Қашықтықтан оқыту ақпараттық жүйесін жасау
6
7
8
Аңдатпа
Дипломдық жоба қазіргі уақыттың компьютерлік ақпараттық
технологиялар негізінде даму көкейкесті тақырыпқа - Web-технологиясында
Қашықтықтан оқыту ақпараттық жүйесін жасауға арналған.
Дипломдық жобада ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялар, олардың қолдану және даму перспективалары бойынша шолуы
берілген.
Жоба мәліметтері MySQL деректер қорын басқару жүйесі арқылы
басқарылады. Интерфейс PHP сценарилерді құру тілінде жасалған. Жоба
құжаттамаларының ішінен жобаның модельдік үлгісін бейнелейтін UML
диаграммаларды және жүйенің толық сипаттамасын табуға болады. Жоба
негізінен өзекті болып тұрған қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған.
Аннотация
Дипломный проект посвящен актуальной тематике современного развития
на базе компьютерных информационных технологий
-
разработке
информационной системы на примере Web-приложения Дистанционное
обучение.
В дипломном проекте приведены обзор по информационным и
телекоммуникационным технологиям, перспективы их использования и
развития.
Данные проекта управляются через систему управления базами данных
MySQL. Интерфейс написан на языке сценариев PHP. В документации можно
найти UML диаграммы отображающие модель проекта, а также полное описание
проекта. Проект создан для восполнение актуальных нужд.
Annotation
The degree project is devoted to actual subjects of modern development on the
basis of computer information technologies - to development of information system on
an example of the Web-appendix the Distance-learning.
In the degree project prospects of their use and development are resulted the
review on information and telecommunication technologies.
Are given the project cope through a control system of databases MySQL. The
interface is written in language of scripts PHP. In the documentation it is possible to
find UML diagrams displaying model of the project, and also the full description of the
project. The project is created for completion of actual needs.
9
Мазмұны
Кіріспе
1 Қашықтықтан оқыту мәселесінің қазіргі жағдайы
1.1 Қашықтан оқытудың тұжырымдамалық негіздері
1.2 Оқу Web-жобасын құру технологиясы
1.3 Бағдарламалық құралдарды таңдау
1.4 Диплом жобаға қойылатын талаптар
1.5 Техникалық құралдар кешенін әзірлеу
1.6 Есептеу техникасы мен есептеу желінің негізгі сипаттамасына
қойылатын талаптар
1.7 Компьютерлік желіні құру принциптері
1.8 Жергілікті компьютер желілерін топтамалау
1.9 Желіаралық интерфейс құрылысы
1.10 Техникалық құралдар кешенін әзірлеу
1.11 Техникалық құралдарды таңдау
2 Жобалау бөлімі
2.1 Ratіonal Rose аспабымен жұмыс
2.2 Прецеденттер диаграммасы
2.3 Тізбектер диаграммасы
2.4 Кооперация диаграммасы
2.5 Кластар диаграммасы
2.6 Күй диаграммасы
3 Қолданбалы бөлім
3.1 WEB - технологиясындағы қашықтықтан оқыту ақпараттық
жүйесін жасау
3.2 Web-жобасындағы клиенттік сценарийлердің модуліне сипаттама
3.3 Web-қосымшасының құрылымын жасау
3.4 Бағдарламалық қамтамасыз етуді жобалау
3.5 Пайдаланушыға нұсқаулық
3.6 Желі администраторына нұсқаулық
4 Экономикалық бөлім
4.1 Web-технологиядағы қашықтықтан оқыту интерактивті
ақпараттық жүйені әзірлеудің техникалық-экономикалық негіздемесі
4.2 Экономикалық есептер
5 Еңбек қорғау бөлімі
5.1 Қауіпті және зиянды факторларды талдау
5.2 Қорғау шаралары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А қосымшасы
Ә қосымшасы
10
8
9
9
17
40
40
41
42
42
45
52
53
56
58
58
60
62
63
64
66
68
68
68
69
72
80
81
82
82
83
90
90
91
100
101
102
105
Кіріспе
Біз өмір сүріп жатқан заманның көптеген ерекшеліктері бар. Бұрынғы
күндерге қарағандағы ең басты айырмашылық, ол өтіп жатқан үрдістердің аса
шапшаңдылығы. Біз аз уақыт ішінде мүмкіндігінше ең көп нәтижелердіңсанына
қол жеткізгіміз келеді. Осыған бір дәлел ретінде қашықтықты түрде білім алудың
дамып келе жатқанын келтіруге болады. Сондықтан осы бір құбылысты дамыту
мақсатында мен өзімнің дипломдық жобамды жасап отырмын. Оның тақырыбы
Web-технологиясында "Қашықтықтан оқыту" ақпараттық жүйесін жасау. Білімді
осы түрде алудың дүниеге келу себебі - білім алуға мүмкіндігінше азырақ уақыт
бөлу және білім алу үрдісін өзіңнің қалауыңша қадағалау. Мысалы, біз білімді
дәстүрлі түрде алсақ, оған бөлек уақыт бөлу қажет, ал бұл уақытты сіз
орнатпайсыз. Ал жаңа технологиялардың көмегімен, дүниенің кез-келген
нүктесінен, күннің кез-келген мезгілінде өзіңізге қажетті білімді қабылдай
аласыз. Бұлкезде білім алу процесі түгелдей дерлік сіздің ыңғайыңызға сай
келтірілген. Бұл білім алу кезінде барлық параметрлерді өзіңіз бақылайсыз және
орнатасыз. Әрине соңғы келтірілген варианттың артықшылықтары айқын
байқалады.
Менің жүйемді қолдану үшін сізге компьютер (ноутбук) және интернетке
шығу мүмкіндігі болса болғаны. Қазір бұл құралдарды иелену қиын шаруа емес.
Сондықтан білім алуға барлық жеңілдіктер берілді деуге болады. Бұл
мүмкіндіктер интернеттің дамуының арасында пайда болып отыр. Адам өзінің
көптеген қажеттіліктерін интернет арқылы орындай алады. Неге осы
қызметтердің арасына білім алу үрдісін қоспасқа. Бұған қол жеткізу барысында
еш қиындықтар жоқ. Дүние жүзінде мұндай сайттардың саны өте көп, алайда
маған белгісіз жағдайларға байланысты бұл қызметті өзіміздің мемлекетімізде
алу қиын. Алайда болашақта бұл қателіктің орны толатынына кәміл сенемін.
Соның бастауы ретінде өзімнің жүйемді ұсынамын. Бұл қызмет әрине
жалқаулардың өмірін жеңілдету үшін пайда болған жоқ. Менің ойымша
мектептегі және университеттегі білім алуды ешқандай өзге құбылыстармен
алмастыруға болмайды. Бұл қызмет ең алдымен өз кәсіби деңгейін жоғарылатуға
тырысқан адамдарға арналып жасалған. Себебі бұл адамдар көбінесе жұмыс
істейді. Және осыған байланысты мамандық деңгейді көтеру барысында
көптеген кедергілер немесе қолайсыз жағдайлар пайда болады. Олардың уақыты
бүкіл күн бойы қатаң түрде анықталып қойған. Және бұл тізімге тағы қосымша
пункттерді қосудың қиыншылығы туралы айтпай-ақ қоюға болады.
Сондықтан жұмыс барысында немесе жұмыстан өзге уақытта, мысалы
кешке қарай өз үйіңізде отырып, интернетке қосылған компьютеріңіз арқылы
ақырындап өзіңізге қажетті білім деңгейін ала беруіңізге болады. Бұның сіздің
жұмыс берушіңізге де, сізге де өз септігін тигізері анық.
11
1 Қашықтықтан оқыту мәселесінің қазіргі жағдайы
1.1
Қашықтықтан оқытудың тұжырымдамалық негіздері
Соңғы жылдары қашықтықтан оқыту (ҚО) компьютерлік
телекоммуникация базасында анағұрлым сенімді түрде өзін көрсетті және одан
әрі қолданыс құқын жеңіп алды.
Дәстүрлік жүйеге қарағанда, ҚО әрбір тыңдаушыға арналған жеке оқу
траекториясын құруға және осы үшін анағұрлым қолайлы және жайлы тәртіпте
құрылған ішкі және сыртқы ақпарат ортасына көңіл қоя отырып, одан өтуге
мүмкіндік береді. Бүгінгі күндері ҚО-дың мынандай түрлері бар: екі жақты
телетоптама бейне, оқу курстарын радио мен телевизиядан көрсетіп хабарлау,
оқу материалдарын баспаның, бейне және аудиотаспа, компьютерлік
бағдарламаның көмегі арқылы оқыту.
Күндізгі және қашықтықтан оқыту түрлерінің интеграциясы - 12 жылдық
мектептер үшін болашағы барынша шындыққа сай келеді. Сондықтан, ең
алдымен ұғымды нақты анықтап алудың маңызы зор. Негізінен, қашықтықтан
оқыту білім беру қызметінің кешені деп түсіндіріледі, ол тұтынушы үшін білім
беру мекемесінен кез-келген қашықтықта құрылған арнайы ақпараттық-білім
беру ортасының көмегі арқылы беріледі. Яғни, ҚО - оқытушы мен оқушы
кеңістік арқылы бөлінген, қашықтықта оқыту.
1.1.1 Қашықтықтан оқыту және білім беру туралы ұғым. Қашықтықтан
оқыту мен білім беру туралы айта отырып, ол екеуінің арасында белгілі бір
айырмашылық жүргізу керек. Оқыту - бұл мақсатқа сай бағытталған, жүйелі
түрде ұйымдастырылған біліммен, ептілікпен және дағдымен қаруландыратын
үдеріс, ал білім беру - бұл оқыту қорытындысы, жеке тұлғаны тәрбиелеу және
оны дамыту.
Қашықтықтан оқыту (ҚО) күндізгі және сырттай оқумен қатар білім алу
түрі болып табылады, мұндай кезде білім беру үдерісінде компьютерлік және
телекоммуникация технологиясында негізделген ең үздік дәстүрлі және
жаңартпалық әдістер, оқу құралдары мен түрлері қолданылады.
ҚО кезінде оқушының мақсатқа сай бағытталған және бақыланатын
қарқынды жеке жұмысы білім беру негізін құрайды, оның арнайы оқу
құралдарының жиынтығы мен оқытушымен, телефонмен, электронды және
қарапайым пошта арқылы, сондай-ақ күнделікті хабарласуға келісілген
мүмкіндігі бола тұра, өзіне қолайлы уақытта жеке кесте бойынша оқуына болады
[1].
ҚО оқыту объектілері мен субъектілерінің арасындағы және оқу
құралдарымен өзара әрекетінің мақсатқа сай бағытталған интерактивті,
асинхронды үдерісін көрсетеді, мұнда оқу үдерісі қашықтықта орналасуына
индифферентті болып табылады. ҚО білім беру жүйесінде гуманистік принципке
12
жауап береді, осыған сәйкес жоқшылықтың, географиялық немесе уақытша
оқшаулану, әлеуметтік қорғалмау, өндірістік және жеке жұмысынан босай алмау
немесе физикалық кемшіліктер салдарынан білім беру мекемелеріне барып оқу
мүмкіндігінен ешбір адам айырылмайды. Басқа білім беру түрлерінің ең жақсы
жақтарын таңдай отырып, ҚО - болашағы зор, синтетикалық, гуманистикалық
және интегралдық білім алу түрі болып табылады.
Түрі жағынан күндізгі және сырттай білім беру аралығында орын ала
отырып, қашықтықтан оқыту алғашқы екеуіне ұқсамайтын мүлде ерекше
құбылыс. Арнайы әзірленген мұқаба жеке оқуға, оқу жоспарына сәйкес барлық
ақпараттық қолдауды, тестілеуге, өз бетінше тест өткізуге, қорытынды бақылау
іс-шараларының жүйесін және т.б. қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін
құралдардың толық жиынтығын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл үшін, құрылған
компьютерлік технологияның әртүрлілігін ескерсек, онда құралдар жеткілікті.
Бұл жерде тәсілдерді стандарттау қажеттілігінің де аз уақытта туындайтындығы
белгілі.
Бұдан әрі, қашықтықтан оқытуды білім берудің жаңа түрі ретінде айтып,
қонымды қорытынды жасайтын болсақ, онда бұл жүйеде оқытушы мен
оқушыдан басқа оқулық, оқу құралдары, яғни осы жүйенің құрамдас бөлігі
ретінде оқыту құралдары болуы тиіс. Осыдан қашықтықтан оқыту жүйесі үшін
арнайы курстар (оқулықтар) дайындауға күрделі де ғылыми көзқарастың
қажеттілігі туындайды. Шынында да, бұл жағдайда негізінен электронды,
бірінші кезекте желілік оқыту құралдары туралы сөз болып отыр. Сонымен,
айтылған түйіндер қашықтықтан оқыту технологиясын таңдау кезінде зор ықпал
етеді. Сөйтсе де, мұнда күндізгі оқу түрін қашықтықтан оқытуға ауыстыру
туралы емес, белгілі бір жағдайда пайдалануға болатын басқа оқу түрі туралы
сөз болып отыр. Бұл базалық немесе тереңдетілген, жан-жақты тереңдетілген
деңгей немесе қосымша білім беру болуы мүмкін.
ҚО білім берудің басқа құралдарын, әдістерін, ұйымдастыру түрлерін,
оқушы мен оқытушы арасындағы өзара әрекеттің басқа түрлерін көрсетеді.
Сонымен қатар, кез-келген оқу түрлері сияқты, оның да құрамдас бөлігі сондай:
барлық оқу түрлеріне арналған әлеуметтік тапсырыспен негізделген мақсаты;
көптеген жерде анықталған, оқу орындарының нақты бір типтеріне арналған
бағдарламалармен қолданылатын әдістер мазмұны; ұйымдастыру түрлері; оқу
құралдары.
Сондай-ақ, білім беруді жүйе және үдеріс ретінде қарасақ, онда оқу-
тәрбие жүйесі және оқу-тәрбие үдерісі ұғымдарын ажырата білген жөн.
Біріншісі, ғылыми және технологиялық жобалауды әзірлеу мен құрастыру
тәртібіне байланысты. Екіншісі - дайындалған жүйені оқу мен тәрбие берудегі
нақты тәжірибеде пайдалануға байланысты. Оқыту үдерісі оқу-тәрбие үдерісінің
мәні болып табылады, ол бірінші кезекте, өз ұйымындағы интерактивтілігімен,
13
яғни оқушы мен оқытушының және оқушылардың өзара әрекет етуімен
сипатталады.
Демек, қашықтықтан оқыту үдерісі туралы айтқан кезде бұл үдеріске
қатысатын оқушы мен оқытушының, олардың қарым-қатынаста болуын шамалап
айтамыз. Мұнда қашықтықтан оқытудың бейнетаспадағы автономды
курстармен, телеарна мен радио курстарымен, компьютер бағдарламаларымен,
компакт-дискілердегі бағдарламалармен жұмыс кезінде болатын жүйе мен өз
бетінше білім алу бағдарламасынан принциптік айырмашылығы,
тұжырымдамалық өзгешелігі келтірілген. Осы қатарда оқушы мен оқытушы
арасындағы өзара әрекеттер қарастырылмаған желілік бағдарлама, курстар және
т.б. негізінде өз бетінше білім алу үдерісін қарастыру керек. Мұндай жағдайда
қашықтықтан терминін қолдану дұрыс болмайды, себебі, әртүрлі түрдегі
ақпараттық-білім беру қорларымен және бағдарламамен оқитын кез-келген
оқушының өз бетінше жұмысы туралы (бұл сөздің кең ұғымдағы түсінігі) сөз
болып отыр. Қашықтық деген ұғым оқушы мен оқытушы өзара белгілі бір ара
қашықтықпен бөлінген және оқу үдерісіне өзара қарым-қатынастың ерекше
нысанын енгізетін оқу түріне қолданылады [1].
Қашықтықтан оқыту, кейбір авторлардың айтуынша, сырттай оқыту
элементтерін, сонымен қатар қосымша ақпарат беру қызметін көрсеткені үшін
төлем төленетін жағдайларды ауыстыру (тапсырманы қайта жіберу және т.б.)
негізінде оқу әдістемелеріне жатқызылады.
Бірақ, сырттай оқуды қашықтықтан оқытумен шатастыруға болмайды,
себебі, қашықтықтан оқыту кезінде, оқушы мен оқытушы арасында ғана емес,
сондай-ақ оқытудың негізгі мазмұны қай түрінде орналасқандығына қарамастан
(желіде немесе CD-дискіде) оқушылар арасындағы жүйелі және тиімді
интерактивтендіру қамтамасыз етіледі. Өзара әрекет ету компьютерлік
телекоммуникация негізінде жүзеге асырылады. Мұнда оқу-тәрбие үдерісінің
барлық белгілері (мұғалім, оқулық, оқу құралы, тиісті оқыту әдісі және
ұйымдастыру түрлері) беріледі, сырттай оқу түрі туралы айтуға болмайды.
Қазіргі уақытта өз бетінше жұмыс істеу түрлеріне қойылатын екпін
қашықтықтан ғана емес, сырттай және күндізгі оқу түрлеріне де басымды деп
есептеледі. Бұрын әрекет еткен, мәні жағынан сырттай оқытатын ашық
университеттер қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту түріне көп көңіл бөледі.
Сондықтан,
біз қашықтықтан оқытуды жаңа оқу түрі ретінде
қарастырамыз, қашықтықтан оқыту (білім беру қорытындысы, жүйе ретінде) -
білім берудің жаңа түрі. Осыдан, жаңа оқу түрі басқа оқу түрлері мен жүйесінен
оқшау және толығымен автономды болуы мүмкін емес екендігін атап өткен
дұрыс. Қашықтықтан оқыту мазмұны бірдей күндізгі оқу түрі сияқты (егер ол
тиісті білім беру бағдарламасы бойынша құрылса) мақсаттарға сәйкес құрылады.
Бірақ, оқушы мен оқытушы арасындағы материал беру, өзара қарым-қатынас
түрлері басқаша болады.
14
ҚО ақпараттық жүйесін әзірлеу және жасау жаңа оқу құралдарын құруға
қарағанда күрделірек. Себебі, бұл жүйе жаңа ақпараттық ортадағы мұғалім және
оқушының арасындағы іс-қимылын нақты зерттеліп құрылады. Оқыту үдерісі
әзірленген жүйенің оқушы мен оқытушының бірлескен жұмысында
пайдаланылуын қарастырады.
Жоғарыда айтылғандарды қарастыра отырып, жеке жоғары оқу орындары,
мектептер, білім беру серверлерінің талпыныстарын, әзірленген дәстүрлі
курстарды электронды түрге ауыстыру және оларды электронды пошта арқылы
тұтынушыларға қайта жіберілетіндігін атап өткен дұрыс. Мұндай
ұйымдастыруды қашықтықтан оқыту деп айтуға болмайды, себебі, алдында
болғандай, оқыту телевизиясы, радионы пайдаланған кезде дидактикалық
құрамы мен компьютерлік телекоммуникация қызметі, бірінші кезекте, оның
интерактивтігі, ең бастысы, оқу үдерісінің дидактикалық маңызы ескерілмейді.
Педагогикалық жобалау кезеңін айта отырып, қашықтықтан оқытудың
жетістіктері көбіне оқу материалдарын ұйымдастыруға байланысты. Егер курс
(электронды оқулық) шынымен оқуға, яғни оқушы мен оқытушының өзара
әрекетіне арналған болса, онда осындай курсты ұйымдастыруға қойылатын
талаптар, мазмұнын таңдау және оны ұйымдастыру принциптері, материалдарды
құрылымдау олардың өзара әрекет ету ерекшеліктерімен анықталады. Курс өз
бетінше оқуға (мұндай курстар Интернет серверінде жиі кездеседі) арналған
болса, онда материал таңдау және құрылымдау, ұйымдастыру басқаша болады.
Қашықтықтан оқытудың қандай курстары талап етілетіндігін білген өте
маңызды. Осындай мақсатқа бұл курстардың нақты ойластырылған
типологиясын білу қажет. Мұндай типологияны әртүрлі белгілеріне қарай
жүргізуге болады: оқыту мақсаты бойынша; оқу пәндеріне қарай; пән саласының
ерекшеліктері бойынша; оқушылардың дайындық деңгейіне қарай; оқушылар
жасының бағдары және пайдаланылатын технологиялық база және т.б. бойынша.
Әрине, курстарды әзірлеу кезінде әлеуметті оқушылардың жасына нақты
бағдарлауды ескеру қажет. Курсты баяндау, көркемдеу стилі, мазмұнын,
тапсырманы таңдау, оқу үдерісінің барлық ұйымдасуы оқушылар жасының
ерекшеліктерімен анықталады.
Қашықтықтан оқыту терминін пайдалану осы бірыңғай екі қызметке тән
негізгі белгілерін айқын көрсетеді, атап айтқанда, бағдарламамен ғана емес,
мұғаліммен және басқа оқушылармен интерактивті өзара қарым-қатынас.
ҚО-дың кез-келген түрінің тиімділігі төмендегі құрамдармен анықталады:
- нақты ара қашықтықта бөлінген оқытушы мен оқушының өзара тиімді
әрекет етуін ұйымдастыру;
- қолданылатын білім беру технологиясының сапасы;
- оқу материалдарын құрылымдық ұйымдастыруы;
- әзірленген әдістемелік материалдардың, оларды жеткізу тәсілдері мен
іске асыру әдістерінің тиімділігі;
15
- кері байланыс пен білімді бақылау жүйесінің тиімділігі.
Кері байланыс жүйесінде оқу үдерісін ұйымдастыру 1.1-суреттегі тәсілде
көрсетілген. Кері байланыс бақылау кезінде ғана емес, білімді меңгеру
үдерісінде жүзеге асады, ол оқушыларға осы үдерістің барысы туралы
объективті деректер береді. ҚО жүйесінің мақсатты параметрлеріне мыналар
жатады: дәстүрлі білім беру жүйесімен салыстырғанда бір оқушыға шығатын
үлес шығынын қысқарту; оқуға берілген мүмкіндіктерді шамамен жылына 1,5
млн. адамға көбейту. Басқаруға жатпайтын параметрлерге мыналар жатады: оқу
жабдығының сипаттамасы мен оның құны; нақты бір әлеуметтік топқа жататын
азаматтардың өмір сүру деңгейі; оқушылар мен басқаларға оқу құралдарын
жеткізу үшін техникалық құралдардың сипаттамасы мен құны.
Қашықтықтан
Қашықтықтан
білім беру
қорлары
білім беру
құралдары
Білім беру
қызметі
Параметрлерді түзету
Қорлар туралы
деректерді жаңарту
1.1сурет - Оқу үдерісін ұйымдастыру параметрлері
Желіде оқыту технологиясының әдістеріне жеке тоқталған жөн. Бұл
жағдайда оқыту технологиясы дегеніміз оқушылардың белгілі бір тізбекпен
ұйымдастырылатын, қолданылатын оқу әдістерінің ерекшеліктерін жүзеге
асыруға мүмкіндік беріп танылатын қызмет логикасына сәйкес келетін
әрекеттерінің, тәсілдерінің жиынтығы. Жоғарыда атап өткендей, желідегі оқу
үдерісі жеткілікті түрде тиімді болуы үшін ақпараттық қорлар мен Интернет
желісі қызметінің мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жоспарланған оқу жүйесі
құралдарының электронды оқулықтарын ғылыми негіздеп, дидактикалық
ұйымдасқан түрде жобалауды қамтамасыз етіп қана қоймай, оқу үдерісінің
арнайы, интерактивті ұйымдастырылуын, оқу әдістері мен технологиясын
әзірлеу қажет [2].
1.1.2 Қашықтықтан оқытудың ерекшеліктері. ҚО оқу үдерісінің ерекше
белгілері: икемді, бейімді, модульді, экономикалық тиімді, тұтынушыға
бағдарлау, сыртқы және ішкі коммуникативтік және ақпараттық технологияға
демеу болуы.
Икемділігі. Оқушы негізінен алғанда, лекция, семинарларға үнемі қатыса
бермейді. Әрқайсысы курсты, пәнді меңгеру және таңдаған мамандығы бойынша
қажетті білім алу үшін өзіне қаншалықты керек болса, соншалықты оқиды.
16
Модульділігі. ҚО бағдарламасының негізіне модульдік принцип салынады.
Оқушы меңгерген жеке пән немесе кейбір пәндердің әрқайсысы нақты бір пән
аумағындағы түсінігін қалыптастырады. Бұл дербес оқу курстарының
жиынтығынан жеке немесе топтың мұқтаждығына жауап беретін оқу жоспарын
жасауға мүмкіндік береді.
Қатарластығы. Оқу негізгі кәсіби жұмысы мен оқуды қатар, яғни
өндірістен қол үзбей жүргізілуі мүмкін.
Қашықтықтан әсері. Оқушының тұрған орны мен білім беру мекемесінің
(байланыстың сапалық жұмысы болған жағдайда) қашықтығы тиімді білім беру
үдерісі үшін кедергі бола алмайды.
Асинхрондылығы. Оқушы немесе оқытылатын адам оқу процесінде
уақытқа қарамастан, яғни, әрбір сабақ кестесі мен ыңғайлы қарқын тиімділігі
бойынша оқу мен үйрену технологиясын жүзеге асыра алады деген деректі
білдіреді.
Қамтуы. Бұл ерекшелікті кей жағдайларда бұқаралық деп атайды. ҚОЖ-
да оқитындардың саны шартты параметр болып табылмайды. Олар көптеген оқу
ақпараттарының (электронды кітапхана, мәлімет базасы) деректеріне кіре алады,
сондай-ақ байланыс желісі немесе басқа да АТ құралдарының көмегімен бір-
бірімен және оқытушымен сөйлесе алады.
Рентабілділігі. Бұл ерекшелігі ҚО-дың экономикалық тиімділігін көрсетеді.
ҚО-дың шетелдік және отандық білім беру жүйесіндегі орташа бағасы, негізінен,
қолданыстағы АТ техникалық құралдары мен оқу жайларын неғұрлым тиімді
пайдалану, сонымен қатар, көптеген оқушылар мен басқа факторларға ҚО
технологиясының бағалануы мен оқу материалдарының анағұрлым жинақталған
және сәйкестендірілген мазмұнын беру есебінен шамамен 10-50%-ға арзанырақ
болатындығын көрсетеді.
Оқытушы. Оқытушының жаңа рөлі туралы сөз болып отыр, оған таныту
үдерісін үйлестіру, оқытатын курсына түзетулер енгізу, кеңес беру, оқу
жобаларына жетекшілік ету және т.б. сияқты қызметтер жүктеледі.
Оқушылармен өзара қарым-қатынасы, негізінен, пошта немесе байланыс жүйесі
арқылы асинхронды жүзеге асырылады. Күнделікті байланыс жасап тұруға да
рұқсат етіледі.
Оқушылар. Оқушының жаңа рөлі немесе ҚО жүйесіндегідей айтқанда,
тыңдаушы. ҚО-дан өту үшін, одан тек өз бетінше ұйымдастыру, еңбекшіл болу
және білім алудың белгілі бір бастапқы деңгейінің болуы талап етіледі.
ЖАТ (Жаңа ақпараттық технологиялар). Қашықтықтан оқыту жүйесінде
ЖАТ (компьютерлік, аудио- және бейнетехника, телекоммуникация құралдары
мен жүйелері және т.б.) пайдаланылады [3].
1.1.3 ҚО-дағы Интернет-технологиялар.
Қазіргі заманғы
телекоммуникациялық, ақпараттық және компьютерлік технологияны, бірінші
кезекте, ғаламдық Интернет желісінің технологиясын кеңінен пайдалану білім
17
беру жүйесін (жоғарыда айтылғандай) дамытуда болашағы зор бағыттарының
бірі болып табылады.
Материалдарды гипермәтіндік түрде ұсыну, әртүрлі өңір мен елдерде
орналасқан ақпаратқа шұғыл қол жеткізудің қолайлығы мен икемдігі, жоғары
деңгейде шұғыл жаңарту мен интернет-технологияның басқа жетістіктері
көптеген ЖОО-да практикаға тез арада енгізуге мүмкіндік береді (1.2сурет).
Халықаралық Internet желісі білім беру жүйесін құруға үлкен мүмкіндіктер
береді. Анағұрлым арзан, сенімді де кең тараған қашықтықтан оқыту және тест
жүргізуді ұйымдастыру үшін неғұрлым үлкен мүмкіндіктер. Internet бірнеше
типті сервистерді ұсынады, олардың базасында қашықтықтан оқытуды қолдау
жүйесін орнату мүмкіндігі бар [4].
Деректерді дайындаудың
жұмыс орны
Интернетт
Оқу материал-ң
және тесттердің
МБ
Мәліметтерді сақтау сервері
Интернеттің ақпараттық
сервері
Желілік қосылудың сервері
1.2 сурет - Оқытушылар мен студенттерді қашықтықтан оқыту тәсілі
Интернеттің базалық дидактикалық құрамы:
- ақпарат берудегі жоғары жылдамдық;
- интерактивтікті қамтамасыз ететін телекоммуникацияның екі жақты
сипаты;
- гипермәтінмен және мультимедиамен жұмыс істеу мүмкіндігі;
- күрделі құрылымдық ақпаратпен жұмыс кезінде дұрыс қатынас
интерфейсін қамтамасыз ету болып табылады.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру үшін неғұрлым ыңғайлы WWW
жүйесі болып табылады. Бұл технология негізіне гипермәтін ұғымы енгізілген.
WWW Internet арқылы қол жететін оқу жүйесінің төмендегідей спектрін
құруға мүмкіндік береді:
- интерактивті оқулықтар және оқу құралдары;
- жасырын біліктілігін тексеру және сынау тестілері;
- қашықтықтан оқытатын студенттерге арналған тестілер мен емтихандар;
- оқытушы-студент кері байланысын ұйымдастыру.
18
WWW мәтіндік, кескіндік, дыбыстық және бейне материалдарды
жинақтауға мүмкіндік береді. Java және Java-script тілдерін пайдалану желі
бойынша жүктелетін қосымшалар құруға мүмкіндік береді, ол бағдарламалық
қамсыздандыруды жаңарту мәселесін алып тастайды. Java-ның ауыспалылығы
шығыс кодына өзгеріс енгізбестен әртүрлі тұғырнамадағы оқу бағдарламасының
түзету жұмыстарын қамтамасыз етеді.
Жалпы Web құжаттарды рәсімдеуге творчествалық көз қараспен қарауға
тәжірибе жүзінде сирек кездесетін мүмкіндіктер береді. Оқушы материалдардың
кез-келген қолайлы түрін таңдауына болады. Ол фотосурет, кескіндеме, сурет,
мәтін, бейнеүзінді және т.б. болуы мүмкін.
Қашықтықтан оқыту жүйесіндегі зертханалық практикумды жүзеге асыру
неғұрлым көп еңбекті талап ететін және аса түсінікті емес міндет болып отыр.
Бұл техникалық университеттер үшін аса маңызды.
Тривиальдан зертханалық практикумнан басқа болуы мүмкін шешімдер:
- нақты экспериментті ауыстыратын еліктеме модельдеуін пайдалану;
- эксперимент қорытындысына алыстау қосылысты жүзеге асыру;
- эксперимент жүргізуге алыстан қосылысты жүзеге асыру.
Еліктеме модельдеу кез-келген зертханалық экспериментті аз шығын
шығара отырып, тәжірибе жүзінде үлгілеуді аппаратпен қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Зертханада зерттелетін үдерісті компьютермен іске асыру
әдістемелік ұғымда неғұрлым толық және дұрыс болады.
Бірақ, болып жатқан дұрыс емес психологиялық сезінуден басқа, еліктеме
модельдеудегі барлық бар мүмкіндіктерді үлгілермен ауыстыру мүмкін емес
эксперименттер
қалады, олардың қорытындысын әдейілеп алдын-ала
қателестірмейді.
Мұндай жағдайда нақты экспериментке қосылу қамтамасыз етілуі тиіс.
Анағұрлым қарапайым түрі - эксперимент қорытындысына алыстан қосылыс.
Осы түрі негізінде зертханалық жұмыс қарапайым (күндізгі) түрде жүргізіледі,
ал эксперимент деректері Internet-ке нақты теориялық материал, зертханалық
стендтің сипаттамасы, бақылау сұрақтары, әдебиеттен және т.б. тұратын тиісті
Web-парағына жіберіледі.
Зертханалық практикумға осылай қатысуды қадағалау тәртібі деп атауға
болады. Экспериментке неғұрлым белсенді түрде қатысу үшін экспериментті
алыстан басқару мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет.
1.1.4 Қашықтықтан оқытудың даму болашағы. Қоғамның ақпараттандыру
және білім беру объективті үдерісінің салдары бола тұра және басқа білім беру
түрлерінің ең жақсы жақтарын таңдай отырып, ҚО ХХІ ғасырға анағұрлым
болашағы зор, синтетикалық, гуманистикалық, интегралдық білім алу түрі болып
еді.
19
Компьютерлік телекоммуникация базасында қашықтықтан оқытуды
ұйымдастыру кезінде олардың дидактикалық құрамы мен қызметін біліп қана
қоймай, кем дегенде жақын уақыттағы даму болашағын білген маңызды.
ҚО жүйесін әзірлеу кезінде жүйенің эргономикасы туралы ұмытпай,
тараудың бұрышына материалдың ең жоғарғы көркем де қол жетімділігін
көрсете отырып, болашақтағы бүкіл әзірлемелерін ескеру қажет. Сонымен қатар
Қазақстанның ерекшелігін де ескеру керек. Экономикалық факторларға қарай
компьютерлік техника мен ғаламдық желі саласындағы әзірлемелердің бәрі
бірдей біздің елде тез және жан-жақты таралмайды. Компьютерлік техника паркі
бірдей болмайды. Осыдан ҚО курстарын әзірлеу мен ұйымдастырудың тағы бір
ерекшелігі байқалады - компьютерлік технологияның барлық жетістіктеріне
жауап беретін шағын түрінен бастап қазіргі заманға сай түріне дейінгі
пайдаланушылардың жабдықталуының әртүрлі деңгейін есепке алу [5].
Қазіргі кезеңде ең озығы деп ғаламдық желі арқылы ақпарат алудың келесі
тәсілдері есептеледі: серверде кескіндеме және дыбыстық файл мәтініне
байланысты гипермәтіндік құрылымы бар ақпарат орналастырылады.
Пайдаланушыдан өтінім ала отырып, сервер күнделікті гипермәтіндік бетте
болатын ақпаратты қайта жібереді, сосын бағдарлама - клиент артынша мәтінге
кескіндік және дыбыстық файлды қосады.
1.2 Оқу Web-жобасын құру технологиясы
Қашықтықтан оқыту туралы сөз еткенде, бұл жағдайда құрамында
зертхана жұмыстары, әртүрлі тест және электрондық оқулықтар түрінде
ұсынылған оқу-әдістемелік материалдары қамтылған интерактивті оқу сайты
немесе оқу жобасы болады. Қазіргі таңда осындай оқу жобасының қандай болуы
керек екендігі туралы өзара ерекше пікірлер бар.
Мұндай оқу жобасын Интернет желісіне ұсыну үшін оның әдістемелік
және бағдарламалық-техникалық құрылысының кейбір тәсілдерінің бірін
қарастырайық. Оқу жобасы ретінде оқу сайтын қарастырайық.
Сайт құрылысы, сол сияқты гипермәтіндік құрылымындағы оқу-
әдістемелік материалдарды ұсыну мәліметтерді гипермәтінді белгілеу тілі
HTML, JAVA-Script және басқа да Web бағдарламалау тілінің варианттарының
көмегімен жүзеге асырылады.
HTML мәтіндері әртүрлі арнайы редактор және конвертерлермен
жасалатындықтан, HTML тілін білместен, Web-те жұмыс істеуге болады.
Тікелей HTML-да жазу қиын емес. Бұл тіпті, HTML-редактор немесе конвертерді
үйренуден оңай, өйткені мұнда өз мүмкіндіктері шектелген, әртүрлі
тұғырнамаларда жұмыс істемейтін нашар HTML кодын шығаратын немесе
қателіктер қамтылады.
20
HTML тілі бірнеше вариантта қолданылады және дамып отырады, бірақ
оның құрылымы кейінде пайдаланылуы мүмкін. HTML үйреніп және оны терең
түсіне отырып, оны мүмкіндігінше ұлғайта отырып,
Web көптеген
браузерлерімен қарауға болатын құжаттар жасай аласыз. Бұл басқа әдістерді
пайдалану мүмкіндігін шығармайды, мысалы, Netscape Navigator, Internet
Explorer немесе кейбір басқа да бағдарламалар ұсынатын ұлғайтылған
мүмкіндіктер әдісі. HTML-де жұмыс істеу - бұл нақты қажет болған кезде
ұлғайтуды пайдалана отырып, стандартталған тілде құжат жасау ерекшелігін
меңгеру тәсілі [6].
HTML World Wide Web Consortium-мен бекітілген болатын. Ол бірнеше
кең таралған браузерлерде ұстанады және Web - ке қатысы бар барлық
бағдарламалық қамтамасыз етудің негізі болуы мүмкін.
HTML шегінде негізінен, студенттің игеруіне қолайлы түрдегі ақпарат
беруді жүзеге асырады. JAVA-Script пайдалану түрлендіруге және ақпарат
берілуін жандандыруға, сол сияқты интерактивтің кейбір элементтерін
енгізуге мүмкіндік береді.
Интернеттің көптеген басқа технологияларының ішінен пайдаланушыдан
жылдамдықты арналардың болуын талап етпейтіндерді пайдалану мүмкін.
Мұндай жағдайда оқу сайты немесе гипермәтіндік оқулық әзірлеу кезінде клиент
тарапына жүктелетін файлдардың өлшемі бойынша оны оңтайландыруға
бөлінеді. Осындай тәсіл тәжірибе жүзінде Flash, VRML, мультимедиа (real-video
және real-audio) және кейбір басқа да технологияларды пайдалануға жол
бермейді.
Тіпті кәдімгі графикалық суреттер мұқият өңдеуді талап етеді. Осындай
шектеулер жүйелік емес болжамдармен салыстырғанда, оқу сайтының немесе
гипермәтіндік оқулықтың дидактикалық сапасын төмендетеді. Мысалы,
гипермәтіндік оқулықтың әдістемелік құрылысы, кәдімгі баспа оқулығынан
ерекшеленбейді. Ақпарат тарауларға, параграфтарға және т.б. бөлініп, қажетті
сурет және (немесе) сызбалармен көрнектеледі. Тарауларды қолдану тәртібі
тақырыпты оқу логикасымен анықталады. Гипермәтіндік оқулықты немесе оқу
сайтының өзін бөлімге және бөлімшеге бөлу пайдаланудағы жылдам навигация
мен пайдалану икемдігін қамтамасыз етеді.
Оқу-әдістемелік материалды гипермәтіндік ұсынудың гипермәтіндік
(электрондық) оқулық жасаған кезде ескеру қажет болатын,
бірнеше
ерекшеліктері болады.
Ережені сақтау табысқа жетуге мүмкіндік беретін, ереженің шартты
жиынтығын жасауға мүмкіндік береді:
- 12000 Бсек қосу жылдамдығында бір минуттан аспайтын жүктеме
уақыты, фрагменттерге берілген оқу сайтының барлық көлемін бөлу;
- навигациялық элементтерді пайдалану;
- күрделі көркемделген суреттерден бас тарту;
21
- басып шығаруға арналған құрал вариантының болуын қамтамасыз ету
(мысалы, WinWord пішінінде).
Әрине, келтірілген ереже оның толық болуына талап қоймайды, бірақ олар
ең аз дегенде барынша қолайлы гипермәтінді оқулықтың әзірленуін қамтамасыз
етеді. Бірақ, оқу сайтын әзірлеуге бұл ережелер жеткіліксіз. Оқу сайтын әзірлеу
үшін Web-мастерингтің дәстүрлі тәсілдері қолайлы.
Аспапты құралдарды таңдау әзірлеушінің ұнатуына және жоғары
бағалауына қарай анықталады, дегенмен, HTML кодтауды бәрінен бұрын
HomeSite немесе Dreamweaver тәрізді мамандандырылған редакторлардың
көмегімен орындау керектігін атап өткен дұрыс.
Өте ыңғайлы WisyWig-редакторларды пайдалану соңғы кодтың көп
болуына әкеледі. Мысалы, FrontPage Express көмегімен жасалған бір беттің
өлшемі HomeSite жасалған бетке қарағанда үш есе үлкен. ГО-да бейне және
аудио үзінділерді пайдалану жоғарыда көрсеткеніміздей пайдаланушының нақты
қосу жылдамдығымен шектелген.
Кескіндеме материалдар GIF және JPEG пішінінде орындалады, сонымен
бірге пішінді таңдау және қысқарту сурет мазмұнымен анықталады.
Әзірлеме тәжірибесі мен ГО қолдану кескіндеме материалдарды қосқанда,
жүктелетін үзіндінің 20...40кБ мөлшерінен аспайтындығын көрсетті.
Материалды зерделеу үдерісін шұғыл түрде өзі бақылау үшін
мамандандырылған on-line тесттерін пайдалану мүмкін. Тесттелетін
бағдарламаларды JAVA-скриптілер түрінде орындау мақсатты. Осы мақсат үшін
серверлік скриптер мен қосымшаларды ГО орналастырылатын сервердің
администраторлары қолданбайды (қауіпсіздік мақсатында). Тестілік скриптерді
жасаудың барынша ыңғайлы аспапты құралдарының бірі Hot Potatoes пакеті
болып табылады.
Білімнің аралық және қорытынды бақылануын ұйымдастыру үшін басқа
мүмкіндігі бар тәсіл тестілеудің әмбебап жүйесін пайдалану болып табылады.
Сыртқы түрі, навигация және кейбір басқа да параметрлері мен қызметтері
оқу сайтының тестін жасау кезінде күйіне келтіріледі, бұл нақты әзірлеушінің
ойын жеткізу сияқты оқу сайтының жалпы дизайнымен тест дизайнын келісуге
мүмкіндік береді.
Пакеттің соңғы үлгісі HTML4.0
-
серпінді HTML айрықша
ерекшеліктерінің жаңа мүмкіндіктерін пайдаланады.
Егер тек гипермәтінді оқулықты қарастыратын болсақ, онда гипермәтінді
құрылымды жасау кезінде салыстырмалы сілтемелерді пайдалану қажет, бұл ГО
басқа серверге ауыстырғандай басқа тасушыға дискет немесе компакт-дискіге
оңай ауыстыруға мүмкіндік береді. Әрине, ГО-ды компакт-дискіге орналастыру
мультимедиялы технологияны пайдалануға қойылған шектеуді алуға мүмкіндік
береді. Мұндай жағдайда ГО авторының ең тың шешімін жүзеге асыру мүмкін.
22
Енді, бағдарламалық құралдандыру бойынша қысқаша шолу келтіреміз.
Нақты Web-торап құру үшін пайдаланылатын барынша әйгілі және қазіргі
заманғы бағдарламалық құралдарды қарастырамыз [7].
1.2.1 Web-парағын жасауға арналған бағдарламалық құралдар. Қазіргі
кезде, Web-парағын жасау үшін әркім өз құралын таңдайды. Бір кездердегі Web-
парағын жасаушылардың қарапайым мәтін редакторын пайдалана отырып, Hyper
Text Markup Language (HTML) тілінде қолымен код жазуы, сосын өз еңбегінің
нәтижесін көру үшін Web-браузерді қосқан уақыты артта қалды. Рынокта
көптеген Web-парағын дайындау жүйелері пайда болды. Бұл MS FrontPage
немесе Macromedia DreamWeaver, Allaire HomeSite немесе 1st Page 2010 болуы
мүмкін. Ал кейбіреулер жай ғана мәтіндік редакторды, мысалы Блокнотты
(Notepad) пайдаланады. Мәтіндік редакторларды көптеген кемшіліктері (жобаны
қолдамайды, мәтінге жарық беруі жоқ, жалпы жұмыс істеу өте қолайсыз)
болғандықтан кішігірім парақтар жасауға ғана қолданылуы мүмкін. Кейбір
жаңадан жұмыс бастап отырғандар үшін Web-сайттар жасау үшін құрастырылған
жаңа бағдарламалық құралдарды білудің оңай емес екенін ескеру керек.
Осындай бағдарламалық құралдардың біріне толық сәйкестік (WYSIWYG-
What You See Is What You Get) жағдайында Web-парағының дизайнын
дайындауға, содан кейін автоматты түрде қажетті HTML-кодын қалыптастыруға
мүмкіндік беретін жүйе жатады. Атап айтқанда, мұндай топқа Microsoft
FrontPage, Netscape Composer және Net Objects Fusion тәрізді танымал өнімдер
жатады. Олар HTML тілін нашар білетін және Web-парағының кәсіби дизайнері
болып табылмайтын қолданушыларға жарайды. Екінші топ - HTML кодын өз
бетінше жасағанды ұнататын кәсіби мамандар үшін HTML редакторы.
Web-тораптарын дайындаушылардың WYSIWYG-редакторын салғырт
пайдалануларының себебі, бастаушы Netscape Navigator және Microsoft Internet
Explorer (IE) Web-браузерлері World Wide Web Consortium (W3C) консорциум
қабылдаған немесе қарастыру сатысында жатқан Web негізгі стандарттарын
түрліше талдайды. Осыған орай, бұл браузерлерде маңызды параметрлер қатары
бойынша айрықшаланатын әр түрлі мәліметтер форматы қолданылады. Мысалы,
CSS1 стилінің тілі стандарт сапасында бұдан бірнеше жыл бұрын бекітілген
болатын. Бірақ та, Microsoft IE 4 CSS1 функциясының тек 80%, ал Netscape
Navigator 4 - одан да азын қолдайды. Ал, HTML 4, Dynamic HTML, CSS2,
JavaScript және басқалар тәрізді кейініректегі жаңа технология туралы не айтуға
болады!? Бұлардың арасындағы алшақтық өте жоғары.
Кәсіби HTML-редакторы соншалықты тез дамып келеді, тіпті
дайындаушылардың өзіне соңғы жаңалықтарға ілесіп отыру қиындық тудырады.
Web-парағын дайындау аумағындағы қатаң бәсекелестік пен Web-
технологиясының жедел дамуы, өндірушілерді HTML-редакторын үнемі
жетілдіріп отыруға, оларды жаңа функциялармен толықтыруға және оның
мүмкіндігін кеңейтіп отыруға мәжбүр етеді.
23
Бұдан әрі қарай дайындалған кейбір танымал құралдарды қарастырайық.
Диплом жобасының ақпараттық жүйесін дайындау кезінде, осы күні кәсіби
HTML-редакторларының ішіндегі өте танымал, үшеудің бірі болып табылатын
Homesite редакторы пайдаланылды, олар оншақты марапаттаулар алған.
HomeSite 4.5 web-парақты қолмен жасауға, яғни HTML білетіндерге арналған.
Мұндай жағдайда, HTML-кодын толық бақылауға ала аласыз, сондай-ақ танымал
браузерлердің (MSIE, Google Chrome, Opera) үшеуінің бірінде өзіңіздің
парағыңызды тиімді ету мүмкіндігі бар.
Homesite-тің барлық функционалдық мүмкіндіктерін, олардың санының
өте көптігіне орай санап беру мүмкін емес, сондықтан ең танымалдарына ғана
тоқталамыз, ал қалғандары туралы, мысалы, кодты бояу, шаблонмен жұмыс істеу
немесе орнатылған қарау механизмі өте жоғары дәрежеде орындалды деп айтуға
болады. Homesite - бұл өзінше бір конструктор: бұл жерде құралдар панелінің
түрі мен мазмұнынан бастап, өзіндік HTML ерекшелігін жасағанға дейін
барлығы да күйге келтіріледі (1.3 сурет). Homesite-та HTML-кодеріне немесе
HTML-редакторына қажеттінің барлығы бар. Бұл редактордың көмегімен тек
қана кодты жасап қана қоймай, сайттың құрылымымен де жұмыс істеуге болады.
Бұл үшін көптеген пайдалы сыңарлары бар, Жобалар арнайы құралдары
қарастырылған, олардың ішінен мамандандырылған бағдарламалардан тіпті де
кем түспейтін, ал кейбір параметрлері бойынша асып түсетін меншіктік ҒТР-
клиентті ерекше атап өту керек.
Homesitе-та ағылшын тілінің орфографиясын тексеру модулі орнатылған,
сондай-ақ, MS Word (оның ішінде орысшада) сөздігімен жұмыс істеу мүмкіндігі
бар. Ерекшеліктерді қолдау тізімі айрықша: HTML 2.0, 3.2, 4.0, Internet Explorer
10.0 и 11.0 Extensions, Netscape Navigator 3.0 и 4.0 Extensions, Gold Fusion 3.0, 3.1
и 4.0, сондай-ақ Synchronized Multimedia Integration Language 1.0 (SMIL 1.0).
Homesite-та код пен дұрыс жазу инспекторларынан басқа сілтемелердің
дұрыстығын тексеру қарастырылған. Егер сіз HTML-ді мықты білмейтін
болсаңыз, көптеген көмекшілерді немесе көрнекілік дайындаушы құралдарды
пайдалана аласыз. Егер сіз осы құралдардың бірін пайдаланатындай болсаңыз,
халықта сыпырғыш деп аталатын Clear Sweep функциясының қызметін қолдана
аласыз. Оның басты және негізгі функциясы - кодты артық тегтерден тазалау,
бірақ, абай болғаныңыз жөн - сіз тазаланатын құжатты бүлдіріп алуыңыз
мүмкін.
HomeSite екі негізгі тәртіпті ұстанады: Edit және Design. Design тәртібі -
бұл HTML-кодын беретін WYSIWYG-редакторы тәріздес, әсіресе, егер сіз бөтен
HTML-кодты жүктейтін болсаңыз, онда HomeSite бәрін өзінше қайта жазады.
Edit тәртібі парақты толық кодтауға мүмкіндік береді. Бұл жерде сіздің барлығын
күйіне келтіруге мүмкіндігіңіз бар, әрбір тегтің функциясын (онда сіздің
парағыңыз кез-келген браузерде бірдей болып көрінеді) жаза аласыз.
24
1.3 сурет - HomeSite бағдарламасының интерфейсі
HomeSite-тың тағы бір ерекшелігі - бұл оның Dreamweaver-мен
жабысуы. HomeSite DreamWeaver түймешесіне ие, сондай-ақ оның жеткізу
стандартты пакетіне кіреді. Дегенмен, DreamWeaver HTML-кодын түзететін
редактор ретінде HomeSite-қа қосылу мүмкіндігі бар.
Сондай-ақ, Homesite-та графикті немесе графиксіз желі құжатының
мөлшерін білуге болады, яғни сіз соңғы қолданушының қосылу жылдамдығына
қатысты желіден қанша уақытта қосыла алатынын бағалай аласыз. Homesite-ті
барлығына да ұсынуға болады: < тегін; <-ді енді ғана түсінген жаңа бастап
отырған адамнан кәсіби кодерге дейін немесе оның көмегімен HTML-мен
жұмыстың барлық жолдарын үйретуге болады, бірақ мыңдаған парақтардың
жобасын басқарған тиімді болады [7].
EvrSoft 1st Page 2013. Соңғы HTML-редакторының бірі - EvrSoft 1st Page
2013 болып табылады. Оның ұраны - "Create 1st class websites!" (Керемет веб-
сайттар жасаңыздар!). Бағдарламаны инсталяциялау және қосу кезінде 1st Page
2013-тің екі түрлі ерекшелігін табуға болады: біріншіден, дистрибутивтің көлемі
- ZIP форматында мұрағатталған, ол 5 МВ көлемін құрайды. EvrSoft-тің екінші
ерекшелігі болып қабылданғаны, қолданушы бастама менюіне курсорды апарған
кезде, бағдарлама үш режимде: Easy, Expert и Hardcore қосылады. Төртінші
режим
Normal
-
үндемес вариантында жіберілуін анықтайды және
бағдарламамен жұмыс барысында өзіңіз үшін үш режимнің қайсысы тиімді
екенін таңдай аласыз. Яғни, сіз өз деңгейіңізді таңдай аласыз, кейіннен одан
жоғарысына көше аласыз. Тағы бір ерекшелігі - JavaScript пен DHTML-скриптер
жинағы өте үлкен. Бұлардың барлығы тиімді етіп категорияларға бөлінген.
25
Жалпы алғанда lst Page 2013 өте қолайлы әсер қалдырады және жақын
болашақта әсіресе, өнімнің тегіндігін ескеретін болсақ, басқа HTML-
редакторларына бәсекелестік жасайтын болады.
CoffeeCup - әртүрлі көмекшілердің үлкен жинағымен ерекшеленеді: визард
пішімдері, суреттеу, кестелер. Осындай визардтардың арқасында барлық шолу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
7
8
Аңдатпа
Дипломдық жоба қазіргі уақыттың компьютерлік ақпараттық
технологиялар негізінде даму көкейкесті тақырыпқа - Web-технологиясында
Қашықтықтан оқыту ақпараттық жүйесін жасауға арналған.
Дипломдық жобада ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялар, олардың қолдану және даму перспективалары бойынша шолуы
берілген.
Жоба мәліметтері MySQL деректер қорын басқару жүйесі арқылы
басқарылады. Интерфейс PHP сценарилерді құру тілінде жасалған. Жоба
құжаттамаларының ішінен жобаның модельдік үлгісін бейнелейтін UML
диаграммаларды және жүйенің толық сипаттамасын табуға болады. Жоба
негізінен өзекті болып тұрған қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған.
Аннотация
Дипломный проект посвящен актуальной тематике современного развития
на базе компьютерных информационных технологий
-
разработке
информационной системы на примере Web-приложения Дистанционное
обучение.
В дипломном проекте приведены обзор по информационным и
телекоммуникационным технологиям, перспективы их использования и
развития.
Данные проекта управляются через систему управления базами данных
MySQL. Интерфейс написан на языке сценариев PHP. В документации можно
найти UML диаграммы отображающие модель проекта, а также полное описание
проекта. Проект создан для восполнение актуальных нужд.
Annotation
The degree project is devoted to actual subjects of modern development on the
basis of computer information technologies - to development of information system on
an example of the Web-appendix the Distance-learning.
In the degree project prospects of their use and development are resulted the
review on information and telecommunication technologies.
Are given the project cope through a control system of databases MySQL. The
interface is written in language of scripts PHP. In the documentation it is possible to
find UML diagrams displaying model of the project, and also the full description of the
project. The project is created for completion of actual needs.
9
Мазмұны
Кіріспе
1 Қашықтықтан оқыту мәселесінің қазіргі жағдайы
1.1 Қашықтан оқытудың тұжырымдамалық негіздері
1.2 Оқу Web-жобасын құру технологиясы
1.3 Бағдарламалық құралдарды таңдау
1.4 Диплом жобаға қойылатын талаптар
1.5 Техникалық құралдар кешенін әзірлеу
1.6 Есептеу техникасы мен есептеу желінің негізгі сипаттамасына
қойылатын талаптар
1.7 Компьютерлік желіні құру принциптері
1.8 Жергілікті компьютер желілерін топтамалау
1.9 Желіаралық интерфейс құрылысы
1.10 Техникалық құралдар кешенін әзірлеу
1.11 Техникалық құралдарды таңдау
2 Жобалау бөлімі
2.1 Ratіonal Rose аспабымен жұмыс
2.2 Прецеденттер диаграммасы
2.3 Тізбектер диаграммасы
2.4 Кооперация диаграммасы
2.5 Кластар диаграммасы
2.6 Күй диаграммасы
3 Қолданбалы бөлім
3.1 WEB - технологиясындағы қашықтықтан оқыту ақпараттық
жүйесін жасау
3.2 Web-жобасындағы клиенттік сценарийлердің модуліне сипаттама
3.3 Web-қосымшасының құрылымын жасау
3.4 Бағдарламалық қамтамасыз етуді жобалау
3.5 Пайдаланушыға нұсқаулық
3.6 Желі администраторына нұсқаулық
4 Экономикалық бөлім
4.1 Web-технологиядағы қашықтықтан оқыту интерактивті
ақпараттық жүйені әзірлеудің техникалық-экономикалық негіздемесі
4.2 Экономикалық есептер
5 Еңбек қорғау бөлімі
5.1 Қауіпті және зиянды факторларды талдау
5.2 Қорғау шаралары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А қосымшасы
Ә қосымшасы
10
8
9
9
17
40
40
41
42
42
45
52
53
56
58
58
60
62
63
64
66
68
68
68
69
72
80
81
82
82
83
90
90
91
100
101
102
105
Кіріспе
Біз өмір сүріп жатқан заманның көптеген ерекшеліктері бар. Бұрынғы
күндерге қарағандағы ең басты айырмашылық, ол өтіп жатқан үрдістердің аса
шапшаңдылығы. Біз аз уақыт ішінде мүмкіндігінше ең көп нәтижелердіңсанына
қол жеткізгіміз келеді. Осыған бір дәлел ретінде қашықтықты түрде білім алудың
дамып келе жатқанын келтіруге болады. Сондықтан осы бір құбылысты дамыту
мақсатында мен өзімнің дипломдық жобамды жасап отырмын. Оның тақырыбы
Web-технологиясында "Қашықтықтан оқыту" ақпараттық жүйесін жасау. Білімді
осы түрде алудың дүниеге келу себебі - білім алуға мүмкіндігінше азырақ уақыт
бөлу және білім алу үрдісін өзіңнің қалауыңша қадағалау. Мысалы, біз білімді
дәстүрлі түрде алсақ, оған бөлек уақыт бөлу қажет, ал бұл уақытты сіз
орнатпайсыз. Ал жаңа технологиялардың көмегімен, дүниенің кез-келген
нүктесінен, күннің кез-келген мезгілінде өзіңізге қажетті білімді қабылдай
аласыз. Бұлкезде білім алу процесі түгелдей дерлік сіздің ыңғайыңызға сай
келтірілген. Бұл білім алу кезінде барлық параметрлерді өзіңіз бақылайсыз және
орнатасыз. Әрине соңғы келтірілген варианттың артықшылықтары айқын
байқалады.
Менің жүйемді қолдану үшін сізге компьютер (ноутбук) және интернетке
шығу мүмкіндігі болса болғаны. Қазір бұл құралдарды иелену қиын шаруа емес.
Сондықтан білім алуға барлық жеңілдіктер берілді деуге болады. Бұл
мүмкіндіктер интернеттің дамуының арасында пайда болып отыр. Адам өзінің
көптеген қажеттіліктерін интернет арқылы орындай алады. Неге осы
қызметтердің арасына білім алу үрдісін қоспасқа. Бұған қол жеткізу барысында
еш қиындықтар жоқ. Дүние жүзінде мұндай сайттардың саны өте көп, алайда
маған белгісіз жағдайларға байланысты бұл қызметті өзіміздің мемлекетімізде
алу қиын. Алайда болашақта бұл қателіктің орны толатынына кәміл сенемін.
Соның бастауы ретінде өзімнің жүйемді ұсынамын. Бұл қызмет әрине
жалқаулардың өмірін жеңілдету үшін пайда болған жоқ. Менің ойымша
мектептегі және университеттегі білім алуды ешқандай өзге құбылыстармен
алмастыруға болмайды. Бұл қызмет ең алдымен өз кәсіби деңгейін жоғарылатуға
тырысқан адамдарға арналып жасалған. Себебі бұл адамдар көбінесе жұмыс
істейді. Және осыған байланысты мамандық деңгейді көтеру барысында
көптеген кедергілер немесе қолайсыз жағдайлар пайда болады. Олардың уақыты
бүкіл күн бойы қатаң түрде анықталып қойған. Және бұл тізімге тағы қосымша
пункттерді қосудың қиыншылығы туралы айтпай-ақ қоюға болады.
Сондықтан жұмыс барысында немесе жұмыстан өзге уақытта, мысалы
кешке қарай өз үйіңізде отырып, интернетке қосылған компьютеріңіз арқылы
ақырындап өзіңізге қажетті білім деңгейін ала беруіңізге болады. Бұның сіздің
жұмыс берушіңізге де, сізге де өз септігін тигізері анық.
11
1 Қашықтықтан оқыту мәселесінің қазіргі жағдайы
1.1
Қашықтықтан оқытудың тұжырымдамалық негіздері
Соңғы жылдары қашықтықтан оқыту (ҚО) компьютерлік
телекоммуникация базасында анағұрлым сенімді түрде өзін көрсетті және одан
әрі қолданыс құқын жеңіп алды.
Дәстүрлік жүйеге қарағанда, ҚО әрбір тыңдаушыға арналған жеке оқу
траекториясын құруға және осы үшін анағұрлым қолайлы және жайлы тәртіпте
құрылған ішкі және сыртқы ақпарат ортасына көңіл қоя отырып, одан өтуге
мүмкіндік береді. Бүгінгі күндері ҚО-дың мынандай түрлері бар: екі жақты
телетоптама бейне, оқу курстарын радио мен телевизиядан көрсетіп хабарлау,
оқу материалдарын баспаның, бейне және аудиотаспа, компьютерлік
бағдарламаның көмегі арқылы оқыту.
Күндізгі және қашықтықтан оқыту түрлерінің интеграциясы - 12 жылдық
мектептер үшін болашағы барынша шындыққа сай келеді. Сондықтан, ең
алдымен ұғымды нақты анықтап алудың маңызы зор. Негізінен, қашықтықтан
оқыту білім беру қызметінің кешені деп түсіндіріледі, ол тұтынушы үшін білім
беру мекемесінен кез-келген қашықтықта құрылған арнайы ақпараттық-білім
беру ортасының көмегі арқылы беріледі. Яғни, ҚО - оқытушы мен оқушы
кеңістік арқылы бөлінген, қашықтықта оқыту.
1.1.1 Қашықтықтан оқыту және білім беру туралы ұғым. Қашықтықтан
оқыту мен білім беру туралы айта отырып, ол екеуінің арасында белгілі бір
айырмашылық жүргізу керек. Оқыту - бұл мақсатқа сай бағытталған, жүйелі
түрде ұйымдастырылған біліммен, ептілікпен және дағдымен қаруландыратын
үдеріс, ал білім беру - бұл оқыту қорытындысы, жеке тұлғаны тәрбиелеу және
оны дамыту.
Қашықтықтан оқыту (ҚО) күндізгі және сырттай оқумен қатар білім алу
түрі болып табылады, мұндай кезде білім беру үдерісінде компьютерлік және
телекоммуникация технологиясында негізделген ең үздік дәстүрлі және
жаңартпалық әдістер, оқу құралдары мен түрлері қолданылады.
ҚО кезінде оқушының мақсатқа сай бағытталған және бақыланатын
қарқынды жеке жұмысы білім беру негізін құрайды, оның арнайы оқу
құралдарының жиынтығы мен оқытушымен, телефонмен, электронды және
қарапайым пошта арқылы, сондай-ақ күнделікті хабарласуға келісілген
мүмкіндігі бола тұра, өзіне қолайлы уақытта жеке кесте бойынша оқуына болады
[1].
ҚО оқыту объектілері мен субъектілерінің арасындағы және оқу
құралдарымен өзара әрекетінің мақсатқа сай бағытталған интерактивті,
асинхронды үдерісін көрсетеді, мұнда оқу үдерісі қашықтықта орналасуына
индифферентті болып табылады. ҚО білім беру жүйесінде гуманистік принципке
12
жауап береді, осыған сәйкес жоқшылықтың, географиялық немесе уақытша
оқшаулану, әлеуметтік қорғалмау, өндірістік және жеке жұмысынан босай алмау
немесе физикалық кемшіліктер салдарынан білім беру мекемелеріне барып оқу
мүмкіндігінен ешбір адам айырылмайды. Басқа білім беру түрлерінің ең жақсы
жақтарын таңдай отырып, ҚО - болашағы зор, синтетикалық, гуманистикалық
және интегралдық білім алу түрі болып табылады.
Түрі жағынан күндізгі және сырттай білім беру аралығында орын ала
отырып, қашықтықтан оқыту алғашқы екеуіне ұқсамайтын мүлде ерекше
құбылыс. Арнайы әзірленген мұқаба жеке оқуға, оқу жоспарына сәйкес барлық
ақпараттық қолдауды, тестілеуге, өз бетінше тест өткізуге, қорытынды бақылау
іс-шараларының жүйесін және т.б. қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін
құралдардың толық жиынтығын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл үшін, құрылған
компьютерлік технологияның әртүрлілігін ескерсек, онда құралдар жеткілікті.
Бұл жерде тәсілдерді стандарттау қажеттілігінің де аз уақытта туындайтындығы
белгілі.
Бұдан әрі, қашықтықтан оқытуды білім берудің жаңа түрі ретінде айтып,
қонымды қорытынды жасайтын болсақ, онда бұл жүйеде оқытушы мен
оқушыдан басқа оқулық, оқу құралдары, яғни осы жүйенің құрамдас бөлігі
ретінде оқыту құралдары болуы тиіс. Осыдан қашықтықтан оқыту жүйесі үшін
арнайы курстар (оқулықтар) дайындауға күрделі де ғылыми көзқарастың
қажеттілігі туындайды. Шынында да, бұл жағдайда негізінен электронды,
бірінші кезекте желілік оқыту құралдары туралы сөз болып отыр. Сонымен,
айтылған түйіндер қашықтықтан оқыту технологиясын таңдау кезінде зор ықпал
етеді. Сөйтсе де, мұнда күндізгі оқу түрін қашықтықтан оқытуға ауыстыру
туралы емес, белгілі бір жағдайда пайдалануға болатын басқа оқу түрі туралы
сөз болып отыр. Бұл базалық немесе тереңдетілген, жан-жақты тереңдетілген
деңгей немесе қосымша білім беру болуы мүмкін.
ҚО білім берудің басқа құралдарын, әдістерін, ұйымдастыру түрлерін,
оқушы мен оқытушы арасындағы өзара әрекеттің басқа түрлерін көрсетеді.
Сонымен қатар, кез-келген оқу түрлері сияқты, оның да құрамдас бөлігі сондай:
барлық оқу түрлеріне арналған әлеуметтік тапсырыспен негізделген мақсаты;
көптеген жерде анықталған, оқу орындарының нақты бір типтеріне арналған
бағдарламалармен қолданылатын әдістер мазмұны; ұйымдастыру түрлері; оқу
құралдары.
Сондай-ақ, білім беруді жүйе және үдеріс ретінде қарасақ, онда оқу-
тәрбие жүйесі және оқу-тәрбие үдерісі ұғымдарын ажырата білген жөн.
Біріншісі, ғылыми және технологиялық жобалауды әзірлеу мен құрастыру
тәртібіне байланысты. Екіншісі - дайындалған жүйені оқу мен тәрбие берудегі
нақты тәжірибеде пайдалануға байланысты. Оқыту үдерісі оқу-тәрбие үдерісінің
мәні болып табылады, ол бірінші кезекте, өз ұйымындағы интерактивтілігімен,
13
яғни оқушы мен оқытушының және оқушылардың өзара әрекет етуімен
сипатталады.
Демек, қашықтықтан оқыту үдерісі туралы айтқан кезде бұл үдеріске
қатысатын оқушы мен оқытушының, олардың қарым-қатынаста болуын шамалап
айтамыз. Мұнда қашықтықтан оқытудың бейнетаспадағы автономды
курстармен, телеарна мен радио курстарымен, компьютер бағдарламаларымен,
компакт-дискілердегі бағдарламалармен жұмыс кезінде болатын жүйе мен өз
бетінше білім алу бағдарламасынан принциптік айырмашылығы,
тұжырымдамалық өзгешелігі келтірілген. Осы қатарда оқушы мен оқытушы
арасындағы өзара әрекеттер қарастырылмаған желілік бағдарлама, курстар және
т.б. негізінде өз бетінше білім алу үдерісін қарастыру керек. Мұндай жағдайда
қашықтықтан терминін қолдану дұрыс болмайды, себебі, әртүрлі түрдегі
ақпараттық-білім беру қорларымен және бағдарламамен оқитын кез-келген
оқушының өз бетінше жұмысы туралы (бұл сөздің кең ұғымдағы түсінігі) сөз
болып отыр. Қашықтық деген ұғым оқушы мен оқытушы өзара белгілі бір ара
қашықтықпен бөлінген және оқу үдерісіне өзара қарым-қатынастың ерекше
нысанын енгізетін оқу түріне қолданылады [1].
Қашықтықтан оқыту, кейбір авторлардың айтуынша, сырттай оқыту
элементтерін, сонымен қатар қосымша ақпарат беру қызметін көрсеткені үшін
төлем төленетін жағдайларды ауыстыру (тапсырманы қайта жіберу және т.б.)
негізінде оқу әдістемелеріне жатқызылады.
Бірақ, сырттай оқуды қашықтықтан оқытумен шатастыруға болмайды,
себебі, қашықтықтан оқыту кезінде, оқушы мен оқытушы арасында ғана емес,
сондай-ақ оқытудың негізгі мазмұны қай түрінде орналасқандығына қарамастан
(желіде немесе CD-дискіде) оқушылар арасындағы жүйелі және тиімді
интерактивтендіру қамтамасыз етіледі. Өзара әрекет ету компьютерлік
телекоммуникация негізінде жүзеге асырылады. Мұнда оқу-тәрбие үдерісінің
барлық белгілері (мұғалім, оқулық, оқу құралы, тиісті оқыту әдісі және
ұйымдастыру түрлері) беріледі, сырттай оқу түрі туралы айтуға болмайды.
Қазіргі уақытта өз бетінше жұмыс істеу түрлеріне қойылатын екпін
қашықтықтан ғана емес, сырттай және күндізгі оқу түрлеріне де басымды деп
есептеледі. Бұрын әрекет еткен, мәні жағынан сырттай оқытатын ашық
университеттер қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту түріне көп көңіл бөледі.
Сондықтан,
біз қашықтықтан оқытуды жаңа оқу түрі ретінде
қарастырамыз, қашықтықтан оқыту (білім беру қорытындысы, жүйе ретінде) -
білім берудің жаңа түрі. Осыдан, жаңа оқу түрі басқа оқу түрлері мен жүйесінен
оқшау және толығымен автономды болуы мүмкін емес екендігін атап өткен
дұрыс. Қашықтықтан оқыту мазмұны бірдей күндізгі оқу түрі сияқты (егер ол
тиісті білім беру бағдарламасы бойынша құрылса) мақсаттарға сәйкес құрылады.
Бірақ, оқушы мен оқытушы арасындағы материал беру, өзара қарым-қатынас
түрлері басқаша болады.
14
ҚО ақпараттық жүйесін әзірлеу және жасау жаңа оқу құралдарын құруға
қарағанда күрделірек. Себебі, бұл жүйе жаңа ақпараттық ортадағы мұғалім және
оқушының арасындағы іс-қимылын нақты зерттеліп құрылады. Оқыту үдерісі
әзірленген жүйенің оқушы мен оқытушының бірлескен жұмысында
пайдаланылуын қарастырады.
Жоғарыда айтылғандарды қарастыра отырып, жеке жоғары оқу орындары,
мектептер, білім беру серверлерінің талпыныстарын, әзірленген дәстүрлі
курстарды электронды түрге ауыстыру және оларды электронды пошта арқылы
тұтынушыларға қайта жіберілетіндігін атап өткен дұрыс. Мұндай
ұйымдастыруды қашықтықтан оқыту деп айтуға болмайды, себебі, алдында
болғандай, оқыту телевизиясы, радионы пайдаланған кезде дидактикалық
құрамы мен компьютерлік телекоммуникация қызметі, бірінші кезекте, оның
интерактивтігі, ең бастысы, оқу үдерісінің дидактикалық маңызы ескерілмейді.
Педагогикалық жобалау кезеңін айта отырып, қашықтықтан оқытудың
жетістіктері көбіне оқу материалдарын ұйымдастыруға байланысты. Егер курс
(электронды оқулық) шынымен оқуға, яғни оқушы мен оқытушының өзара
әрекетіне арналған болса, онда осындай курсты ұйымдастыруға қойылатын
талаптар, мазмұнын таңдау және оны ұйымдастыру принциптері, материалдарды
құрылымдау олардың өзара әрекет ету ерекшеліктерімен анықталады. Курс өз
бетінше оқуға (мұндай курстар Интернет серверінде жиі кездеседі) арналған
болса, онда материал таңдау және құрылымдау, ұйымдастыру басқаша болады.
Қашықтықтан оқытудың қандай курстары талап етілетіндігін білген өте
маңызды. Осындай мақсатқа бұл курстардың нақты ойластырылған
типологиясын білу қажет. Мұндай типологияны әртүрлі белгілеріне қарай
жүргізуге болады: оқыту мақсаты бойынша; оқу пәндеріне қарай; пән саласының
ерекшеліктері бойынша; оқушылардың дайындық деңгейіне қарай; оқушылар
жасының бағдары және пайдаланылатын технологиялық база және т.б. бойынша.
Әрине, курстарды әзірлеу кезінде әлеуметті оқушылардың жасына нақты
бағдарлауды ескеру қажет. Курсты баяндау, көркемдеу стилі, мазмұнын,
тапсырманы таңдау, оқу үдерісінің барлық ұйымдасуы оқушылар жасының
ерекшеліктерімен анықталады.
Қашықтықтан оқыту терминін пайдалану осы бірыңғай екі қызметке тән
негізгі белгілерін айқын көрсетеді, атап айтқанда, бағдарламамен ғана емес,
мұғаліммен және басқа оқушылармен интерактивті өзара қарым-қатынас.
ҚО-дың кез-келген түрінің тиімділігі төмендегі құрамдармен анықталады:
- нақты ара қашықтықта бөлінген оқытушы мен оқушының өзара тиімді
әрекет етуін ұйымдастыру;
- қолданылатын білім беру технологиясының сапасы;
- оқу материалдарын құрылымдық ұйымдастыруы;
- әзірленген әдістемелік материалдардың, оларды жеткізу тәсілдері мен
іске асыру әдістерінің тиімділігі;
15
- кері байланыс пен білімді бақылау жүйесінің тиімділігі.
Кері байланыс жүйесінде оқу үдерісін ұйымдастыру 1.1-суреттегі тәсілде
көрсетілген. Кері байланыс бақылау кезінде ғана емес, білімді меңгеру
үдерісінде жүзеге асады, ол оқушыларға осы үдерістің барысы туралы
объективті деректер береді. ҚО жүйесінің мақсатты параметрлеріне мыналар
жатады: дәстүрлі білім беру жүйесімен салыстырғанда бір оқушыға шығатын
үлес шығынын қысқарту; оқуға берілген мүмкіндіктерді шамамен жылына 1,5
млн. адамға көбейту. Басқаруға жатпайтын параметрлерге мыналар жатады: оқу
жабдығының сипаттамасы мен оның құны; нақты бір әлеуметтік топқа жататын
азаматтардың өмір сүру деңгейі; оқушылар мен басқаларға оқу құралдарын
жеткізу үшін техникалық құралдардың сипаттамасы мен құны.
Қашықтықтан
Қашықтықтан
білім беру
қорлары
білім беру
құралдары
Білім беру
қызметі
Параметрлерді түзету
Қорлар туралы
деректерді жаңарту
1.1сурет - Оқу үдерісін ұйымдастыру параметрлері
Желіде оқыту технологиясының әдістеріне жеке тоқталған жөн. Бұл
жағдайда оқыту технологиясы дегеніміз оқушылардың белгілі бір тізбекпен
ұйымдастырылатын, қолданылатын оқу әдістерінің ерекшеліктерін жүзеге
асыруға мүмкіндік беріп танылатын қызмет логикасына сәйкес келетін
әрекеттерінің, тәсілдерінің жиынтығы. Жоғарыда атап өткендей, желідегі оқу
үдерісі жеткілікті түрде тиімді болуы үшін ақпараттық қорлар мен Интернет
желісі қызметінің мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жоспарланған оқу жүйесі
құралдарының электронды оқулықтарын ғылыми негіздеп, дидактикалық
ұйымдасқан түрде жобалауды қамтамасыз етіп қана қоймай, оқу үдерісінің
арнайы, интерактивті ұйымдастырылуын, оқу әдістері мен технологиясын
әзірлеу қажет [2].
1.1.2 Қашықтықтан оқытудың ерекшеліктері. ҚО оқу үдерісінің ерекше
белгілері: икемді, бейімді, модульді, экономикалық тиімді, тұтынушыға
бағдарлау, сыртқы және ішкі коммуникативтік және ақпараттық технологияға
демеу болуы.
Икемділігі. Оқушы негізінен алғанда, лекция, семинарларға үнемі қатыса
бермейді. Әрқайсысы курсты, пәнді меңгеру және таңдаған мамандығы бойынша
қажетті білім алу үшін өзіне қаншалықты керек болса, соншалықты оқиды.
16
Модульділігі. ҚО бағдарламасының негізіне модульдік принцип салынады.
Оқушы меңгерген жеке пән немесе кейбір пәндердің әрқайсысы нақты бір пән
аумағындағы түсінігін қалыптастырады. Бұл дербес оқу курстарының
жиынтығынан жеке немесе топтың мұқтаждығына жауап беретін оқу жоспарын
жасауға мүмкіндік береді.
Қатарластығы. Оқу негізгі кәсіби жұмысы мен оқуды қатар, яғни
өндірістен қол үзбей жүргізілуі мүмкін.
Қашықтықтан әсері. Оқушының тұрған орны мен білім беру мекемесінің
(байланыстың сапалық жұмысы болған жағдайда) қашықтығы тиімді білім беру
үдерісі үшін кедергі бола алмайды.
Асинхрондылығы. Оқушы немесе оқытылатын адам оқу процесінде
уақытқа қарамастан, яғни, әрбір сабақ кестесі мен ыңғайлы қарқын тиімділігі
бойынша оқу мен үйрену технологиясын жүзеге асыра алады деген деректі
білдіреді.
Қамтуы. Бұл ерекшелікті кей жағдайларда бұқаралық деп атайды. ҚОЖ-
да оқитындардың саны шартты параметр болып табылмайды. Олар көптеген оқу
ақпараттарының (электронды кітапхана, мәлімет базасы) деректеріне кіре алады,
сондай-ақ байланыс желісі немесе басқа да АТ құралдарының көмегімен бір-
бірімен және оқытушымен сөйлесе алады.
Рентабілділігі. Бұл ерекшелігі ҚО-дың экономикалық тиімділігін көрсетеді.
ҚО-дың шетелдік және отандық білім беру жүйесіндегі орташа бағасы, негізінен,
қолданыстағы АТ техникалық құралдары мен оқу жайларын неғұрлым тиімді
пайдалану, сонымен қатар, көптеген оқушылар мен басқа факторларға ҚО
технологиясының бағалануы мен оқу материалдарының анағұрлым жинақталған
және сәйкестендірілген мазмұнын беру есебінен шамамен 10-50%-ға арзанырақ
болатындығын көрсетеді.
Оқытушы. Оқытушының жаңа рөлі туралы сөз болып отыр, оған таныту
үдерісін үйлестіру, оқытатын курсына түзетулер енгізу, кеңес беру, оқу
жобаларына жетекшілік ету және т.б. сияқты қызметтер жүктеледі.
Оқушылармен өзара қарым-қатынасы, негізінен, пошта немесе байланыс жүйесі
арқылы асинхронды жүзеге асырылады. Күнделікті байланыс жасап тұруға да
рұқсат етіледі.
Оқушылар. Оқушының жаңа рөлі немесе ҚО жүйесіндегідей айтқанда,
тыңдаушы. ҚО-дан өту үшін, одан тек өз бетінше ұйымдастыру, еңбекшіл болу
және білім алудың белгілі бір бастапқы деңгейінің болуы талап етіледі.
ЖАТ (Жаңа ақпараттық технологиялар). Қашықтықтан оқыту жүйесінде
ЖАТ (компьютерлік, аудио- және бейнетехника, телекоммуникация құралдары
мен жүйелері және т.б.) пайдаланылады [3].
1.1.3 ҚО-дағы Интернет-технологиялар.
Қазіргі заманғы
телекоммуникациялық, ақпараттық және компьютерлік технологияны, бірінші
кезекте, ғаламдық Интернет желісінің технологиясын кеңінен пайдалану білім
17
беру жүйесін (жоғарыда айтылғандай) дамытуда болашағы зор бағыттарының
бірі болып табылады.
Материалдарды гипермәтіндік түрде ұсыну, әртүрлі өңір мен елдерде
орналасқан ақпаратқа шұғыл қол жеткізудің қолайлығы мен икемдігі, жоғары
деңгейде шұғыл жаңарту мен интернет-технологияның басқа жетістіктері
көптеген ЖОО-да практикаға тез арада енгізуге мүмкіндік береді (1.2сурет).
Халықаралық Internet желісі білім беру жүйесін құруға үлкен мүмкіндіктер
береді. Анағұрлым арзан, сенімді де кең тараған қашықтықтан оқыту және тест
жүргізуді ұйымдастыру үшін неғұрлым үлкен мүмкіндіктер. Internet бірнеше
типті сервистерді ұсынады, олардың базасында қашықтықтан оқытуды қолдау
жүйесін орнату мүмкіндігі бар [4].
Деректерді дайындаудың
жұмыс орны
Интернетт
Оқу материал-ң
және тесттердің
МБ
Мәліметтерді сақтау сервері
Интернеттің ақпараттық
сервері
Желілік қосылудың сервері
1.2 сурет - Оқытушылар мен студенттерді қашықтықтан оқыту тәсілі
Интернеттің базалық дидактикалық құрамы:
- ақпарат берудегі жоғары жылдамдық;
- интерактивтікті қамтамасыз ететін телекоммуникацияның екі жақты
сипаты;
- гипермәтінмен және мультимедиамен жұмыс істеу мүмкіндігі;
- күрделі құрылымдық ақпаратпен жұмыс кезінде дұрыс қатынас
интерфейсін қамтамасыз ету болып табылады.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру үшін неғұрлым ыңғайлы WWW
жүйесі болып табылады. Бұл технология негізіне гипермәтін ұғымы енгізілген.
WWW Internet арқылы қол жететін оқу жүйесінің төмендегідей спектрін
құруға мүмкіндік береді:
- интерактивті оқулықтар және оқу құралдары;
- жасырын біліктілігін тексеру және сынау тестілері;
- қашықтықтан оқытатын студенттерге арналған тестілер мен емтихандар;
- оқытушы-студент кері байланысын ұйымдастыру.
18
WWW мәтіндік, кескіндік, дыбыстық және бейне материалдарды
жинақтауға мүмкіндік береді. Java және Java-script тілдерін пайдалану желі
бойынша жүктелетін қосымшалар құруға мүмкіндік береді, ол бағдарламалық
қамсыздандыруды жаңарту мәселесін алып тастайды. Java-ның ауыспалылығы
шығыс кодына өзгеріс енгізбестен әртүрлі тұғырнамадағы оқу бағдарламасының
түзету жұмыстарын қамтамасыз етеді.
Жалпы Web құжаттарды рәсімдеуге творчествалық көз қараспен қарауға
тәжірибе жүзінде сирек кездесетін мүмкіндіктер береді. Оқушы материалдардың
кез-келген қолайлы түрін таңдауына болады. Ол фотосурет, кескіндеме, сурет,
мәтін, бейнеүзінді және т.б. болуы мүмкін.
Қашықтықтан оқыту жүйесіндегі зертханалық практикумды жүзеге асыру
неғұрлым көп еңбекті талап ететін және аса түсінікті емес міндет болып отыр.
Бұл техникалық университеттер үшін аса маңызды.
Тривиальдан зертханалық практикумнан басқа болуы мүмкін шешімдер:
- нақты экспериментті ауыстыратын еліктеме модельдеуін пайдалану;
- эксперимент қорытындысына алыстау қосылысты жүзеге асыру;
- эксперимент жүргізуге алыстан қосылысты жүзеге асыру.
Еліктеме модельдеу кез-келген зертханалық экспериментті аз шығын
шығара отырып, тәжірибе жүзінде үлгілеуді аппаратпен қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Зертханада зерттелетін үдерісті компьютермен іске асыру
әдістемелік ұғымда неғұрлым толық және дұрыс болады.
Бірақ, болып жатқан дұрыс емес психологиялық сезінуден басқа, еліктеме
модельдеудегі барлық бар мүмкіндіктерді үлгілермен ауыстыру мүмкін емес
эксперименттер
қалады, олардың қорытындысын әдейілеп алдын-ала
қателестірмейді.
Мұндай жағдайда нақты экспериментке қосылу қамтамасыз етілуі тиіс.
Анағұрлым қарапайым түрі - эксперимент қорытындысына алыстан қосылыс.
Осы түрі негізінде зертханалық жұмыс қарапайым (күндізгі) түрде жүргізіледі,
ал эксперимент деректері Internet-ке нақты теориялық материал, зертханалық
стендтің сипаттамасы, бақылау сұрақтары, әдебиеттен және т.б. тұратын тиісті
Web-парағына жіберіледі.
Зертханалық практикумға осылай қатысуды қадағалау тәртібі деп атауға
болады. Экспериментке неғұрлым белсенді түрде қатысу үшін экспериментті
алыстан басқару мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет.
1.1.4 Қашықтықтан оқытудың даму болашағы. Қоғамның ақпараттандыру
және білім беру объективті үдерісінің салдары бола тұра және басқа білім беру
түрлерінің ең жақсы жақтарын таңдай отырып, ҚО ХХІ ғасырға анағұрлым
болашағы зор, синтетикалық, гуманистикалық, интегралдық білім алу түрі болып
еді.
19
Компьютерлік телекоммуникация базасында қашықтықтан оқытуды
ұйымдастыру кезінде олардың дидактикалық құрамы мен қызметін біліп қана
қоймай, кем дегенде жақын уақыттағы даму болашағын білген маңызды.
ҚО жүйесін әзірлеу кезінде жүйенің эргономикасы туралы ұмытпай,
тараудың бұрышына материалдың ең жоғарғы көркем де қол жетімділігін
көрсете отырып, болашақтағы бүкіл әзірлемелерін ескеру қажет. Сонымен қатар
Қазақстанның ерекшелігін де ескеру керек. Экономикалық факторларға қарай
компьютерлік техника мен ғаламдық желі саласындағы әзірлемелердің бәрі
бірдей біздің елде тез және жан-жақты таралмайды. Компьютерлік техника паркі
бірдей болмайды. Осыдан ҚО курстарын әзірлеу мен ұйымдастырудың тағы бір
ерекшелігі байқалады - компьютерлік технологияның барлық жетістіктеріне
жауап беретін шағын түрінен бастап қазіргі заманға сай түріне дейінгі
пайдаланушылардың жабдықталуының әртүрлі деңгейін есепке алу [5].
Қазіргі кезеңде ең озығы деп ғаламдық желі арқылы ақпарат алудың келесі
тәсілдері есептеледі: серверде кескіндеме және дыбыстық файл мәтініне
байланысты гипермәтіндік құрылымы бар ақпарат орналастырылады.
Пайдаланушыдан өтінім ала отырып, сервер күнделікті гипермәтіндік бетте
болатын ақпаратты қайта жібереді, сосын бағдарлама - клиент артынша мәтінге
кескіндік және дыбыстық файлды қосады.
1.2 Оқу Web-жобасын құру технологиясы
Қашықтықтан оқыту туралы сөз еткенде, бұл жағдайда құрамында
зертхана жұмыстары, әртүрлі тест және электрондық оқулықтар түрінде
ұсынылған оқу-әдістемелік материалдары қамтылған интерактивті оқу сайты
немесе оқу жобасы болады. Қазіргі таңда осындай оқу жобасының қандай болуы
керек екендігі туралы өзара ерекше пікірлер бар.
Мұндай оқу жобасын Интернет желісіне ұсыну үшін оның әдістемелік
және бағдарламалық-техникалық құрылысының кейбір тәсілдерінің бірін
қарастырайық. Оқу жобасы ретінде оқу сайтын қарастырайық.
Сайт құрылысы, сол сияқты гипермәтіндік құрылымындағы оқу-
әдістемелік материалдарды ұсыну мәліметтерді гипермәтінді белгілеу тілі
HTML, JAVA-Script және басқа да Web бағдарламалау тілінің варианттарының
көмегімен жүзеге асырылады.
HTML мәтіндері әртүрлі арнайы редактор және конвертерлермен
жасалатындықтан, HTML тілін білместен, Web-те жұмыс істеуге болады.
Тікелей HTML-да жазу қиын емес. Бұл тіпті, HTML-редактор немесе конвертерді
үйренуден оңай, өйткені мұнда өз мүмкіндіктері шектелген, әртүрлі
тұғырнамаларда жұмыс істемейтін нашар HTML кодын шығаратын немесе
қателіктер қамтылады.
20
HTML тілі бірнеше вариантта қолданылады және дамып отырады, бірақ
оның құрылымы кейінде пайдаланылуы мүмкін. HTML үйреніп және оны терең
түсіне отырып, оны мүмкіндігінше ұлғайта отырып,
Web көптеген
браузерлерімен қарауға болатын құжаттар жасай аласыз. Бұл басқа әдістерді
пайдалану мүмкіндігін шығармайды, мысалы, Netscape Navigator, Internet
Explorer немесе кейбір басқа да бағдарламалар ұсынатын ұлғайтылған
мүмкіндіктер әдісі. HTML-де жұмыс істеу - бұл нақты қажет болған кезде
ұлғайтуды пайдалана отырып, стандартталған тілде құжат жасау ерекшелігін
меңгеру тәсілі [6].
HTML World Wide Web Consortium-мен бекітілген болатын. Ол бірнеше
кең таралған браузерлерде ұстанады және Web - ке қатысы бар барлық
бағдарламалық қамтамасыз етудің негізі болуы мүмкін.
HTML шегінде негізінен, студенттің игеруіне қолайлы түрдегі ақпарат
беруді жүзеге асырады. JAVA-Script пайдалану түрлендіруге және ақпарат
берілуін жандандыруға, сол сияқты интерактивтің кейбір элементтерін
енгізуге мүмкіндік береді.
Интернеттің көптеген басқа технологияларының ішінен пайдаланушыдан
жылдамдықты арналардың болуын талап етпейтіндерді пайдалану мүмкін.
Мұндай жағдайда оқу сайты немесе гипермәтіндік оқулық әзірлеу кезінде клиент
тарапына жүктелетін файлдардың өлшемі бойынша оны оңтайландыруға
бөлінеді. Осындай тәсіл тәжірибе жүзінде Flash, VRML, мультимедиа (real-video
және real-audio) және кейбір басқа да технологияларды пайдалануға жол
бермейді.
Тіпті кәдімгі графикалық суреттер мұқият өңдеуді талап етеді. Осындай
шектеулер жүйелік емес болжамдармен салыстырғанда, оқу сайтының немесе
гипермәтіндік оқулықтың дидактикалық сапасын төмендетеді. Мысалы,
гипермәтіндік оқулықтың әдістемелік құрылысы, кәдімгі баспа оқулығынан
ерекшеленбейді. Ақпарат тарауларға, параграфтарға және т.б. бөлініп, қажетті
сурет және (немесе) сызбалармен көрнектеледі. Тарауларды қолдану тәртібі
тақырыпты оқу логикасымен анықталады. Гипермәтіндік оқулықты немесе оқу
сайтының өзін бөлімге және бөлімшеге бөлу пайдаланудағы жылдам навигация
мен пайдалану икемдігін қамтамасыз етеді.
Оқу-әдістемелік материалды гипермәтіндік ұсынудың гипермәтіндік
(электрондық) оқулық жасаған кезде ескеру қажет болатын,
бірнеше
ерекшеліктері болады.
Ережені сақтау табысқа жетуге мүмкіндік беретін, ереженің шартты
жиынтығын жасауға мүмкіндік береді:
- 12000 Бсек қосу жылдамдығында бір минуттан аспайтын жүктеме
уақыты, фрагменттерге берілген оқу сайтының барлық көлемін бөлу;
- навигациялық элементтерді пайдалану;
- күрделі көркемделген суреттерден бас тарту;
21
- басып шығаруға арналған құрал вариантының болуын қамтамасыз ету
(мысалы, WinWord пішінінде).
Әрине, келтірілген ереже оның толық болуына талап қоймайды, бірақ олар
ең аз дегенде барынша қолайлы гипермәтінді оқулықтың әзірленуін қамтамасыз
етеді. Бірақ, оқу сайтын әзірлеуге бұл ережелер жеткіліксіз. Оқу сайтын әзірлеу
үшін Web-мастерингтің дәстүрлі тәсілдері қолайлы.
Аспапты құралдарды таңдау әзірлеушінің ұнатуына және жоғары
бағалауына қарай анықталады, дегенмен, HTML кодтауды бәрінен бұрын
HomeSite немесе Dreamweaver тәрізді мамандандырылған редакторлардың
көмегімен орындау керектігін атап өткен дұрыс.
Өте ыңғайлы WisyWig-редакторларды пайдалану соңғы кодтың көп
болуына әкеледі. Мысалы, FrontPage Express көмегімен жасалған бір беттің
өлшемі HomeSite жасалған бетке қарағанда үш есе үлкен. ГО-да бейне және
аудио үзінділерді пайдалану жоғарыда көрсеткеніміздей пайдаланушының нақты
қосу жылдамдығымен шектелген.
Кескіндеме материалдар GIF және JPEG пішінінде орындалады, сонымен
бірге пішінді таңдау және қысқарту сурет мазмұнымен анықталады.
Әзірлеме тәжірибесі мен ГО қолдану кескіндеме материалдарды қосқанда,
жүктелетін үзіндінің 20...40кБ мөлшерінен аспайтындығын көрсетті.
Материалды зерделеу үдерісін шұғыл түрде өзі бақылау үшін
мамандандырылған on-line тесттерін пайдалану мүмкін. Тесттелетін
бағдарламаларды JAVA-скриптілер түрінде орындау мақсатты. Осы мақсат үшін
серверлік скриптер мен қосымшаларды ГО орналастырылатын сервердің
администраторлары қолданбайды (қауіпсіздік мақсатында). Тестілік скриптерді
жасаудың барынша ыңғайлы аспапты құралдарының бірі Hot Potatoes пакеті
болып табылады.
Білімнің аралық және қорытынды бақылануын ұйымдастыру үшін басқа
мүмкіндігі бар тәсіл тестілеудің әмбебап жүйесін пайдалану болып табылады.
Сыртқы түрі, навигация және кейбір басқа да параметрлері мен қызметтері
оқу сайтының тестін жасау кезінде күйіне келтіріледі, бұл нақты әзірлеушінің
ойын жеткізу сияқты оқу сайтының жалпы дизайнымен тест дизайнын келісуге
мүмкіндік береді.
Пакеттің соңғы үлгісі HTML4.0
-
серпінді HTML айрықша
ерекшеліктерінің жаңа мүмкіндіктерін пайдаланады.
Егер тек гипермәтінді оқулықты қарастыратын болсақ, онда гипермәтінді
құрылымды жасау кезінде салыстырмалы сілтемелерді пайдалану қажет, бұл ГО
басқа серверге ауыстырғандай басқа тасушыға дискет немесе компакт-дискіге
оңай ауыстыруға мүмкіндік береді. Әрине, ГО-ды компакт-дискіге орналастыру
мультимедиялы технологияны пайдалануға қойылған шектеуді алуға мүмкіндік
береді. Мұндай жағдайда ГО авторының ең тың шешімін жүзеге асыру мүмкін.
22
Енді, бағдарламалық құралдандыру бойынша қысқаша шолу келтіреміз.
Нақты Web-торап құру үшін пайдаланылатын барынша әйгілі және қазіргі
заманғы бағдарламалық құралдарды қарастырамыз [7].
1.2.1 Web-парағын жасауға арналған бағдарламалық құралдар. Қазіргі
кезде, Web-парағын жасау үшін әркім өз құралын таңдайды. Бір кездердегі Web-
парағын жасаушылардың қарапайым мәтін редакторын пайдалана отырып, Hyper
Text Markup Language (HTML) тілінде қолымен код жазуы, сосын өз еңбегінің
нәтижесін көру үшін Web-браузерді қосқан уақыты артта қалды. Рынокта
көптеген Web-парағын дайындау жүйелері пайда болды. Бұл MS FrontPage
немесе Macromedia DreamWeaver, Allaire HomeSite немесе 1st Page 2010 болуы
мүмкін. Ал кейбіреулер жай ғана мәтіндік редакторды, мысалы Блокнотты
(Notepad) пайдаланады. Мәтіндік редакторларды көптеген кемшіліктері (жобаны
қолдамайды, мәтінге жарық беруі жоқ, жалпы жұмыс істеу өте қолайсыз)
болғандықтан кішігірім парақтар жасауға ғана қолданылуы мүмкін. Кейбір
жаңадан жұмыс бастап отырғандар үшін Web-сайттар жасау үшін құрастырылған
жаңа бағдарламалық құралдарды білудің оңай емес екенін ескеру керек.
Осындай бағдарламалық құралдардың біріне толық сәйкестік (WYSIWYG-
What You See Is What You Get) жағдайында Web-парағының дизайнын
дайындауға, содан кейін автоматты түрде қажетті HTML-кодын қалыптастыруға
мүмкіндік беретін жүйе жатады. Атап айтқанда, мұндай топқа Microsoft
FrontPage, Netscape Composer және Net Objects Fusion тәрізді танымал өнімдер
жатады. Олар HTML тілін нашар білетін және Web-парағының кәсіби дизайнері
болып табылмайтын қолданушыларға жарайды. Екінші топ - HTML кодын өз
бетінше жасағанды ұнататын кәсіби мамандар үшін HTML редакторы.
Web-тораптарын дайындаушылардың WYSIWYG-редакторын салғырт
пайдалануларының себебі, бастаушы Netscape Navigator және Microsoft Internet
Explorer (IE) Web-браузерлері World Wide Web Consortium (W3C) консорциум
қабылдаған немесе қарастыру сатысында жатқан Web негізгі стандарттарын
түрліше талдайды. Осыған орай, бұл браузерлерде маңызды параметрлер қатары
бойынша айрықшаланатын әр түрлі мәліметтер форматы қолданылады. Мысалы,
CSS1 стилінің тілі стандарт сапасында бұдан бірнеше жыл бұрын бекітілген
болатын. Бірақ та, Microsoft IE 4 CSS1 функциясының тек 80%, ал Netscape
Navigator 4 - одан да азын қолдайды. Ал, HTML 4, Dynamic HTML, CSS2,
JavaScript және басқалар тәрізді кейініректегі жаңа технология туралы не айтуға
болады!? Бұлардың арасындағы алшақтық өте жоғары.
Кәсіби HTML-редакторы соншалықты тез дамып келеді, тіпті
дайындаушылардың өзіне соңғы жаңалықтарға ілесіп отыру қиындық тудырады.
Web-парағын дайындау аумағындағы қатаң бәсекелестік пен Web-
технологиясының жедел дамуы, өндірушілерді HTML-редакторын үнемі
жетілдіріп отыруға, оларды жаңа функциялармен толықтыруға және оның
мүмкіндігін кеңейтіп отыруға мәжбүр етеді.
23
Бұдан әрі қарай дайындалған кейбір танымал құралдарды қарастырайық.
Диплом жобасының ақпараттық жүйесін дайындау кезінде, осы күні кәсіби
HTML-редакторларының ішіндегі өте танымал, үшеудің бірі болып табылатын
Homesite редакторы пайдаланылды, олар оншақты марапаттаулар алған.
HomeSite 4.5 web-парақты қолмен жасауға, яғни HTML білетіндерге арналған.
Мұндай жағдайда, HTML-кодын толық бақылауға ала аласыз, сондай-ақ танымал
браузерлердің (MSIE, Google Chrome, Opera) үшеуінің бірінде өзіңіздің
парағыңызды тиімді ету мүмкіндігі бар.
Homesite-тің барлық функционалдық мүмкіндіктерін, олардың санының
өте көптігіне орай санап беру мүмкін емес, сондықтан ең танымалдарына ғана
тоқталамыз, ал қалғандары туралы, мысалы, кодты бояу, шаблонмен жұмыс істеу
немесе орнатылған қарау механизмі өте жоғары дәрежеде орындалды деп айтуға
болады. Homesite - бұл өзінше бір конструктор: бұл жерде құралдар панелінің
түрі мен мазмұнынан бастап, өзіндік HTML ерекшелігін жасағанға дейін
барлығы да күйге келтіріледі (1.3 сурет). Homesite-та HTML-кодеріне немесе
HTML-редакторына қажеттінің барлығы бар. Бұл редактордың көмегімен тек
қана кодты жасап қана қоймай, сайттың құрылымымен де жұмыс істеуге болады.
Бұл үшін көптеген пайдалы сыңарлары бар, Жобалар арнайы құралдары
қарастырылған, олардың ішінен мамандандырылған бағдарламалардан тіпті де
кем түспейтін, ал кейбір параметрлері бойынша асып түсетін меншіктік ҒТР-
клиентті ерекше атап өту керек.
Homesitе-та ағылшын тілінің орфографиясын тексеру модулі орнатылған,
сондай-ақ, MS Word (оның ішінде орысшада) сөздігімен жұмыс істеу мүмкіндігі
бар. Ерекшеліктерді қолдау тізімі айрықша: HTML 2.0, 3.2, 4.0, Internet Explorer
10.0 и 11.0 Extensions, Netscape Navigator 3.0 и 4.0 Extensions, Gold Fusion 3.0, 3.1
и 4.0, сондай-ақ Synchronized Multimedia Integration Language 1.0 (SMIL 1.0).
Homesite-та код пен дұрыс жазу инспекторларынан басқа сілтемелердің
дұрыстығын тексеру қарастырылған. Егер сіз HTML-ді мықты білмейтін
болсаңыз, көптеген көмекшілерді немесе көрнекілік дайындаушы құралдарды
пайдалана аласыз. Егер сіз осы құралдардың бірін пайдаланатындай болсаңыз,
халықта сыпырғыш деп аталатын Clear Sweep функциясының қызметін қолдана
аласыз. Оның басты және негізгі функциясы - кодты артық тегтерден тазалау,
бірақ, абай болғаныңыз жөн - сіз тазаланатын құжатты бүлдіріп алуыңыз
мүмкін.
HomeSite екі негізгі тәртіпті ұстанады: Edit және Design. Design тәртібі -
бұл HTML-кодын беретін WYSIWYG-редакторы тәріздес, әсіресе, егер сіз бөтен
HTML-кодты жүктейтін болсаңыз, онда HomeSite бәрін өзінше қайта жазады.
Edit тәртібі парақты толық кодтауға мүмкіндік береді. Бұл жерде сіздің барлығын
күйіне келтіруге мүмкіндігіңіз бар, әрбір тегтің функциясын (онда сіздің
парағыңыз кез-келген браузерде бірдей болып көрінеді) жаза аласыз.
24
1.3 сурет - HomeSite бағдарламасының интерфейсі
HomeSite-тың тағы бір ерекшелігі - бұл оның Dreamweaver-мен
жабысуы. HomeSite DreamWeaver түймешесіне ие, сондай-ақ оның жеткізу
стандартты пакетіне кіреді. Дегенмен, DreamWeaver HTML-кодын түзететін
редактор ретінде HomeSite-қа қосылу мүмкіндігі бар.
Сондай-ақ, Homesite-та графикті немесе графиксіз желі құжатының
мөлшерін білуге болады, яғни сіз соңғы қолданушының қосылу жылдамдығына
қатысты желіден қанша уақытта қосыла алатынын бағалай аласыз. Homesite-ті
барлығына да ұсынуға болады: < тегін; <-ді енді ғана түсінген жаңа бастап
отырған адамнан кәсіби кодерге дейін немесе оның көмегімен HTML-мен
жұмыстың барлық жолдарын үйретуге болады, бірақ мыңдаған парақтардың
жобасын басқарған тиімді болады [7].
EvrSoft 1st Page 2013. Соңғы HTML-редакторының бірі - EvrSoft 1st Page
2013 болып табылады. Оның ұраны - "Create 1st class websites!" (Керемет веб-
сайттар жасаңыздар!). Бағдарламаны инсталяциялау және қосу кезінде 1st Page
2013-тің екі түрлі ерекшелігін табуға болады: біріншіден, дистрибутивтің көлемі
- ZIP форматында мұрағатталған, ол 5 МВ көлемін құрайды. EvrSoft-тің екінші
ерекшелігі болып қабылданғаны, қолданушы бастама менюіне курсорды апарған
кезде, бағдарлама үш режимде: Easy, Expert и Hardcore қосылады. Төртінші
режим
Normal
-
үндемес вариантында жіберілуін анықтайды және
бағдарламамен жұмыс барысында өзіңіз үшін үш режимнің қайсысы тиімді
екенін таңдай аласыз. Яғни, сіз өз деңгейіңізді таңдай аласыз, кейіннен одан
жоғарысына көше аласыз. Тағы бір ерекшелігі - JavaScript пен DHTML-скриптер
жинағы өте үлкен. Бұлардың барлығы тиімді етіп категорияларға бөлінген.
25
Жалпы алғанда lst Page 2013 өте қолайлы әсер қалдырады және жақын
болашақта әсіресе, өнімнің тегіндігін ескеретін болсақ, басқа HTML-
редакторларына бәсекелестік жасайтын болады.
CoffeeCup - әртүрлі көмекшілердің үлкен жинағымен ерекшеленеді: визард
пішімдері, суреттеу, кестелер. Осындай визардтардың арқасында барлық шолу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz