Газпроммен бірге жақын
арада Орынбор ГҚӨЗ-ның негізінде тепе-теңдік шартында бірлескен
кәсіпорын құруды көздеп отыр. Ол үшін қазақстандық инвестор
Газпромнан 350 млн. долларға Қарашығанақ жерінен шығатын шикізатты
өңдейтін бұл зауыттың әрекетінің жарты құнын сатып алуы керек. Сондай-ақ
келесі жылы SAT&Co, Basell мен ҚазМұнайГаз газ шикізатында
мұнайхимиялық ешенінің аумақыланған құрылысын жобалап отыр. Ол үшін
Kazakhstan Petrochemical Industries (бұрынғы АҚ АТОЛЛ) мұнайхимиялық
компаниясының базасында бірлескен кәсіпорын құруды жобалайды. Бұл
кешен құрғақ газдан пропан мен этанның бөлінуімен, этиленнің,
пропиленнің, полиэтилен мен пропиленнің өндірілуімен алынады.

6.1 Жаңажол кен орыны.

Жаңажол - Қазақстандағы Ақтөбе облысының Темір ауданындағы
газшықты кен орыны. 1978 жылы ашылған. Каспий маңының
мұнайтасымалдаушы әкімшілік-аумақтық бірлігіне қарайды.

6.2 Сурет Темір ауданының картасы.

Көмірсутектерінің кені 1,9-3,6 км тереңдікте жатыр. Мұнайдың дебиті 2-
ден 281 мың м3тәу дейін. Газдың дебиті 219 м3тәу.

Мұнайдың тығыздығы 809-827 кгм3, тұтқырлығы аз, күкірттілігі (0,7-
1,11%), балауыздығы (4,9-7,1%). Силикат-гелді шәйір4,23-6,8%-ды,
асфальтендер 0,43-1,78%-ды құрайды.

Газ газ қалпағы ауыр болып келеді, құрамында этан бар, ондағы ауыр
көмірсутектердің үлесі 18,5%-ға жетеді, метан 73,24%-ды құрайды,
күкірттісутек 2,94%-ды құрайды, азот 1,93%-ға дейін жетеді.

Тұрақты шық 614 гм3 құрайды. Оның тығыздығы 770 кгм3, құрамында
3,6%-ға дейін балауыз, 0,41% күкірт пен 0,55% силикат-гельді шәйір бар.
Құрамындағы көмірсутегінің мөлшері бойынша шықта балауызды негіз бар.
Балауыз-мұнайлы көмірсутектің жалпы құрамы 86%-дан артады.

Жаңажол кен орыны - табыс орталығы. Жақын арада Ақтөбе облысында
"СНПС Ақтөбемұнайгаз" акционерлік қоғамының үшінші "Жаңажол газды
қайта өңдеу зауытының" бірінші кезегінің іске қосылуы болды. Үшінші
ЖГҚӨЗ құрылысы мемлекетіміздің мұнай-газды саласында іске асырылатын
ірі жоба болып табылады. Жоба құны - $ 800 млн., ал қосалқы
инфрақұрамалы объектімен бірге - 1млрд.доллар.

7 Есептеу бөлімі

Қайта пайдалану қазаны бар бу-газ қондырғысы - энергетика саласында
ең кеңінен таралған бу газ қондырғысы, ол электр энергиясын өндіруде
қарапайымдылығы мен жоғары тиімділігімен ерекшеленеді. Бұл БГҚ -
шықтық жұмысы кезінде тұтынушыларға электр энергиясын 50-60%
ПӘК-мен жіберетін жалғыз энергетикалық қондырғы.

Жаңа заманның БГҚ-ның эксплуатациялық ақаулары ТЭС-пен
салыстырғанда екі есе төмен. Қайта пайдалану қазаны бар БГҚ-ның
құрылыс уақыты, әсіресе эксплуатацияға біртіндеп енгізу кезінде, қуатты
жылу станцияларының құрылыс уақытына қарағанда біршама аз. БГҚ-ның
отыны ретінде табиғи газ қолданылады.Табиғи газ қоры дүние жүзінде өте
көп. Газ - газ турбиналы қондырғысының (ГТҚ) ең тиімді отыны. Табиғи
газ ұзақ қашықтықта магистральды газ жолдарымен жақсы
тасымалданады. Оны сұйық күйінде де және сұйылтылған газ күйінде де
тасмалдауға болады. Мұндай отынды БГҚ үшін Жапон, Оңтүстік Корея
елдерінде қолданады. БГҚ-лары газ турбина қондырғысында ауыр мұнай
отыны, шикі мұнай, өңделген мұнайдың қосымша өнімдері, көмірді
газификациялау кезінде алынған синтетикалық газды қолданған жағдайда
да жұмыс атқара алады.

БГҚ-ның қарапайым жылу сұлбасы 7.1-суретте , ал Брайтон-Ренкин
термодинамикалық циклі 7.2-суреттен көрсетілген. Энергетикалық БГҚ-
ның шығар газдары қайта пайдалану қазанына келип туседі, мұнда оның
жылуының көп бөлігі субулық жұмыс денесіне беріледі. Қайта пайдалану
қазаныан шыққан бу бу турбинасына бағытталады да, онда қосалқы

мөлшердегі электр энергиясы өндіріледі. Бу турбинасында қалған бу БГҚ-
ның шықтағышында шықтанады, шық сорғы арқала қайта пайдалану
қазанына беріледі.

Қайта пайдалану қазанындағы будың газ турбина қондырғысындағы
шығар газдардың жылулық потенциалын қолдану арқылы өндіру
жылулық сұлбасымен газдан субулық жұмыс денесіне жылу берілу Q, T-
диаграммасы 7.3-суретте көрсетілген. Қайта пайдалану қазаны бар Бу-газ
қондырғысының жылу берілу сұлбасы 7.4-суретте көрсетілген, мұнда
оның жеке элементтері және технологиялық байланыстары белгіленген.

БГҚ-ның жылуын қайта пайдалану

7.1-сурет. Қайта пайдалану қазаны бар БГҚ-ның қарапайым жылу
сұлбасы: ЭГ-электр генерторы, К- компрессор, ГТ-газ турбинасы, КС-
жану камерасы, ПТ-бу турбинасы, КУ-қайта пайдалану қазаны, К-р-
шықтағыш, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.