Жылу мөлшерін есептеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1-ТАРАУ. ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Жылу берілу және жұмыс

1. 1. 1 Молекулалардың хаостық қозғалысы. Денелердің температурасы

1. 1. 2 Денелердің ішкі энергиясы және оны өзгерту тәсілдері

1. 1. 3 Жылудың берілу тәсілдері

1. 1. 4 Жылу мөлшері. Жылу мөлшерінің бірліктері

1. 1. 5 Заттың меншікті жылу сыйымдылығы. Жылу мөлшерін есептеу

1. 1. 6 Отынның энергиясы

1. 1. 7 Механикалық және жылу процестерінде энергияның сақталу және айналу заңы

1. 2 Заттың агрегат күйінің өзгеруі

1. 2. 1 Заттың агрегат күйлері. Кристалл денелердің балқуы мен қатаюы

1. 2. 2 Меншікті балқу және қатаю жылуы

1. 2. 3 Денелердің балқуының техникада қолданылуы

1. 2. 4 Кебу (булану) . Конденсация

1. 2. 5 Қайнау

1. 3 Жылу қозғалтқыштары

1. 3. 1 Газдың ұлғаюындағы жұмысы. Іштен жану қозғалтқышы

1. 3. 2 Бу турбинасы

1. 3. 3 Қозғалтқыштың пайдалы әсер коэффициенті

1. 3. 4 Тепловоз депосына экскурсия жасау

2-ТАРАУ. ФИЗИКА САБАҚТАРЫНДА «ЖЫЛУЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРДЫ» ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1 Мектеп физикасының оқу жоспарындағы «Жылу құбылыстары» бөлімінің алатын орны

2. 2 «Жылу құбылыстарын» оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану

2. 3 «Жылу құбылыстары» бойынша мультимедиялық оқулықтарды пайдалану әдістемесі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Көкейкестілігі. Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін ары қарай дамыту процесін, оқып үйренудің ақпараттық ресурсы болып табылатын, оқытуга арналған программалық құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың атқаратын қызметтерінің де ауқымы кең, мысалы, бақылайтын және тест жүргізетін программалар, компьютерлік ойындар ақпараттық жүйелер, оқыту орталары, электрондық оқулықтар және мультимедиялық программалар. Осы оқытуға арналған программалық құралдардың әртүрлі нұсқаларын әзірлеу әрбір оқытушының негізгі жұмысы болып табылады.

Бүгінгі күні ақпараттық технология кең көлемде оқыту мен педагогикалық ұйымдастыру қызметінде барлық республикалық жоғарғы оқу орындарында қолданылады. Электрондық оқулық көмекші құралдар, компьютерлік тапсырмалар, лабораториялық жұмыстар, педагогикалық программалық шаралар бұларды оқытушылар өздері құрады және пайдаланады.

Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандыру процесінің жүргізілуіне -байланысты осы процесті жүзеге асырудағы өзекті мәселелердің бірі-электрондық оқулыктар дайында болып отыр. Ал оларды оқыту процесіне қолдану-сапалы білім берудің бірден-бір құралы болып табылады. Себебі тек оқытушының айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.

Электрондық оқу материалдарын әрбір оқытушының, тіпті болашақ мұғалім-бүгінгі студенттің дайындай білгені жөн.

Сондықтан біз осы мәселелерді ескер- отырып, курстық жұмысымыздың тақырыбын « Орта мектеп физика курсында электрондық оқулықтарды пайдалану әдістемес і» деп алуды жөн көрдік.

Зерттеудің мақсаты: Физика сабақтарында «Жылу құбылыстары» тақырыбына әдістеме жасау.

Зерттеудің міндеті: Баяндалатын тақырып немесе құбылыс, иә заңның негізгі физикалық түйінін қамтитын, дәстүрлі оқулықтардың баяндау стилінен өзгеше, мультимедиялық оқулықтарға тән қысқа мәтін даярлау;

-Баяндалатын такырыптың ішкі мазмұнын айқын ашып көрсететін интерактивті суреттер мен медиобьектілер даярлау;

-Тақырыптың материалдарын қаншалықты сәтті игергенін оқушының өзіне тексеруге мүмкіндік беретін тесттік бағдарламалар даярлау;

-Физика ғылымының қалыптасу жолынан, физик-ғалымдардың өмірінен мағұлматтар беретін тарихи материалдар, анықтамалық заңдар және қазақша-орысша физикалық сөздік, формулалар, кестелер, есептер мен зертханалық жұмыстардың нәтижелерін даярлау.

Зерттеудің базасы: МКТУ

Зерттеудің пәні: бейімді мектептерде физика курсын оқытуда «Жылу құбылыстары» мазмұнын қалыптастыру

Зерттеудің нысаны: физика курсын бейімді мектептерде оқыту үрдісі

Физика қазіргі таңдағы табиғат танудың озат ғылымдарының бірі болып табылады. Физиканың ғылым мен техниканың дамуына ықпалы зор. Қазіргі таңда виртуальды білім беру мәселесі кеңінен талап етілуде. Оқушылар белгілі технологияларға сай, олардың өз бетімен білім ала білетіндей етіп жағдай туғызуға тырысу қажет. Оқытудың осындай әдістемесі оқытушының өту тиімді тәсілдерді қолдана отырып, қажырлы еңбек етуін, сондай-ақ оқушылардың да асқан жауапкершілікті сезінуін талап етеді. Оқу процесінде компьютерді тиімді пайдалану және қолдану кейінгі жолдары айтарлықтай оң тәжерибе беріп отыр. Атап айтсақ оқушылардың өз бетімен ізденісі, олардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, шығармашылығын дамытуға, оқу қызметінің мәдениетін қалыптастыруға, дербес жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше қолайлы жағдай туғызып отыр.

Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде - зерттеу тақырыбының өзектілігі, мақсаты, міндеті, пәні, нысаны, базасы тұжырымдалады.

Жылу құбылыстарын оқытудың теориялық және әдістемелік негіздері деп аталатын бірінші тарауда: жылу берілу және жұмыс, заттың агрегат күйінің өзгеруі, жылу қозғалтқыштары тақырыптары теориялық тұжырымдалады.

Физика сабақтарында «Жылулық құбылыстарды» оқыту әдістемесі деп аталатын екінші тарауда: мектеп физикасының оқу жоспарындағы «Жылу құбылыстары» бөлімінің алатын орны, «жылу құбылыстарын» оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану, «жылу құбылыстары» бойынша мультимедиялық оқулықтарды пайдалану әдістемесі тақырыптары қамтылған.

Одан әрі дипломдық жұмыс қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1-ТАРАУ ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1. 1. ЖЫЛУ БЕРІЛУ ЖӘНЕ ЖҰМЫС

1. 1. 1. Молекулалардың хаостық (жылулық) қозғалысы. Денелердің температурасы

Тақырыпты оқып үйренуге кіріскенде, оқушылармен молекула-кинетикалық теориялардың негізгі ережелерін қайталап және айқындап алу қажет, өйткені бүкіл бөлімді оқығанда соларға сүйенуге тура келеді. Қайталау кезінде газ тәрізді, сұйық және қатты денелерді құрайтын бөлшектердің қозғалыс ерекшелігіне тоқталу қажет. Оқушылар микробөлшектердің (молекулалардың) үздіксіз қозғалыста болатынын естеріне түсіреді. Мысалы, газ молекулалары түзу сызық бойымен қозғалады да, басқа молекулалармен соғыла отырып, өзінің қозғалыс бағыты мен жылдамдығын өзгертеді және келесі соғылуға дейін өзінің қозғалысын қайтадан әрі қарай жалғастырады. Молекулалардың қозғалысы - тәртіпсіз қозғалыс. Мұндай қозғалыс жылу қозғалысы деген атау алды.

Сондай-ақ оқушылардың естеріне бөлшектердің қозғалыс жылдамдығы дененің температурасымен байланысты екенін салады: бөлшектер неғұрлым шапшаң қозғалса, дене соғұрлым көбірек қызған болады.

Жылу қозғалысы жөніндегі ұғымға сүйеніп, температура ұғымын анықтай түсуге көшеді.

Температураның ғылыми анықтамасы жылулық тепе-теңдік ұғымын енгізуді, температуралардың эмпирикалық шкаласын тағайындауға, термометрлік денені және температуралық белгіні таңдап алуды талап етеді. VIII сыныпта оқушылар температура ұғымын «дененің қыздырылу дәрежесі» ретінде қабылдаса, сұйықтық термометрлердің жұмыс істеу принципі мен олармен температураны өлшеп үйренсе болғаны.

Өмір тәжірибесі мен табиғат тану курсынан оқушыларға әр түрлі денелер түрліше дәрежеде қыздырыла алатындығы белгілі. Мысалы, ыдыстағы су суық, жылы немесе ыстық бола алуы мүмкін. Жылу мен суықты сезіп-білу белгілі дәрежеде субьективті болып табылады. Жылулықты сезіп-білудің субъективтігіне оқушылар мынадай тәжірибе арқылы көз жеткізе алады. Демонстрациялық үстелге ішінде суы бар үш ыдыс орналастырылады: центріне ішінде бөлме температурасындағы суы бар ыдыс, сол жаққа - ішінде ысытылған суы бар ыдыс, оң жаққа - су құбырынан құйылған суы бар ыдыс (оның температурасы бөлме температурасынан төмен) . Бір оқушыны шақырып алып, сол қолын ысытылған суы бар ыдысқа матырып, ал оң қолын суық су құйылған ыдысқа матыруды ұсынады. Біраз уақыттан кейін оқушыға екі қолын да температурасы бөлме температурасындай ыдыстағы суға матыруды ұсынады. Оқушыдан: «Енді не сездің?»-деп сұрайды. Екі қолы да бір температурадағы суға матырылып тұрса да, оқушы оң қолы жылулықты, ал сол қолы - суықты сезгенін айтады. Дененің жылулық күйі, оның температурасы жөнінде дәл пікір айтуға мүмкіндік беретін арнайы приборларды пайдалану қажеттігі жөнінде қорытынды жасалады. Проблема туады: дененің қаншалықты қызғандығын айқын көрсететіндей қасиетін немесе сондай белгісін табу керек. Қыздырғанда денелердің ұлғаюы осындай белгі бола алады. Неғұрлым дене көбірек қызған болса, соғұрлым оның көлемі үлкен болады, соғұрлым молекулалар мен атомдардың тәртіпсіз қозғалысы қауырттырақ интенсивтірек) болады.

Жылулық ұлғаюға негізделген термометрдің жұмыс принципін 1-суретте кескінделген прибормен жасалатый тәжірибемен түсіндірген ыңғайлы. Колбаны ыстық суы бар ыдыстың ішіне қойып жылытып, қолбадағы су неғұрлым көбірек ысытылса, соғұрлым судың түтік ішіндегі деңгейі жоғарырақ болады. Егер қолбадағы сұйықтың температурасы айналадағы ортаның температурасындай болса, онда

бағанның биіктігіне қарап, сол ортаның (ауаның, судың) температурасы жөнінде сөз етуге болады. Сонымен, тәжірибеде пайдаланылған приборға ұқсас прибор термометр бола алады.

Бірақ температураны ондай прибормен оны градуирлегеннен кейін ғана өлшеуге болады. Термометрді алдымен су мен мұздың қоспасына батырып, сонан соң қайнап тұрған су буына батырып, оны қалайша градуирлеуге болатынын сабақта оқушыларға демонстрациялап көрсету керек. Егер кабинетте Главуч-техпромның демонстрациялық термометрі бар болса, алдын ала шкаланы ақ қағаз жолағымен жауып қойып, сол термометрді пайдаланып, демонстрациялап көрсеткен жақсы.

Термометрдің өзінің, температурасы өлшенетін, айналадағы ортамен (ауамен немесе басқа ортамен) жылулық тепе-теңдікке жетуінің маңыздылығын атап көрсету қажет.

Сабақта лабораториялық және медициналық термометрлерді қарастырған жөн.

Оқушыларды температураны өлшеудің мынадай ережелерімен таныстыру қажет: әр термометр белгілі бір шектердегі температураларды ғана өлшеу үшін арналған, егер өлшенетін температура берілген термометр үшін тағайындалған шекті мәндерден жоғары немесе төмен болып шығатын болса, термометрді пайдалануға болмайды; термометр бойынша есептеуді ол ортаның температурасын қабылдап алатын біршама уақыт өткеннен кейін бастау керек; температураны өлшегенде термометр (медициналык термометрден басқасы) температурасы өлшенетін ортадан шығарылмауы тиіс, бақылаушының көзі, термометр толтырылған, сұйықтың бағанының жоғарғы ұшының деңгейінде болуы тиіс.

Табиғат пен техникада кездесетін температуралардың кейбір мәндерін айтқан пайдалы. Әр түрлі сүт қоректілердің қалыпты температуралары 35-тен 40, 5° С-қа дейін болады; дені сау адамнын температурасы 36-37° С; құс-тардың температурасы 39, 5-44° С. Жер бетінде ауаның ең жоғарғы темпе- ратурасы (58° С), Триполиде тіркелген, ал ең төменгі температурасы-88°, 3 С Антарктидада.

Газ толтырылған лампының вольфрам қылы токпен 2525° С-қа дейін қыздырылады, ал Күн бетінің температурасы 6000° С-қа жуық.

Демонстрациялық тәжірибелерде сұйықтық термометрмен бірге электр термометрді де қолдануға болады, өйткені Главуч-техпром шығаратын демонстрациялық термометрдің елеулі кемшілігі бар: оның жылу сыйымдылығы едәуір үлкен және жылулық инерциясы бар (өлшеу уақыты 1-1, 5 мин, сұйықтың көлемі 200 см ³ -ден кем емес) .

Өнеркәсіп мектепке арнап электр термометр шығарады, оның датчигі, демонстрациялық гальванометрі бар өлшеу көпіріне қосылатын, термистор болып табылады.

VIII сынып оқушылары электр термометрде

пайдаланылатын физикалық құбылыстармен таныс болмағандықтан, мұғалім оларға приборды градуирлеу принципін түсіндірсе болғаны және мысалы, судың температурасын электр және сұйықтық термометрлермен өлшей отырып, осындай прибормен денелердің температураларын өлшеу мүмкін екендігіне оқушылардың көздерін жеткізсе болғаны.

Термометр шкалалары бойынша бастап санауға оқушыларды төселдіру үшін, әр түрлі шкалалар жиынтығы бар, демонстрациялық модельмен (2-сурет) сыныппен түгелдей жаттығулар өткізген пайдалы.

1. 1. 2. Денелердің ішкі энергиясы және оны өзгерту тәсілдері

Физиканың қазіргі кездегі курстарында, мысалы, Б. М. Яворский т. б. оқулығында «ішкі энергия» ұғымының мазмуны былайша ашылып көрсетіледі: «Қозғалыс сипатына және денені құрап турған бөлшектердің өзара әсеріне байланысты ішкі энергияны мынадай құрамды бөліктерге ажыратуға болады:

а) молекулалардың хаостық (ілгерілемелі және айналмалы) қозғалысының кинетикалық энергиясына;

б) молекулааралық өзара әсер күштері себепті болатын потенциялық энергиясына;

в) атомдар мен молекулалардың тербелмелі қозғалысының кинетикалық және потенциялық знергиясына;

г) атомдар мен иондардың электрондық қабықшаларының энергиясына, сондай-ақ ядро ішіндегі энергияға».

VIII сыныпта оқушылар молекулалардың хаостық қозғалысының энергиясы (молекула-кинетикалық) және молекулалардың өзара әсер энергиясы (молекула-потенциялық) дененің ішкі энергиясының бір бөлігі болып табылатындығын игеріп алса болғаны. Ғылыми тұрғыдан алғанда да булай болуы заңды, өйткені мектепте оқып үйренілетін жылу құбылыстары орташа температуралық диапозонда өтеді, мұнда денелердің ішкі энергиясының өзгеруі негізінен молекулалардың кинетикалық және потенциялық энергииларының өзгеруіне байланысты.

Таныстыру көлемінде, сондай-ақ VIII сыныпқа арналған оқулықтағыдай ішкі энергияға сондай-ақ атомдық энергия да жатады, ол жөнінде оқушылар электрді оқып үйрену кезінде ұғым алады.

Ішкі энергия ұғымы мен оның өзгеру тәсілдерін қалыптастыруға кіріскенде, оқушылардың механикалық энергия мен дененің ішкі құрылысы жөнінде не білетіндерін естеріне түсіруді ұсыну керек.

Мұнда оқушылардың мынадай мәселелерді ұғынуларын анықтаудың маңызы бар: «Кандай жағдайда денелердің энергиясы бар делінеді?» «Механикалық энергияның кандай түрлері бар?», «Қандай денелердің кинетикалық энергиясы бар және ол неге байланысты?», «Денелердің потенциялық энергиясы неге байланысты?» Бұл сұрақтар оқушыларға ішкі энергияны оқып үйренуде оны механикалық энергиямен шатастырмауға көмектеседі.

Ішкі энергия ұғымын түрліше әдістермен қалыптастыруға болады. Бірінші әдісте, серпімсіз денелер - қорғасын шар мен қорғасын пластинка соқтығысқанда, энергияның сақталу заңының «бұзылатыны» сияқты көрінетіндік идеясы негіз етіп алынады, екінші әдісте - жұмыс энергияның өзгеру, айналу процесінде жасалады және жұмыс энергияның осы өзгеруінің немесе айналуының өлшеуіші болып келеді, деген ой негіз етіп алынған. Бас-

қаша айтқанда, егер дене жұмыс жасап тұрса немесе жұмыс жасайтын болса, онда оның энергиясы болғаны.

Бірінші әдіс онша назар аударарлық емес, өйткені онда ақтығында өзара әсер етуші денелердің (қорғасын шар мен пластинканың) ішкі энергиясы құлап түсіп келе жатқан қорғасын шардың потенциялық энергиясы кему есебінен артады. Бұл денелердің соқтығысқанға дейін ішкі энергиясы болды ма деген мәселеге келсек, ол ашық қалады. Сондықтан алғашқы тәжірибелер денелердің ішкі энергияларының оларды қыздыруға және олармен жұмыс жасағанға дейін болуын иллюстрациялап көрсетулері тиіс. Мұндай демонстрациялар қатарына ауа насосының қалпағының астына орналастырылған картоптан жасалған пистолетпен орындалатын тәжірибені жатқызуға болады. Қалпағының астындағы ауа сиретілгенде картоп тығын пробиркадан атып шығады. Қорытынды жасалады: жұмыс жасаған пробирка ішіндегі ауа, олай болса, оның энергиясы болғаны. Механикалық энергиядан айырып, бұл энергияны дененің ішкі энергиясы деп атайды. Бұл - денені құрап тұрған бөлшектердің қозғалыс және өзара әсерлесу энергиясы. Денені құрайтын микробөлшектер (молекулалар, атомдар) бір-бірімен өзара әсерлеседі (тартылады және тебіледі), олай болса, олардың потенциялық энергиясы болады.

Сұйықтарда және қатты денелерде молекулалар мен атомдар тербелмелі қозғалыс жасайды, сондықтан олардың кинетикалық және потенциялық энергиясы болады.

Атомдар мен молекулалардың хаостық (жылулық) қозғалысының кинетикалық энергиясы, олардың өзара әсерлерінің потенциялық энергиясымен бірге, дененің ішкі энергиясының бір бөлігін құрайды және дененің берілген мезеттегі күйін сипаттайды.

Бұдан кейін оқушыларға денелердің ішкі энергиясының механикалық энергиядан айырмашылығын түсіндіру керек. Механикалық энергия дененің қозғалыс жылдамдығы мен массасына тәуелді, сондай-ақ сол дененін басқа денелерге қатысты орналасуына тәуелді. Ішкі энергия болса дененің бүтіндей қозғалыс жылдамдығына тәуелді болмайды. Ол денені құрайтын бөлшек-тердің қозғалыс жылдамдығы мен олардың өзара орналасуымен анықталады.

Бұдан кейін оқушыларды дененің ішкі энергиясының өзгеру тәсілдерімен таныстырып, ол энергияның механикалық жұмыс жасалғанда (денеге немесе дененін, өзі) және жылу берілуде өзгере алатынын көрсетеді. Бұған мынадай қарапайым әрі сонымен бірге сенімді тәжірибелер көмектеседі, оларда көмекші құбылыстар негізгі идеяны көмескілендірмейді. Бұл тәжірибелерде ішкі энергияның бөлігі ретінде тек молекулалардың гана энергиясы қарастырылған. Потенциялық энергия туралы заттың агрегат күйлерінің өзгеруін қарастырғанда сөз еткен орынды.

1. Дилатометрдің қолбасына қолды тигізіп, түтіктегі боялған су тамшысының орын ауыстыруын байқайды. Құбылыс қыздырған кезде ауанын ұлғаюынан болады деп түсіндіріледі. Ауаның қызуы болса (оның температурасының артуы) оның молекулаларының тәртіпсіз (жылулық) қозғалысы жылдамдығының артқандығын, демек, дененің ішкі энергиясының бір бөлігі болып табылатын олардың кинетикалық энергия-сының артқандығын көрсетеді.

Бұл жағдайда ішкі энергия жылу берілу жолымен арттырылады. Егер колбаны, температурасы бөлме температурасынан төмен болып келген, суы бар ыдысқа қойса, түтіктегі су тамшысы төмен қарай орын ауыстырып, колбадағы ауаның температурасының төмендегенін көрсетеді, демек, молекулалардың тәртіпсіз қозғалысы жылдамдығының кемігенін, олардың кинетикалық энергиясының кемігенін көрсетеді.

2. Штативке қысылған және манометрлік түтікпен немесе микроманометрмен қосылған баллонды (3-сурет) шұғамен ысқылап, манометр түтіктеріндегі сұйыктың деңгейінің өзгергенін байқайды. Құбылыс баллондағы ауаның ұлғаюымен түсіндіріледі, ұлғаю болса, ауа молекулаларының кинетикалық энергиясының артуы себебінен болады. Бұл тәжірибеде дененің (ауаның) ішкі энергиясының артуы механикалық жұмыс жасалу салдарынан болады.

3. Ауа шақпағы алынады. Ауа тез сығылғанда соншалықты күшті қызып, тіпті цилиндрдегі поршень астындағы эфир булары тұтанып кетеді. Эфир буларының өздігінен тұтану температурасы 180°С. Эфир буларының ішкі энергиясының ұлғаюы сығылу бойынша істелетін механикалық жұмыс нәтижесінен болады.

4. Төске кішкене бір кесек мыс қояды, оның астына алдын ала бір парақ қағаз салып қояды (жылу изоляциясы) . Балғамен мысты 8-10 рет ұрып, оны алады да, микроманометрмен немесе боялған спирт толтырылған манометрмен жалғасқан термоскопқа қояды. Манометрдегі спирт деңгейлерінің айырмасы сол кезде 1, 5-2 см-ге жетеді, мұны соңғы жақтағы партада отырғандар да байқай алады. Горизонталь орналасқан түтікпен жасалған тәжірибеде нәтиже бұдан да анығырақ көрінеді.

Тәжірибелер мен күнделікті өмірден алынған мысалдарды талдауға сүйеніп, оқушылар дененің ішкі энергиясын айналадағы денелермен жылу берілу (жылу алмасу) жолымен және механикалық жұмыс жасау (үйкеліс, соққы, сығу) жолымен өзгертуге болады деген қорытындыға келеді.

Оқушылармен нәтижелері, дененің ішкі энергиясының кемуі болатын, қарама-қарсы процестерді де қарастыру керек. Мысалы, қызған үтіктің айналадағы ауамен жылу алмасу кезінде оның ішкі энергиясы кемиді, ол жөнінде уақыт өтуімен үтіктің температурасының төмендеуіне қарап сөз етуге болады. Мұндай құбылыс бастапқы температурасы айналадағы денелердің температурасынан жоғары болып келетін денелердің бәрінде бо-лады.

Механикалық жұмыс жасау нәтижесінде дененің ішкі энергиясының кемуін мынадай тәжірибемен көрсетуге болады.

Екі бунақты ауызы бар үлкен бөтелке немесе сүт бөтелкесін алып, оған бір шай қасық су құяды. Бөтелкенің аузын шыны түтік өткізілген тығынмен тығындайды. Түтікті, резеңке шланғының көмегімен ауа айдап кіргізуге арналған, Комовский насосының патрубогымен қосады. Бөтелкеге ауаны айдап енгізгенде, оның қысымы ақырында тығын атып шығатындай дәрежеге жетеді. Сол кезде бетелкенің қабырғасында су тамшылары пайда болады, бұл ондағы ауа мен будың температурасының төмендегендігінің кепілі болып табылады. Егер бөтелкеге түтіндеп тұрған шырпыны енгізсе, тұман тамшыларының пайда болуы күшейе түседі.

Осы тәжірибені демонстрациялап көрсеткен кезде сақтық шаралары көзделуі тиіс: тығын бөтелкенің аузынан біршама оңай атып шығуы үшін, оны сулау керек.

Сипатталған тәжірибелерде болып өтетін процестер молекула-кинетикалық түсініктер негізінде мұқият талдауды талап етеді.

Үнемі тәртіпсіз қозғалыста бола отырып, ыдыс ішіндегі ауа мен су буының молекулалары оның қабырғаларына атқылайды. Неғұрлым газ температурасы жоғары болса, соғұрлым молекулалар шапшаң қозғалады. Егер ауасы бар ыдыстын, бір қабырғасы жылжымалы болса (тәжірибелерде тығын), онда ол молекулалардын, соққысынан қозғалады. Мұнда молекулалардың энергиясы механикалық жұмысқа (үйкеліс күшті жеңуге, тығынды көтеруге) жұмсалады. Нәтижесінде ауаның (және ондағы будың) ішкі энергиясы кемиді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.