Қазақстан республикасының экономикалық саясатының негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Экономикалық теория» кафедрасының меңгерушісі

э. ғ. д., профессор

Ж. Я. Әубәкірова

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: «ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеу ерекшеліктері»

050115- «Құқық және экономика негіздері» мамандығы

Орындаған Қайдар Шалқар

Ғылыми жетекші

Аға оқытушы Дауылбаев Қ. Б.

Алматы 2011

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Экономиканы мемлекеттік реттеудің теориалық аспектелері

1. 1 экономиканы мемлекеттік реттеу теориаларының эволюциясы . 7

1. 2 Қазақстан республикасының экономикалық саясатының негіздері . . . . . . 14

1. 3 Экономиканы фискальдық реттеудің Қазақстандық ерекшеліктері . . . 23

2. Ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеу басымдықтары

2. 1 Дағдарыстан кейін ұлттық экономиканы қалпына келтіру шараларын сараптау . . . ……… . . . 31

2. 2 Ұлттық экономиканы реттеуді жетілдіру бағыттары …… . . . 43

2. 3 индустриалды-инновациялық үрдістерді мемлекеттік реттеу ерекшеліктері . . . 48

Қорытынды . . . . 57

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . . . 59

Қосымшалар ……. . . . . …61

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі туралы рыноктық «көрінбейтін қол»теориясының авторы А. Смиттің өзі де айтқан болатын. Ол өзінің атақты«Адамзат табиғатының табиғаты мен себептері туралы» еңбегінде келесідей жазды: «мемлекеттің мейлінше маңызды үш міндеті бар:әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету, әділ сот жүргізу және пайдалылығы үлкен, қоғам үшін едәуір болғанымен жеке тұлғаның немесе шағын топ шығындарының орынын ешқашан толтыра алмайтын, сондықтан жеке тұлғалар немесе шағын топтар үшін оларды құрап, ұстаудың пайдасы жоқ белгілі бір қоғамдық мекемелерді құрып және ұстау міндеттері». [23. 14б. ] Экономиканы мемлекеттік реттеудің мәні әкімшілік ресурстарды шамадан тыс қолдану және таңдап алынған кәсіпорындар мен рынокқа қатысушыларды қолдауда емес, жеке бастамашылық пен меншіктің барлық формаларын қорғауда болса керек. Биліктің міндеті - рынок субъектілері қызметін қамтамасыз ететін мемлекеттік институттардың жұмысын жолға қою болып табылады. [6. 11б. ] Бүгінде қазақстан Республикасындағы шаруашылық жүргізу қызметтері мемлекеттік, өңірлік және жергілікті биліктер арқылы жүзеге асуда. Сондықтан біртұтас экономикалық және құқықтық кеңістік қамтамасыз етілмеген жағдайда ұлттық бағдарламалар өміршеңдігінің болашағы беймәлім күйінде қала береді. [1. 3б. ] Билік құрылымдарының реттеуші рөлінің күшеюі уақыт белгісі болып табылады. қазіргі қолда бар маңызды стратегиялық бағдарламаларды жүзеге асыру үшін елдегі әлеуметтік-экономикалық процестердің басқарылу деңгейін жоғарылата түсу оларды ойдағыдай атқарудың кепілі. Экономиканы мемлекеттік реттеу қоғам дамуының объективті экономикалық заңдары негізінде жүзеге асады. Рыноктық қатынастар жағдайында бұл, ең алдымен сұраныс және ұсыныс заңы, құн заңы Т. б. Мемлекеттік реттеудің мақсаты рыноктық жүйе қызметінің құқықтық базасын қамтамасыз ету, өнімді өндірушілер, жеткізушілер және тұтынушылар арасында заңды және тиімді өзара қатынастарды орнықтыру болып табылады. Мемлекеттік реттеу өркениетті бизнес әрекетін қалыптастырудың негізгі құралы және халықтың әлеуметтік теңсіздігін салыстырмалы түзейтін жағдайларды орнықтыратын күш болып табылады. Аралас экономиканы мемлекеттік реттеудің міндеттері мен мазмұнын рыноктық экономиканың мәні анықтайды. қазіргі рыноктың негізгі міндеті өндірістік және өндірістік емес тауарларға, қызмет көрсетулерге сұранысты қанағаттандырып тауар тапшылығын жоюға бағытталған әрекеттерді қалыптастыру. [8. 48б. ] Рынокты декретпен енгізуге де тоқтатуға да болмайды. Оның қалыптасуы белгілі бір өтпелі кезеңді талап ететін тарихи үдеріс. Бүгінде экономиканы мемлекеттік реттеу барлық елдерде, соның ішінде дамыған елдерде де жүзеге асырылып келеді. Мемлекеттің белсенді реттеуші рөлінсіз тиімді рыноктық экономика жасау мүмкін емес. Дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткеніндей әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін рыноктық стихияның шексіз еркіндігіне беріп қою өте терең дағдарыстарға итермелейді. Әсіресе, мұндай жағдайларда рыноктық инфрақұрылым объектілері өлшеусіз жапа шегеді. Экономиканы мемлекеттік реттеудің тиімді жүйесін жасау үшін бірқатар шараларды жүзеге асыру қажет. Олардың негізгілері мыналар: • қаржы жүйесін сауықтыру, индикативтік әдістерге көшу, қаржылық тетіктерді пайдалану; • бірден жойылуы мүмкін болмайтын шығынды және тиімділігі төмен кәсіпорындар үшін бейімделу және содан кейінгі даму жағдайларын жасау; Оларды жеңілдіктер мен дотациялар көмегімен қолдап рынок жағдайына лайықтау қажет. Келесі кезеңі - мемлекет меншігінен алу және мемлекетке пайдалы шарттар негізінде жекешелендіру; • елдің бүкіл шаруашылық кешенін қажетті құрылымдық өзгерістерге ұшырату арқылы жаңа техника мен технологияларды енгізіп, ресурс сақтау шараларын жүзеге асыру. Құрылымдық өзгерістерді әдетті әдістермен, яғни капиталдарды шашырату арқылы қажетті қорлануды жасау - бұл өте ұзақ және ауыр жол. Мақсатты бағдарланған жоспарлау және сараптаумен астасқан тиімді реттеу, сондай-ақ құрылымдық өзгерістерді мемлекеттік тікелей және жанама әдістермен ынталандыру бұл процесті едәуір жеңілдетеді. • белсенді әлеуметтік саясат жүргізу арқылы рынокқа өтудің халық үшін теріс салдарын жеңілдету, әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету, халықты жұмыспен қамту үшін кешенді шаралар жүйесін жүзеге асыру. • айқын антимонополиялық саясат жүргізу, монополиялар қызметіне мемлекеттік бақылауды күшейту, ірі монополиялар меншігін акцияландыру кезінде ондағы мемлекеттің үлесін арттыру. [9. 19б. ] Реттеудің басты тетіктеріне құндық пропорциялар жатады. Олардың көмегімен экономика сфераларында даму және ұдайы өндіру пропорцияларын қалыптастыруға болады. Бағалар, салықтар, солар бойынша жеңілдіктер, қаржылық ресурстарды бөліп беру, кредиттік қойылымдар, ренталық төлемдер, еңбекті төлеу, зейнетақы, жәрдемақы мөлшері - мұның барлығы өндірістердің, өңірлердің экономикалық мүдделеріне әсер ететін экономикалық тетіктердің жиынтығы болып табылады. Мемлекеттік реттеудің маңызды элементіне бағаларға бақылау орнату мәселесі жатады. Әрине, рыноктық экономика жағдайында барлық өнімдердің бағасына бақылау орнату мүмкін емес. Дегенмен, шикізат бағасына бақылау қажет, себебі ол бағалардың барлық тізбегінің қалыптасуына әсер етеді. Сондай-ақ әлеуметтік маңызы зор негізгі тауарлар бағасына да бақылау орнату қажетті іс-әрекеттердің қатарына кіреді. Мемлекеттік реттеу жай ғана ұйымдастыру - басқару немесе экономикалық мәселе емес, ол әлеуметтік мәселе де болып табылады. қазіргі кезеңнің, яғни экономикалық өсуді тұрақтандыру жағдайындағы реттеу рыноктың құндық құралдарын пайдалану принциптеріне негізделуі керек. Өтпелі кезеңде тауар-ақша қатынастарын пайдаланудың мәні мынада: 1. құндық категориялардың сандық параметрлерін жоспарлы түрде реттеуді қамтамасыз ету және оны тауар өндірісі заңдарының шарттарына сәйкестендіру қажет, яғни қоғамдық еңбек шығыны тепе-теңдігі базасындағы эквиваленттік заңына және оған қоғамдық қажеттілік шамасына сәйкестендіру абзал. 2. Өнімге қоғамдық қажеттілік шамасының әсері арқылы құндық параметрлердіңң мәнін өзгерте отырып, өндірушілер мен тұтынушылардың шаруашылық мүдделеріне мақсатты әсер ету қажет. Бұл арада құндық категорияларды құрылым және өндіріс пен тұтынуды реттеу құралдары ретінде пайдалану керек. 3. тауар өндірушілерге құрылым және өндіріс көлемі, өнімді бөлу және өткізу туралы орталықтандыра орнықтырылған құндық параметрлер шектеріндегі шаруашылық шешім еркіндігін бере отырып, жалпы мемлекеттік жоспарлы көрсеткіштерді орындауға кәсіби ынталандыру. 4. қоғамға қажетті өнім өндіруді тауар өндіруші үшін де пайдалы ету бағытында олардың түпкі мақсаттарының жақындасуына және бір жерден шығуына қол жеткізу. Рыноктық шаруашылық жағдайындағы өндіргіш күштер дамуының жоғары деңгейі және осы деңгейдің объективті экономикалық заңдарға сәйкестігі экономикаға мемлекеттің араласуы арқылы ғана қол жеткізуге болатын мәселе. [5. 78б. ] Сонымен, экономиканы мемлекеттік реттеу міндеттері келесідей: • Экономиканы мемлекеттік реттеу өтпелі кезеңнің бастапқы сатысында экономиканы ырықтандыру (либерализациялау) бағытындағы шараларды жүзеге асыру; екінші кезеңі - экономиканы тұрақтандыру бойынша шаралар жүйесін жүзеге асыру және қорытынды кезеңі -тиімділікті арттырып, тұрақты өсуді қамтамасыз ету. • Экономиканы мемлекеттік реттеу мүдделердің тепе-теңдігіне жеткізуі тиіс, яғни бір жағынан ол экономикалық реформалардың тиімді барысы~ қамтамасыз етуі тиіс, екінші жағынан табыстар мен ресурстарды әділ бөлуге қол жеткізуі қажет. • Рыноктық еркіндікті сақтай отырып табиғи, адам, қаржы ресурстарын ұтымды пайдалану арқылы бюджет түсімдерін көбейтуге, құрылымдық өзгерістерге, жалпы ұлттық экономиканың дамуына жол ашуы керек. • Реттеу арқылы әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасын, салалық, өңірлік, сондай-ақ мақсатты бағдарламаларды жасау, инвестициялық жобаларды, қысқа және ұзақ мерзімді болжамдарды түзу жұмыстары атқарылуы тиіс. • Мемлекеттік реттеу негізінде өңірлердің қаржылық дербестігін, олардың даму деңгейлерінің біркелкілігін және табиғи-экономикалық жағдайы төмен аймақтарды жан-жақты қолдау жүзеге асырылуы қажет. Диплом жұмысының мақсаты мен міндеті. Диплом жұмысының мақсаты-экономиканы мемлекеттік реттеу теориалары аясында қазақстан республикасының экономикалық саясаты және экономиканы реттеудегі шетелдік тәжірибе негізіндегі ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекшеліктерімен басымдылықтарын сараптау арқылы одан ары даму бағыттыраын анықтау болып табылады. Диплом жұмысының міндеттері: 1) экономиканы мемлекеттік реттеу теориаларының эволюциасын ғылыми сараптау; 2) қазақстан республикасының экономикалық саясатын тіктеп көрсету; 3) ұлттық экономиканы реттеуді жетілдіру бағыттарын анықтау; 4) индустриалды- иновациалық үрдістерді мемлекеттік реттеу ерекшеліктерін ғылымын бағңалау. Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысын даярлау барысында отандық және шетелдік экономист- ғалымдардың еңбектері, жекелеген мен ғылыми басылымдар, қазақстан республикасы статистикалық агенттігінің мәліметтері т. б. пайдаланылды. Диполом жұмысы екі бөлімнен, алты параграфтан төрт қосымшадан, пайдаланылған әдебиеттер тізбесінен тұады. Диплом жұмысының кіріспесінде таңдалған таұырыптың өзектілігі, экономикалық қажеттілігі, практикалық пайдалылығы, зерттеу деңгейі, құрлымы мен мазмұны негізделеді. Бірінші бөлімде экономиканы мемлекеттік реттеудің теориялық аспектілері тұрғысынан реттеу теорияларының эволюциясы, Қазақстан республикасы экономикалық саясатының негіздері, экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды бөлігі - фискаллдық реттеудің қазақстандық ерекшеліктері сарапталады. Екінші бөлім ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеудің басымдылықтрыына арналған. бұл бөлімде дағдарыстан кейінігі ұлттық экономиканы қалпына келтіру туралы ғылыми жіктелліп олардың тиімділігіне бағалау жүргізеді. сонымен бірге ұлтттық экономиканы жетілдіру бағыттары нақтыланып көрсетілу негізінде елімізде жүзеге асырылу үстіндегі идустриалды -инновациалдық үрдістерді мемлекеттік реттеу жан - жақты талданып, нәтижелері ұсынылады. Қорытынды зеттеудің логикалық тұжырымдарын жинақтап көрсетеді. Диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен алты тараудан төрт қосымшалардан жане пайдаланылған әлемдік және отандық экономикалық әдебиеттерден құралған.

1. Экономиканы мемлекеттік реттеудің теориалық аспектелері. 1. 1. Экономиканы мемлекеттік реттеу теориаларының эволюциясы

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.