Жоба және пішін терезесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Функция графигін қолмен салу бұл өте қиын әрі адамды жалықтыратын
жұмыс. Сондықтан функциялардың графиктерін салуда компьютерді пайдалану
көптеген жеңілдіктер жасайды, әрі графиктерді көрнекі етіп салуға және
жеңіл түрлендіруге көмектеседі.
Функцияның графигін компьютерде салу үшін программа құру қажет.
Функция графигін Дельфи, СИ + +, Matlab және т.б. күрделі тілдерде
салуға болады. Бірақ біз бұл дипломдық жұмыста Visual Basic програмамлау
тілінде функция графигін салуды қарастырамыз. Өйткені, бұл тіл өте
қарапайым, оқушылардың түсінуіне ыңғайлы, сонымен қоса мектеп
бағдарламасында бар программалау тілі болып табылады. Ал енді Visual
және Basic сөздері қайдан шыққаны жайлы қысқаша мәлімет берейік. Яғни,
бұрыннан қалыптасқан пікір бойынша Basic тілі игеруге және пайдалануға
оңай әрі қарапайым программалау құралы деп есептелінеді. Бұл шындығында
солай. Компьютерлік технологияның алғашқы пайда болған кезінде Basic тілі
қарапайым программаларды құру үшін жасалған әрі күрделі және әмбебап
тілдерге біртіндеп өту алдындағы программалау негіздерін үйрететін оқыту
тілі ретінде пайдаланылды. Мұның өзі Basic (Beginners All-purpose
Symbobic Instruction Code – Әуесқойларға арналған көп мақсатты символдық
тіл) деген атынан да оны кез-келген адам меңгере алатыны көрініп тұр.
Visual Basic тілінің жасалуының арқасында көпшілік менсіне бермейтін
Basic тілі программалау тілдерінің ішіндегі ең қарапайым әрі қуатты
тілдердің біріне айналды.
Соның арқасында Visual Basic қазіргі уақытта программалаудың ең танымал
тілдерінің бірі болып саналады. Қазіргі кезде бұл тілдің Visual Basic 6
нұсқасы қазіргі заманғы кез-келген есептерді шешуге арналған, қысқа
мерзімді Windows’қа жоғары деңгейлі интерфейсі бар қосымшаларды
жасақтауға мүмкіндік береді. Жалпы жағдайда программалау тілі деп
информацияның жазылуын және оның түрленуін белгілі ережелер бойынша
формальды етіп беретін құралдарды, яғни басқаша айтатын болсақ деректерді
жазуға және оларды белгілі ережелер бойыша (алгоритмдер) өңдеуге арналған
адам мен компьютерді байланыстыратын формальды тілді айтамыз.
Қазіргі кездегі ең көп тараған әмбебап программалау тілдеріне мыналар
жатады: Basic (Бейсик); Pascal (Паскаль); C++ (СИ++). Осы үш тіл
өздерінің даму арқасында бүтіндей бір программалау жүйесіне айналды.
Программалау жүйесі деп программалау тілін, осы тілде программаны жасауды
және орындауды қамтамасыз ететін жүйелік программалық құралдармен
біріктіруді айтады. Программалау жүйесінің программалау тілінен
айырмашылығы оның тек компиляторы ғана емес сонымен қатар, программалауды
жеңілдететін бірнеше қосымша программалары болады.
Basic тілі Visual Basic программалау жүйесіне, Паскаль тілі Дельфи
жүйесіне, ал С++ бірнеше жүйеге мысалы, Borland C++ және Microsoft Visual
C++ жүйелеріне айналды. Төменгі схемада программалау тілдері мен
программалау жүйелерінің өзара қатынасы көрсетілген:

1-схема.

90 – жылдары дербес компьютерлер дүниесінде маңызды өзгерістер орын
алды. Компьютер графикалық басқаруға ие болды. Компьютерлерді басқарудың
графикалық жүйесінің пайда болуымен қатар программаны жасақтау тәсілдері
де өзгерді, яғни олар да графикалық немесе ғылыми тілде айтқанда көріністі
(визуальды) болды. Жоғарыда айтқанымыздай көріністі программалау
жүйесіне Visual Basic тілі жатады. Visual Basic тілінің бірнеше нұсқасы
бар. Соның ішінде оның ең соңғы нұсқасы Visual Basic 6 программалау тілі.
Visual Basic 6 тілінің көмегімен іс жүзінде қазіргі кездегі компьютерлік
технологияның кез келген саласында қосымшалар жасауға болады: Бизнес-
қосымша; Ойындар; Мултимедия; деректер базасы.
Visual Basic 6 программалау жүйесін сондай-ақ жобалау ортасы немесе
жай ғана Visual Basic ортасы деп те атайды. Өйткені, тек программалауды,
яғни алгоритм құрып, Visual Basic 6 тілінде программаны жазуды ғана
үйреніп қоймай, айталық күрделі болмаса да Windows жүйесінде жұмыс
істейтін нағыз программалық қосымшаны, Windows-қосымшаны жасай алуға
тиіссіз. Ал программалау дегеніміз қосымшаны жасаудың тек бір кезеңі ғана.

Жұмыстың мақсаты: Visual Basic терезесінде интерфейс құру арқылы
функциялардың графиктерін программалау жолдарын, программаны құрып,
дұрыс жауабын ала білуін және осының нәтижесін мектептегі математика
курсында қолдану дағдыларын қалыптастыру.
Зерттеу нысаны:
- Visual Basic жобалау ортасы;
- Функция және оның түрлері.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан
яғни I–тарау Visual Basic жобалау ортасында функция графиктерін салу
мүмкіншіліктері, ал II–тарау Visual Basic бағдарламасы көмегімен
функциялардың графиктерін салу, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер
тізімінен тұрады.

1. Visual Basic жобалау ортасында функция графиктерін салу
мүмкіншіліктері

1. Visual Basic жобалау жүйесімен танысу

Visual Basic 6 жобалау жүйесінде функциялардың графиктерін тұрғызбас
бұрын онымен танысайық. Бұл жүйенің өзі де Windows операциялық жүйесінің
қосымшасы болады. Visual Basic 6 ортасымен жұмыс бастаған кезде көптеген
объектілер (мәзір, саймандар панелі, сұқбат терезесі т.с.с) бізге таныс
болып көрінеді, өйткені олар Windows ортасына тән нәрселер. Visual Basic 6
жобалау ортасын әр түрлі тәсілдермен іске қосуға болады:
➢ Visual Basic 6 жобалау ортасының таңбашасын жұмыс үстеліңізде орналасқан
болса, оны тышқанның сол жақ батырмасын екі рет шерту арқылы;
➢ Visual Basic 6 жобалау ортасының таңбашасы жұмыс үстелінде жоқ болған
жағдайда Іске қосу – Программалар – Microsoft Visual Basic 6 (Пуск –
Программы - Microsoft Visual Basic 6 ) командасын орындау арқылы;
➢ Windows’тың Сілтеуіш (Проводник) программасының көмегімен Vb6.exe
файлы бар буманы тауып оны іске қосу арқылы. [6]
Visual Basic 6 жобалау ортасын іске қосқан кезде экранда жаңа жобаның
үлгісін таңдауға, жобаны жасау шеберін іске қосуға немесе бұрын жасалған
жобаны ашуға мүмкіндік беретін үлгіні таңдауға болатын Жаңа жоба (Новый
проект – New Project) сұқбат терезесі (1.1-сурет) пайда болады.

1.1-сурет. Visual Basic 6 ортасының жаңа жобасымен жұмыс істеуге
шақыратын терезенің көрінісі.
Программалауға қарағанда күрделілігі ешқандай кем емес, қиын еңбекті
және жауапкершілікті қажет ететін басқа да кезеңдер бар. Атап айтар
болсақ, болашақ қосымшаның терезесін, яғни пішімді жасау кезеңі, бұл
терезеге қажетті басқару элементтерін, яғни объектілерді, батырмаларды,
мәтіндік және графикалық өрістерді, айналдыру жолақтарын т.с.с
орналастыру. Ал Visual Basic 6 тілінде программаның көп бөлігі осы
элементтерді басқару үшін жазылды. Сондықтан программалау қосымшаны
жасаудың басқа кезеңдерімен бірге жобалау деп, ал жасалып жатқан қосымша
Visual Basic-тің жобасы деп аталады. Осы себептен де Visual Basic
программалау жүйесін жобалау ортасы деп атайды. Бұл терезе мына
төмендегідей қызмет атқаратын үш астарлы беттен тұрады:
Жаңа (Новый-New) – жаңа жобаны жасауға арналған үлгісі және шебері бар.
Жаңа жобаны жасау үшін осы астарлы бет пайдаланылады. Одан жоба үлгілерін
мына төмендегідей типтерден таңдауға болады:
• Standart EXE – стандартты орындалатын қосымша;
• ActiveX EXE – орындалатын ActiveX қосымшасы;
• ActiveX DLL – ActiveX динамикалық кітапханасы;
• ActiveX Control - ActiveX– басқару элементі;
• Vb Applicstion Wizard – қосымшалардың шебері;
• VB Wizard Manager – пайдаланушылардың шеберін жасаушы шебер;
• Data Project – деректер базасын басқару жобасы;
• IIS Application – Web – торабы серверінд орналасқан қосымша;
• Abbin – қондырма, қосымша утилиттер, қосымшалардың кеңейту мүмкіндіктері;
• ActiveX Documennt DLL – ActiveX құжаттардың динамикалық кітапханасы;
• ActiveX Docccccument EXE – ActiveX құжаттарының орындалатын қосымшалары;
• DHTML Application – HTML беттерін динамикалық HTML беттерін жасаушы
қосымша.
1. Қолданыстағы (Существуюший - Existing) – бұрын жасалған жобаны немесе
Visual Basic 6 ортасымен бірге келген жобаны (1.2-сурет) ашуға мүмкіндік
береді.[6]

1.2-сурет. Қолданыстағы астарлы беті. Жобадағы бұрыннан бар файлды ашу.
3. Файлдар (Файлы - Recent) – Бұл астарлы бетте соңғы кезде ашылған
жобалардың тзімі (1.3-сурет) бар.

1.3-сурет. Файлдар астарлы беті. Жобадағы жақында ғана жасалған
файлдарды ашу.
Бұл астарлы бетті пайдалану алдымен жобаның жақында ғана жұмыс істеген
файлдарын көруге мүмкіндік береді. Тізімде бірінші болып алдыңда ғана
жұмыс істеген файлыңыз екінші болып оның алдында жұмыс істеген файлыңыз
тұрады. Бұл өте ыңғайлы өйткені кейде бір жобамен жұмыс істеген бірнеше
күнге созылуы мүмкін.
Жоба типін таңдағаннан кейін пайдаланушы Visual Basic 6 ортасына өтеді.
Егер Жаңа жоба сұқбат терезесі Visual Basic 6 жобалау ортасын келесі
қосқан кезде пайда болмасын десеңіздер терезенің төменгі бөлігінде тұрған
Бұл сұқбатты келешекте көрсетпеңіз (Don’t show this dialog in the future)
жалаушасын орнатыңыз. Қажет болғанда жаңа жоба терезесін Файл мәзірінен
Жаңа жоба командасымен шақырып алуға болады.

1. Жасақтаудың жинақталған ортасы

Жаңа (Новый-New) астарлы бетіндегі Standart.EXE ерекшеленген таңбашасын
таңдау арқылы Visual Basic 6 жобалау ортасына стандартты түрде енеміз. Бұл
жұмысты жасаудың ең қарапайым түрі. Мұны жасақтаудың жинақталған ортасы
деп те атайды. Экранда жобаның Басты панелі (1.4-сурет) пайда болады.
Visual Basic 6 ортасында жаңа жобаны жасақтау үшін қызмет атқарады.
Енді осы жобаның басты панелінің құрамды бөліктерін қарастырайық.

1.4-сурет. Visual Basic 6 жинақталған жасақтау ортасының Басты
панелінің түрі.
Оның жоғарғы бөлігінен, яғни тақырып қатарынан бастайық (1.5-сурет).

1.5-сурет. Жобаның Басты панелінің тақырып қатары.
Бұл қатарда төмендегідей информация бар: жобаның аты және жоба
пішінінің аты.
Тақырып қатарының астында Басты мәзір (немесе мәзір қатары) (1.6-сурет)
орналасқан.

1.6-сурет. Visual Basic 6 ортасының Басты мәзірі
Оның құрылымы Windows’тың басқа қосымшалардың мәзіріне өте ұқсас.
Мәзір қатары әрқайсысы осы мәзірдің пунктерін білдіретін командалардан
тұрады. Ол командаларға мыналар жатады:
➢ Файл (Файл -File);
➢ Түзету (Правка-Edit);
➢ Түрі (Вид-View );
➢ Жоба (Проект-Project);
➢ Пішім (Форма-Format);
➢ Жөндеу (Отладка-Debug);
➢ Іске қосу (Пуск-Run);
➢ Сұрақ (Запрос-Query);
➢ Диаграмма (Диаграмма-Diagram);
➢ Саймандар (Инструменты- Tools);
➢ Модульдер (Модули-Add-Ins);
➢ Терезе (Окно-Window);
➢ Көмек (Помощь-Help).
Басты мәзірдің негізгі жиі қолданылатын командаларын қарастырайық.
Файл-мәзірінде жобадағы файлдармен жұмыс істеуге арналған командалар
топтастырылған. Осы командаларды пайдалана отырып жаңа жобаны жасау,
өзгерістер енгізу үшін жобаны ашу, бірнеше жобалармен параллель жұмыс
істеу үшін жобаны қосу немесе пішімді бір жобадан басқа жобаға көшіру
т.с.с әрекеттерді орындауға болады.
Түзету – мәзірінде редакциялауға арналған командалар бар. Олардың
кейбіреулері Microsoft’тың басқа қосымшаларына ұқсас, мысалы, алдыңғы
команданы болдырмау, алдыңғы команданы қайталау, мәтін үзіндісін кесіп
алу, үзіндіні алмасу буферіне көшіру командалары сәйкес келеді.
Түрі – мәзірінің құрамында Visual Basic 6 ортасының терезелерін және
саймандарды шақыру командалары бар. Мысалы: программалық код редакторының
терезесін, пішім терезесін, объектілер браузері терезесін және т.б ашу.
Жоба – мәзірінде жобаны және оның элементтерін басқару командалары
топтастырылған. Олар пішім, программалық модуль, класс сияқты жоба
элементтерін жобаға қосуға және одан алып тастауға мүмкіндік береді.
Іске қосу – мәзірінің командалары қосымшаны іске қосуды басқару үшін
пайдаланылады. Берілген мәзірдің командаларын пайдалана отырып, қосымшаны
компиляциялап немесе компиляциясыз және оның орындалуын тоқтатып немесе
үзіп іске қосуға болады.
Басты мәзірдің астында саймандар панелі орналасқан. Стандартты
саймандар панелінде мәзірдің ең жиі пайдаланылатын командаларын шақырушы
батырмалар орналасқан.

1.7-сурет. Visual Basic 6 ортасының Саймандар панелі.
• - Стандартты ехе – жоба қосу;
• - жобаға пішін қосу;
• - мәзір редакторын шақыру;
• - жобаны ашу;
• - жобаны сақтау;
• - информацияны алмасу буферіне кесіп алу;
• - информацияны алмасу буферіне көшіру;
• - информацияны алмасу буферіне кірістіру;
• - информацияны мәтіні бойынша іздеуді жүзеге асыру;
• - алдыңғы әрекетті болдырмау, қайталауды болдырмау,
- іске қосу, үзу және программаның орындалуын тоқтату;
• - жоба сілтеуішінің терезесін ашу;
• - қасиеттер терезесін ашу,
• - пішім терезесін ашу;
• - объектлер браузерінің терезесін ашу;
• - саймандар терезесін ашу,
• - деректерді қарап шығу терезесін ашу;
• - көріністі құрауыштар менеджерін басқару терезесін ашу.
- Объектінің орны мен өлшемдерінің индикаторы.

1.1.2 Visual Basic жобалау ортасының негізгі терезелері

Мұнда біз жобаны жасау процесінде көп қолданыста болатын негізгі
терезелерін қарастырамыз:
❖ Жоба сілтеуішінің терезесі (Окно Проекта-Project Explorer);
❖ Пішін терезесі (Окно формы -Object );
❖ Пішін жоспарының терезесі (План формы – Form Layout);
❖ Қасиеттер терезесі (Окно свойств - Prpperties);
❖ Саймандар терезесі (Окно инструментов - Toolbox);
❖ Код терезесі (Окно Кода - Code),
❖ Объектілер браузері терезесі (Браузер Объектов – Object Browser).
Жоба сілтеушісінің терезесі. Қосымша жасайтын барлық объектілер жобаға
бірігеді. Жобаның дискіде кеңейтілуі .vbp болатын Visual Basic жобасы жеке
файл ретінде көрініп тұрады.
Жобадағы объектілер тізімін Жоба сілтеушісінің терезесінде көруге
болады. Ол әдетте экранның оң жақ бөлігінде Саймандар панелінің астында
орналасады. Жоба сілтеушісінің терезесінде Visual Basic 6 ортасында
жетілдіру немесе бұрыннан бар, не жасақтала бастаған жаңа жобаның, не жоба
ішіндегісінің графикалық көрсетілуі көрініп тұрады.
1.8-сурет. Жоба сілтеушісінің терезесі

Графикалық көрсетілу дегеніміз сол жобаға жататын барлық файлдардың
бұтағы немесе тізімі.
Жоба сілтеушісінің терезесін төмендегідей тәсілдермен ашуға болады:
- Жобаның басты панеліндегі Түрі (вид) мәзірінен Жоба сілтеушісі (Project
Explorer) терезесі командасының көмегімен;
- Басты панельдегі саймандар панелінің Жоба сілтеушісі (Project Explorer)
терезесінің батырмасын шерту арқылы.
Жоба сілтеушісі терезесінде объектіні контекстік меню арқылы жоюға,
сақтауға, басқа объектілерді қосуға болады.
Пішін терезесі қосымшаны көріп отырып жобалау орындалатын негізгі жұмыс
терезесі (1.9 –сурет) болып табылады.

1.9-сурет. Жоба және пішін терезесі.
Бұл терезеде сіз өзіңіздің есебіңізге байланысты жобаны дайындайсыз.
Осы дайындамада пайдаланушы мен программа арасындағы қатынас құралын, яғни
интерфейсті жасаймыз. [7]
Пішіннің өлшемдерін төмендегідей тәсілдермен өзгертуге болады:
❖ Тышқанмен пішіннің оң немесе төменгі жағын ұстап алып пішінді
керегімізше горизанталь немесе вертикаль бағытта созуға болады;
❖ Қасиеттер терезесінде қасиеттердің қажетті мәндерін, енін (Width) және
биіктігін (height) орнату арқылы өлшемдерін дәлірек орнатуға болады.
Шамалар твиппен деп аталатын ерекше бірлікпен өлшенеді.
Пішін жоспарының терезесі. Бұл терезеде қосымша орындалғанда осы
пішіннің түрі монитор экранында қалай көрінетіндігі, яғни жобаланып жатқан
пішіннің кішірейтілген бейнесі (1.10-сурет ) көрсетілген қарапайым, бірақ
пайдалы сайман.

1.10-сурет. Пішін жоспарының терезесі

Пішін жоспарының терезесін мынандай тәсілдермен ашуға болады:
❖ Жобаның басты панелінің Түрі (Вид) мәзіріндегі Пішін жоспары (Form
Loyout Window) командасының көмегімен;
❖ басты панелінің саймандар панеліндегі Пішін жоспары (Form Loyout
Window) батырмасын шерту арқылы.
Қасиеттер терезесі. Visual Basic 6 ортасының объектілерінің
қасиеттерін көрсетуге арналған терезені Қасиеттер терезесі деп атайды.
Жобадағы кез-келген объектіні ерекшелеген кезде оның қасиеттері қасиеттер
терезесінде көрінеді.

1.11-сурет. Form1 объектісінің Қасиеттер терезесі

Бұл терезеде ерекшеленген объектінің әр түрлі қасиеттерін таңдап
орнатуға, яғни меншіктеуге болады.
Қасиеттер терезесін мына тәсілдермен ашуға болады:
❖ басты панельдің Түрі (Вид) мәзіріндегі Параметрлер терезесі (Properties
window) командасының көмегімен;
❖ басты панельдегі саймандар панелінің Параметрлер терезесі батырмасын
шерту арқылы;
❖ таңдалған обектінің контекстік мәзіріндегі Параметрлер (Properties)
командасының көмегімен.
Альфавиттік (Ailhabetic) және Категориясы (Categorized) астарлы
беттерінің көмегімен объектінің қасиеттерін альфавиттік ретпен немесе
сәйкес категориясы бойынша қарап шығуға болады. Объектінің қасиеттерінің
ішіндегі ең көп қолданылатындары:
1. Жолдық қасиеттер. Мәтіндік мәндерді программалаушылар жолдар деп
атайды. Ең көп колданылатын Name және Caption жолдық қасиеттерге
жатады.
2. Файлдық қасиеттер. Файлға сілтеме жасау үшін пайдаланылады. Мысалы,
Icon қасиеті.
3. Мәндердің бекітілген жиыны бар қасиеттер. Егер қасиеттің санап шығу
деп аталатын мәндері қандайда бір тізіммен шектелетін болса, онда
қасиеттің атына тышқанды екі рет шерту барлық мүмкін болатын мәндерді
сұрыптауға алып келеді.
4. Логикалық қасиеттер. Обектінің логикалық қасиеттері тек True және
False мәндерін ғана қабылдайды.
5. Оналтылық қасиеттер. Кейбір қасиеттерінің мәндері оналтылық санақ
жүйесінің сандарымен беріледі, мысалы, BackColor қасиетінің мәні.
Саймандар терезесі (Окно инструментов - Toolbox) қосымшаның пішінің
көріп отырып жасақтауда негізгі жұмыс саймандарын беретін терезе.
Саймандар терезесінің құрамында пішін жоспарын көріп отырып тез
жобалауға арналған жазу, мәтіндік өріс, батырмалар, тізімдер т.б жасауға
арналған саймандар, яғни басқару құралдары бар. Бұл терезені екі тәсілмен
ашуға болады:
- Түрі мәзірінің Саймандар командасының көмегімен;
- Саймандар панеліндегі Саймандар батырмасын шерту арқылы.
Саймандар терезесінің таңбашаларының саны әртүрлі бола алады. Мына
төмендегі суретте 21 сайманнан тұратын Visual Basic 6 ортасының стандартты
жиыны бейнеленген. Мұндағы таңбашалардың қызметтері әртүрлі болып келеді.
Оның негізгі қызметі пішінге компоненттер, мәтін, т.б орнату болып
табылады.[8]

1.12-сурет. Visual Basic 6 ортасының Саймандар терезесінің нұсқалары.

Код терезесі. Visual Basic 6 ортасында програманы жазу арнайы
Программалық код терезесі немесе жай ғана код терезесі деп аталатын
терезеде жазылады. Жасалып жатқан қосымшада, яғни жобада қолданылатын әр
пішіннің өзіне тән программалық код терезесі болады. Код терезесі
дегеніміз программаның бастапқы кодын ендіретін ыңғайлы құралдары бар,
орналастырылған қуатты редактор. Код терезесін былайша ашуға болады:
- жобаның басты панеліндегі Түрі мәзірінің Код командасының көмегімен;
- Жоба сілтеуіші терезесіндегі кодты көрсеті батырмасын шерту арқылы;
- пішін терезесіндегі кез келген объектіні екі рет шерту арқылы.
Жоғарыда айтқанымыздай программалық код терезесін пішінде немесе
пішінде орналасқан объектіні екі рет шерту арқылы ашу бізге ыңғайлы болып
келеді. Өйткені, бұл жағдайда объектілер тізімінде таңдалған объектінің
аты көрініп тұрады, ал процедуралар тізімінде сол объектіге байланысты
оқиғаның аты шығады. Visual Basic 6 ортасының үнсіз келісім бойынша әрбір
объектіге түрлі оқиға тура келеді. Программалаушы объектінің және оқиғаның
атын таңдағаннан кейін Visual Basic 6 ортасы процедураның тақырыбын және
оның аяқталуын білдіретін қызметші сөздерді автоматты түрде жазып,
программалаушы адамның жұмысын көп жеңілдетеді, яғни программалаушы адам
тек процедура денесін ғана жазып толтырады.
Процедура тақырыбы

Программалаушы жазып толтырады

Процедураның аяқталуын білдіретін қызметші сөз
1.13-сурет. Программалық код терезесі

1.14-сурет. Программа мәтіні бар код терезесі.
Command1_Click – бұл процедураның аты. Мұндағы:
- Command1 – объектінің аты:
- Click – оқиғаның аты;
- () – айнымалылар сипатталатын орын;
- End Sub – процедураның аяқталуын білдіретін қызметші сөз.
Объектілер браузері терезесі. Жобаның құрамына кіретін барлық
элементтерді қарап шығу үшін Visual Basic 6 ортасы өте ыңғайлы мүмкіндік
беретін Объектілерді қарап шығу терезесі, бақаша айтқанда Объектілер
браузері деп аталатын терезені ұсынады. Бұл терезеде жобаға кіретін барлық
элементтер ғана емес олардың қасиеттеріне, әдістеріне, оқиғаларына қатынас
жасауға болады. Объектілерді қарап шығу терезесі төмендегі суретте
көрсетілгендей болады.

1.15-сурет. Объектілер браузері терезесі.
Бұл терезені сипаттамаларды қарап шығу терезесі деп те атайды. Оны
мынандай тәсілдермен ашуға болады:
- жобаның басты панеліндегі Түрі (Вид) мәзіріндегі Объектілер браузері
командасының көмегімен;
- саймандар панеліндегі Объектілер браузері батырмасын шерту арқылы.
Объектілер браузері терезесін екі тізімде көреміз:
- Кластар тізімі;
- Таңдалынған кластың сипаттамасы (Members of Class) тізімі.
Объектілер браузері терезесінің төменгі бөлігінен сіз берілген мезетте
оң жақты тізімде ерекшеленген сипаттамалар туралы анықтамалық информация
бар мәтінді көресіз.

1.2 Пішінде координаттар жүйесін орнатушы қасиеттер
Қасиеттер Твип (Twip) деп аталатын өлшем бірлікпен өлшенеді. Visual
Basic 6 ортасында Твип-тен басқа қасиеттердің өлшем бірлігі ретінде пункт
деп аталатын өлшем бірлік те пайдаланады. [2]
Дюймдердің, твиптердің, сантиметрлердің және пунктердің өзара қатысы
төмендегідей болады:
o 1 дюйм = 1440 твип;
o 1 дюйм = 72 пункт;
o 1 дюйм = 254 см;
o 1 логикалық сантиметр = 567 твип;
Келесі қасиеттер өлшем бірліктерін беріп, пішінде координаттар жүйесін
орнатады:
Scale Mode – өлшем бірліктерін орнатады. Мүмкін мәндері:
• 0- User – пайдаланушы белгілеген өлшем бірліктері;
• 1 – Twip – твиптер, үнсіз келісім бойынша қолданылады;
• 2 – Pont – пунктер;
• 3 – Pixel – пиксельдер;
• 4 – Character – символдар;
• 5 – Inche – дюймдер;
• 6 – Millimeter – миллиметрлер;
• 7 – Centimeter – сантиметрлер.
ScaleHeight - пішіннің оң жақ төменгі және ScaleWidth берілетін
бұрыштың координаттарын орнатады немесе қайта қалпына келтіреді. Үнсіз
келісім бойынша нөлге тең болады.
ScaleLeft – пішіннің сол жақ жоғарғы және ScaleTop қасиетімен
берілетін бұрыштың координаттарын орнатады немесе қайта қалпына
келтіреді. Үнсіз келісім бойынша мәні нөлге тең болады.
Масштаб (Scale) – тобының қасиеттері пішіннің координат жүйесінде
объектілердің максималь өлшемдерінің шкаласын орнатады. Бұл тобтың
негізгі қаиеттері төмендегідей:
❖ ScaleLeft – горизонталь ось бойынша объектінің максималь орнын орнатады;
❖ ScaleTop – вертикаль ось бойынша объектінің максималь орнын орнатады;
❖ ScaleWidth – максималь горизонталь өлшемін, яғни максималь енін
орнатады;
❖ ScaleHeight – максималь вертикаль өлшемін, яғни максималь биіктігін
орнатады.
Объектінің аты дегеніміз ол Name қасиетінің мәні: әрбір объектінің
өзінің бірегей жарасымды аты болуы керек. Осы ат объектінің
идентификаторы деп те аталады.
Графикалық қасиеттер. Келесі қасиеттер шартты түрде графикалық
қасиеттер тобына біріктіруге болады. Олар суреттерді, пішінді шығаруға,
сондай-ақ сол орында графикалық кескінді қайта қалпына келтіруге мүмкіндік
береді және түстермен толтырып түр береді. Оларға мыналар жатады:
❖ Picture – пішіннің фоны ретінде бейнеленетін суретті белгілейді. Бұл
қасиетті программалық жолмен орнатуда LoadPicture функциясы пайдаланылады.
Оның параметрі сурет ретінде пайдаланатын растрлық файлдың толық атын
бередi.
❖ AutoRedraw – логикалық қасиет, ол үнсіз келісім бойынша True мәнін
қабылдайды. Бұл жағдайда, Windows Paint оқиғасы алдында пішіннің артқы
фонында кесіліп тасталатын аймақты белгілейді. Кесілетін аймақ басқалардың
барлық графикалық емес элементтерін қоршап тұрады. Paint оқиғасы кезінде
Windows жүйесі басқарудың графикалық емес элементтерін қатыстырмай – ақ
қайтадан артқы планның суретін салады. [10]
Пішін объектісінің әдістері. Әдіс деп объектіге қатысты жасалатын
әрекетті айтамыз. Объектінің әрқайсысының өздеріне тән әдістері болады.
Пішіннің ең жиі қолданылатын әдістеріне мыналар жатады:
o Show – пішінді экранға шығарады;
o Hide - пішінді жабады;
o Move - пішіннің тұрған орнын және өлшемін өзгертеді;
o PrintForm - пішін кескінін басып шығарады.
Функцияның графигін тұрғызу үшін графикалық кескіндерді бейнелеуші
әдістер қолданылады. Келесі әдістер пішінде графикалық кескіндерді
бейнелеуге мүмкіндік беретін топты құрайды:
❖ Cls – пішінді фонның түсімен яғни BackColor қасиетімен берілген түспен
бояп, тазалайды;
❖ PaintPicture – кескінді пішіннің белгілі аймағында шығарады.
Жалпы синтаксисі:
PaintPicture picture, x1, y1, widthl, heighti, x2, y2, width2, height2,
opcode
Мұндағы:
o Picture – пішінде орналастыруы тиіс графикалық кескіннің көзі;
o x1, y1 – сурет орналасатын сол жақ жоғарғы бұрыштың координаттары;
o widthl, heighti – суреттің ені мен биіктігі;
o x2, y2, width2 – сол жақ жоғарғы бұрыштың координаттарын және picture
параметрімен берілген графикалық кескін көзінің пішінді орналастыратын
бөлігінің ені мен биіктігін береді;
o opcode – орналастырылып жатқан және бар болуы мүмкін кескіннің бит
бойынша орналасу түрін береді. Пішінде picture параметррімен берілген
бүкіл кескін орналасады, сондықтан x2, y2 және width2, height2
параметрлері әдетте қолданылмайды.
❖ Scale – пішінде координаттар жүйесін орнатады.
Жалпы синтаксисі:
Scale (x1, y1) – (x2, y2)
Мұндағы:
(x1, y1) және (x2, y2) – пішіннің сол жақ жоғарғы және оң жақ төменгі
бұрыштарының жаңа координаттары. Үнсіз келісім бойынша қолданылатын
масштабта оралу үшін, Scale әдісін параметрсіз қолдану керек.
❖ Print – пішінде мәтін қатарын баспаға шығарады.
Жалпы синтаксисі
Print Строка;
❖ Pset - берілген түстегі нүктені бейнелейді.
Жалпы синтаксисі:
Pset [Step) (x,y], [color]
Мұндағы:
(x,y) – Step кілтті сөзі қолданылмаған жағдайдағы нүктенің абсолют
координаттары немесе Step кілтті сөзі қолданылған жағдайда нүктенің
салыстырмалы координаттары;
Color - нүктенің түсін береді. Егер бұл параметр қалдырылып кеткен
болса, онда түсі ForeGround қасиеті ғана орнатылады;
❖ Point – белгілі нүктеде түсті қалпына келтіреді.
Жалпы синтаксисі:
Point (x,y);
❖ Circle – берілген түстегі шеңберді, доғаны және эллипсті бейнелейді.
Жалпы синтаксисі:
Circle [step](x,y), radius,[color, start, end, aspect]
Мұндағы:
o (x,y) – step түйінді сөзі қолданылмаған жағдайдағы шеңбер центрінің
абсолют координаттары немесе step түйінді сөзі қолданылған жағдайдағы
шеңбер центрінің салыстырмалы координаттары;
o Radius – шеңбердің радиусы;
o Color – нүктенің түсін береді. Егер бұл параметр қалдырылып кеткен болса,
онда түсі BaskColor қасиеті арқылы орнатылады;
o Start және end – егер шеңбер емес, доға салынатын болса, онда доғаның
басын және аяғын бейнелейтін радианмен берілген бұрыштар;
o Aspect – эллипсті бейнелегенде вертикаль ұзындығының горизонталь ось
ұзындығына қатысын береді.
Line – берілген түстегі сызықты немесе тікбұрышты бейнелейді.
Жалпы синтаксисі:
Line [Step](x1, y1)- [Step](x2, y2), [color], [B[F]]
Мұндағы:
o (x1, y1) және (x2, y2)- Step түйінді сөзі қолданылмаған жағдайдағы
сызықты біріктіретін нүктенің абсолют координаттары немесе Step
кілтті сөзі қолданылмаған жағдайдағы нүктенің немесе нүктелердің
салыстырмалы координаттары. Егер бірінші нүкте қалдырылып кеткен
болса, сызық ағымдағы нүктеден екінші нүктеге қарай салынады;
o Color - нүктенің түсін береді. Егер бұл параметр қалдырылып
кеткен болса, онда түсі BaskColor қасиеті арқылы орнатылады;
o B – сызық орнына берілген нүктелерде қарама-қарсы бұрыштары бар
тікбұрыш сызылады; тікбұрыштың түсі және боялу стилі Fillstule және
FillColor қасиеттерімен беріледі;
o BF – тікбұрыш Fillstule және FillColor қасиеттерінің орнатуларын
ескермей, BaskColor қасиеті арқылы берілген түспен боялады.

1.3 Scale және PSet графикалық әдістері
Әдіс дегеніміз қасиет, сондай-ақ оқиға сияқты Visual Basic
объектілер класы сипаттамаларының бірі болып табылады.
Әдіс деп Visual Basic тілі берілген объектімен орындайтын кейбір
әрекеттерді айтамыз. Бұл әрекеттер Visual Basic тілінің ерекше жүйелік
программасымен орындалады. Бұл программаның өзінде әдіс деп жиі айтады.
Осы әрекеттердің, яғни жүйелік программа жұмысының нәтижесінде объектіде
оның қасиетінің қандай да бір мәні өзгереді. [20]
Графикалық әдіс деп берілген кластағы объектіде қандайда бір
геометриялық элементті бейнелеуге мүмкіндік беретін әдісті айтамыз.
Объектілер класы ретінде оның сол немесе басқада әдіске ие деп айтылады.
Әрбір әдіс үшін (графикалық әдістер үшін де) осы әдіске ие объектілер
класын көрсетуге болады.
Visual Basic программасында графиктерді тұрғызу үшін Scale
әдісін пайдаланамыз. Бұл әдіс Пішін (Форма) мен графикалық терезе
(PictureBox) класындағы обьектілерге қолданылады. Picture обьектісінің
абсолютті координаттары бар – ол экранындағы орны, сондай-ақ
өлшемдері бар. Абсолютті координаттар жеткілікті дәрежеде үлкен сандармен
өрнектеледі. Бұл өте ыңғайсыз. Сондықтан көптеген графикалық есептерді
шешу үшін, мысалы, фигураны салу немесе графикті тұрғызу үшін жаңа
координат жүйесін пайдалану орынды. Бұл координаттар ерекше бірлік
твиппен өлшенеді. Бұл жаңа координат жүйесі бейне салынатын обьектіге
бекітіледі. Координат басы обьектінің ортасында тұру керек деп есептеу
жиі кездеседі. Scale әдісі обьектіге жаңа координат жүйесі
тағайындалған есепті шешеді. Жазылу әдісі:

Обьектінің аты Scale (Х1, У1)-(Х2, У2)

Х1, У1 - обьектінің сол жақ жоғары бұрышының жаңа координаттары.
Х2, У2 - обьектінің оң жақ төменгі бұрышының жаңа координаттары.
Scale әдісі орындалғаннан кейін бірден объектінің ескі (абсолют)
координаттары жаңалармен алмастырылады. Ал енді координата жүйесін салу
үшін біз арнайы графикалық өрісті PictureBox басқару элементін
қолданамыз.
Графикалық өріс (Графическое поле - PictureBox) басқару элементі
саймандар терезесінің Графикалық өріс батырмасымен жасалады.

1.16-сурет. Пішінге орналасқан Графикалық өріс басқару элементі.

Пішінге графикалық файлды бейнелеу үшін қолданылады. Бұған қоса
графикалық өріске әр түрлі әдістер көмегімен мәтін шығаруға, геометриялық
фигураларды салуға және басқа да графикалық объектілерді кіргізуге болады.
Сонда графикалық өрістер пішіннің ішінде пішін сияқты жұмыс істейді.
Кескінді шығаруды басқару үшін қолданатын оның негізгі қасиеттері мыналар:
• Name – басқару элементінің аты. Басқару элементімен және оның
қасиеттерімен қарым-қатынас жасау үшін пайдаланылады;
• AutoSize – логикалық қасиет. Егер ол True мәнін меншіктесе, онда басқару
элементінің өлшемдері енгізілетін графиуалық кескін түгел сиятындай болып
өзгереді. False мәнін меншіктесе, егер суреттің бастапқы өлшемі өріс
өлшемінен үлкен болса, онда кескін қиылады;[7]
• Picture – файлдағыны LoadPicture қызметі көмегімен графикалық өріске
жүктейді;
• Image - суретті бір графикалық терезеден басқа графикалық терезеге
көшіру үшін пайдаланылады.
• ScaleMode – басқару элементінің өлшемдерінің және оның бетіндегі
объектілердің өлшем бірліктерін береді. Осы қасиеттің мәні Width және
Height қасиеттерінің өлшем бірліктеріне әсерін тигізбейді;
• BorderStyle – басқару элементінің шекарасының стилі. Егер қасиеттің мәні:
• 0 - None – шекара бейнеленбейді;
• 1 - FixedSingle – шекара стандартты жіңішке сызық.
• BackColor – басқару элементінің шығару аймағы фонының түсі. Түсті түстер
палитрасынан таңдау арқылы немесе операциялық жүйенің ағымдағы түстер
схемасынан көрсету арқылы беруге болады;
• Draw Width – line, Circle және Pset графикалық әдістер үшін сызықтың
түрін қайтарады немесе орнатады.
• Drawstule - line және Circle графикалық әдістері үшін сызықтың түрін
қайтарады немесе орнатады. Мүмкін болатын мәндері:
❖ 0- Solid – тұтас сызық, үнсіз бойынша қолданылады;
❖ 1 – dash – пунктирлі сызық;
❖ 2 – Dot – нүктелерден тұратын сызық;
❖ 3- Dash-Dot – ннүкте-тире түріндегі сызық;
❖ 4 – Dash-Dot-Dot – тире-нүкте-нүкте түріндегі сызық;
❖ 5 – Transparent - “мөлдір” сызық.
• Scalewidth – басқару элементінің жұмыс аймағының, яғни сол және
оң жақ енін есептегендегі ені. Өлшем бірлігін Scale mode қасиеті
береді.
• ScaleHeight - басқару элементінің жұмыс аймағының, яғни басқару
элементі шекрарасының төменгі және жоғарғы енін есептегендегі
биіктігі;
• Left - басқару элементінің сол жақ шекарасынан пішіннің жоғарғы
шекарасына дейінгі қашықтық;
• Top - басқару элементінің жоғарғы шекарасынан пішіннің сол жақ
шекарасына дейінгі қашықтық;
• Height - басқару элементінің биіктігі;
• Width - басқару элементінің ені;
• Visible - басқару элементінің көрінбейтін (қасиетінің мәні -
False) немесе оны көрінетін (қасиетінің мәні - True) етуге
мүмкіндік береді.
Осыған байланысты біз координата жүйесін сала аламыз. Мысалы, Scale (-
9, 9)-(9, -9) аралықта жататын координата жүйесін салу. Оның программасы
төменде көрсетілген.
Координата жүйесін салудың программасы:
Private Sub Command1_Click()
Picture1.Scale (-9, 9)-(9, -9)
Picture1.Line (-10, 0)-(11, 0)
For i = -10 To 10
Picture1.PSet (i, 0)
Picture1.Print i
Next i
Picture1.Line (0, -9)-(0, 9)
For i = -8 To 9
Picture1.PSet (0, i)
Picture1.Print i
Next i
End Sub

Нәтижесі:

1.17-сурет. Координата жүйесі
Visual Basic тілінде объектіге жаңа координат жүйесін тағайындаудың
басқа түрі бар. Scale әдісін қолданудың орнына Scale категориясындағы
объектінің қасиеттерінің мәндерін (1.18-сурет) орнатуды пайдалануға
болады.

1.18-сурет. Графикалық терезенің Scale категориясындағы объектісі
қасиеттернің мәндерін орнату.

Олардың ішіндегі ScaleMode қасиетінің мәнін 0(User)-ге тең деп орнату
керек. Бұдан соң ScaleWidth (объектінің ені – объектінің оң және сол жақ
шеттері координаттарының айырмасы), ScaleHeight (объектінің биіктігі –
объектінің төменгі және жоғарғы шеттері координаттарының айырмасы),
ScaleLeft (Сол жақ шеті – сол жақ шетінің координаттары) ScaleTop (жоғарғы
шеті – объектінің жоғарғы шетінің координаты) қасиеттерінің мәндері
орнатылады.
PSet әдісі. Бұл әдіс те Scale әдісі қолданылатын объектілерге
қолданылады. Әдістің синтаксисі мына төмендегідей:
[Объектінің аты] PSet (x,y) [,Түсі]
Объектінің аты қатыспауына да болады. Бұл жағдайда үнсіз келісім бойынша
PSet әдісін Пішін пайдаланылады. Мұнда:
(х, у) - сіздің объектіге бейнелегіңіз келетін нүктенің дәлірек
айтқанда экрандағы кішкентай түсті дақтың координаттары.
Түсі- бұл мәні Long типті сан болатын өрнек. Бұл санмен Visual Basic
тілінде сол немесе басқа түс қолданылады. Түсі ретінде Visual Basic
тілінің тұрақтыларын пайдалану ыңғайлы. Олар 1- кестеде көрсетілген:
1-
кесте
Түсі Тұрақты Сандық мәні
Қара VbBlack 0
Қызыл Vbred 255
Жасыл VbGreen 65280
Сары VbYellow 65535
Көк VbBlue 16711680
Күлгін VbMagenta 16711935
Көгілдір VbCyan 16776960
Ақ VbWhite 16777215

Түстің қатыспауына да болады. Бұл жағдайда үнсіз келісім бойынша оның
мәні 0-қара түстің коды болуы мүмкін.
Егер PSet әдісі орындалар алдында Scale әдісі қолданылмаған болса,
онда х және у координаттары ретінде обьектінің абсолюттік координаттарын
пайдаланамыз.
Бір нүктені емес көптеген нүктелерді салуға қызығушылық болатыны анық.
Көп нүктені салу мысалына Функция графигін салу жатады.

1.4 Есепті пайдаланушы интерфейсін құрып шешу
VB бағдарламалау ортасында есеп шығару үшін Windows қосымшасын жасау
кезеңдерін ұйымдастыру керек. Windows қосымшасын жасау процесі бірнеше
кезеңдерден тұрады: [6]
1. Есептің қойылуы. Болашақ қосымшаның қалай жұмыс істейтіндігі, яғни
оның жұмысы кезінде пайдаланушының не істейтіндігі туралы
мүмкіндігінше дәл және түсінікті сөзбен жазылған сипаттама құру. Бұл
сипаттама осы қосымшаның көмегімен өңделуге тиісті информация қандай
түрде берілгендігі айқындалады.
2. Интерфейсті жасақтау. Осы пішінде тұрған барлық объектілермен және
осы объектілердің қасиеттерімен қоса пішімді (қосымша терезесін)
жасау.
3. Программалау. Қосымшаның жұмыс процесі кезінде қандай оқиғалар
өтетіндігін анықтау осы оқиғалар үшін процедуралар алгоритмін құру
және программа (осы процедуралардың программалық кодын) жазу.
4. Программаларды жөндеу. Процедуралардағы логикалық қателіктерді жою
және қосымшаның жобалау ортасында қанағаттанарлық жұмыс істеуіне қол
жеткізу.
5. Жобаны сақтау және компиляциялау. Жобаны жобалау ортасынан тыс өз
бетімен жұмыс істеуге қабілетті орындалатын қосымшаға айналдыру.
Қосымшаны жобалау, яғни пішінді жасау процесінің келесі кезеңін
қарастырайық. Информатикада интерфейс деп автоматтық жүйе (мәшине,
программа) және адам арасындағы информацияны алмастыру құралдары мен оларда
орнату, пайдалану тәсілдерін атайды (interface - ілесу, түйістіру). Visual
Basic’ те пайдаланушы интерфейсі - форма және программа құру үшін онда
орнатылатын түрлі элементтер. Екінші жағынан, форма не оған орнатылған
элементке сәйкес орындалатын программа бөлігі де пайдаланушы интерфейсі
делінеді. Пайдаланушы интерфейсін дайындау ең жауапты кезең. Үлкен қосымша
үшін оны арнайы ұжымдар дайындайды.
Форма – интерфейс құру үшін күйге келтірілетін терезе (пайдаланушы
интерфейсі терезесі). Ол форма конструкторы терезесінің ішінде
орналастырулы тұрады.
Форма және онда орнатылған элементтер объектілер (нысандар) делінеді.
Обьектілер арқылы қосымша жұмысын басқару Visual Basic’тің жоғарғы талап
бойынша жұмыс істеуінің негізгі ерекшелігі.
Visual Basic ортасы іске қосылған кезде, ортада форма Form1 атауы
бойынша көрінеді. Оны тандап, оңға не төмен қарай кеңейту қиын емес.
Форма және оған енгізілген объектілердің өз қасиеттері бар. Объект
таңдалған кезде, қасиеттері Properties (Қасиеттер) терезесінде көрінеді.
Экранда форма көрінбесе, оны экранға шығару үшін
View – Object не Shift + F7 командаларының бірін беру керек (Project
терезесінің сәйкес түймесін не Form1 қатарын екі рет шерту де мүмкін).
Кейде ортада Form1 терезесіне қосымша Form2 терезесін шығару ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.