Бұлттық есептеудің қауіпсіздігі
10
11
12
13
Аңдатпа
Бұл дипломдық жобада Trust company ЖШС үшін бұлттық технологияны
қолданып корпоративтік желі құру қарастырылады. Жобаның басты мақсаты -
қолданушыға жылдам қызмет көрсетілетін және ең минималды күш -жігермен
басқарылып, провайдермен қажетті әрекеттесетін, әр жердегі желілік қол
жетімділікті көрсету моделін ұйымдастыру.
Бұлттық есептеу жүйесін ұйымдастыру барысында қажетті бағдарламаларды
таңдап, баптамаларын тиімді етіп орнату қарастырылады.
Жобада техника - экономикалық есептеулер жүргізіледі, оның ішінде бизнес
жоспар құрылып, оны жүзеге асыру барысында кететін шығындар мен тіршілік
қауіпсіздігі мәселелері қарастырылады.
Аннотация
В данном дипломном проекте рассматривается разработка корпоративной сети
с применением облачной технологии для ТОО Trust company. Цель данного
проекта - организация модели сетевой доступности, управляющиеся с
минимальным усилием, и работающая с провайдером.
При организации облачного вычисления выбрана необходимая программа, а
так же рассмотрены эффективные установления настроек.
В проекте рассмотрены вопросы экономического вычисления, в частности
составление бизнес планов, затраты в процессе реализации данного проекта, и
затрагиваются вопросы безопасности жизнедеятельности и охраны труда.
Annotation
In this thesis project will be considered the development of the corporate network
using cloud technology for LLP Trust company. The purpose of this project - to
organize availability model of network, which managed with minimal effort, and
working with the provider.
When organizing cloud computing selected program, as well as consider establishing
effective settings.
The project addressed issues of economic calculation, in particular drawing up
business plans, the costs in the course of this project, and addresses the issues of life
safety and health.
14
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1
Бұлт компьютер индустриясының жаңа бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.1 Бұлт (cloud) терминінің шығу тарихыОшибка! Закладка не определена.10
1.2 Cloud computing ... ... ... ... ... ... ... ... Ошибка! Закладка не определена.1
1.3 Бұлттық есептеулердің артықшылықтарыОшибка! Закладка не определен
1.4 Бұлттық есептеулердің кемшіліктеріОшибка! Закладка не определена.6
1.5 Бұлттарды классификациялаудың түрлеріОшибка! Закладка не определена.
1.6 Бұлттар мақсатына қарай жіктелуіОшибка! Закладка не определена.8
1.7 Бұлттық есептеулердің тұтынушыларға қызмет көрсету моделіОшибка! Закл
1.8 Бұлттық технологияның қауіпсіздігіОшибка! Закладка не определена.23
2 Желіні жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 26
2.1 Trust company ЖШС жайлы жалпы сипаттамаОшибка! Закладка не опред
2.2 Graphical Network Simulator симуляторының сипаттамасыОшибка! Закладка
2.3 VMDC технологиялық модулінің артықшылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.4 Иерархиялық желі жобасының эталондық моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 31
2.5 Негізгі қабат (Core Layer) ... ... ... ... 3Ошибка! Закладка не определена.
2.6 Агрегациялау (біріктіру) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
2.7 Layer - дің қызметі ... ... ... ... ... ... ... . Ошибка! Закладка не определена.5
2.8 Модульдік блоктар ... ... ... ... ... ... . Ошибка! Закладка не определена.35
2.8.1 Pod ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... . 36
2.8.2 Integrated Compute Stack (ICS) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
2.8.3 Flexpod - NetApp компаниясымен біріккен шешім ... ... ... ... ... ... ... .. 38
2.8.4 Vblock платформасының кескіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.9 Оркестрация қызметі ... ... ... ... ... .. Ошибка! Закладка не определена.46
3 VMDC жобалаудың талаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.1 VMDC физикалық топологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 48
3.2 Cisco Nexus 1010 құрылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
3.3 VMDC 2.1 Pod көмегімен резервтеуді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
3.4 Икемді модель иесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 52
3.5 Әрбір Multicast жалға алушыға қолдау көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 55
3.6 IS - 4U - SYS5 сервері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 58
3.7 АdvantiX IS - 3U - GEMINI екі процессорлы сервері ... ... ... ... ... ... ... ... .. 59
3.8 AdvantiX IPC - SFF шағын столдық жұмыстық станциясы ... ... ... ... ... ... 60
4 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 62
4.1 Шу мендірілдің әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 62
4.2 Жұмыс орнындағы шу көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 63
4.3 Шу деңгейін төмендету есептемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 64
4.4 Шу деңгейін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 66
5 Бизнес- жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 71
5.1 Жобаның мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
5.2 Бағдарламамен қамтамасыз етудегі еңбек сыйымдылығын есептеу ... .. 72
5.3 Бағдарламалық қамсыздандыру шығынының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
15
5.4 Бағдарлама өнімін сатып алуға кеткен бір жолғы шығындар есебі ... ... 79
5.5 Ақпараттық жүйе енгізуден үнем мен табыс мөлшерінің есебі ... ... ... .. 80
5.6 Салыстырмалы экономикалық тиімділіктің көрсеткіштерін есептеу ... . 80
5.7 Ақшалай құралдардың қозғалысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
5.8 Экономикалық тиімділікті есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 82
5.8.1 Таза ағымдағы құндылықты есептеу (Nеt present value, NPV) ... ... .. 82
5.8.2 Пайда индексін есептеу (Profitability index, PI) ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
5.8.3 Табыстың ішкі нормасын есептеу (Internal rate of return, IRR) ... ... . 82
5.8.4 Өтімділік периодын есептеу (Payback period, PBP) ... ... ... ... ... ... ... 83
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 84
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 85
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 86
Б қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 92
Кіріспе
Қазіргі заманғы IT - технологиялар елеулі бәсекелі артықшылықтар
жасауға қабілетті екендігі бүгінгі күні құпия емес. Оны қалай динамикалық
және икемді, ал ресурстарды басқаруға ыңғайлы ететіндей қарастыру қажет.
Бұл тұрғыда IT - технологиялардың қарқынды дамуы толастаған емес. Соның
ішінде ақпараттық технологиялар жүйелерінің дамуындағы бетбұрыстардың
аса елеулісі, бұл "бұлтты есептеулерге" ауысу болып табылады. Бұлтты
платформалардың ыңғайлығы мен икемділігімен қатар ақпараттық
технологияларды қызмет ретінде қолданудың артықшылықтары аталған
бағыттың соңғы жылдары дамуына айтарлықтай әсер етті, соған қарамастан,
оның даму мүмкіндіктері әлі сарқыла қойған жоқ.
Бұлттық есептеулер - IT болашағы жөнінде ойлануға итермелейтін және
оның жүйесін қызмет ретінде қабылдауға ықпал ететін, соңғы жылдары аса
қызу талқыланып жүрген тақырыптардың бірі. Бүгінгі күні кез келген
компанияның IT - инфрақұрылымының "бұлтқа" ауысуын дайындап, платформа
құру мүмкіндігін беретін виртуалдандыру үрдісін "бұлтты есептеулердің"
қарқынды дамып келе жатқан технологияларына жатқызуға болады. Көптеген
компаниялар өз мәлімет орталықтарын "жекелеген бұлттарға" айналдыра
отырып, осы технологияны қазірден қолданып жатқандығын атап өтуіміз
қажет. Мәселен, Gartner талдау компаниясының мәліметтері бойынша "2012
жылы Fortune 1000 тізіміндегі кәсіпорындардың 80 % - ы "бұлттық
16
есептеулердің" нақты бір қызметтерін қолданды. Басылым пікірінше,
тұрмысымызға электр желілері қалай енген болса, "бұлтты есептеулер" де
біздің өмірімізде бекем орын алмақ.
Елімізде бұлтты - сервистер пайда болып, оны электронды құжат
айналымы бағытында қолдана бастадық. Өткен жылдың жазынан бастап
Қазақтелеком АҚ Microsoft Hosted Exchange және Microsoft Hosted SharePoint
бұлтты сервистері қолжетімді болды. Сондай - ақ, MyCloud жобасының бірнеше
сервистері бар. Дата орталықтардың бірі ретінде Қазақтелеком АҚ мен
Hewlett - Packard компаниясының бірлескен жобасы болып саналатын ТМД -
дағы ірі инновациялық қызмет көрсететін мәліметтер өңдеу орталығын айта
аламыз. Мәліметтер өңдеу орталығы тәжірибелік - өнеркәсіптік пайдаланудан
өтуде. Оның базасында хостинг қызметі, сондай - ақ бұлттық есептеу, бұлттық
жүйенің мәліметтерін сақтау, мәліметтерді өңдеу виртуалды резервтік
орталығы, бизнес үшін бағдарламалық қамтамасыз ету, интерактивтік қары м -
қатынас жасау және ақпарат алмасу жүйесі, бұлттық серверлік платформа
тұжырымдамасы негізінде жасалынған сервистер ұсынылады.
Бұл дипломдық жұмыста бұлттық есептеулерді GNS3 желілік графикалық
симулятор көмегімен жүзеге асыруды қарастырамыз. Бұлттық есептеудің
негізгі мақсаты - қолданушыға жылдам көрсетілетін және ең минималды күш -
жігермен басқарылып, провайдермен қажетті әрекеттесетін,
конфигурацияланатын есептеу ресурстарының жалпы пулына (мысалға
серверлер, бағдарламалар, желілер, қауіпсіздік жүйесі және қамтамасыз ету
қызметі) ыңғайлы және әр жердегі желілік қол жетімділікті көрсету моделін
ұйымдастыру.
Осы негізде "Trust Company" ЖШС кәсіпорнының барлық
қызметкерлеріне негізгі орталықтандырылған мәлімет қорына ыңғайлы және
сенімді, қауіпсіздігі өте жоғары желілік орта қамтамасыз етіледі.
1 Бұлт компьютер индустриясының жаңа бағыты
1.1 Бұлт (cloud) терминінің шығу тарихы
Бұлт (cloud) сөзі 1990 жылдары Интернет сөзінің баламасы ретінде
қолданылған. Ол кезде ғаламтор өзіне тән ерекше, ортақ қолданыста болмаған,
ішкі элементтеріне сәйкес өзі де құпия ұғым болатын. ORGs for Scalable,
Robust, Privacy - Friendly Client Cloud Computing мақаласында бұлттық
есептеуге келесідей анықтама берілген: Бұл ерекше жағдай, ақпарат арқашан
Интернет желісінде сақталып, тек белгілі уақытқа ғана қолданушы тұсына
беріледі - мысалы, дербес компьютеріне, планшеттерге, ноутбуктарға, қалта
компьютерлеріне және тағы да басқа құрылғаларға. Бұлттық есептеулер
идеясын алғаш рет 1960 жылы, есептеу техникасының маманы, өзінің жасанды
17
интеллект теориясы бойынша әйгілі болған Джон Мак - Карти ұсынған болатын.
Ол болашақта есептеулер коммуналдық қызметпен ақылы түрде ұсынылатын
болатындығын болжап кеткен. 1993 жылы бұлт термині алғаш рет
коммерциялық мақсатта үлкен ірі желілерді сипаттау мақсатында қолданылды.
Ол өзіне жылдамдығы аса жоғары бір мезетте трафик арқылы қызметтің
барлық түрін (бейне, дауыс және мәліметтер) жібере алатын, желіде өзара
байланысқа түсетін каналдар жиынтығын білдіруші еді. Ол желілерде жіберуші
мен қабылдаушы арасында мәлеметтерді жіберуді жеңілдететін бір мезеттік
виртуалды байланыс пайда болды. Оны анығырақ 1.1 - суреттен көре аласыздар.
Сурет 1.1 - Бұлт термині жайлы жалпы түсінік
XXI ғасырдың басында бұлттық есептеулер термині жаңадан шыққан
SaaS (бағдарламалық қамтама қызмет ретінде) бағытта келісімді түрде қолдана
бастады. Алғаш қолданушы ретінде Amazon интернет - дүкені көзге түсті.
Осылайша өзінің дата - орталықтарын Open Source - қа аудару жолымен сол
кездегі дотком дағдарысынан тез арада құтылды. Кәсіпорынның 90%
серверлері Red Hat Linux басқару жүйесінде Stronghold веб - сервер
бағдарламсымен және Apache - дің жинақы нұсқасымен жұмыс істесе, ал темірін
Intel мен HR чипсет негізіндегі серверлер моделімен ауыстырылды. 2002 жылы
Amazon - ның веб - сервері жарық көрді. Оны бес жыл өткен соң бұлт деп атап
кетті. Яғни, алыстатылған серверлерге кез - келген ғаламтор бар жерден браузер
көмегімен қол жеткізе алатын сервистер жиынтығы.
2007 жылы осыған ұқсас жобаға (Academic Cluster Computing Initiative)
сол кездің алып компаниялары Google, IBM және америкалық бірнеше
университеттер қатысуымен өтті. Олар үшін 1600 серверден тұратын және
18
оларға сәйкес оларды басқаруға оңай, әрі алыстан қол жеткізу мүмкіндігін
қамтамасыз ететін арнайы бағдарламалық қамтамамен жабдықтады. Осыған
қоса бұлт атты жарысқа алып компаниялардың бірі - Yahoo кірісті. 2008
жылы Google Docs атты браузер арқылы офистік құжаттармен жұмыс істеуге
мүмкіндік беретін интертен - қызметімен компьютерлік индустрияның бұлт
бөліміне өз үлесін қосты.
1.2 Cloud computing
Бұлттық есептеулерді (cloud computing) қарапайым сөзбен былай
түсіндіруге болады: тұтынушы өз компьютерінде белгілі бір бағдарламаны іске
қосқанда негізгі есептеулер мен ондағы дереккөздер интернеттегі шалғай
серверлерде орындалып, сол жерде сақталады да, ал жұмыс нәтижесі жаңағы
тұтынушының компьютерінде стандартты веб - браузердің терезесіне
шығарылып көрсетіледі.
Сloud computing - ді жүзеге асыратын серверлерді есептегіш бұлттар деп
атайды. Бұлттық технологияда жұмыс істеудің әдеттегі бағдарламалармен
жұмыс істеудегі басты айырмашылығы - тұтынушы өз компьютерінің
ресурстарын емес, өзіне интернет - қызметі ретінде берілген шалғайдағы мықты
серверлердің ресурстарын пайдалануында. Сол арқылы тұтынушы өз
дереккөздерімен жұмыс істеуіне толық мүмкіндік алады, ал бірақ сол
дереккөздер орналасқан операциялық жүйеге, бағдарламалар базасына,
есептегіш серверлердің жұмысына еш кедергі келтіріп, оны өзгерте алмайды.
1.2 - суретте көрсетілгендей бұл жүйе үлкен есептеулерді қатар жүргізіп,
әр түрлі құрылғыларға бір уақытта қызмет ете алады. Әрі қызмет көрсету үшін
қажетті құрылғыларды таңдаудың да әр түрлі нұсқалары бар.
Қолданушы мәліметтерін сақтау компанияға тәуелді болуы негізгі
кемшіліктерінің бірі болып табылады[1].
19
Сурет 1.2 - Cloud computing технологиясның жалпы кескіні
Бұлттық есептеулер негізгі 5 сипаттамаға ие болуы қажет:
1) талап бойынша өз өзіне қызмет көрсету;
2) кеңжолақты желілік ену;
3) ресурстар пулы;
4) кеңейту не қайта құру мүмкіндіктері жоғары;
5) өлшенген қызмет көрсету.
Бұлттық есептеудің негізгі сипаттамалары:
1) масштабтылығы;
2) икемділігі;
3) ресурстар;
4) өзіне өзі қызмет көрсету;
5) әртүрлі қолданушылардың тобы, түрлі ұйымдарға қызмет көрсету
үшін ресурстарды максималды пайдалану есебінде шығындарды азайту тәсілі.
20
1.3 Бұлттық есептеулердің артықшылықтары
Бұлттық есептеулер алдағы 3 жылдықта даму деңгейінің шарқына жетеді
деген жорамалдар бар. Бұл жорамалдардың айтылатындай себептері бар. Сол
артықшыларды тізіп көрсетсек:
- Қолданушылар үшін қымбат емес компьютерлер. Қолданушыларға
веб - интерфейс бағдарламаларын қолдану үшін жады үлкен көлемді және
дискті қымбат компьютерларды алу қажет болмайды. Сонымен қатар, бүкіл
информация және бағдарламалар бұлтта қалатындықтан СD және DVD -
лердің қажеттілігі жоқ. Қолданушылар дағдылы үлкен компьютерлар мен
ноутбуктерден шағын әрі ыңғайлы нетбуктарға көше алады.
- Қолданушылар компьютерларының өнімділігі ұлғайған. Бағдарлама
мен қызметтердің көпшілігі алыстатылған желі Интернетте болғандықтан,
қолданушылар компьютері тезірек қосылып, жылдам жұмыс атқарады. Бұған
келтіретін мысалдардың бірі антивирустық шешім Panda Cloud Antivirus - ты
айтып өтсек болады. Бұл бағдарлама алыстатылған қуатты серверлерде
вирустарды сканерлеп, сол арқылы қолданушы компьютеріне түсетін
ауыртпалықты 2 есе төмендетеді.
1.3 - суреттен аталып көрсетілетін
артықшылықтарды көре аласыздар.
Сурет 1.3 - Бұлттық технологияның артықшылықтары
21
- Шығынның азаюы мен IT инфраструктураның тиімділігінің артуы.
Орташа компаниялардың дағдылы серверлері 10 - 15%-ға артық мөлшерде
қуатты қажет етеді. Белгілі бір уақыт аралығында қосымша есептеуші
ресурстарға мұқтаждық бар, ал басқаларда бұл қымбат тұратын ресурстар
тұрып қалып жатады. Бұлтта есептеуіш ресурстардың (мысалы, Amazon EC2)
қажетті санын қолданып, компания өзінің құрылғылар мен қызметке кететін
шығынын 50 %-ға дейін азайта алды. Әрдайым өзгеріп отыратын экономикалық
ортада өндірістің икемділігі бірнеше есеге өседі. Ал егер үлкен компаниялар өз
мәліметтерінің шалғай орналасқандығын уайымдатын болса, өз бұлтын
жасатып, виртуализация инфраструктурасының барлық пайдаларын қолданса
болады.
- Қызметке
байланысты туындайтын мәселелер азаяды. Cloud
Computing - тің енгізілуімен физикалық серверлер азайып жатқандықтан, оларға
қызмет ету жеңіл әрі тез. Бағдарламалық қамтамаға келетін болсақ, соңғы
бағдарламалар бұлтта орналасады, жаңартылады, реттеледі.
- Бағдарламалық қамтамаға кететін шығын азаяды. Әрбір желілік
қолданушыға қажетті бағдарламалық пакетті сатып алудың орнына
компаниялар қажетті бағдарламаны бұлтта сатып алады. Бұл
бағдарламаларды жұмысқа қажетті қолданушылар ғана қолданады. Сонымен
қатар, Интернет арқылы алуға болатын бағдарламалар бағасы дербес
компьютер бағдарламалары аналогтарынан арзанырақ болады. Егер
бағдарламалар ұзақ қолданылмайтын болса, сағаттық төлеммен жалға алуға
болады.
- Бағдарламалардың әр кез жаңартылуы. Кез келген уақытта қолданушы
алыстатылған бағдарламаны қосқанда ол бұл бағдарламаның соңғы нұсқасы
екендігіне сенімді болуына болады.
- Қолжетімді есептік қуаттың өсуі. Қолданушыға қолжетімді бұлттық
компьютерлердің есептік қуаты дербес компьютерлермен салыстырғанда тек
бұлттың өлшемімен ерекшеленеді. Яғни, алыстатылған серверлердің жалпы
санымен. Қолданушылар өте қиын тапсырмаларды қажетті жадының үлкен
санын орнату арқылы шешуіне болады. Басқаша айтқанда, қолданушылар
қалауынша жеңіл әрі арзан тәсілмен суперкомпьютермен ешқандай артық
нәрсесіз қолдана алады.
- Мәлімет сақтау қорының шексіздігі. Cloud Computing - те операциялық
жүйелердің ешқандай рөлі жоқ. Unix қолданушылары Microsoft Windows
қолданушыларының немесе керісінше құжаттарымен еркін алмаса алады.
Бағдарламалар мен виртуалды компьютерлерге қолжетімділік веб - браузерлер
мен басқа қолжетімді құралдармен жүзеге асады.
- Қолданушы топтарының біріккен жұмысының қарапайымдылығы.
Бұлттағы құжаттармен жұмыс жасағанда бір - біріне нұсқаларды жіберудің
немесе қайта өзгертудің қажеттілігі жоқ. Енді қолданушылар құжаттың соңғы
нұсқасы және бір адам арқылы енгізілген кез келген өзгерістердің қолдарында
барлығына сенімді бола алады.
22
- Құжат форматтарының жақсартылған үйлесімі. Егер қолданушы
бұлттық бағдарламаның бір бағдарламасымен құжат жасап, өзгерткен болса,
формат пен нұсқа сәйкес келмеушілігі мұнда жоқ. Мысалы, Word 2007 - де
құжат қабылдап, локальды компьютерде Word 2003 немесе OpenOffice - та аша
алмайтын болса, бұлттық бағдарламада ондай келеңсіздіктер жоқ.
Үйлесімділіктің жақсы мысалы ретінде офистік пакет Google Docs - ты айтуға
болады. Google Docs кез келген компьютер мен веб - браузердің көмегімен
құжаттармен, презентациялар мен таблицалармен жұмыс істей алады.
- Әрқашан соңғы және жаңа версия. Бұлтта әрқашан бағдарламалар
мен құжаттардың соңғы нұсқасы болады.
- Әр
түрлі құрылғылардан қолжетімділік. Cloud Computing
қоданушылары құжаттар мен бағдарламаларға әлдеқайда кең ауқымды
таңдаулармен қол жеткізе алады. Енді дербес компьютер, ноутбук, Интернет -
планшет, смартфон нетбук арасынан қолданушы өз қажетін таңдай алады. 1.4 -
суретте көрсетілгендей бұлтты технологияның негізгі артықшылығы әр түрлі
құрылғылардан қолжетімділік.
Сурет 1.4 - Негізгі артықшылығы
- Табиғатпен достық, оның ресурстарын экономды қолдана аламыз. Cloud
Computing тек қана электр қуатын ғана емес, есептеу техникаларын,
серверлармен орын алатын физикалық кеңістікті, табиғат ресурстарын
үнемдейді. Мәліметті өңдеу орталықтарын салқын климатта сақтай аламыз.
23
Қолданушылар ауыр, ресурсты компьютерлар мен ноутбуктарды ықшам
нетбуктарға ауыстыра алады.
- Құрылғының жоғалу мен ұрлану қаупіне мәліметтердің орнықтылығы.
Егер мәліметтер бұлтта орналасатын болса олардың көшірмесі автоматты
түрде әр континентте орналасқан әр түрлі серверлерге жіберіледі. Дербес
компьютерлердің жоғалуы мен сынуынан құнды мәліметтер жоғалып кетпейді,
оны басқа құрылғының көмегімен кез келген уақытта ала алады. Осы орайда
кейбір қарсылықтар туындауы мүмкін. Резервті көшірмені басқа
компьютерлерге немесе DVD дисктермен немесе флэш - жинақтаушыға сақтау
мәліметті қауіпсіздендіреді деуі мүмкін. Дегенмен, соңғы сәтте екі нәрсені
ұмытпау керек. Біріншіден, резервті көшірмені әрқашан жаңартып, қалыпты
орындап отыру керек. Екіншіден, аталынған методтар физикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз ете алмайды. Мысалы, өрт, ұрлық және т.б.
1.4 Бұлттық есептеулердің кемшіліктері
Дегенмен, әр нәрсенің оң мен терісі бар болғаны секілді, негізгі
кемшіліктерін көрсетейік:
-
Интернетпен әрқашан байланыста болу керек. Cloud Computing
әрқашан Интернетпен байланыс болуын талап етеді. Кейбір бұлт
бағдарламалары желілік компьютерлерге басылып, Интернетке қол жетімді
болмаған кезде жұмыс істей алады. Қалған жағдайларда Интернет қолжетімсіз
болса, жұмыс та, бағдарлама да, құжат та жоқ. Бұл бәлкім Cloud Computing - ке
қарсы үлкен аргумент. Бірақ мойындаңыз, қазіргі заманда адамдар Интернет
желісі арқылы ұсынылатын қызметсіз жұмыс істей алмайды. Сол сияқты,
мобильді телефон сияқты төлем карталарынсыз және де басқаларсыз істі бітіру
қиын. Қазір адамдардың көпшілігінде электронды почтасыз іс бітуі қиын.
Сондықтан қазіргі таңда жаңа әлемнің жетілуін есептеп, Интернет әр жерде
қолжетімді болатындығын ескерсек болады.
-
Баяу Интернетпен жұмыс істеу нашар. Көптеген
бұлттық
бағдарламалар үлкен өткізгіштік қасиетімен Интернет - қосылысты талап етеді.
Егер сіз 56К модемінің бақытты иесі болсаңыз, сізге тек аяушылық
танытамыз. Қазір Интернет үшін талшықсыз магистралдар өте аз кездеседі,
қолжетімділіктің жылдамдығы арта түсуде, ал бағасы төмендеуде.
- Локальды желіге қарағанда бағдарламалар баяу жұмыс істеуі мүмкін.
Кейбір информацияның қомақты бөлігі жіберілу керек бағдарламалар локальды
компьютерде тезірек жұмыс істеу себебі тек қана Интернеттің жылдамдығы
емес, алыстатылған серверлердің жұмысбастылығынан немесе қолданушы мен
бұлт арасындағы мәселеден болуы мүмкін.
- Барлық бағдарламалар мен олардың қасиеттері алыстан қолжетімді
емес. Егер бағдарламаларды локальды қолдануға және бұлттық аналогын
салыстырсақ, соңғысы функционалдық жағынан артта. Мысалға Google Docs -
тың кестелері Microsoft Excel - ға қарағанда мүмкіншіліктері аз.
24
-
Мәліметтердің қауіпсіздігіне қауіп төнуі мүмкін. Бұл жердегі кілт сөз
мүмкін. Бұл ең бірінші бұлттық қызмет ұсынған өндіріске байланысты.
Егер біреу сіздің мәліметтеріңізді сенімді шифрлайтын болса, және әрдайым
резервті көшірмелерін жасап отыратын болса, рынгта мұндай қызмет
түрлерінің жұмыс жасап жатқанына бір жыл емес, қауіп - қатердің сіздің
бағдарламаңызға төнуі мүмкін емес. Криптография мен компьютерлік
қауіпсіздіктің маманы атақты маман Брюс Шнайер айтқандай, барлық мәселе
тек сенімде.
1.5
-
суретте көрсетілгендей кемшіліктер IT - инфаструктураның
болашағын ескерер болсақ, әлі де талай өзгертіліп, жетілдірілетініне сенімдіміз.
Егер сіздің бұлттағы мәліметтеріңіз жоғалатын болса, олар мәңгіге
жоғалады. Бұл факт. Бірақ локальды компьютерге қарағанда, бұлтта
мәліметтерді жоғалту әлдеқайда қиынырақ.
Артықшылықтардың саны кемшіліктерге қарағанда артық болғанымен, әр
нақты жағдайда олар маңызды рөл атқарады, немесе ешқандай мағынасы жоқ.
Оны әркім өзі таңдайды[2].
Сурет 1.5 - Бұлттық технологияның негізгі кемшіліктері
1.5
Бұлттардың жіктелу түрлері
Бұлт - жинақы түсініктеме болғандықтан, оны қандай да бір белгі
бойынша жіктеуді білдіреді. Төменде бұлттарды жіктеудің екі түрі келтірілген.
Олардың біреуі Info Word басылымымен ұсынылған болса, екіншісі нарықтың
виртуалдау жүйесіндегі лидері Parallels компаниясының коммерциялық
директорымен ұсынылды.
Info Word аналитиктары бұлттарды жеті типке бөлуді ұсынады:
- SAAS - тура сервис түріндегі бағдарлама (мысалға, Zoho Office немесе
Google Apps).
25
- Міндетті есептеулер - мысалға, виртуалды серверлер.
- Бұлттағы веб - сервистер
-
виртуалды ортада жұмыс істеуге
бағытталып жасалған интернет - сервистер (мысалға, интернет - банкинг жүйесі).
-
PAAS - платформа ретінде сервис қолданушы қалауынша мүмкіндік
жиынтығын қолдана алатын мүмкіндіктер жиынтығы бар веб - бағдарламаның
жаңа буыны (мысалға, Microsoft - тан Live Mesh).
- MSP - сервис - провайдерларға қызмет көрсететін (мысалға, пошталық
порталдарға қойылған антивирустық сканерлер) басқарушы сервистардың
провайдері (Managed Service Provider).
- Коммерциялық платформалар - PaaS және MSP бірігуі (мысалы, Cisco
WebEx Connect).
Бұлттық есептеулер сервистері.
Сервис ретінде ПЖ (SaaS). SaaS жалға алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді,
қазіргі таңда кең таралған. Сервис ретінде платформа (PaaS). PaaS әдетте ОЖ
және қолданбалы сервистерді қосатын платформаны жалға алу мүмкіндігін
қамтамасыз етеді. Мысал: Amazon Web Services. Сервис ретінде инфрақұрылым
(IaaS). IaaS серверлер мәліметтерді сақтау құралдары, желілік жабдықтар
секілді инфрақұрылымды ресурстарды жалға алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
1.6 Бұлттар мақсатына қарай жіктелуі
Жеке бұлттар (private cloud) - жеке кәсіпорындарының өзіне ғана,
сондағы жеке тұлғалар мен олардың тұтынушыларының жұмыс істеуіне
арналған инфраструктура. Жеке бұлттар сол кәсіпорынның өздеріндегі
серверлерде орналатылуы мүмкін. Немесе сыртқы тұлғаларда
-
ірі
провайдерлердің сервер орталықтарында (Data - center) орналасып, VPN - арнасы
арқылы қолжетімді болуы мүмкін.
Ортақ бұлттар (public cloud) - көпшілікке арналған, олардың интернетте
еркін жұмыс істеуіне арналған инфраструктура. Интернет желісіндегі Google,
Yahoo т.с.с электрондық пошта жүйелері, Facebook, Twitter сияқты әлеуметтік
желілерді ортақ бұлттардың мысалы ретінде қарауға болады.
Қоғамдық бұлттар (community cloud) - ортақ мақсаттары бар қоғамдық
тұтынушыларға арналған инфраструктура.
Аралас бұлттар (hybrid cloud) - екі немесе одан көп бұлт түрлерінің (жеке,
ортақ, қоғамдық) аралас комбинациясын атауға болады. Бұлт түрінің осы
моделін географиялық түрде әр жерде орналасқан филиалдары бар, немесе
көптеген бағдарламалық жүйелері бар ірі компаниялар қолдануы мүмкін. 1.6 -
суретті қараңыз.
Біздің елімізде жеке кәсіпкерлер мен коммерциялық ұйымдар жеке
бұлттық есептеу түрін қолданады. Оның басты себебі эксплуатациялық
шығындардың аз болуы, өте жеңіл бапталуы, желі мен бағдарламалық
қамтамасыз етудің арзанға түсуі. Осыған қоса жеке бұлттық есептеуді
қамтамасыз ететін кәсіпорындар жүйені басқарушы жүйелік администратор
қызметін өз мойнына алады. Әрине, бұл тұтынушыларға өте тиімді болып
26
келеді. Дегенмен, ортақ бұлтты қолданушы мекемелер де аз емес. Әр бұлттың
талабына қарай, қолданылу орнына қарай, мекемелердің жұмыс істеу көлеміне
байланысты таңдау жасайды. Мемлекет тұрғысынан бұлттық есептеуді
қолдануға көптеген көмектер көрсетілуде. Солардың бірі Павлодар
облысындағы жалпы қолданысқа ие Мәлімет өңдеуші орталықтың ашылуы.
Онда кез келген тіркелуші өзіне белгілі бір мөлшерде тегін орын ала алады.
Яғни ол бұлттық есептеумен бірге танысуға мүмкіндік береді.
Осы жұмыста аталған бұлттардың ішінен ортақ және жеке бұлттардың
мәлімет өңдеуші орталық ретінде толыққанды жұмыс істеуді қамтамасыз
етеміз. Әрбір бұлтқа баптамаларын жасаған кезде әрқайсысының
ерекшеліктерін ескерген жөн. Мысалға, жеке бұлттарға жасалатын қызмет аз
мөлшерде және шектеулі болғандықтан, оған жұмсалатын құрылғылар мен
баптаулар мөлшері аз болады.
Сурет 1.6 - Есептегіш бұлттардың мақсатына қарай бөліну түрлері
1.7 Бұлттық есептеулердің тұтынушыларға қызмет көрсету моделі
Сонымен бұлттық есептеулердің не екенін түсіндіріп өттік. Енді бұлттық
есептеулерді ұсынушы сервис иелері мен тұтынушылар арасындағы қатынасқа
тоқталып өтейік. Тұтынушыларға қызмет көрсету моделі мақсаты мен
құрамына байланысты мынадай негізгі үш түрге бөлінеді (IaaS, PaaS, SaaS):
Бағдарламалар сервис ретінде (Software as a Service, қысқаша
SaaS) дегеніміз
-
тұтынушы "бұлттарда орналасқан" бұлт иелерінің
меншігіндегі бағдарламалармен жұмыс істеу мүмкіншілігіне ие болатын
бизнес - модельдің бір түрі. Тұтынушы кез - келген жерден интернетке қосылған
кез - келген компьютерлік құралғымен өз дереккөздерімен жұмыс істей алады.
27
Бағдарламаның үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін, және оған кететін
шығындарды толығымен бұлт иелері өз мойнына алады да, ал тұтынушы (егер
сервис ақылы болса) тек сол бұлтты сервисті қолданғаны үшін ғана айлық
жарнақы төлеп тұрады. Осылайша, тұтынушы өзіне керекті бағдарламаның
лицензиясын сатып алуға бірден көп ақша шығармайды да, ал бағдарлама
құрастырушылар өз өнімдерінің заңсыз таралуынан және заңсыз
пайдалануынан сақтандырылады.
Тұғырнама сервис ретінде (Platform - as - a - Service,
қысқаша
PaaS) дегеніміз - тұтынушы өзінің негізгі бағдарламалары мен жаңадан
жасалатын, немесе сатып алатын бағдарламаларын бұлттарға қою
мүмкіншілігіне ие болатын бизнес - модельдің екінші бір түрі. Мұндай
тұғырнамаға көбінесе бағдарлама жасауға, оны сынауға, орындауға арналған
құрал - жабдықтар, дерек көздерін басқаратын жүйелер, бағдарлама жазатын
орта мен құралғылар кіреді. Қазіргі кезде көптеген бағдарламалар бір ортада
жазылып, екінші ортада сынақтан өтіп, үшінші ортада іске қосылып жататыны
жасырын емес. PaaS моделінің арқасында жоғарыда аталған құрастыру, сынау ,
іске қосу операцияларын интеграциаланған бір ортада өткізуге болады. Соның
арқасында жаңағы айтылған әрбір ортаға, тұғырнамаға, сервер сатып алуға
кететін шығындарды үнемдеуге болады. Осы модельдің жарқын мысалы
ретінде уеб - сайттарға арналған хостинг қызметтерін айтуға болады. 1.7 -
суреттен бұлардың айқын бағдарлама түрлерін көре аласыз.
Инфрақұрылым сервис ретінде (Infrastructura - as - a - Service, қысқаша
IaaS) - моделін тек ірі кәсіпорындар пайдалануы мүмкін. Оның жеке тұлғаларға
қажеттілігі шамалы. Сонымен IaaS моделі дегеніміз - тұтынушы өзіне керекті
әртүрлі компьютерлік инфраортаны пайдалана алу мүмкіншілігіне ие бола
алатын бизнес - модельдің үшінші бір түрі.
Мұндай компьютерлік инфраортаға серверлер, мәлімет сақтау жүйелері,
желілік құралғылар, осы ресурстарды басқаруға арналған бағдарламалар,
операциалық жүйелер және т.с.с кіреді. Бұл сервисті пайдаланған кәсіпорындар
қымбат құралғылар мен бағдарламаларды сатып алу қажеттілігінен құтылады
да, тек пайдаланған инфраортаның құрамы мен пайдаланған уақытына ғана
сәйкес қаражат төлейді[4].
28
Сурет 1.7 - Тұтынушыларға қызмет көрсету моделі
Мұндай модельді ұйымдастыру кезінде бұлт иелері виртуалдау
технологиясын қолданады, яғни белгілі бір құралғылар мен бағдарламаларды
виртуалды бөліктерге бөліп, бірнеше тұтынушыларға пайдалануға бөліп беруі
мүмкін. IaaS моделін пайдаланудың мысалы ретінде онлайнды MS Office
бағдарламасын, 1С: Кәсіпорын және кейбір антивирусты шешімдерді айтуға
болады.
SaaS моделінің тағы бір логикалық жалғасы ретінде соңғы кезде (Desktop
as a Service, қысқаша DaaS) моделі шығып жүр. DaaS моделін пайдаланғанда
тұтынушылар өз қызметіне қажетті толығымен дайындалған стандартталған
"виртуалды жұмыс орнын" ала алады. Әр тұтынушы осы ұсынылған
"виртуалды жұмыс орнын" өз қажетіне ыңғайлы етіп өзгерте алады. SaaS
моделінен өзгешелігі - тұтынушы белгілі бір бағдарлама ғана емес,
бағдарламалар жиынтығымен жұмыс істеуіне мүмкіншілік ала алады.
Осыған ұқсас тағы бір (Workspace as a Service, қысқаша WaaS) деген де
модель де кездесіп қалып жүр. Оның DaaS моделінен өзгешелігі - тұтынушы
тек бағдарламамен жұмыс істеуге ғана мүмкіншілік алады да, ал барлық
есептеулер тұтынушының өз компьютерінде жүргізіледі.
Тағы да бір аты аталып жүрген Барлығы сервис ретінде (Everything as a
service, қысқаша EaaS)моделі жоғарыда аталған барлық қызмет көрсету
модельдерінің элементтерінен құралады. Бірақ бұл модель қазір нақты істейтін
қызмет емес, тек қана концепция болуы мүмкін. 1.8 - суреттен негізгі
айырмашылықтарды көре аласыздар.
29
Сурет 1.8 - Қызмет көрсету моделінің толығырақ түсініктемесі
Осындай модельді жуық арада Microsoft, Google, HP т.с.с. ірі гигант
компаниялар ұсынуы мүмкін деген жорамалдар айтылуда.
Көріп отырғанымыздай бұлттық есептеулердің түрлері мен қызмет
көрсету модельдері өте көп, солардың барлығы да бизнеске арналған. Соның
ішінде қарапайым жеке тұлғаларға арналған SaaS түріндегі шешімдер қазір
көптеп кездеседі. Бір қызығы, солардың көпшілігін қазір күнделікті өмірде
қолданып жүргенімізбен, бірақ солардың бұлттық шешімдер екеніне көбіміз
назар аударып жүргеміз жоқ.
Енді бұлттық технологияны пайдаланудың тиімді жақтарына тоқталып
өтейін. Олар:
- үлкен ресурстарды қажет ететін қиын есептерді шешу үшін тұтынушы
өзінде жоқ көптеген серверлерді, бағдарламаларды бұлттар тарапынан
пайдалана алады;
- тұтынушы кез - келген жерден, кез - келген уақытта интернетке қосылған
кез - келген компьютерлік құралғымен өз дерек көздерімен жұмыс істей алады;
- тұтынушы компьютерлік құралғының осалдығына немесе оның сынып
бұзылуына, немесе жұмыс істейтін бағдарламаның тоқ тап, бұзылып қалуына
тәуелді болмайды;
- тұтынушы өз дереккөздерімен басқа адамдармен еш қиындықсыз
бөлісіп, сол дереккөздерімен олармен бірге қосылып жұмыс істей алады;
30
-
жеке компьютердегі бағдарламалармен салыстырғанда бұлттық
қызметтер көбінесе тегін, немесе бағалары айлық жарнақы ретінде өте арзан
келеді;
-
кейбір жобаларды бұлтқа шығарудың әсіресе ірі компанияларға
тиімді болатын жағы - аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етулерді
администрациялауға, қолдауға, жаңартуға, лицензиялауға кететін шығындарды
үнемдеуінде болып табылады;
-
сонымен қоса сол бағдарламаларды жүргізетін білікті мамандар
тапшылығы мәселесін сол жобаны бұлтқа шығару арқылы шеше алады.
Қорыта кеткенде қазіргі жаңа технологиялардың күннен - күнге дамып
жатқан уақытында бұлттық есептеулер ең қажетті сервис екені айдан анық.
Google секілді гиганттар осындай бағдарламалар мен сервистерді пайдалануға
бізді итермелеуде. Оның үстіне соңғы кезде үрдіс алып отырған планшеттер
мен қалта телефондары мобильді бағдарламардың көбеюіне, есептегіш
бұлттарды пайдалануға, олардың қызмет түрлерінің көбеюіне ықпал етіп отыр
десек, қателеспейміз. Көптеген компаниялар қазір бұлттар жарысына
қосылып кетіп өз қызмет түрлерін ұсынуда. Қазақстан нарығына еніп кеткен
бірнеше Ресей, Беларус компаниялары да бар. Ал бұлттық шешімдер ұсынып
жүрген Қазақстан компанияларын қызмет түрлері саусақпен санарлық екені де
белгілі[5,6].
1.8 Бұлттық технологияның қауіпсіздігі
Бұлттық технологиялар - тұтынушыға өз компьютерінің қуатына, оның
бағдарламалық жасақтамасының мүмкіндігіне тәуелді болмауға мүмкіндік
беретін ең заманауи сервис. Осындай сервисті қолданушы кәсіпорындар саны
күннен күнге артуда. Өздерінің ішкі мәлемет өңдеуші орталықтарын сырқы
коммерциялық қызмет көрсететін аутсорсингке тапсыруда. Бұлттық технология
қызметін қолданушы кәсіпорындар өздерінің құнды мәлеметтері қаншалықты
дәрежеде сақталып және өңделіп жатқан процестің қауіпсіздігі туралы
уайымдауы мүмкін. Әрине орынды, себебі ондағы мәлеметтер өзге тұлғалардың
қолына түссе орасан зор зиян тиеді (1.9 - суретті қараңыз).
Бұлттық есептеу қызметіне нарықтың сапалық және сандық баға
бергеніне сүйенсек, талаптарды қанағаттандыруда және тұрақты түрде өсуде.
2009 жылы аналитиктер 7.5 - тен 7.8 млрд долларға бағалап, 2014 жылға 12.5 -
14.0 млрд доллар деп болжам жасап отыр. Аналитикалық фирманың жүргізген
сауалнамасы бойынша IT - менеджерлер жартысынан көбі бұлттық есептеу
технологиясын қолдануға ниет білдірген. Heavy Reading Insider атты
компанияның бұлттық есептеудің қауіпсіздігіне арналған Cloud Service Fly
Into Some Turbulence атты жүргізген зерттеулерінде келесі кезектегі
провайдер - компаниялардың қызметтері қолданылған: Amazon Web Services,
AT&T, GoGrid Cloud Hosting; Google, IBM, Joyent, Rackspace Hosting, Savvis,
Terremark Worlwide, VMWare және Veri zon Communications.
31
Әлемдік
көрсеткіштерге қарамастан біздің елімізде бұлттық
технологияның қолданыс аясы аса кең емес. Мемлекеттік мекемелерден тек
Қазақтелеком АҚ - ны мысалға келтіре аламыз. Бірақ, бұлттық есептеулерді
қолданатын және жалға беру қызметін ұсынатын коммерциялық ұйымдардың
саны жылдан жылға артуда.
Сурет 1.9 - Бұлттық есептеудің қауіпсіздігі
Бұндай қызметтердің (сервис) негізгі проблемасы - нарықтың көп
бөлігімен келісілген бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін
стандарттың жоқтығы. Көптеген сертификацияланған процедуралар мен
тесттердің бар екендігіне қарамастан, басты критерилерге негізделген
қауіпсіздікті қамтамасыз ететін біртұтас тәсіл мен методика әлі күнге дейін
жоқ. Тұтынушылар өз ақпараттарының қауіпсіздігіне тек көптеген уәде беретін
сертификаттар, заңдар немесе қызмет көрсету уақытының ұзақтығымен ғана
кепілдік бере алады, нақты шешім жасалынбаған. Бұндай қызметті жеткізуші
провайдерлердің өздері қауіпсіздіктің қаншалықты дәрежеде қажет екеніне
сенімді бола алмайды. Сол себепті виртуализацияға көп көніл бөледі.
2009 жылы сәуірінде Cloud Security Alliance (CSA) атты бұлттық
есептеудің қауіпсіздік жөніндегі ассоциация қауіпсіздікке байланысты бүкіл
критери жиынтығын жасаған болатын. Бірақ біз оны тұтынушыл арға әмбебап
әрі толық қауіпсіздік қорғанысын қамтамасыз ететініне кепілдік бере
алмаймыз[7].
Бұлттық есептеудің қауіпсіздік моделі дәстүрлі қауіпсіздік моделінен
маңыздырақ, себебі өңделетін мәлеметтердің қорғалмаған ортаға жіберілуі өте
қауіпті оған қоса мүлде жоғалып кетуі мүмкін. Бұған қарамастан нарықта
бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін провайдерлер кездеседі.
Яғни оған деген сұраныс та қызығушылықта артып келеді дегенді білдіреді.
Бірақ бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету оңай шаруа емес,
уақытты көп алатын әрі бұлттық есептеудің дамуымен бірге қиыншылықтарыда
32
артып отыратын мәселе. Қазіргі кезде тұтынушыларға бұлттық есептеудің
қауіпсіздігі өте жоғары дәрежеде қорғалғандығы жөнінде толықтай көз
жеткізудің бір ғана жолы бар. Ол - тұтынушыларды белсенді түрде төніп
тұрған қауіп жайлы хабардар етіп, оны шешу жолында жасалған жұмыстарды
түсірдіріп отыру қажет. Және оны тек CSA дәрежесінде емес, өзгеде қызмет
ұсынушы провайдерлергеде жүктелу керек. 1.10 - суретте бұлттық есептеудің
қауіпсіздік жөніндегі ассоциациясының эмблемасы көрсетілген.
Сурет 1.10 - Бұлттық есептеудің қауіпсіздік жөніндегі ассоциация
33
2 Желіні жүзеге асыру
2.1 Trust company ЖШС жайлы жалпы сипаттама
Trust company ЖШС
кәсіпорыны
бұл қазіргі техникамен,
механизмдермен және құрал-жабдықтармен өндірістің жаңадан жабдықталуын
белсенді жүргізетін динамикалық дамушы кәсіпорын. Бұл кәсіпорынның негізгі
қызмет түріне жылу энергиясын беруге, электр тораптарын және қосалқы
станцияларын, көтергіш құрылғыларға, қысымды ыдыстар мен құбырларды
пайдалануға, қысыммен жұмыс істейтін энергетикалық құрал-жабдықтардың,
ыдыстар мен құбырлардың жөндеу болып табылады.
Кәсіпорынның бас ғимараты Алматы қаласыда орналасқан. Өзінде 74
бөлме және 127 жұмысшы бар үлкен кәсіпорын. Бөлме аралық желісі
қарапайым желілік құрылым негізінде (5e жұп категориясы) құрылған және
ерекшеленген оптоволоконды интернетке қосылған, каналдың ені 2 МБс.
Негізгі тапсырма кәсіпорынның қарапайым желілік құрылымын бұлттық
технология негізіне ауыстыру. Осы мақсатта қажетті құрылғыларды таңдап,
ескі құрылғыларымен алмастыру.
Trust company ЖШС
кәсіпорын
қызметкерлерінің жұмыс процесін жеңілдетіп, қашықтан қолжету мүмкіндігін
қамтамасыз ету. Бұлттық есептеуге өту барысыда туатын проблемаларды
қаржылық жағынан кәсіпорынға тиімді, ал эффиктивтілігі тұсынан жоғары
қылу. Шет елдерде бұлттық технологияның қолданыс айасының артуына
қарамастан, Қазақстанда тек үлкен және халықаралық компаниялардан ғана
көре аламыз. Сол себепті бұл дипломдық жобада қолданылатын құрылғылар
мен баптаулар, желі құру принціптері осы салада жұмыс істейтін көптеген
адамдарға пайдалы болады.
2.2 Graphical Network Simulator симуляторының сипаттамасы
GNS3(Graphical Network Simulator) - бұл күрделі желілерді модельдеуге
мүмкіндік беретін желі графикалық симуляторы. Толықтай симуляциямен
қамту үшін келесідей компоненттерімен тығыз байланыста болу керек:
- Dynamips, Cisco IOS - ті
эмуляция жасауға мүмкіндік беретін
бағдарламаның ядросы.
- Dynagen, Dynamips - тің тексттік интерфейсі.
- PEM, Qemu негізінде жасалған Cisco PIX брандмауэрінің эмуляторы.
GNS3 (2.1 - сурет) бағдарламасы Cisco лабораториялық жұмыстарын
жүзеге асыру үшін инженерлерге, администраторларға өте күшті қосалқы
құрал - сайман болып табылса, CCNA, CCNP, CCIP
және CCIE
сертификациясынан өтем деуші адамдарғада таптырмас құрал. Оған қоса Cisco
IOS - қа тәжірбие жасау мақсатында қолдануға немесе кейінірек шынай
маршрутизаторларда жүргізілетін жөндеулерді тексеру үшін де қолданылса
34
болады. Linux, MacOS X, Windows және басқада операциялық жүйелерде
қолдануға болатын тегін әрі ашық кодымен жасалынған бағдарлама.
Сурет 2.1 - желі графикалық симуляторының логотипы
Айтылғанға қоса, пакеттермен толық жұмыс істеу үшін Wireshark қажет
етеді. Cisco IOS, GNS3 образдарынан басқа JunOS - тің olive образдарымен
жұмыс істей алады. Ethernet, ATM және Frame Relay свитчмен қоса (ASA, PIX)
фацерлерін эмуляциялай алады. Виртуалды немесе шынайы жүйеде жүйелік
картаға виртуалды свитчті қосу мүмкіндігіне ие. Бүкіл баптаулар жекеленген
әрі түсінікті графиктік ортада жасалады.
2.2 - суретте GNS3 - тің қолданушы ортасы көрсетілген. Бұл дипломдық
жұмыста қолданған желі графикалық симуляторының тағы
артықшылықтарының бірі келесі тізбектегі Cisco құрылғыларын эмуляция
жасай алатындығында: 1710, 1720, 1721, 1750, 1751, 1760, 2610, 2610XM, 2611,
2611XM, 2620, 2620XM, 2621, 2621XM, 2650XM, 2651XM, 2691, 3620, 3640,
3660, 3700, 3725, 3745, 7200 және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
11
12
13
Аңдатпа
Бұл дипломдық жобада Trust company ЖШС үшін бұлттық технологияны
қолданып корпоративтік желі құру қарастырылады. Жобаның басты мақсаты -
қолданушыға жылдам қызмет көрсетілетін және ең минималды күш -жігермен
басқарылып, провайдермен қажетті әрекеттесетін, әр жердегі желілік қол
жетімділікті көрсету моделін ұйымдастыру.
Бұлттық есептеу жүйесін ұйымдастыру барысында қажетті бағдарламаларды
таңдап, баптамаларын тиімді етіп орнату қарастырылады.
Жобада техника - экономикалық есептеулер жүргізіледі, оның ішінде бизнес
жоспар құрылып, оны жүзеге асыру барысында кететін шығындар мен тіршілік
қауіпсіздігі мәселелері қарастырылады.
Аннотация
В данном дипломном проекте рассматривается разработка корпоративной сети
с применением облачной технологии для ТОО Trust company. Цель данного
проекта - организация модели сетевой доступности, управляющиеся с
минимальным усилием, и работающая с провайдером.
При организации облачного вычисления выбрана необходимая программа, а
так же рассмотрены эффективные установления настроек.
В проекте рассмотрены вопросы экономического вычисления, в частности
составление бизнес планов, затраты в процессе реализации данного проекта, и
затрагиваются вопросы безопасности жизнедеятельности и охраны труда.
Annotation
In this thesis project will be considered the development of the corporate network
using cloud technology for LLP Trust company. The purpose of this project - to
organize availability model of network, which managed with minimal effort, and
working with the provider.
When organizing cloud computing selected program, as well as consider establishing
effective settings.
The project addressed issues of economic calculation, in particular drawing up
business plans, the costs in the course of this project, and addresses the issues of life
safety and health.
14
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1
Бұлт компьютер индустриясының жаңа бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.1 Бұлт (cloud) терминінің шығу тарихыОшибка! Закладка не определена.10
1.2 Cloud computing ... ... ... ... ... ... ... ... Ошибка! Закладка не определена.1
1.3 Бұлттық есептеулердің артықшылықтарыОшибка! Закладка не определен
1.4 Бұлттық есептеулердің кемшіліктеріОшибка! Закладка не определена.6
1.5 Бұлттарды классификациялаудың түрлеріОшибка! Закладка не определена.
1.6 Бұлттар мақсатына қарай жіктелуіОшибка! Закладка не определена.8
1.7 Бұлттық есептеулердің тұтынушыларға қызмет көрсету моделіОшибка! Закл
1.8 Бұлттық технологияның қауіпсіздігіОшибка! Закладка не определена.23
2 Желіні жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 26
2.1 Trust company ЖШС жайлы жалпы сипаттамаОшибка! Закладка не опред
2.2 Graphical Network Simulator симуляторының сипаттамасыОшибка! Закладка
2.3 VMDC технологиялық модулінің артықшылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.4 Иерархиялық желі жобасының эталондық моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 31
2.5 Негізгі қабат (Core Layer) ... ... ... ... 3Ошибка! Закладка не определена.
2.6 Агрегациялау (біріктіру) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
2.7 Layer - дің қызметі ... ... ... ... ... ... ... . Ошибка! Закладка не определена.5
2.8 Модульдік блоктар ... ... ... ... ... ... . Ошибка! Закладка не определена.35
2.8.1 Pod ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... . 36
2.8.2 Integrated Compute Stack (ICS) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
2.8.3 Flexpod - NetApp компаниясымен біріккен шешім ... ... ... ... ... ... ... .. 38
2.8.4 Vblock платформасының кескіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.9 Оркестрация қызметі ... ... ... ... ... .. Ошибка! Закладка не определена.46
3 VMDC жобалаудың талаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.1 VMDC физикалық топологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 48
3.2 Cisco Nexus 1010 құрылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
3.3 VMDC 2.1 Pod көмегімен резервтеуді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
3.4 Икемді модель иесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 52
3.5 Әрбір Multicast жалға алушыға қолдау көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 55
3.6 IS - 4U - SYS5 сервері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 58
3.7 АdvantiX IS - 3U - GEMINI екі процессорлы сервері ... ... ... ... ... ... ... ... .. 59
3.8 AdvantiX IPC - SFF шағын столдық жұмыстық станциясы ... ... ... ... ... ... 60
4 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 62
4.1 Шу мендірілдің әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 62
4.2 Жұмыс орнындағы шу көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 63
4.3 Шу деңгейін төмендету есептемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 64
4.4 Шу деңгейін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... . 66
5 Бизнес- жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 71
5.1 Жобаның мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
5.2 Бағдарламамен қамтамасыз етудегі еңбек сыйымдылығын есептеу ... .. 72
5.3 Бағдарламалық қамсыздандыру шығынының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
15
5.4 Бағдарлама өнімін сатып алуға кеткен бір жолғы шығындар есебі ... ... 79
5.5 Ақпараттық жүйе енгізуден үнем мен табыс мөлшерінің есебі ... ... ... .. 80
5.6 Салыстырмалы экономикалық тиімділіктің көрсеткіштерін есептеу ... . 80
5.7 Ақшалай құралдардың қозғалысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
5.8 Экономикалық тиімділікті есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 82
5.8.1 Таза ағымдағы құндылықты есептеу (Nеt present value, NPV) ... ... .. 82
5.8.2 Пайда индексін есептеу (Profitability index, PI) ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
5.8.3 Табыстың ішкі нормасын есептеу (Internal rate of return, IRR) ... ... . 82
5.8.4 Өтімділік периодын есептеу (Payback period, PBP) ... ... ... ... ... ... ... 83
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 84
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 85
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 86
Б қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 92
Кіріспе
Қазіргі заманғы IT - технологиялар елеулі бәсекелі артықшылықтар
жасауға қабілетті екендігі бүгінгі күні құпия емес. Оны қалай динамикалық
және икемді, ал ресурстарды басқаруға ыңғайлы ететіндей қарастыру қажет.
Бұл тұрғыда IT - технологиялардың қарқынды дамуы толастаған емес. Соның
ішінде ақпараттық технологиялар жүйелерінің дамуындағы бетбұрыстардың
аса елеулісі, бұл "бұлтты есептеулерге" ауысу болып табылады. Бұлтты
платформалардың ыңғайлығы мен икемділігімен қатар ақпараттық
технологияларды қызмет ретінде қолданудың артықшылықтары аталған
бағыттың соңғы жылдары дамуына айтарлықтай әсер етті, соған қарамастан,
оның даму мүмкіндіктері әлі сарқыла қойған жоқ.
Бұлттық есептеулер - IT болашағы жөнінде ойлануға итермелейтін және
оның жүйесін қызмет ретінде қабылдауға ықпал ететін, соңғы жылдары аса
қызу талқыланып жүрген тақырыптардың бірі. Бүгінгі күні кез келген
компанияның IT - инфрақұрылымының "бұлтқа" ауысуын дайындап, платформа
құру мүмкіндігін беретін виртуалдандыру үрдісін "бұлтты есептеулердің"
қарқынды дамып келе жатқан технологияларына жатқызуға болады. Көптеген
компаниялар өз мәлімет орталықтарын "жекелеген бұлттарға" айналдыра
отырып, осы технологияны қазірден қолданып жатқандығын атап өтуіміз
қажет. Мәселен, Gartner талдау компаниясының мәліметтері бойынша "2012
жылы Fortune 1000 тізіміндегі кәсіпорындардың 80 % - ы "бұлттық
16
есептеулердің" нақты бір қызметтерін қолданды. Басылым пікірінше,
тұрмысымызға электр желілері қалай енген болса, "бұлтты есептеулер" де
біздің өмірімізде бекем орын алмақ.
Елімізде бұлтты - сервистер пайда болып, оны электронды құжат
айналымы бағытында қолдана бастадық. Өткен жылдың жазынан бастап
Қазақтелеком АҚ Microsoft Hosted Exchange және Microsoft Hosted SharePoint
бұлтты сервистері қолжетімді болды. Сондай - ақ, MyCloud жобасының бірнеше
сервистері бар. Дата орталықтардың бірі ретінде Қазақтелеком АҚ мен
Hewlett - Packard компаниясының бірлескен жобасы болып саналатын ТМД -
дағы ірі инновациялық қызмет көрсететін мәліметтер өңдеу орталығын айта
аламыз. Мәліметтер өңдеу орталығы тәжірибелік - өнеркәсіптік пайдаланудан
өтуде. Оның базасында хостинг қызметі, сондай - ақ бұлттық есептеу, бұлттық
жүйенің мәліметтерін сақтау, мәліметтерді өңдеу виртуалды резервтік
орталығы, бизнес үшін бағдарламалық қамтамасыз ету, интерактивтік қары м -
қатынас жасау және ақпарат алмасу жүйесі, бұлттық серверлік платформа
тұжырымдамасы негізінде жасалынған сервистер ұсынылады.
Бұл дипломдық жұмыста бұлттық есептеулерді GNS3 желілік графикалық
симулятор көмегімен жүзеге асыруды қарастырамыз. Бұлттық есептеудің
негізгі мақсаты - қолданушыға жылдам көрсетілетін және ең минималды күш -
жігермен басқарылып, провайдермен қажетті әрекеттесетін,
конфигурацияланатын есептеу ресурстарының жалпы пулына (мысалға
серверлер, бағдарламалар, желілер, қауіпсіздік жүйесі және қамтамасыз ету
қызметі) ыңғайлы және әр жердегі желілік қол жетімділікті көрсету моделін
ұйымдастыру.
Осы негізде "Trust Company" ЖШС кәсіпорнының барлық
қызметкерлеріне негізгі орталықтандырылған мәлімет қорына ыңғайлы және
сенімді, қауіпсіздігі өте жоғары желілік орта қамтамасыз етіледі.
1 Бұлт компьютер индустриясының жаңа бағыты
1.1 Бұлт (cloud) терминінің шығу тарихы
Бұлт (cloud) сөзі 1990 жылдары Интернет сөзінің баламасы ретінде
қолданылған. Ол кезде ғаламтор өзіне тән ерекше, ортақ қолданыста болмаған,
ішкі элементтеріне сәйкес өзі де құпия ұғым болатын. ORGs for Scalable,
Robust, Privacy - Friendly Client Cloud Computing мақаласында бұлттық
есептеуге келесідей анықтама берілген: Бұл ерекше жағдай, ақпарат арқашан
Интернет желісінде сақталып, тек белгілі уақытқа ғана қолданушы тұсына
беріледі - мысалы, дербес компьютеріне, планшеттерге, ноутбуктарға, қалта
компьютерлеріне және тағы да басқа құрылғаларға. Бұлттық есептеулер
идеясын алғаш рет 1960 жылы, есептеу техникасының маманы, өзінің жасанды
17
интеллект теориясы бойынша әйгілі болған Джон Мак - Карти ұсынған болатын.
Ол болашақта есептеулер коммуналдық қызметпен ақылы түрде ұсынылатын
болатындығын болжап кеткен. 1993 жылы бұлт термині алғаш рет
коммерциялық мақсатта үлкен ірі желілерді сипаттау мақсатында қолданылды.
Ол өзіне жылдамдығы аса жоғары бір мезетте трафик арқылы қызметтің
барлық түрін (бейне, дауыс және мәліметтер) жібере алатын, желіде өзара
байланысқа түсетін каналдар жиынтығын білдіруші еді. Ол желілерде жіберуші
мен қабылдаушы арасында мәлеметтерді жіберуді жеңілдететін бір мезеттік
виртуалды байланыс пайда болды. Оны анығырақ 1.1 - суреттен көре аласыздар.
Сурет 1.1 - Бұлт термині жайлы жалпы түсінік
XXI ғасырдың басында бұлттық есептеулер термині жаңадан шыққан
SaaS (бағдарламалық қамтама қызмет ретінде) бағытта келісімді түрде қолдана
бастады. Алғаш қолданушы ретінде Amazon интернет - дүкені көзге түсті.
Осылайша өзінің дата - орталықтарын Open Source - қа аудару жолымен сол
кездегі дотком дағдарысынан тез арада құтылды. Кәсіпорынның 90%
серверлері Red Hat Linux басқару жүйесінде Stronghold веб - сервер
бағдарламсымен және Apache - дің жинақы нұсқасымен жұмыс істесе, ал темірін
Intel мен HR чипсет негізіндегі серверлер моделімен ауыстырылды. 2002 жылы
Amazon - ның веб - сервері жарық көрді. Оны бес жыл өткен соң бұлт деп атап
кетті. Яғни, алыстатылған серверлерге кез - келген ғаламтор бар жерден браузер
көмегімен қол жеткізе алатын сервистер жиынтығы.
2007 жылы осыған ұқсас жобаға (Academic Cluster Computing Initiative)
сол кездің алып компаниялары Google, IBM және америкалық бірнеше
университеттер қатысуымен өтті. Олар үшін 1600 серверден тұратын және
18
оларға сәйкес оларды басқаруға оңай, әрі алыстан қол жеткізу мүмкіндігін
қамтамасыз ететін арнайы бағдарламалық қамтамамен жабдықтады. Осыған
қоса бұлт атты жарысқа алып компаниялардың бірі - Yahoo кірісті. 2008
жылы Google Docs атты браузер арқылы офистік құжаттармен жұмыс істеуге
мүмкіндік беретін интертен - қызметімен компьютерлік индустрияның бұлт
бөліміне өз үлесін қосты.
1.2 Cloud computing
Бұлттық есептеулерді (cloud computing) қарапайым сөзбен былай
түсіндіруге болады: тұтынушы өз компьютерінде белгілі бір бағдарламаны іске
қосқанда негізгі есептеулер мен ондағы дереккөздер интернеттегі шалғай
серверлерде орындалып, сол жерде сақталады да, ал жұмыс нәтижесі жаңағы
тұтынушының компьютерінде стандартты веб - браузердің терезесіне
шығарылып көрсетіледі.
Сloud computing - ді жүзеге асыратын серверлерді есептегіш бұлттар деп
атайды. Бұлттық технологияда жұмыс істеудің әдеттегі бағдарламалармен
жұмыс істеудегі басты айырмашылығы - тұтынушы өз компьютерінің
ресурстарын емес, өзіне интернет - қызметі ретінде берілген шалғайдағы мықты
серверлердің ресурстарын пайдалануында. Сол арқылы тұтынушы өз
дереккөздерімен жұмыс істеуіне толық мүмкіндік алады, ал бірақ сол
дереккөздер орналасқан операциялық жүйеге, бағдарламалар базасына,
есептегіш серверлердің жұмысына еш кедергі келтіріп, оны өзгерте алмайды.
1.2 - суретте көрсетілгендей бұл жүйе үлкен есептеулерді қатар жүргізіп,
әр түрлі құрылғыларға бір уақытта қызмет ете алады. Әрі қызмет көрсету үшін
қажетті құрылғыларды таңдаудың да әр түрлі нұсқалары бар.
Қолданушы мәліметтерін сақтау компанияға тәуелді болуы негізгі
кемшіліктерінің бірі болып табылады[1].
19
Сурет 1.2 - Cloud computing технологиясның жалпы кескіні
Бұлттық есептеулер негізгі 5 сипаттамаға ие болуы қажет:
1) талап бойынша өз өзіне қызмет көрсету;
2) кеңжолақты желілік ену;
3) ресурстар пулы;
4) кеңейту не қайта құру мүмкіндіктері жоғары;
5) өлшенген қызмет көрсету.
Бұлттық есептеудің негізгі сипаттамалары:
1) масштабтылығы;
2) икемділігі;
3) ресурстар;
4) өзіне өзі қызмет көрсету;
5) әртүрлі қолданушылардың тобы, түрлі ұйымдарға қызмет көрсету
үшін ресурстарды максималды пайдалану есебінде шығындарды азайту тәсілі.
20
1.3 Бұлттық есептеулердің артықшылықтары
Бұлттық есептеулер алдағы 3 жылдықта даму деңгейінің шарқына жетеді
деген жорамалдар бар. Бұл жорамалдардың айтылатындай себептері бар. Сол
артықшыларды тізіп көрсетсек:
- Қолданушылар үшін қымбат емес компьютерлер. Қолданушыларға
веб - интерфейс бағдарламаларын қолдану үшін жады үлкен көлемді және
дискті қымбат компьютерларды алу қажет болмайды. Сонымен қатар, бүкіл
информация және бағдарламалар бұлтта қалатындықтан СD және DVD -
лердің қажеттілігі жоқ. Қолданушылар дағдылы үлкен компьютерлар мен
ноутбуктерден шағын әрі ыңғайлы нетбуктарға көше алады.
- Қолданушылар компьютерларының өнімділігі ұлғайған. Бағдарлама
мен қызметтердің көпшілігі алыстатылған желі Интернетте болғандықтан,
қолданушылар компьютері тезірек қосылып, жылдам жұмыс атқарады. Бұған
келтіретін мысалдардың бірі антивирустық шешім Panda Cloud Antivirus - ты
айтып өтсек болады. Бұл бағдарлама алыстатылған қуатты серверлерде
вирустарды сканерлеп, сол арқылы қолданушы компьютеріне түсетін
ауыртпалықты 2 есе төмендетеді.
1.3 - суреттен аталып көрсетілетін
артықшылықтарды көре аласыздар.
Сурет 1.3 - Бұлттық технологияның артықшылықтары
21
- Шығынның азаюы мен IT инфраструктураның тиімділігінің артуы.
Орташа компаниялардың дағдылы серверлері 10 - 15%-ға артық мөлшерде
қуатты қажет етеді. Белгілі бір уақыт аралығында қосымша есептеуші
ресурстарға мұқтаждық бар, ал басқаларда бұл қымбат тұратын ресурстар
тұрып қалып жатады. Бұлтта есептеуіш ресурстардың (мысалы, Amazon EC2)
қажетті санын қолданып, компания өзінің құрылғылар мен қызметке кететін
шығынын 50 %-ға дейін азайта алды. Әрдайым өзгеріп отыратын экономикалық
ортада өндірістің икемділігі бірнеше есеге өседі. Ал егер үлкен компаниялар өз
мәліметтерінің шалғай орналасқандығын уайымдатын болса, өз бұлтын
жасатып, виртуализация инфраструктурасының барлық пайдаларын қолданса
болады.
- Қызметке
байланысты туындайтын мәселелер азаяды. Cloud
Computing - тің енгізілуімен физикалық серверлер азайып жатқандықтан, оларға
қызмет ету жеңіл әрі тез. Бағдарламалық қамтамаға келетін болсақ, соңғы
бағдарламалар бұлтта орналасады, жаңартылады, реттеледі.
- Бағдарламалық қамтамаға кететін шығын азаяды. Әрбір желілік
қолданушыға қажетті бағдарламалық пакетті сатып алудың орнына
компаниялар қажетті бағдарламаны бұлтта сатып алады. Бұл
бағдарламаларды жұмысқа қажетті қолданушылар ғана қолданады. Сонымен
қатар, Интернет арқылы алуға болатын бағдарламалар бағасы дербес
компьютер бағдарламалары аналогтарынан арзанырақ болады. Егер
бағдарламалар ұзақ қолданылмайтын болса, сағаттық төлеммен жалға алуға
болады.
- Бағдарламалардың әр кез жаңартылуы. Кез келген уақытта қолданушы
алыстатылған бағдарламаны қосқанда ол бұл бағдарламаның соңғы нұсқасы
екендігіне сенімді болуына болады.
- Қолжетімді есептік қуаттың өсуі. Қолданушыға қолжетімді бұлттық
компьютерлердің есептік қуаты дербес компьютерлермен салыстырғанда тек
бұлттың өлшемімен ерекшеленеді. Яғни, алыстатылған серверлердің жалпы
санымен. Қолданушылар өте қиын тапсырмаларды қажетті жадының үлкен
санын орнату арқылы шешуіне болады. Басқаша айтқанда, қолданушылар
қалауынша жеңіл әрі арзан тәсілмен суперкомпьютермен ешқандай артық
нәрсесіз қолдана алады.
- Мәлімет сақтау қорының шексіздігі. Cloud Computing - те операциялық
жүйелердің ешқандай рөлі жоқ. Unix қолданушылары Microsoft Windows
қолданушыларының немесе керісінше құжаттарымен еркін алмаса алады.
Бағдарламалар мен виртуалды компьютерлерге қолжетімділік веб - браузерлер
мен басқа қолжетімді құралдармен жүзеге асады.
- Қолданушы топтарының біріккен жұмысының қарапайымдылығы.
Бұлттағы құжаттармен жұмыс жасағанда бір - біріне нұсқаларды жіберудің
немесе қайта өзгертудің қажеттілігі жоқ. Енді қолданушылар құжаттың соңғы
нұсқасы және бір адам арқылы енгізілген кез келген өзгерістердің қолдарында
барлығына сенімді бола алады.
22
- Құжат форматтарының жақсартылған үйлесімі. Егер қолданушы
бұлттық бағдарламаның бір бағдарламасымен құжат жасап, өзгерткен болса,
формат пен нұсқа сәйкес келмеушілігі мұнда жоқ. Мысалы, Word 2007 - де
құжат қабылдап, локальды компьютерде Word 2003 немесе OpenOffice - та аша
алмайтын болса, бұлттық бағдарламада ондай келеңсіздіктер жоқ.
Үйлесімділіктің жақсы мысалы ретінде офистік пакет Google Docs - ты айтуға
болады. Google Docs кез келген компьютер мен веб - браузердің көмегімен
құжаттармен, презентациялар мен таблицалармен жұмыс істей алады.
- Әрқашан соңғы және жаңа версия. Бұлтта әрқашан бағдарламалар
мен құжаттардың соңғы нұсқасы болады.
- Әр
түрлі құрылғылардан қолжетімділік. Cloud Computing
қоданушылары құжаттар мен бағдарламаларға әлдеқайда кең ауқымды
таңдаулармен қол жеткізе алады. Енді дербес компьютер, ноутбук, Интернет -
планшет, смартфон нетбук арасынан қолданушы өз қажетін таңдай алады. 1.4 -
суретте көрсетілгендей бұлтты технологияның негізгі артықшылығы әр түрлі
құрылғылардан қолжетімділік.
Сурет 1.4 - Негізгі артықшылығы
- Табиғатпен достық, оның ресурстарын экономды қолдана аламыз. Cloud
Computing тек қана электр қуатын ғана емес, есептеу техникаларын,
серверлармен орын алатын физикалық кеңістікті, табиғат ресурстарын
үнемдейді. Мәліметті өңдеу орталықтарын салқын климатта сақтай аламыз.
23
Қолданушылар ауыр, ресурсты компьютерлар мен ноутбуктарды ықшам
нетбуктарға ауыстыра алады.
- Құрылғының жоғалу мен ұрлану қаупіне мәліметтердің орнықтылығы.
Егер мәліметтер бұлтта орналасатын болса олардың көшірмесі автоматты
түрде әр континентте орналасқан әр түрлі серверлерге жіберіледі. Дербес
компьютерлердің жоғалуы мен сынуынан құнды мәліметтер жоғалып кетпейді,
оны басқа құрылғының көмегімен кез келген уақытта ала алады. Осы орайда
кейбір қарсылықтар туындауы мүмкін. Резервті көшірмені басқа
компьютерлерге немесе DVD дисктермен немесе флэш - жинақтаушыға сақтау
мәліметті қауіпсіздендіреді деуі мүмкін. Дегенмен, соңғы сәтте екі нәрсені
ұмытпау керек. Біріншіден, резервті көшірмені әрқашан жаңартып, қалыпты
орындап отыру керек. Екіншіден, аталынған методтар физикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз ете алмайды. Мысалы, өрт, ұрлық және т.б.
1.4 Бұлттық есептеулердің кемшіліктері
Дегенмен, әр нәрсенің оң мен терісі бар болғаны секілді, негізгі
кемшіліктерін көрсетейік:
-
Интернетпен әрқашан байланыста болу керек. Cloud Computing
әрқашан Интернетпен байланыс болуын талап етеді. Кейбір бұлт
бағдарламалары желілік компьютерлерге басылып, Интернетке қол жетімді
болмаған кезде жұмыс істей алады. Қалған жағдайларда Интернет қолжетімсіз
болса, жұмыс та, бағдарлама да, құжат та жоқ. Бұл бәлкім Cloud Computing - ке
қарсы үлкен аргумент. Бірақ мойындаңыз, қазіргі заманда адамдар Интернет
желісі арқылы ұсынылатын қызметсіз жұмыс істей алмайды. Сол сияқты,
мобильді телефон сияқты төлем карталарынсыз және де басқаларсыз істі бітіру
қиын. Қазір адамдардың көпшілігінде электронды почтасыз іс бітуі қиын.
Сондықтан қазіргі таңда жаңа әлемнің жетілуін есептеп, Интернет әр жерде
қолжетімді болатындығын ескерсек болады.
-
Баяу Интернетпен жұмыс істеу нашар. Көптеген
бұлттық
бағдарламалар үлкен өткізгіштік қасиетімен Интернет - қосылысты талап етеді.
Егер сіз 56К модемінің бақытты иесі болсаңыз, сізге тек аяушылық
танытамыз. Қазір Интернет үшін талшықсыз магистралдар өте аз кездеседі,
қолжетімділіктің жылдамдығы арта түсуде, ал бағасы төмендеуде.
- Локальды желіге қарағанда бағдарламалар баяу жұмыс істеуі мүмкін.
Кейбір информацияның қомақты бөлігі жіберілу керек бағдарламалар локальды
компьютерде тезірек жұмыс істеу себебі тек қана Интернеттің жылдамдығы
емес, алыстатылған серверлердің жұмысбастылығынан немесе қолданушы мен
бұлт арасындағы мәселеден болуы мүмкін.
- Барлық бағдарламалар мен олардың қасиеттері алыстан қолжетімді
емес. Егер бағдарламаларды локальды қолдануға және бұлттық аналогын
салыстырсақ, соңғысы функционалдық жағынан артта. Мысалға Google Docs -
тың кестелері Microsoft Excel - ға қарағанда мүмкіншіліктері аз.
24
-
Мәліметтердің қауіпсіздігіне қауіп төнуі мүмкін. Бұл жердегі кілт сөз
мүмкін. Бұл ең бірінші бұлттық қызмет ұсынған өндіріске байланысты.
Егер біреу сіздің мәліметтеріңізді сенімді шифрлайтын болса, және әрдайым
резервті көшірмелерін жасап отыратын болса, рынгта мұндай қызмет
түрлерінің жұмыс жасап жатқанына бір жыл емес, қауіп - қатердің сіздің
бағдарламаңызға төнуі мүмкін емес. Криптография мен компьютерлік
қауіпсіздіктің маманы атақты маман Брюс Шнайер айтқандай, барлық мәселе
тек сенімде.
1.5
-
суретте көрсетілгендей кемшіліктер IT - инфаструктураның
болашағын ескерер болсақ, әлі де талай өзгертіліп, жетілдірілетініне сенімдіміз.
Егер сіздің бұлттағы мәліметтеріңіз жоғалатын болса, олар мәңгіге
жоғалады. Бұл факт. Бірақ локальды компьютерге қарағанда, бұлтта
мәліметтерді жоғалту әлдеқайда қиынырақ.
Артықшылықтардың саны кемшіліктерге қарағанда артық болғанымен, әр
нақты жағдайда олар маңызды рөл атқарады, немесе ешқандай мағынасы жоқ.
Оны әркім өзі таңдайды[2].
Сурет 1.5 - Бұлттық технологияның негізгі кемшіліктері
1.5
Бұлттардың жіктелу түрлері
Бұлт - жинақы түсініктеме болғандықтан, оны қандай да бір белгі
бойынша жіктеуді білдіреді. Төменде бұлттарды жіктеудің екі түрі келтірілген.
Олардың біреуі Info Word басылымымен ұсынылған болса, екіншісі нарықтың
виртуалдау жүйесіндегі лидері Parallels компаниясының коммерциялық
директорымен ұсынылды.
Info Word аналитиктары бұлттарды жеті типке бөлуді ұсынады:
- SAAS - тура сервис түріндегі бағдарлама (мысалға, Zoho Office немесе
Google Apps).
25
- Міндетті есептеулер - мысалға, виртуалды серверлер.
- Бұлттағы веб - сервистер
-
виртуалды ортада жұмыс істеуге
бағытталып жасалған интернет - сервистер (мысалға, интернет - банкинг жүйесі).
-
PAAS - платформа ретінде сервис қолданушы қалауынша мүмкіндік
жиынтығын қолдана алатын мүмкіндіктер жиынтығы бар веб - бағдарламаның
жаңа буыны (мысалға, Microsoft - тан Live Mesh).
- MSP - сервис - провайдерларға қызмет көрсететін (мысалға, пошталық
порталдарға қойылған антивирустық сканерлер) басқарушы сервистардың
провайдері (Managed Service Provider).
- Коммерциялық платформалар - PaaS және MSP бірігуі (мысалы, Cisco
WebEx Connect).
Бұлттық есептеулер сервистері.
Сервис ретінде ПЖ (SaaS). SaaS жалға алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді,
қазіргі таңда кең таралған. Сервис ретінде платформа (PaaS). PaaS әдетте ОЖ
және қолданбалы сервистерді қосатын платформаны жалға алу мүмкіндігін
қамтамасыз етеді. Мысал: Amazon Web Services. Сервис ретінде инфрақұрылым
(IaaS). IaaS серверлер мәліметтерді сақтау құралдары, желілік жабдықтар
секілді инфрақұрылымды ресурстарды жалға алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
1.6 Бұлттар мақсатына қарай жіктелуі
Жеке бұлттар (private cloud) - жеке кәсіпорындарының өзіне ғана,
сондағы жеке тұлғалар мен олардың тұтынушыларының жұмыс істеуіне
арналған инфраструктура. Жеке бұлттар сол кәсіпорынның өздеріндегі
серверлерде орналатылуы мүмкін. Немесе сыртқы тұлғаларда
-
ірі
провайдерлердің сервер орталықтарында (Data - center) орналасып, VPN - арнасы
арқылы қолжетімді болуы мүмкін.
Ортақ бұлттар (public cloud) - көпшілікке арналған, олардың интернетте
еркін жұмыс істеуіне арналған инфраструктура. Интернет желісіндегі Google,
Yahoo т.с.с электрондық пошта жүйелері, Facebook, Twitter сияқты әлеуметтік
желілерді ортақ бұлттардың мысалы ретінде қарауға болады.
Қоғамдық бұлттар (community cloud) - ортақ мақсаттары бар қоғамдық
тұтынушыларға арналған инфраструктура.
Аралас бұлттар (hybrid cloud) - екі немесе одан көп бұлт түрлерінің (жеке,
ортақ, қоғамдық) аралас комбинациясын атауға болады. Бұлт түрінің осы
моделін географиялық түрде әр жерде орналасқан филиалдары бар, немесе
көптеген бағдарламалық жүйелері бар ірі компаниялар қолдануы мүмкін. 1.6 -
суретті қараңыз.
Біздің елімізде жеке кәсіпкерлер мен коммерциялық ұйымдар жеке
бұлттық есептеу түрін қолданады. Оның басты себебі эксплуатациялық
шығындардың аз болуы, өте жеңіл бапталуы, желі мен бағдарламалық
қамтамасыз етудің арзанға түсуі. Осыған қоса жеке бұлттық есептеуді
қамтамасыз ететін кәсіпорындар жүйені басқарушы жүйелік администратор
қызметін өз мойнына алады. Әрине, бұл тұтынушыларға өте тиімді болып
26
келеді. Дегенмен, ортақ бұлтты қолданушы мекемелер де аз емес. Әр бұлттың
талабына қарай, қолданылу орнына қарай, мекемелердің жұмыс істеу көлеміне
байланысты таңдау жасайды. Мемлекет тұрғысынан бұлттық есептеуді
қолдануға көптеген көмектер көрсетілуде. Солардың бірі Павлодар
облысындағы жалпы қолданысқа ие Мәлімет өңдеуші орталықтың ашылуы.
Онда кез келген тіркелуші өзіне белгілі бір мөлшерде тегін орын ала алады.
Яғни ол бұлттық есептеумен бірге танысуға мүмкіндік береді.
Осы жұмыста аталған бұлттардың ішінен ортақ және жеке бұлттардың
мәлімет өңдеуші орталық ретінде толыққанды жұмыс істеуді қамтамасыз
етеміз. Әрбір бұлтқа баптамаларын жасаған кезде әрқайсысының
ерекшеліктерін ескерген жөн. Мысалға, жеке бұлттарға жасалатын қызмет аз
мөлшерде және шектеулі болғандықтан, оған жұмсалатын құрылғылар мен
баптаулар мөлшері аз болады.
Сурет 1.6 - Есептегіш бұлттардың мақсатына қарай бөліну түрлері
1.7 Бұлттық есептеулердің тұтынушыларға қызмет көрсету моделі
Сонымен бұлттық есептеулердің не екенін түсіндіріп өттік. Енді бұлттық
есептеулерді ұсынушы сервис иелері мен тұтынушылар арасындағы қатынасқа
тоқталып өтейік. Тұтынушыларға қызмет көрсету моделі мақсаты мен
құрамына байланысты мынадай негізгі үш түрге бөлінеді (IaaS, PaaS, SaaS):
Бағдарламалар сервис ретінде (Software as a Service, қысқаша
SaaS) дегеніміз
-
тұтынушы "бұлттарда орналасқан" бұлт иелерінің
меншігіндегі бағдарламалармен жұмыс істеу мүмкіншілігіне ие болатын
бизнес - модельдің бір түрі. Тұтынушы кез - келген жерден интернетке қосылған
кез - келген компьютерлік құралғымен өз дереккөздерімен жұмыс істей алады.
27
Бағдарламаның үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін, және оған кететін
шығындарды толығымен бұлт иелері өз мойнына алады да, ал тұтынушы (егер
сервис ақылы болса) тек сол бұлтты сервисті қолданғаны үшін ғана айлық
жарнақы төлеп тұрады. Осылайша, тұтынушы өзіне керекті бағдарламаның
лицензиясын сатып алуға бірден көп ақша шығармайды да, ал бағдарлама
құрастырушылар өз өнімдерінің заңсыз таралуынан және заңсыз
пайдалануынан сақтандырылады.
Тұғырнама сервис ретінде (Platform - as - a - Service,
қысқаша
PaaS) дегеніміз - тұтынушы өзінің негізгі бағдарламалары мен жаңадан
жасалатын, немесе сатып алатын бағдарламаларын бұлттарға қою
мүмкіншілігіне ие болатын бизнес - модельдің екінші бір түрі. Мұндай
тұғырнамаға көбінесе бағдарлама жасауға, оны сынауға, орындауға арналған
құрал - жабдықтар, дерек көздерін басқаратын жүйелер, бағдарлама жазатын
орта мен құралғылар кіреді. Қазіргі кезде көптеген бағдарламалар бір ортада
жазылып, екінші ортада сынақтан өтіп, үшінші ортада іске қосылып жататыны
жасырын емес. PaaS моделінің арқасында жоғарыда аталған құрастыру, сынау ,
іске қосу операцияларын интеграциаланған бір ортада өткізуге болады. Соның
арқасында жаңағы айтылған әрбір ортаға, тұғырнамаға, сервер сатып алуға
кететін шығындарды үнемдеуге болады. Осы модельдің жарқын мысалы
ретінде уеб - сайттарға арналған хостинг қызметтерін айтуға болады. 1.7 -
суреттен бұлардың айқын бағдарлама түрлерін көре аласыз.
Инфрақұрылым сервис ретінде (Infrastructura - as - a - Service, қысқаша
IaaS) - моделін тек ірі кәсіпорындар пайдалануы мүмкін. Оның жеке тұлғаларға
қажеттілігі шамалы. Сонымен IaaS моделі дегеніміз - тұтынушы өзіне керекті
әртүрлі компьютерлік инфраортаны пайдалана алу мүмкіншілігіне ие бола
алатын бизнес - модельдің үшінші бір түрі.
Мұндай компьютерлік инфраортаға серверлер, мәлімет сақтау жүйелері,
желілік құралғылар, осы ресурстарды басқаруға арналған бағдарламалар,
операциалық жүйелер және т.с.с кіреді. Бұл сервисті пайдаланған кәсіпорындар
қымбат құралғылар мен бағдарламаларды сатып алу қажеттілігінен құтылады
да, тек пайдаланған инфраортаның құрамы мен пайдаланған уақытына ғана
сәйкес қаражат төлейді[4].
28
Сурет 1.7 - Тұтынушыларға қызмет көрсету моделі
Мұндай модельді ұйымдастыру кезінде бұлт иелері виртуалдау
технологиясын қолданады, яғни белгілі бір құралғылар мен бағдарламаларды
виртуалды бөліктерге бөліп, бірнеше тұтынушыларға пайдалануға бөліп беруі
мүмкін. IaaS моделін пайдаланудың мысалы ретінде онлайнды MS Office
бағдарламасын, 1С: Кәсіпорын және кейбір антивирусты шешімдерді айтуға
болады.
SaaS моделінің тағы бір логикалық жалғасы ретінде соңғы кезде (Desktop
as a Service, қысқаша DaaS) моделі шығып жүр. DaaS моделін пайдаланғанда
тұтынушылар өз қызметіне қажетті толығымен дайындалған стандартталған
"виртуалды жұмыс орнын" ала алады. Әр тұтынушы осы ұсынылған
"виртуалды жұмыс орнын" өз қажетіне ыңғайлы етіп өзгерте алады. SaaS
моделінен өзгешелігі - тұтынушы белгілі бір бағдарлама ғана емес,
бағдарламалар жиынтығымен жұмыс істеуіне мүмкіншілік ала алады.
Осыған ұқсас тағы бір (Workspace as a Service, қысқаша WaaS) деген де
модель де кездесіп қалып жүр. Оның DaaS моделінен өзгешелігі - тұтынушы
тек бағдарламамен жұмыс істеуге ғана мүмкіншілік алады да, ал барлық
есептеулер тұтынушының өз компьютерінде жүргізіледі.
Тағы да бір аты аталып жүрген Барлығы сервис ретінде (Everything as a
service, қысқаша EaaS)моделі жоғарыда аталған барлық қызмет көрсету
модельдерінің элементтерінен құралады. Бірақ бұл модель қазір нақты істейтін
қызмет емес, тек қана концепция болуы мүмкін. 1.8 - суреттен негізгі
айырмашылықтарды көре аласыздар.
29
Сурет 1.8 - Қызмет көрсету моделінің толығырақ түсініктемесі
Осындай модельді жуық арада Microsoft, Google, HP т.с.с. ірі гигант
компаниялар ұсынуы мүмкін деген жорамалдар айтылуда.
Көріп отырғанымыздай бұлттық есептеулердің түрлері мен қызмет
көрсету модельдері өте көп, солардың барлығы да бизнеске арналған. Соның
ішінде қарапайым жеке тұлғаларға арналған SaaS түріндегі шешімдер қазір
көптеп кездеседі. Бір қызығы, солардың көпшілігін қазір күнделікті өмірде
қолданып жүргенімізбен, бірақ солардың бұлттық шешімдер екеніне көбіміз
назар аударып жүргеміз жоқ.
Енді бұлттық технологияны пайдаланудың тиімді жақтарына тоқталып
өтейін. Олар:
- үлкен ресурстарды қажет ететін қиын есептерді шешу үшін тұтынушы
өзінде жоқ көптеген серверлерді, бағдарламаларды бұлттар тарапынан
пайдалана алады;
- тұтынушы кез - келген жерден, кез - келген уақытта интернетке қосылған
кез - келген компьютерлік құралғымен өз дерек көздерімен жұмыс істей алады;
- тұтынушы компьютерлік құралғының осалдығына немесе оның сынып
бұзылуына, немесе жұмыс істейтін бағдарламаның тоқ тап, бұзылып қалуына
тәуелді болмайды;
- тұтынушы өз дереккөздерімен басқа адамдармен еш қиындықсыз
бөлісіп, сол дереккөздерімен олармен бірге қосылып жұмыс істей алады;
30
-
жеке компьютердегі бағдарламалармен салыстырғанда бұлттық
қызметтер көбінесе тегін, немесе бағалары айлық жарнақы ретінде өте арзан
келеді;
-
кейбір жобаларды бұлтқа шығарудың әсіресе ірі компанияларға
тиімді болатын жағы - аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етулерді
администрациялауға, қолдауға, жаңартуға, лицензиялауға кететін шығындарды
үнемдеуінде болып табылады;
-
сонымен қоса сол бағдарламаларды жүргізетін білікті мамандар
тапшылығы мәселесін сол жобаны бұлтқа шығару арқылы шеше алады.
Қорыта кеткенде қазіргі жаңа технологиялардың күннен - күнге дамып
жатқан уақытында бұлттық есептеулер ең қажетті сервис екені айдан анық.
Google секілді гиганттар осындай бағдарламалар мен сервистерді пайдалануға
бізді итермелеуде. Оның үстіне соңғы кезде үрдіс алып отырған планшеттер
мен қалта телефондары мобильді бағдарламардың көбеюіне, есептегіш
бұлттарды пайдалануға, олардың қызмет түрлерінің көбеюіне ықпал етіп отыр
десек, қателеспейміз. Көптеген компаниялар қазір бұлттар жарысына
қосылып кетіп өз қызмет түрлерін ұсынуда. Қазақстан нарығына еніп кеткен
бірнеше Ресей, Беларус компаниялары да бар. Ал бұлттық шешімдер ұсынып
жүрген Қазақстан компанияларын қызмет түрлері саусақпен санарлық екені де
белгілі[5,6].
1.8 Бұлттық технологияның қауіпсіздігі
Бұлттық технологиялар - тұтынушыға өз компьютерінің қуатына, оның
бағдарламалық жасақтамасының мүмкіндігіне тәуелді болмауға мүмкіндік
беретін ең заманауи сервис. Осындай сервисті қолданушы кәсіпорындар саны
күннен күнге артуда. Өздерінің ішкі мәлемет өңдеуші орталықтарын сырқы
коммерциялық қызмет көрсететін аутсорсингке тапсыруда. Бұлттық технология
қызметін қолданушы кәсіпорындар өздерінің құнды мәлеметтері қаншалықты
дәрежеде сақталып және өңделіп жатқан процестің қауіпсіздігі туралы
уайымдауы мүмкін. Әрине орынды, себебі ондағы мәлеметтер өзге тұлғалардың
қолына түссе орасан зор зиян тиеді (1.9 - суретті қараңыз).
Бұлттық есептеу қызметіне нарықтың сапалық және сандық баға
бергеніне сүйенсек, талаптарды қанағаттандыруда және тұрақты түрде өсуде.
2009 жылы аналитиктер 7.5 - тен 7.8 млрд долларға бағалап, 2014 жылға 12.5 -
14.0 млрд доллар деп болжам жасап отыр. Аналитикалық фирманың жүргізген
сауалнамасы бойынша IT - менеджерлер жартысынан көбі бұлттық есептеу
технологиясын қолдануға ниет білдірген. Heavy Reading Insider атты
компанияның бұлттық есептеудің қауіпсіздігіне арналған Cloud Service Fly
Into Some Turbulence атты жүргізген зерттеулерінде келесі кезектегі
провайдер - компаниялардың қызметтері қолданылған: Amazon Web Services,
AT&T, GoGrid Cloud Hosting; Google, IBM, Joyent, Rackspace Hosting, Savvis,
Terremark Worlwide, VMWare және Veri zon Communications.
31
Әлемдік
көрсеткіштерге қарамастан біздің елімізде бұлттық
технологияның қолданыс аясы аса кең емес. Мемлекеттік мекемелерден тек
Қазақтелеком АҚ - ны мысалға келтіре аламыз. Бірақ, бұлттық есептеулерді
қолданатын және жалға беру қызметін ұсынатын коммерциялық ұйымдардың
саны жылдан жылға артуда.
Сурет 1.9 - Бұлттық есептеудің қауіпсіздігі
Бұндай қызметтердің (сервис) негізгі проблемасы - нарықтың көп
бөлігімен келісілген бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін
стандарттың жоқтығы. Көптеген сертификацияланған процедуралар мен
тесттердің бар екендігіне қарамастан, басты критерилерге негізделген
қауіпсіздікті қамтамасыз ететін біртұтас тәсіл мен методика әлі күнге дейін
жоқ. Тұтынушылар өз ақпараттарының қауіпсіздігіне тек көптеген уәде беретін
сертификаттар, заңдар немесе қызмет көрсету уақытының ұзақтығымен ғана
кепілдік бере алады, нақты шешім жасалынбаған. Бұндай қызметті жеткізуші
провайдерлердің өздері қауіпсіздіктің қаншалықты дәрежеде қажет екеніне
сенімді бола алмайды. Сол себепті виртуализацияға көп көніл бөледі.
2009 жылы сәуірінде Cloud Security Alliance (CSA) атты бұлттық
есептеудің қауіпсіздік жөніндегі ассоциация қауіпсіздікке байланысты бүкіл
критери жиынтығын жасаған болатын. Бірақ біз оны тұтынушыл арға әмбебап
әрі толық қауіпсіздік қорғанысын қамтамасыз ететініне кепілдік бере
алмаймыз[7].
Бұлттық есептеудің қауіпсіздік моделі дәстүрлі қауіпсіздік моделінен
маңыздырақ, себебі өңделетін мәлеметтердің қорғалмаған ортаға жіберілуі өте
қауіпті оған қоса мүлде жоғалып кетуі мүмкін. Бұған қарамастан нарықта
бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін провайдерлер кездеседі.
Яғни оған деген сұраныс та қызығушылықта артып келеді дегенді білдіреді.
Бірақ бұлттық есептеудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету оңай шаруа емес,
уақытты көп алатын әрі бұлттық есептеудің дамуымен бірге қиыншылықтарыда
32
артып отыратын мәселе. Қазіргі кезде тұтынушыларға бұлттық есептеудің
қауіпсіздігі өте жоғары дәрежеде қорғалғандығы жөнінде толықтай көз
жеткізудің бір ғана жолы бар. Ол - тұтынушыларды белсенді түрде төніп
тұрған қауіп жайлы хабардар етіп, оны шешу жолында жасалған жұмыстарды
түсірдіріп отыру қажет. Және оны тек CSA дәрежесінде емес, өзгеде қызмет
ұсынушы провайдерлергеде жүктелу керек. 1.10 - суретте бұлттық есептеудің
қауіпсіздік жөніндегі ассоциациясының эмблемасы көрсетілген.
Сурет 1.10 - Бұлттық есептеудің қауіпсіздік жөніндегі ассоциация
33
2 Желіні жүзеге асыру
2.1 Trust company ЖШС жайлы жалпы сипаттама
Trust company ЖШС
кәсіпорыны
бұл қазіргі техникамен,
механизмдермен және құрал-жабдықтармен өндірістің жаңадан жабдықталуын
белсенді жүргізетін динамикалық дамушы кәсіпорын. Бұл кәсіпорынның негізгі
қызмет түріне жылу энергиясын беруге, электр тораптарын және қосалқы
станцияларын, көтергіш құрылғыларға, қысымды ыдыстар мен құбырларды
пайдалануға, қысыммен жұмыс істейтін энергетикалық құрал-жабдықтардың,
ыдыстар мен құбырлардың жөндеу болып табылады.
Кәсіпорынның бас ғимараты Алматы қаласыда орналасқан. Өзінде 74
бөлме және 127 жұмысшы бар үлкен кәсіпорын. Бөлме аралық желісі
қарапайым желілік құрылым негізінде (5e жұп категориясы) құрылған және
ерекшеленген оптоволоконды интернетке қосылған, каналдың ені 2 МБс.
Негізгі тапсырма кәсіпорынның қарапайым желілік құрылымын бұлттық
технология негізіне ауыстыру. Осы мақсатта қажетті құрылғыларды таңдап,
ескі құрылғыларымен алмастыру.
Trust company ЖШС
кәсіпорын
қызметкерлерінің жұмыс процесін жеңілдетіп, қашықтан қолжету мүмкіндігін
қамтамасыз ету. Бұлттық есептеуге өту барысыда туатын проблемаларды
қаржылық жағынан кәсіпорынға тиімді, ал эффиктивтілігі тұсынан жоғары
қылу. Шет елдерде бұлттық технологияның қолданыс айасының артуына
қарамастан, Қазақстанда тек үлкен және халықаралық компаниялардан ғана
көре аламыз. Сол себепті бұл дипломдық жобада қолданылатын құрылғылар
мен баптаулар, желі құру принціптері осы салада жұмыс істейтін көптеген
адамдарға пайдалы болады.
2.2 Graphical Network Simulator симуляторының сипаттамасы
GNS3(Graphical Network Simulator) - бұл күрделі желілерді модельдеуге
мүмкіндік беретін желі графикалық симуляторы. Толықтай симуляциямен
қамту үшін келесідей компоненттерімен тығыз байланыста болу керек:
- Dynamips, Cisco IOS - ті
эмуляция жасауға мүмкіндік беретін
бағдарламаның ядросы.
- Dynagen, Dynamips - тің тексттік интерфейсі.
- PEM, Qemu негізінде жасалған Cisco PIX брандмауэрінің эмуляторы.
GNS3 (2.1 - сурет) бағдарламасы Cisco лабораториялық жұмыстарын
жүзеге асыру үшін инженерлерге, администраторларға өте күшті қосалқы
құрал - сайман болып табылса, CCNA, CCNP, CCIP
және CCIE
сертификациясынан өтем деуші адамдарғада таптырмас құрал. Оған қоса Cisco
IOS - қа тәжірбие жасау мақсатында қолдануға немесе кейінірек шынай
маршрутизаторларда жүргізілетін жөндеулерді тексеру үшін де қолданылса
34
болады. Linux, MacOS X, Windows және басқада операциялық жүйелерде
қолдануға болатын тегін әрі ашық кодымен жасалынған бағдарлама.
Сурет 2.1 - желі графикалық симуляторының логотипы
Айтылғанға қоса, пакеттермен толық жұмыс істеу үшін Wireshark қажет
етеді. Cisco IOS, GNS3 образдарынан басқа JunOS - тің olive образдарымен
жұмыс істей алады. Ethernet, ATM және Frame Relay свитчмен қоса (ASA, PIX)
фацерлерін эмуляциялай алады. Виртуалды немесе шынайы жүйеде жүйелік
картаға виртуалды свитчті қосу мүмкіндігіне ие. Бүкіл баптаулар жекеленген
әрі түсінікті графиктік ортада жасалады.
2.2 - суретте GNS3 - тің қолданушы ортасы көрсетілген. Бұл дипломдық
жұмыста қолданған желі графикалық симуляторының тағы
артықшылықтарының бірі келесі тізбектегі Cisco құрылғыларын эмуляция
жасай алатындығында: 1710, 1720, 1721, 1750, 1751, 1760, 2610, 2610XM, 2611,
2611XM, 2620, 2620XM, 2621, 2621XM, 2650XM, 2651XM, 2691, 3620, 3640,
3660, 3700, 3725, 3745, 7200 және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz