Электр станцияның өзіндік мұқтаждық трансформаторларының релелік қорғанысы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

7

8

9

10

Андатпа

Берілген дипломдық жобаның тақырыбы ЖЭО-2 өзіндік мұқтаждық
сұлбасын жобалау болып табылады. Жазба қысқаша кіріспеден,
электротехникалық бөлімдердің есебінен тұрады, онда жобаланушы электр
станциясының өзіндік мұқтаждық сұлбасы және өзіндік мұқтаждық
трансформаторларын, өзіндік мұқтаждық трансформаторларына релелік
қорғаныс таңдау, қысқы тұйықталу токтарын есептеу бөлімі, экология және
техникалық қауіпсіздік тақырыбына арналған бөлім, жобаның экономикалық
тиімділігінің есебі берілген.

Аннотация

Темой данного дипломного проекта являются проектирование схемы
собственные нужды ТЭЦ-2 . Записка содержит введение, в котором кратко
формируется основание предпосылки к выполнению данного проекто,
электротехническую часть, содержающую выбор основных электрических
схем проектируемой станции и выбор основных электротехнического
оборудования, раздел затрачивающий вопросы экологи и безопасности
жизнедеятельности, расчет экономической эффективности проектируемой
станции.

Мазмұны

Кіріспе
1 Электрлік бөлім
1.1 Алматы ЖЭО-2 қазіргі кездегі жағдайы
1.2 АҚ АлЭС-ның ЖЭО-2 техникалық шешімдер мен кеңейтілуін
талдау

11

7
8
8
12

2. Өзіндік мұқтаждық сұлбалары, өзіндік мұқтаждық сұлбаларына
қойылатын талаптар
2.1 ЖЭО-ның өзіндік мұқтаждығын электрмен қамтамасыз ету
сұлбасын жобалау
2.2 Өзіндік мұқтаждық трансформаторын таңдау
2.3 Өзіндік мұқтаждық электр қозғалтқыштардың өздігінен жүріп
кетуін есептеу
3. Қысқа тұйықталу тоқтары
3.2 GUFAULTS программасында қысқа тұйықталу тоқтарын
есептеу
4 Релелік қорғаныс

15

16

17
27

33
46

47

4.1
Өзіндік мұқтаждық жауапты механизмдері электр
47

қозғалтқышының топтық өздігіне жүріп кету уақыты

4.2 Электр станцияның өзіндік мұқтаждық трансформаторларының
релелік қорғанысы
4.3 Релелік қорғаныс аппаратын таңдау
4.4 Ажыратқыштарды таңдау
5. Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі
5.1 Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары.
5.2 Қорғаныстық жерге қосу құрылғысына есеп жүргізу
5.3 Қондырғы орналасқан бөлмедегі жасанды жарықтандыруды
есептеу
5.4 ЖЭО-дағы өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
5.5 Өртке қарсы шаралар
6. Экономикалық бөлім
6.1 110220 кВ ЖЭО-2 технико-экономикалық негіздеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
48

49
51
53
53
55
56

59
61
63
63
71
72

Кіріспе

Ақырғы жылдары қалада құрылыстар екпіні өскені көрініп жатыр. Алматы
қаласындағы ең үлкен құрылыс компаниялары: ЖШС Корпорация Базис-А, ЖШС
Корпорация Век, АҚ Корпорация KUAT, ЖШС Тенгизстрой, ЖШС Нико
және т.б.

12

Сайран көлінің жанында және АҚ АлЭС ЖЭО-2 жылу беру зонасында жаңа
көпфункционалды тұрғын үй комплексі орналасқан. Осы ауданның қайта
кұрылысына 228 гектар берілген. Кезеңдік бұзу бес жылға қарастырылған.
Осы екпін өсімін мен құрылыс көлемін сақтап қалса, 2020 жылға күтілген
адам мен ғимараттар өсімі 3-5 жылға ерте келуі мүмкін.
Осындай жылу жүктемелері өсіміне байланысты ЖЭО-2 қайта
құрастыру мен кеңейту және ЖЭО-2,ЖЭО-1 жылу магистралі салынуы
туралы ұсыныстар бар...
Станцияның өзіндік мұқтаждығы үшін негізгі электр энергиясының көзі
генератор және жалпы электрлік жүйе болып табылады. Сонымен қоса,
энергожүйеден тәуелсіз шектеулі қуатты энергия көздері керек. Станцияның
экономикалық және сенімді жұмысы үшін керекті көмекші жабдықтар: электр
қозғалтқыштар қозғалысқа келтіретін жұмыс машиналары, электр энергиясын
қабылдағыштардың барлық түрі, электр жүйелері, тарату құрылғылары,
төмендеткіш трансформаторлар, электр энергиясының тәуелсіз қорек көздері
және сәйкесінше басқару жүйелері - электр станциясының өзіндік мұқтаждық
жүйесін құрайды.
Электр станцияларда әдетте екі деңгейлі өзіндік мұқтаждық кернеуі:
жоғары (6 немесе 10 кВ) - қуатты электр қабылдағыштарын қоректендіру
үшін; төменгі (бейтараптамасы тікелей жерлендірілген 380220 В) - кішігірім
электр қабылдағыштарын қоректендіру үшін қолданылады.
Электр станцияның қалыпты жұмысы және қызмет көрсетуінің
қауыпсіздігі өзіндік мұқтаждық жүйесінің сенімді жұмысымен сипатталады.
Электр қондырғыларын орнату ережесіне (ПУЭ) сәйкес электр станциясының
өзіндік мұқтаждық жүйелері бірінші топқа жатады және олардың электр
жабдықтауы екі тәуелсіз қорек көздерімен қамтылуы керек.
Өзіндік мұқтаждық жүйесі, капитал салымы және энергия шығыны
жағынан, үнемді болуы керек. Өзіндік мұқтаждық жүйесінде электр энергия
шығыны электр станцияның техника-үнемділік көрсеткішіне кіреді.

1 Электрлік бөлім

1.1 Алматы ЖЭО-2 қазіргі кездегі жағдайы

13

Алматы ЖЭО-2 құрылысы қуаты 510 МВт-қа жететіндей
КазНИПИЭнергопром институты проектісімен салыну 1974 жылы басталды.
Бірінші кезекте 1980-83 жылдары пайдалануға үш БКЗ-420-140-7С типті бу
қазандары және үш ПТ-80100-13013 типті турбина енгізілді. Құрылыстың 2-
кезегі 1985-1989 жылдары жүзеге асырылды. Осы жылдары пайдалануға тағы
төрт БКЗ-420-140-7С булы қазан, біреуі Р-50-13013 типті бу турбинасы және
екеуі Т-110120-130-5 типті бу турбинасы енгізілді.
Станцияның орнатылған қуаты мынаны құрайды:
- электр - 510 МВт
- жылу - 1176 Гкалс
ЖЭО-2 қолданысқа түсер бұрын Алматы энергожүйесінің құрамында
болған болатын.
Реформалаудан кейін АҚ ЖЭО-2 АПК АҚ-ны қайта ұйымдастырғаннан
кейін 2007 жылдын 15 ақпаннан бастап Алматы электр станциялары АҚ
құрамында жұмыс істей бастады.
2010 жылға ЖЭО-2 Алматы қаласының басты жылу мен электр көзі
болып табылады. Алматы ЖЭО-2 белгіленген қуаты 510 МВт. ЖЭО-2 электр
энергиясы Алматы ауданының электр желісімен беріледі. Алматы қаласының
АҚ АлЭС жылыту зонасындағы ыстық сумен жылу беріледі. ЖЭО-2
тұтынушылары Алматы қаласының Батыс, Солтүстік-Батыс, Шығыс және
Орталық бөліктеріндегі өнеркәсіптік ұйымдар мен коммуналды-тұрмыстық
сектор болып табылады.
Алматы ЖЭО-2 территориясында көптеген құрылыстар бар:
- өндірістік цехтар: отын-көлік, қазандық, турбиналық және электрлік;
- қосалқы өндірістік бөлімшелер: жылу автоматикасы және өлшену,
химиялық цех, жөндеу және табиғатты қорғау қызметі, жөндеу жұмыстары;
- бөлімдер мен қызметтер: өндірістік-техникалық, бухгалтерия,
экономикалық, кадр секторы, еңбекті қорғау қызметі, қанау тобы, медпункт;
Алматы ЖЭО-2 салыну жері грунттың жөгілуі жоғары сейсмикалық
қауіпті зонада орналасқан, сондықтан басты корпусың 12 метрге төмендету
шешілген еді. ЖЭО-2 басты корпусы қосарланған бункерлы-даэраторлы
этажеркадан тұратын төрт бойлы ғимараттан тұрады.
Басты корпустың жер асты бөлігі темір бетоннан, ал жер үсті металдан
жасалынған. Ғимарат пен құрылыс 9 баллдық сейсмикалық жүктемеге
шыдайтындай етіп істелінген. Басты корпустың бүйіржағына химиялық су
тазалағыштар, шеберхана, қызметтік және тұрмыстық бөлмелері бар қосалқы
біріккен корпус қосылған.
Негізгі электротехникалық құралдар түрлері:
1) Көтерме трансформаторлар, генераторлар.

ТВФ-120-2, ТВФ-110, ТВФ-65
типті генераторлар орнатылады.

Генераторлар блогында қуаты 125 МВА, кернеуі 110 кВ ТДЦ-125000110
жүктеме трансформаторлары орнатылады.
2) 106 кВ өзіндік мұқтаждықтағы трансформаторлар.

14

106 кВ өзіндік мұқтаждықтағы трансформаторлар есебінде кернеуі

10,56,36,3кВ,
ыдыратылатын орауы 6кВ тең және жүктеме кезіндегі

кернеуді ретке келтіретін ТРДН-2500035 трансформаторлары келеді.
3) 60,4кВ өзіндік мұқтаждықтағы трансформаторлар.
ОВК-1 мен ЖЭО-ның басты корпусында қуаты 1000 кВА және 630 кВА,
кернеуі 60,4 кВ тең құрғақ трансформаторлары орналастыруға
қарастырылады. Ұнтақтату корпусындағы қуаты 1000кВА отын беру
трансформаторлары, қуаты 630кВА тең ОВК-2 трансформаторлары және т.б.
көмекші құрылыстар май айдаумен қолданылады.
1) ЖҚРҚ 6кВ құралы
ЖҚРҚ 6кВ 52А соқылама тогына ВМП-10 ажыратқышы келетін К-ХП
типті КРҚ шкафы бар.
2) ЖҚРҚ 0,4кВ құралы
ЖҚРҚ 0,4 кВ ЖҚП жинақтамасымен жинақталған.
РУСН 0,4 кВ укомплектовано панелями ПСН. В качестве вторичных
сборок предусмотрены шкафы типа ПР-9000 с установкой коммутационной и
релейной аппаратуры в шкафах ШР и ШС.
3) Ток өткізгіш
Генераторлардың шығу сымдары, секциясы 6кВ жеке
мұқтаждықдықтағы трансформаторлвр қосындысы, жұмысқа арналған және
резервтегі ток көздері магистральдары зауыттық ток өткізгіштермен
атқарылады.
4) Тұрақты тоқты орнату
Тікелей тұрақты тоқ тізбегіне ток беруге, апат кезіндегі жарық
тізбектеріне, қосымша май турбина сорғыларының және сутек салқындатқыш
жүйелерінің генераторыларына 3 аккумуляторлық батарея орналастыру
қарасытырылады. Аккумуляторлық батареялар жұмысы тұрақты зарядталуда
қарастырылады. Әр аккумуляторлық батареяға ВАЗП зарядка түзеткішін
қолданады.
5) Басты басқару қалқанының құралдары.
Орталық басқару қалқанының Промэнергопроект институтымен
жасалынған типті панельдер мен өндіріс жұмысын басқарып отыратын тетік
орналасқан.
6) АТҚ 110 кВ релей қалқанының құралдары.

АТҚ
110кВ релелік қалқаны типті қорғаныс панелі мен

автоматикасымен жабдықталған. ЖЭО-2 алты генератор орналасқан.:
а) 2хТВФ-110-2ЕУЗ (U=10,5кВ; cosφ=0,8; Sном=137,5 МВА; Рн=110МВт;
I=7560А; КПД=98,7%; n=3000 обмин);
б) ТФВ-63-2Т-У3(U=10,5кВ; cosφ=0,8; Sном=78,75 МВА; Рн=63МВт;
I=4330А; КПД=98,3%; n=3000 обмин);
в) 3хТВФ-120-2 (U=10,5кВ; cosφ=0,8; Sном=125 МВА; Рн=120МВт;
I=6875А; КПД=98,4%; n=3000 обмин);

15

1.1 кестеде ЖЭО-2 басты құралдардың тізімі көрсетілген. ЖЭО-2
орналасқан қосымша құралдардың сипаттамасы А қосымшасында
көрсетілген.

1.1 к е с т е - ЖЭО-2 басты құралдардың тізімі

ЖЭО-2 қолданыстағы бөлігінде АТҚ 100кВ жұмыс істейді. Машина
залының фасадында АТҚ 110 кВ орналастырады. Проектілеу кезінде құрал
астында темір бетонды тіректен тұратын АТҚ орналастырудың үлгілісі
қолданылған. АРҚ 110 кВ табиғи рельефы машина залына 0,13 ауытқуы бар
қия беткей жер болып табылады.
АТҚ 110 кВ шинаны сырттан орап алу жүйесі бар екі секциялы жұмыс
шиналары үлгісімен салынған. 26 ұяшықты бірге ұстайтын АСО-600
шинасынан АТҚ 110кВ тұрады.

16 Құрал түрі
Қуат,
өнімділік.
Қаныққан мен
сұрыпталған газ
параметрлары
Қолданысқа
келген
уақыты
Кезекте
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 1
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1980 ж.
1
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 2
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1981
1
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 3
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1983
1
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 4
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1984
2
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 5
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1985
2
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 6
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1987
2
БКЗ-420-140-7с бу
қазаны, ст.№ 7
420320 тч
о
13,8 МПа 560 С
1988
2
ПТ-80100-13013 бу
қазаны ст.№1
80 МВт
о
12,8 МПа 555 С и
о
1,3 Мпа 270 С
1980
1
ПТ-80100-13013 бу
қазаны ст.№2
80 МВт
о
12,8 МПа 555 С и
о
1,3 МПа 270 С
1981
1
ПТ-80100-13013 бу
қазаны ст.№3
80 МВт
о
12,8 МПа 555 С и
о
1,3 МПа 270 С
1982
1
Р-50-13013
Бу қазаны ст. № 4
50 МВт
о
12,8 МПа 555 С и
о
1,3 МПа 270 С
1986
2
Т110120 - 130-5 бу
қазаны ст. №5
110 Мвт
о
12,8 МПа 555 С и
о
1,3 МПа 270 С
1988
2

Жұмысқа арналған да, қосалқы да жеке қажеттіліктегі ток беру
блоктардан энергия берілуін қарастырады. Сондықтан, блоктарда кернеуі
106,3-6,3кВ тең трансформатор орнатылады.
Электр энергиясының тоқтаусыз берілуі үшін генератор мен
трансформатор арасына ВГМ-20-9011200 генераторлық ажыратқышы
орнатылады.
Аккумуляторлық батареяларды, магнитті сепараторларды, шикі көмір
сіңілуіне тұрақыт ток көзі ретінде түзеткіш құралдары қолданылады.
Генераторларды қосу қосалқы ток көзі берілу үшін бір элетрмашиналық
қоздырушы қолданылады. Қосалқы насостардың электр қозғалтқыш
мойынтіректерінің майлау жүйесіне және генератордың сутегің суыту
жүйесіне ток беру үшін тұрақты токтың 220 В кернеу қолданылады.
0,4 кВ электр қозғалтқышын басқаруға кернеуі 380220В ауыспалы
оперативті ток қолданылады. Ауыспалы ток электр қозғалтқышының күш
тізбегінен ток алады. Басты үлгі элементтарын және басқа ЖЭС элементтарын
басқаруға 220В тұрақты оперативтік ток кезінде атқарылады.
Жұмыс және резервті ток көзінің тасмалдау орнында кернеуі 106,36,3
кВ қуаты 25000 кВА трансформаторлары орнатылады.
Басты корпустың ЖҚРҚ 0,4 кВ қуаты 1000кВА тең трансформатор
арқылы 6кВ 4 секциядан құралады. Қуаты 1000 кВА тең резервті
трансформатор 60,4 кВ резервті ток көзінің магистраліне қосылады.
Қосалқы ғимараттардағы және ЖЭС өнеркәсіп алаңындарында электр
қабылдағыштарға екінші құрастыруларды орналастыру қарастырылады.
Басты басқару қалқаншасында (ББҚ) келесі элементтердің оперативті
басқару, бақылау мен дабылдары орнатылады:
1) Басты элементтарының коммутациялық құралдарымен басқару:
- 110кВ желі ажыратқышы;
- 110кВ шина құралдарының ажыратқышы;
- Генератор-трансформатор 110кВ блогінің ажыратқышы;
- Қосалқы ток көзі магистралін қосу ажыратқышы.
2) Барлық станцияға ортақ коммутациялық құралдармен басқару:
- Электр қозғалқышын резервті қоздырушы тізбегіндегі ажыратқышы;
- Өрт сөндіру жүйесіндегі электр қозғалтқышының насос ажыратқышы;
- Сыртқы жарықтандыруды басқару және пештің түтін шығатын
мойнын жарықтан қорғау ажыратқышы;
ББҚ-да қолдан атқарылатын синхронизациялану қарастырылады:
- 110кВ шина құралдарымен ;
- 110кВ ажыратқыштарындағы блоктар.
ББҚ-да дабылдын екі түрі орнатылады:
- орталық апаттар дабылы;
-орталық алдын ала ескерту дабылы.
Жергілікті технологиялық қалқандарда шифрды табу қолданылады.
ББҚ келесі өзгерістер қолданылады:
- ББҚ барлық монтажды қуаттардың электр параметрлер;

17

- Барлық станция генераторлар активті және реактивті қуаттар.
Турбоагрегаттардың технологиялық құралдардың басқару элементтерін
санамағанда ББҚ-да электр бөлігінде басқару, дабыл және бақылау келесі
электр үлгісінде;
- генераторлар;
- ББҚ арқылы басқарылып отырған 0,4кВ ЖҚРҚ блогындағы жұмыс
және резервті қуат бері секциялар ажыратқышы;
- трансформаторлар.
ЖЭО жерінде ББҚ бөлмесінде станцияға ортақ технологиялық қалқан
қарастырылады. Аталған қалқанға басты корпуста орналасқан ЖЭС-ның
станцияға ортақ элементтары бар басқару, бақылау және дабылдың
технологиялық үлгісі көрсетілген.
Станцияға ортақ қалқанда басты технологиялық параметрлерді өлшеу
жүргізіледі( будың қысымы мен температурасы, судың қысым, су
температурасы)

Көмекші
цехтардағы технологиялық пен электротехникалық

құралдармен басқару жергілікті технологиялық цехпен әсер етеді. [1]

1.2 АҚ АлЭС-ның ЖЭО-2 техникалық шешімдері мен кеңейтілуін
талдау

Ақырғы жылдары қалада құрылыстар екпіні өскені көрініп жатыр. Алматы
қаласындағы ең үлкен құрылыс компаниялары: ЖШС Корпорация Базис-А, ЖШС
Корпорация Век, АҚ Корпорация KUAT, ЖШС Тенгизстрой, ЖШС Нико
және т.б.
Сайран көлінің жанында және , сонымен қоса, АҚ АлЭС ЖЭО-2 жылу беру
зонасында жаңа көпфункционалды тұрғын үй комплексі орналасқан. Осы ауданның
қайта кұрылысына 228 гектар берілген. Кезеңдік бұзу бес жылға қарастырылған.
Болашақта қаланың баты бөлігінде Қалқаман кентінен оңтүстік жағында
және ЖЭО-2 жылу беру зонасында тағы да бір тұрғын үй комплексі Қалқаман
құрылысы қаралуда.
Қаланың орталығында да бос территориядағы қайта құрылу мен
тығыздалуына байланысты құрылыстың көлемі мен екпіні өсуде.
Осы екпін өсімін мен құрылыс көлемін сақтап қалса, 2020 жылға күтілген
адам мен ғимараттар өсімі 3-5 жылға ерте келуі мүмкін.
Осындай жылу жүктемелері өсіміне байланысты ЖЭО-2 қайта
құрастыру мен кеңейту және ЖЭО-2,ЖЭО-1 жылу магистралі салынуы
туралы ұсыныстар бар. Бұл жылу магистралі ЖЭО-1 ескірген құралдарын 500
Гкал жүктемесінен босатады.
ЖЭО-2 кеңейтілуінің бір шешімі ретінде 120 МВт тең 2 блок мен
200МВт тең 2 блок салынуы қарастырылып жатыр.
200 МВт-қа тең 2 блок құрылысы келесі себептерге байланысты
қолайсыз болып шешілді:

18

- станциядағы электр жүктемесі жылу жүктемесімен салыстырғанда көп,
бұл айтарлықтай ақшаны градирняға жұмсауды қажет етеді;
- жұмыс сенімді жағдайларда болу үшін бірлік қуат барлық электр
станцияларының 10% аспау қажет.
Жылу жүктемесінің тепе-теңдікте ұстау қажеттілігіне байланысты
ЖЭО-1 қуатын алу мен жылу магистралін салумен қоса ЖЭО-2 120 МВт екі
блок салынуы қабылданды.
Кеңейту мен қайта құру келесімен тұжырымдалады:
1) ЖЭО-2 қайта құру мен электр қуатын 750МВт, жылу құатын 2200Гкалсағ
кеңейтілуі. Сонымен қоса жылу берілу:
- БЖК арқылы бір трубалы үлгі бойынша қаланың батыс бөлігінде;
- ЖЭО-1 арқыды екі трубалы үлгі бойынша Орталық бөлікке;
- Екі трубалы үлгі бойынша Сайран құрылыс ауданына;
- Екі трубалы үлгі бойынша Қалқаман құрылыс ауданына.
2) Жылуды ЖЭО-2 алу үшін жылу қуатын өзгертпей ЖЭО-1 қайта құрылуы
3) Қаланың баты бөлігі үшін БЖК кеңейтілуі және қайта құрылуы (180
Гкалсағ-қа)
ЖЭО-2 проектісінің іске асырылуынан бүрынкейін белгіленген қуаты:
- электр 510750 МВт;
- жылу 11762316 Гкалсағ.
Қайта құру мен кеңейтудегі басты техникалық шешімдер ЖЭО-2
бөліктерінің ерекшеліктерін қарастырады:
- қала тұтынушыларына ЖЭО-2 жылу берілу тек ғана бір трубалы үлгі
бойынша жүргізіледі;
- ЖЭО-2 мазут пен газда жұмыс істейтін БЖК бірге жұмыс атқарады;
- ЖЭО-2 негізгі құралдары дайындау мен жылу беру үлгісі ЖЭО бір
трубалы үлгісінде барлық қуатпен судың қыс кезінде 150°С және 70°С жаз
кезінде болатындай етіліп қабылданған;
- Шындыққа негізделсек бір трубалы үлгісіне жылу өткізу шектеу
температуралық график 136°С
- Құралдарды тұтастыру басты корпусты 12м тереңдетутопырақтың
шөгілуіне байланысты және сейсмикалық шыдамдық 9 баллға дейін;
- Болжалынған жылу жүктемелерінің АлЭС зонасында өсімі, соның
ішінде ыстық судың да жүктемесінің, ЖЭО-2 бос энергиясын жылу

магистралі арқылы реттеуге қиынға соғады. Кеңетулер мен
қайта

құрылуданкейін қалаға екі трубалы жылу магистралін салу қажет;
- АлЭС 3 энергия көздерінің (ЖЭО-1, ЖЭО-2 және БЖК) бірге жұмыс
етуі ЖЭС-1 жылу жүктемелерін бәріне бірдей етіп реттеуіне көмектеседі.
Алматы ЖЭО-2 АҚ АлЭС қарастырылады:
- АТҚ 220 кВ құрылысы айналымы бар екі жұмыс жүйесі үлгісімен;
- АТҚ 100кВ пен АТҚ 220кВ арасындағы қуаты 125 МВА байланыс
автотрансформаторын орнату;
- Жаңа тұрақты ток жүйесін орнату.

19

2 жаңа блоктың жұмысы АТҚ 220 кВ құрылысына қарайды. АТҚ 220 кВ " екі
негізгі және үшінші айналмалы шина жүйесі" 10 ұяшық қарайды.
Өте маңызды шара ретінде тұрақты ток көздерін қозғайтын,
қозғамайтындығына байланысты бытырап орналастыру керек. Бұл жоғарғы
вольтты ажыратқыштарды қосқанда шиналық басқару мен релейлік қорғаныс
кернеулерінін тоқтауының алдын алуға көмек береді.
Көбінесе шиналық басқару мен релейлік қорғанысты қолдану үлкен
емес, сондықтан бір шкафта 12В герметикалық аккумуляторлық
моноблоктарды қолдану қолайлы. Герметикалық аккумуляторлық
батареяларды қолдану бөлмедегі ауаны алмастыруда үнемді етеді және
тұтынушыға аккумуляторлық шкафты барынша жақын етуге көмектеседі. [3]

2 Өзіндік мұқтаждық сұлбалары, өзіндік мұқтаждық сұлбаларына
қойылатын талаптар

20

Өзіндік

мұқтаждық сұлбалары, өзіндік

мұқтаждық сұлбаларына

қойылатын талаптар:
- жұмыс және резервтік өзіндік мұқтаждық қорек көздері өзіндік
мұқтаждық механизмінің жұмысының тиісті сенімділігін, жұмыс және апатты
режім кезінде, қамтамасыз етуі керек;
- өзіндік мұқтаждық сұлбалары өзіндік мұқтаждық механизмдерінің
өздігінен жүріп кетуіне мұрша беруі керек;
- электр станциясы блокты тұрғызылымда болса, онда өзіндік
мұқтаждық сұлбаларында да блокты принцип сақталуы керек;
- өзіндік мұқтаждық сұлбалары үнемді болуы керек.
2.1-суретте блокты принцип бойынша тұрғызылған жылу электр
станциясының сұлбасы келтірілген. Суреттен көретінімізден, өзіндік
мұқтаждық жұмыс қорегін трансформатордан, тармағы генератор кернеуінің
токөткеліне (токопровод) бекітілген, алады. Өзіндік мұқтаждық жұмыс
трансформаторлары жоғарғы кернеу жағында генератор кернеуіне тең
кернеуге ие болады. Резервтік трансформаторлар қорек көзін 110 кВ
шинасынан немесе екі жоғары кернеулі тарату құрылғысын
байланыстыратын, автотрансформатордың үшінші орамынан алады.
Блокты электр станциясында өзіндік мұқтаждық резервтік
трансформаторының қуатын - бір блоктың толық жүктелген өзіндік
мұқтаждық жұмыс трансформаторын, басқа блоктың бір уақытта қосылуы
немесе тоқтауы кезінде, ауыстыра алуы шарты бойынша таңдайды.
150 - 300 МВт блоктарының өзіндік мұқтаждық сұлбасының ерекшелігі
блоктың 6 кВ секциясы трансформаторлардың төменгі кернеуінің
тармақталған орамалары арқылы қорек алуында. Бұл трансформаторлардың
басымдылығы төменгі кернеу (НН) орамалары арасында үлкен индуктивті
кедергі пайда болғанда, бір орамасының жұмыс режімінің өзгерісі басқа
орамасының кернеуінің өзгерісіне әкелмейді.
Өзіндік мұқтаждық жұмыс және резервтік трансформаторларының
жоғарғы кернеу (ВН) жағында кернеуді жүктелген түрде реттейтін (РПН)
құрылғысы болады.
0,4 кВ кернеуді қоректендіру үшін екі, не үш қуаты 750 - 1000 кВА 60,4
кВ жұмыс трансформаторлары, өзінің блогының 6 кВ шинасына жалғанған,
орнатылады. 60,4 кВ резервтік трансформаторлары басқа блоктың 6 кВ
шиналарына жалғанады.
Өзіндік мұқтаждық трансформаторларын таңдағанда келесі екі қарама-
қайшы шарттарға жүгіну керек:
- өзіндік мұқтаждық трансформаторының кедергісі мейлінше аз болуы
керек (қысқа тұйықталу кернеуімен UҚ.Т. анықталады), себебі, электр
қозғалтқыштардың топтық өздігінен жүріп кетуі режімінде олардың сәтті
айналыс алуы үшін шығысында кернеу жеткілікті болуы керек.

21

- өзіндік мұқтаждық трансформаторлары қысқа тұйықталу тоқтарын
шектеу үшін жеткілікті дәрежеде жоғары кедергіде болуы керек - 6 кВ
жинақталған тарату құрылғысында (КРУ) қолданылатын ажыратқыштардың
динамикалық төзімділігі сақталатындай дәрежеде.

а) екі орамды өзіндік мұқтаждық трансформаторлы; б) төменгі кернеуі
тарамдалған өзіндік мұқтаждық трансформаторлы
Г1 - Гп - блоктар генераторы; ӨМТ1, ӨМТ2 - блоктардың өзіндік мұқтаждық
жұмыс трансформаторлары; РӨМТ - резервтік өзіндік мұқтаждық
трансформаторы

2.1 сурет - Блокты электр станцияның өзіндік мұқтаждығын қоректендіру
сұлбасы

2.1 ЖЭО-ның өзіндік мұқтаждығын электрмен қамтамасыз ету
сұлбасын жобалау

Кернеуі 6 (10) кВ ГТҚ шиналары бар және техноглогиялық бөлігінде
көлденең байланысы бар ЖЭО-да өзіндік мұқтаждық қорегі істегі
трансформатордан және ГТҚ секцияларына қосылатын, реактивтенген
желілермен жүзеге асырылады. ЖЭО-ның аралас сұлбаларында істегі ӨМТ-
лар бөлігі тармақталумен генератор-трансформатор блогына, ал қалган бөлігі
ГТҚ секцияларны қосылады. Ө.М ЖЭО жүйесінде ірі қозғалтқыштар үшін 6
кВ кернеу және қалған электр қозғалтқыштары, жарықтандыру, балқытып
біріктіру және басқа аз қуатты жүктемелер үшін 0,4 кВ кернеу қолданылады.
Істегі қоректену желінің саны (реакторлар және трансформаторлар) ГТҚ
секциясына бір-бірден қосылады және ГТҚ-дың әрбір секциясында екіден
аспауы қажет. Ө.М ТҚ секцияларының саны, қазандар манымен анықталады.
Қазанға екі секция немесе блок өзіндік мұқтаждық жұптық жауапты
механизмдері бар болған кезде таңдап алынады. Істегі 6 кВ-тық желінің қорек

22

жолының қуаты, электр станциясының өзіндік мұқтаждық картасына алынған
есептік қуат бойынша есептеледі.
Өзіндік мұқтаждық резервтік қорек көзі байланыс трансформаторына
екі ажыратқыш арқылы (жоғарғы кернеулі ТҚ шиналарының, жүйемен
тікелей байланысы бар) және ГТҚ-дың екі секциясына (бір ажыратқыш әр
уақытта ажыратылған) қосыла алады.
Саны, әрбір істегі трансформаторларға немесе реакторларға бір
резервтік желі алынады. Резервтік қорек желінің қуаты, істегі ірі ӨМТ
қуатынан және реактор қуатынан кем болмауы керек.
Резервтік қорек магистралдары, ЖЭО-да екі РӨМТ болғанда,
ажыратқыш арқылы екі бөлікке секцияланады.
ЖЭО-ның өзіндік мұқтаждық электрмен қамтамасыз ету сұлбасы,
кернееуі 0,4 кВ, блоктың ЖЭС өзіндік мұқтаждық сұлбаларындағыдай
ұстанымммен орындалады. Тек сұлбалардың орындалу ерекшеліктерін
қарастырған жөн. Басты корпустағы секциялар сны ЖЭО-дағы қазандар және
турбиналар санымен қабылданады. Негізгі цехтардың 0,4 кВ қалқандарының
шинасы екі секцияға бөлінеді.
0,4 кВ трансформаторларын резервтеу үшін айқын және айқын емес
резервтер пайдаланылады. Басты корпустағы РӨМТ саны, трансформатор
саны екіден төртке дейін болғанда бірге тең, істегі ӨМТ саны бестен сегізге
дейін болғанда екіге, сегізден жоғары, істегі ӨМТ норма бойынша: әрбір төрт
істегі ӨМТ-ге бір резервтік орнатылады. 0,4кВ қалқандардың қалғаны үшін
істегі трансформаторлар саны алты немесе одан аз болғанда бір РӨМТ, істегі
трансформаторлар саны жетіден он екіге дейін болғанда екі РӨМТ және т.с
алынады. [1]

2.2 Өзіндік мұқтаждық трансформаторын таңдау

Өзіндік мұқтаждық жұмыс трансформаторларының номиналды қуатын
олардың есептелген жүктемесі бойынша таңдайды. Электр станцияның
өзіндік мұқтаждық жүйесіне қойылатын сенімділік талаптарының жоғырлығы
өзіндік мұқтаждық жұмыс трансформаторларының асқын жүктемесіне жол
бермейді. Өзіндік мұқтаждық трансформаторларының есептік қуаты оған
қосылған барлық электр қабылдағыштардың қуаттарының қосындысымен
анықталады.
Тасымалдауының бірінші деңгейіндегі 6 кВ трансформатордың (2.2
суретті қара) есептік қуаты мынаған тең:

Sесеп

( PД 1 PД 2 ) 2 ( Q Д 1 Q Д 2 ) 2

(2.1)

мұнда

PД 1, P 2

- бірінші деңгейлі 6 кВ кернеудегі қозғалтқыштарының
қолданатын активті және реактивті қуаттарының
қосындысы;

23

Q Д 1,

Q 2

-

екінші деңгейлі 0,4 кВ кернеудегі электр

қабылдағыштарының
қолданатын активті және

реактивті қуаттарының қосындысы.

Екінші дәрежелі кернеу трансформаторларының есептік жүктемесі
көптеген кішігірім электр қабылдағыштар (аз қуатты электрқозғалтғыш,
электр шамдал (светильник), электрмен қыздырғыш...) қуаттарының
қосындысымен немесе өтпелі коэффициент арқылы анықтайды. Электр
қабылдағыштардың құрамы параметрі және жұмыс режімі бойынша әр түрлі
болғандықтан, оларға жекеленген өтпелі коэффициент таңдап, төрт топқа
бөледі.

S есеп 0,7Р1 0,35Р2 0,15Р3 0,85Р4

(2.2)

мұнда Р1 - бірлік қуаты 70 - 200 кВт-та үнемі жұмыс істейтін электр
қозғалтқыштардың қуаттарының қосындысы;
Р2 - бірлік қуаты 100 кВт-тан жоғары периодты жұмыс істейтін
электр қозғалтқыштардың қуаттарының қосындысы;
Р3 - кішігірім ысырма электр қозғалтқышы, ара қашықтықта
басқару және т.б. қондырғылардың қуаттарының қосындысы;
Р4 - жарық және электрмен жылыту жүктемелерінің қосындысы.

Эпизодикалық жұмыс істейтін электр қабылдағыштарды (резервті
қоздырушы қозғалтқыш, қышқылмен жуушы сорғы) Sесеп-ке қоспайды.
Қозғалтқыш қолданатын активті қуат оның жүктелу коэфициенті және
пайдалы әсер коэффициентіне (КПД) тәуелді, ал реактивті қуаты оған қоса,
оның қуат коэффицентіне тәуелді. Бұл кезде электр қабылдағыштардың
жұмысының әр мезеттігін ескеру керек. Бұның бәрі Sесеп, кВ∙А нақты
анықтамасын қиындата түседі. Сондықтан, жобалаушы ұйымдар Sесеп
анықтағанда жеңілдетілген, топтық қозғалтқыштар үшін тең, есептік
ауыстыру (переводной) коэффициенттін қолданады:

kесеп , Д

k р kн,орт
орт cos орт

1,0 0,75
0,9 0,9

0,925 0,9

(2.3)

мұнда

k р

- қозғалтқыштардың ең үлкен жүктемелерінің әр мезеттігінің

коэффициенті;
kн,орт - жүктелу коэффициентінің орташа мәні;
орт - пайдалы әсер коэффициентінің орташа мәні;
cos орт - қозғалтқыштың қуат коэффициентінің орташа мәні.
Сонда,

24

n Д n Д

1 1

(2.4)

мұнда

Pесеп , Д

- қозғалтқыштың білігіндегі есептік қуаты, кВт;

n Д - өзіндік мұқтаждық трансформаторына жалғанған барлық
қозғалтқыштар саны.
Осы формуланы қолдана отырып, 1ВА және 1ВВ секцияларының
трансформаторларының есептік қуатын анықтаймыз:

52 секциясы 52Т трансформаторының есептік қуаты

n Д

1

25Sесеп , Д kесеп , Д Pесеп , Д 0,9 Pесеп , Д
S есеп, Д 0,9 Pесеп, Д 0,9 1111 999,9 кВ∙А.

26

2.2 сурет - ЖЭО-2-нің өзіндік мұқтаждық сұлбасының бір желілі электрлік байланысы

2.1 к е с т е - 51с және 52с секцияларындағы 0,4 кВ электр қозғалтқыштары

2.2 к е с т е - 51Т трансформаторының түрі

2.3 к е с т е - 52Т трансформаторының түрі

27 №
ұяшық
нөмері
механизм
маркасы
қозғалтқыш
Рн,
кВт
Ін, А
Ірасч,
А
Uн, В
Кп
Іп, А
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
СЕКЦИЯ 51с
1
4С
НДБ-1
ВАО-82-2
55
107,5
80,6
380
7
752,5
2
4Н
КЭН-1А
4АН225М2У3
90
168
134,4
380
7
1176
3
5С
КНТ-1Б
АО2-91-2
75
130
104
380
7
910
4
8С
ВГД-1Б
4АН315S4У3
200
352
246,4
380
6,5
2288
5
9В
ВГД-1А
АО3-315М-4У3
200
352
246,4
380
7
2464
6
9С
КНБ-1В
АО2-91-2
75
130
104
380
7
910
7
11В
ПСУ-1А
ПН200LГУХЛ4
11
58
116
380
7
406
7
11В
ПСУ-1Б
ПН200LГУХЛ4
11
58
116
380
7
406
8
11С
ЛК-3В
4А315М6У3
132
239
191,2
380
7
1673
9
12Н
ВУМ-1В
4АН280S2У3
160
288
230,4
380
6,5
1872
10
13Н
НГО-1А
АО2-91-6
55
99
63,4
380
7
693
СЕКЦИЯ 52с
1
2С
НДБ-2
ВАО-82-2
55
107,5
80,6
380
7
752,5
2
2Н
ВГД-3В
4АН315S4У3
200
352
246,4
380
6,5
2288
3
3С
ВГД-3А
АО3-315М-4У3
200
352
246,4
380
7
2464
4
3Н
КЭН-1В
4АН225М2У3
90
168
134,4
380
7
1176
5
4В
ПСУ-3А
4ПН225S1УХЛ4
11
58
58
380
7
406
5
4В
ПСУ-3В
ПБ62У2
4
21
21
380
7
147
6
5В
ЛК-3А
4А315М6У3
132
239
191,2
380
7
1673
7
5С
ВУМ-1А
4АН280S2У3
160
288
230,4
380
6,5
1872
8
5Н
КНБ-1Б
4АН225М2У3
90
168
134,4
380
7
1176
9
6С
КНТ-1А
АО2-91-2
75
130
104
380
7
910
10
7В
ВПУ-1
АО2-72-8
17
32,5

380
7
227,5
11
7Н
НГО-1Б
АО2-91-6
55
99
63,4
380
7
693
12
8В
РМН-1
4А180S4У3
22
42
33,9
380
6,5
273
Түрі
Қуаты,
кВ∙А
Кернеуі, кВ
Шығыны, кВт
uК, %
IX, %
Бағасы,
тыс.руб.
Түрі
Қуаты,
кВ∙А
ЖК
ТК
РХ
РК
uК, %
IX, %
Бағасы,
тыс.руб.
ТСЗСУ-100010
1000
6,3
0,4
3
12
7,64
2
6,89
Түрі
Қуаты,
кВ∙А
Кернеуі, кВ
Шығыны, кВт
uК, %
IX, %
Бағасы,
тыс.руб.
Түрі
Қуаты,
кВ∙А
ЖК
ТК
РХ
РК
uК, %
IX, %
Бағасы,
тыс.руб.
ТСЗСУ-100010
1000
6,3
0,4
3
12
7,79
2
6,89

6 кВ трансформаторы арқылы 0,4 кВ-ке жалғанған екінші деңгейлі
электр қабылдағыштардың есептік жүктемесі мыныған тең:

nТ nТ

1 1

(2.5)

мұнда

Sном,Т

nТ

- екінші деңгейлі тасымалдағыш 0,4 кВ трансформаторының
номиналды қуаты, кВ∙А;
- берілген 6 кВ шинасына жалғанған барлық 0,4 кВ

трансформаторлар саны.

2.4 к е с т е - 1ВА секциясының 6 кВ электр қозғалтқыштары

28 №
Ұяшық
нөмері
Механизм
маркасы
Қозғалтқыш
Рн, кВт;
Sном,
кВА
Ін,
А
Uн,
В
Кп
Іп, А
СЕКЦИЯ 1 ВА
1
3
2СН-4
(жауапты)
ДАЗО12-55-4М-У1
500
60,4
6000
7,2
434,88
2
5
НПТ-2
А-114-4М
320
37,1
6000
6,5
241,15
3
7
НСВ-4
А-114-4М
320
37,1
6000
6,5
241,15
4
8
НПТ-3
ДАЗО4-400ХК-4У1
315
36,6
6000
7
256,2
5
10
РВ-1
ДА1612-6У4
800
115
6000
7
805
6
11
НОВ-2
А4-400ХК-4У4
400
47
6000
5,7
267,9
7
13
МД
ДАЗО15-69-10
800
102
6000
7
714
8
15
ЛК-2А
ДАЗО4-450Х-4У1
630
75
6000
7
525
9
16
НСВ-2
А-114-4М
320
37,1
6000
6,5
241,15
10
17
НГЗУ-3
ДАЗО4-400ХК-4У1
315
36
6000
7
252
11
20
2СН-2
(жауапты)
ДАЗО4-400У-4У1
500
58,5
6000
7
409,5
12
22
1СН-2
(жауапты)
А-114-4М
320
37,1
6000
6,5
241,15
13
23
1БН-3
ДАЗО4-450У-6У1
630
75,1
6000
6,5
488,15
14
26
1СН-4
(жауапты)
А-114-4М
320
36,7
6000
6,5
238,55
15
31
5ВГ-Б
ВАСВ-17-40-52
200
21
6000
6,5
136,5
16
1
51Т
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
17
9
31Т
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
18
18
50Т-2
(резерв)
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
19
21
114Т
ТМС-100010
1000
92

2
184
20
25
71Т
ТМ-1606,3
160
14,7

2
29,4
21
29
22Т
ТМ-63010
630
57,8

2
115,6
22
32
20Т
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
Sесеп , Д kесеп , Sном,Т 0,9 Sном,Т

2.5 к е с т е - 1ВВ секциясының 6 кВ электр қозғалтқыштары

1ВА секциясына трансформаторлардан түсіретін жүктемесі:

nТ

кВ∙А.

1

1ВВ секциясына трансформаторлардан түсіретін жүктемесі:

nТ

кВ∙А.

1

29 №
Ұяшық
нөмері
механизм
маркасы
қозғалтқыш
Рн, кВт;
Sном,
кВА
Ін, А
Uн,
В
Кп
Іп, А
СЕКЦИЯ 1ВВ
1
5,7
ДС-1А
(жауапты)
ДАЗО2-17-69-
810У1
1000
118
6000
6
708
2
8
ПЭН-1
(жауапты)
2АЗМ-
40006000УХЛ4
4000
431
6000
6,3
2715,
3
3
9
ДВ-1А
(жауапты)
SzJr-14-810503
400
58,5
6000
7
409,5
4
10
ЦН-1А
(жауапты)
А13-62-8У4
630
76
6000
5,3
402,8
5
11
ММТ-1А
ДАЗО2-17-44-8У1
800
110
6000
6,8
748
6
13
ММТ-1Б
ДАЗО2-17-44-8У1
800
110
6000
6,8
748
7
14
6ВГ-Б
ВАСВ-17-40-52
200
21
6000
6,5
136,5
8
16
ЦН-1Б
(жауапты)
А13-62-8У4
630
76
6000
5,3
402,8
9
18
НПТ-1
А-114-4М
320
37,1
6000
6,5
241,1
5
10
17,19
ВС-1Б
(жауапты)
ДАЗО2-17-69-
810У1
1000
118,5
6000
6
711
11
20
6ВГ-А
ВАСВ-17-40-52
200
21
6000
7
147
12
21
ДВ-1Б
(жауапты)
SzJr-14-810
400
45
6000
6,7
301,5
13
22
ПМН-1
А-114-6М
200
23,6
6000
6,6
155,7
6
14
23
ММТ-1В
ДАЗО2-17-44-8У1
800
110
6000
6,8
748
15
24
1СН-3
(жауапты)
А-144-4М
320
36,7
6000
6,5
238,5
5
16
25
ММТ-1Г
(резерв)
ДАЗО2-17-44-8У1
800
110
6000
6,8
748
17
12
50Т-4
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
18
15
52Т
ТСЗСУ-100010
1000
92

3
276
19
26
23Т
ТМ-63010
630
57,8

2
115,6
20
28
12Т
ТМ-63010
630
57,8

2
115,6
S есеп, Д 0,9 S ном,Т 0,9 4790 4311
S есеп, Д 0,9 S ном,Т 0,9 3260 2934

Осылайша, 1ВТ трансформаторына

түсетін

есептелген

жүктеме

қосындысы мыныған тең:

n Д nТ

1 1

(2.6)

мұнда Sесеп - жұмыс трансформаторының есептік қуаты, кВ∙А;
Ресеп,Д - 6 кВ электр қозғалтқышты механизмнің білігіндегі
жалпы есептік қуат, кВт;

Sном,Т
-
берілген секцияға жалғанған 60,4 кВ

трансформатордың жалпы номиналды қуаты, кВ∙А;
0,9 - трансформатордың жүктелуін, пайдалы әсер коэффициентінің
(КПД) орта мәнін, қозғалтқыш қуатының коэффициентін ескерілуі.

Бұл
формуладан алдымен 1ВА және 1ВВ секцияларындағы

қозғатқыштарының активті қуатын есептейміз:

n Д

есеп , Д

18390 кВт

1

Осылайша, 1ВТ трансформаторының қуаты:

S есеп 0,9 (18390 4790 3260) 23796 кВ∙А

Электр станцияда негізгі тарату құрылғысы (ГРУ) - 6-10 кВ
қарастырылса, онда өзіндік мұқтаждық тарату құрылғысы қорек көзін негізгі
тарату құрылғысының шиналарынан реактивтелген желі немесе төмендеткіш
трансформатор арқылы алады. Блокты станцияда өзіндік мұқтаждық қорек
көзі блоктың аралық шықпаларынан (отпайка) қамтылады.
Өзіндік мұқтаждық сұлбаларында қысқа тұйықталу тоқтарын шектеу
үшін бөлшектенген орамды трансформаторлар қолданылады (өзіндік
мұқтаждық трансформаторларының қуаты 25 МВ∙А және жоғары кезде).
Көлденең байланысты жылу электр орталығында (ТЭЦ) әр қазанға жеке
6 кВ секция қарастырылады. Әр секция немесе жеке секция жұмыс қорек
көзіне жалғанады. Әр өзіндік мұқтаждық 6 кВ секциясынан қорек көзін
қазандың және турбина бөлігіндегі қондырғылар қолданады. Конденцатты
электр станциясында (КЭС) жалпы станциялық өзіндік мұқтаждық, отын беру,
отын дайындау, химиялық су тазалау т.б., әдетте секция бойынша бірқалыпты
орналасатын болса, ал жылу электр орталығында (ТЭЦ) жалпы станциялық
өзіндік мұқтаждығына арнайы секция бөлінеді.
6 кВ өзіндік мұқтаждық тарату құрылғысынан (РУ) қорек көзін алатын
1ВТ трансформатор қуаты келесідей анықталады:

30Sесеп 0,9( Pесеп , Д Sном,Т ) .
P

n Д nТ

1 1

(2.7)

мұнда

Sтр

- жұмыс трансформаторының номиналды қуаты, кВ∙А;

Кесте 2.6 - 1ВТ трансформаторының түрі

60,4 кВ трансформаторларының қуаты 1000 кВ∙А аспау керек, себебі
бұл 0,4 торабында қысқа тұйықталу тоқтарының артуына әкеледі.
Өзіндік мұқтаждық тұтынушыларын сенімді қорек көзімен қамту үшін
жұмыс қорегінен басқа резервті қорек көзі қарастырылады. 6-ға дейін жұмыс
қорегі саны болған кезде қосымша бір резервтік трансформатор, одан көп
болса екі трансформатор, орнатылады.
Жылу электр орталығында (ТЭЦ) 0,4 кВ өзіндік мұқтаждық тарату
құрылғысын резервтеу 60,4 кВ трансформаторлары көмегімен жүзеге асады.
Бұл кезде жұмыс және оны резервтеуші трансформаторлар әртүрлі 0,6 кВ
өзіндік мұқтаждық секцияларына жалғанады. Жылу электр орталығы үшін 0,4
кВ шинадағы электр энергия шығынының көлемін жалпы өзіндік
мұқтаждыққа кеткен шығын көлемінің 15% деп алуға болады.
Трансформатор түрін таңдағанда барлық электр қондырғыларына ортақ
болып келетіндей таңдайды:
- әрқашан үш фазалы трансформатор әрекет жасау керек. Тек қана
оларды жоғары қуаттарда қолдану және дайындау мүмкіндігі болмағанда, не
тасымалдауы шектеулі кезінде топтық қондырғыға үш бір фазалы немесе екі
үш фазалы жартылай қуатты трансформаторлар қолданылады;
- үш кернеулі тарату құрылғысы (РУ) бар кезде үш орамды
трансформатор қолданған тиімді (1.2-сурет а, б), бірақ екі кернеуде
өндірілетін қуаттар бір-бірінен күрт ерекшеленгенде, екі орамды
трансформатор қолданған үнемді болуы мүмкін (1.2-сурет в). Бұны техника-
үнемділік негізде салыстыра отыра шешеді. Үш орамды трансформаторлар
орам қуаттары бойынша үш деңгейде шығарылады:
- 100%100%100%;
- 100%67%100%;
- 100%100%67%.
Автотрансформаторларда орам қуаттарының қатынасы 100%100%50%
болады.
- резервтік режімде жұмыс істейтін трансформаторлар кернеуді
жүктелген (под нагрузкой) түрде реттейтін құрылғылармен жабдықталуы

31 Түрі
Қуаты,
кВ∙А
Кернеуі, кВ
Шығыны,кВт
uК,
%
IX,
%
Бағасы,
мың.тг.
Түрі
Қуаты,
кВ∙А
ЖК
ТК
РХ
РК
uК,
%
IX,
%
Бағасы,
мың.тг.
ТРДНС-2500010
25000
10,5
6,3-6,3
25
115
9,53
0,65
68
Sтр 0,9( Pесеп , Д Sном,Т )

керек. Екі жоғары кернеулі тарату құрылғысын (РУ) байланыстыру үшін
немесе блоктар сұлбасында үш орамды трансформаторлар қолдану кезінде,
трансформаторлардың қандай да бір кернеуі бағытталушы болуы керек. Бұл
әдетте ортаңғы орамада болады, себебі басқа (жоғары) кернеуде бағыттау
генератордың қоздырылуының өзгерісімен жүзеге асады.

а) автотрансформатор; б) үш орамды; в) екі орамды трансформаторлар
2.3 сурет - Үш кернеулі тарату құрылғысының байланысы үшін
трансформаторларды қолданудың түрлері

Дәл осы жолмен ЖЭО-2 сұлбасының басқа бөліктеріне есептеу
жүргіземіз.
Генараторлық ажыратқышсыз блокты жылу электр станциясында
резервтік өзіндік мұқтаждық трансформаторларының саны қабылданады:
- екі блок кезінде біреу;
- үштен алтыға дейін энергоблоктар кезінде екеу;
- энергоблоктардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.