Алматы қаласының ластанған суларын тазартудың тиімділігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қазақ ұлттық аграрлық университеті

Бекланова А.

Алматы қаласының ластанған суларын тазартудың тиімділігі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В060800 - Экология

Алматы 2013

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Бекланова А.

«Алматы қаласының ластанған суларын тазартудың тиімділігі»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Беттер саны

Сызбалар мен көрнекі

материалдар саны

Қосымшалар

2013 ж. «»қорғауға жіберілді

Топырақтану, агрохимия және

экология кафедрасының меңгерушісі

а/ш. ғ. к., доцент Рамазанова Р. Х.

Ғылыми жетекшісі,

аға оқытушы Байшалов Н. Б.

Арнайы тараулар кеңесшілері :

Еңбек қорғау Есіркепов У. Ш. __

Норма бақылаушы Ошақбаева Ж. О.

Рецензент __ Мұсаев Қ. Л.

АЛМАТЫ 2013

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

: 3

МАЗМҰНЫ: НЕГІЗГІ БӨЛІМ

: 6

: 1

МАЗМҰНЫ: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ТАБИҒАТ ЖАҒДАЙЫНА ШОЛУ

: 8

: 1. 1

МАЗМҰНЫ: Алматы қаласының географиялық орны

: 8

: 1. 2

МАЗМҰНЫ: Алматы қаласының су көздері, оның таралуы

: 9

: 2

МАЗМҰНЫ: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ СУЛАРЫНЫҢ ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ

: 11

: 2. 1

МАЗМҰНЫ: Алматы өзендерінің ластануы

: 11

: 2. 2

МАЗМҰНЫ: Алматының қалдық сулар проблемасы

: 17

: 2. 3

МАЗМҰНЫ:

Су ресурстарының экологиялық жағдайы мен ауыз

су проблемалары

: 20

: 3

МАЗМҰНЫ: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ЛАСТАНҒАН СУЛАРЫН ТАЗАРТУ ЖОЛДАРЫ

: 27

: 3. 1

МАЗМҰНЫ: Ластанған суларды тазалау әдістері және оларды қорғау шаралары

: 27

: 3. 2

МАЗМҰНЫ: Қалдық суларды биологиялық тазарту шаралары және суды үнемдеу

: 33

МАЗМҰНЫ: ҚОРЫТЫНДЫ

: 49

МАЗМҰНЫ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

: 51

КІРІСПЕ

Ғылыми техникалық прогресс заманында қоғамның табиғатқа белсенді әсер етуі қоршаған ортаның өзгеруіне әкелді. Нәтижесінде адамзат қоғамының өмірі жақсарып, керісінше қоршаған ортада келеңсіз құбылыстар пайда бола бастады. Қазіргі кезде айналамыздағы бүкіл табиғат - ауа, су, топырақ, бәрі де белгілі бір дәрежеде ластанған. Адамның бүкіл өмірі - бұл оның табиғатпен және қоғаммен қатынасы, өзара әрекеттесуі. Адам табиғаттан тыс өмір сүре алмайды. Ол өзінің еңбегімен табиғаттың құрамды бөліктерін (жер, су, өсімдік, пайдалы қазбалар, жел т. б. ) өзінің қажетін, түрлі мұқтажын қанағаттандыруға пайдаланады. Адам айналадағы ортаны өзгерте отырып, өзі де өзгерген табиғаттың әсеріне ұшырайды. Адам баласы өзінің қолы тиген табиғи ортада өмір сүріп, еңбек етеді. Бұл, айталық егістік жер, қолдан жасалған бақ пен саябақтар, өздерінің ерекше жылу режимі, микроклиматы, сумен жабдықталу жүйесі бар үлкен қалалар, түрлі қалдықтарды қоса шығарып жатқан өнеркәсіп орындары және т. б. Бүгінгі урбандалу үрдісінің ғаламдық сипат алып отырған кезеңінде, адам баласы мен қоршаған ортадағы барлық тірі организмдер мен тіршілік иелерінің қалыпты функционалдық қызметінде судың алатын орнын және маңыздылығын ешқандай тіл байлығымен жеткізе алу мүмкін болмайды. Өкінішке орай гидросферадағы аса көлемді су қорының басым бөлігі (гидросфера көлемі литосферадан 2, 2 есе үлкен) адамның тұтынуына жарамайтын су көздері болып табылады. Ал, адамға аса қажетті саналатын таза, сапалы тұщы сулардың басым бөлігі, адам сирек қоныстанатын Арктика, Антарктиданың құрлықтық мұздықтары мен биік таулық өлкелердегі мұздықтардың қойнауында жатыр. Осы жағдай, бүгінгі күні тұщы су проблемасын Адамзат баласы алдына, Ғаламдық проблема ретінде қойып отыр, болжамдар бойынша жақын онжылдықтар арасында, әлем халқының үлкен бөлігі тұщы су проблемасын басынан өткізуі мүмкін. Экология мәселелері адамнан - ойлаудың жаңаша түріне көшуді талап етіп отыр, әрбір адам машинаны өзенде жуу, орман - тоғайда қоқыс, консерві қалбырлары мен бөтелкелерді тастап кетуді- табиғат алдындағы қылмыс ретінде ұғынуы керек. Табиғат әкімшілік, мемлекеттік шекара дегенді мойындамайды, себебі климаттың, өзен, көлдердегі судың сапалық өзгерістері бүгінгі күні әлемдік масштабтағы проблемаларды тудырып отыр. 2 миллионнан астам халқы бар, оңтүстік астанамыз, өндірістік орталық, ең әдемі қалалардың бірі ретінде өзінен өте көп мөлшерде су өткізеді. Бұл сулар өнеркәсіптерде, ұжымдар мен мекемелерде, үйлер мен пәтерлерде пайдаланылып, құрамында әртүрлі элементтер, химикаттар, металлдар, мұнай өнімдері, жуғыш заттар бар қалдық су ретінде қаладан шығарылады. Ағынды сулардың көлемі жыл мезгілдеріне, тәулік бойына, климаттық ерекшеліктерге байланысты үнемі өзгеріп отырады, оның мөлшері 3- 8 м ³ /с. Алматы қаласының тазалау құрылғыларына келіп түсетін осы қалдық сулардың жылдық мөлшері қала өскен сайын артып отыр. 1991 жылдан бастап қалдық сулардың көлемі азая бастаған дегенмен, соңғы 2 жылда оның мөлшері тәулігіне 380 мың. м ³ құрап отыр. Сәйкесінше, ластаушы заттардың концентрациясы да артып отыр. Қазақстан Республикасының Президенті бекіткен ұзақ мерзімдік «Қазақстан -2030» стратегиясының «Экология және табиғат ресурстары - 2030» бөлімінде қазіргі және болашақ ұрпақтар үшін қажетті шешімдер қабылданған. Ол қоршаған ортаны қорғау, жерді тиімді пайдалану, оның байлықтарын, су көздерін, өсімдік және жануарлар дүниесін сақтау үшін ғылыми негізделген жобалар мен ұсыныстар енгізу және оларды белсенді түрде қолданысқа енгізе отырып, оларды қолданудың технологиясын барынша жетілдіру болып табылады. Тек осындай қарқынды үрдістерді өз деңгейінде, ұтымды жолдармен шешу арқылы ғана, бүгінгі күні жахандық деңгейдегі проблемаларға айналып отырған экологиялық проблемалардың күрделі түйінді мәселелерін жемісті түрде шешуге мүмкіндіктер туындайтыны нақтылы факт болмақ. «Қазақстан-2030» даму стратегиясының «Экологиялық қауіпсіздік бөлімінде» қоршаған орта мен қоғам арасында үйлесімділікке жетуі, және Қазақстан Республикасының табиғат қорғау қызметінің негізгі приоритеті болып табылатын экологиялық қолайлы тіршілік ортасын дамыту жолдары қарастырылған. Қоршаған орта сапасын жақсарту үшін республикада «Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздік концепциясы», «Қазақстан Республикасының экологиялық кодексі», «Қазақстан Республикасының тұрақты даму стратегиясы» және басқа да табиғи ресурстарды қорғау және тиімді пайдалану бойынша мөлшерлік - әдістемелік және құқықтық құжаттар қабылданды. Өндіргіш күштер дамуының қазіргі кезеңінде су қорын қорғау, тиімді пайдалану және оны ластамау қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудың ең маңызды факторларының бірі болып отыр. Су пайдаланудың нормалық жағдайын қалыптастыру қоғамдық өндірістің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыруға әкеледі. Шаруашылық әрекеттерінің су ресурстарына әсері артқан сайын суға байланысты технологияларға көзқарас, оларды бағалау өзгеріп отырады. Суды пайдалану қарқыны артумен байланысты, олардың сапалық өзгерістері зерттеліп, жер беті және жер үсті суларын ластамау шаралары жетілдіріле түседі. Осындай су қорларын тиімді пайдалану үшін су шаруашылық кешендерін үздіксіз жетілдіріп отыру қажет. Бұл шаралардың барлығы суды сарқылтпай, сапасын нашарлатпай пайдалануға жеткізетін қалыпты деңгейдегі су жүйесін қалыптастыруға бағытталады. Су пайдаланудың нормалық жағдайын қалыптастыру, қоғамдық өндірістің әлеуметттік-экономикалық тиімділігін арттыруға қол жеткізеді. Су пайдаланушылардың осындай қалыпты жағдайын біртіндеп қалыптастыру үшін, мүмкіндіктер ескеріліп, экономикалық механизмдері іске қосылуы керек. Шаруашылық іс-әрекеттерінің су ресурстарына әсері артқан сайын, суға байланысты технологияларға деген көзқарас, оларды бағалау өзгеріп отырады. Бұл тұрғыдан ең озық технологияларға суды аз қолданатын, су көздерін ластамайтын технологиялар жатады. Осы орайда адамзат баласының күнделікті өмірлік талаптарын қанағаттандыру үрдісінде пайда болған биология мен ауылшаруашылығы ғылымдарының жаңа саласы - биотехнология ғылымы пайда болды. Ол әртүрлі микробиологиялық синтезді, генетикалық және клеткалық инженерияны, ферменттер инженериясын қолдану арқылы өсімдіктердің, жан - жануарлардың организміне ықпал ететін және жасанды қосылыстарды өндірістік реакторларды алу үшін көп бағытта жүргізілетін ғылыми - техникалық прогрестің кешенді саласы. Сондықтан еліміздің ең үлкен қаласы Алматының су ресурстарының (өзендері, көлдері, тоғандары т. б) қазіргі экологиялық жағдайын айта келе, оларды тазалау тиімділігі, оның қайтадан шаруашылыққа пайдаланылуы туралы пікірлерді жинақтап- зерттеп, жұмысымда көрсетуді міндет етіп қойдым. Зерттеу проблемасының көкейкестілігі, теориялық және практиқалық тұрғыдан маңыздылығы «Алматы қаласының ластанған суларын тазартудың тиімділігі» атты зерттеу тақырыбын таңдап алуға негіз болды.

Ғылыми жаңалығы:

1. Алматы қаласының негізгі су көздері және олардың таралу ерекшелігі

анықталды;

2. Өзендердің негізгі ластаушы көздері анықталып, қорғау шаралары сипатталды:

3. Қалдық сулардың құрамы, оларды тазарту жолдары және тиімділігі

анықталды;

4. Алматы қаласы суларын қорғау шаралары туралы ұсыныстар берілді;

Зерттеу жұмысының қолданыстық маңызы: Зерттеу нәтижелерін экология мамандығында оқып жүрген студенттерге және оқушыларға, мектеп мұғалімдеріне Қазақстан Республикасының су ресурстарының экологиялық жағдайын түсіндіру барысында қосымша материал ретінде қолдануға болады. Бүгінгі күні Қазақстан республикасының оңтүстік астанасы саналатын, республика деңгейінде ең көлемді агломерация болып табылатын Алматы қаласында 2 млн. астам тұрғындар тіркелген деп есептеледі. Осындай тығыздық жағдайында халықты таза ауыз сумен қамтамасыз етудің маңыздылығы өте ерекше сезіледі, себебі басқаша жағдайда, қала көлемінде, ауыз сумен таралатын жұқпалы аурулардың алдын-алу аса үлкен материалдық шығын алып келетіндігі түсінікті.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Еліміздің аса маңызды стратегиялық нысанды, ең үлкен агломерациясы болып табылатын 2 миллиондық Алматы қаласының аса маңызды проблемаларының бірі болып табылатын- су көздерінің ластаушы көздерінің сипатын анықтап, осы аса маңызды ресурс түрінің қалыптасу көздерінің мүмкіндікті потенциалын айқындау және қалдық суларды тазартудың жаңа биологиялық жолдарының тиімділігін негіздеп, қолданысқа кеңінен ендіру жолдарын қарастыру болып табылады.

Зерттеуден алынған нәтижелер еліміздегі шағын өзендердің қазіргі жағдайына көпшіліктің назарын аудару, оларды пайдалануда табиғат ерекшеліктерін ескеру болып табылады және мектепте, оқу орындарында қосымша құрал ретінде пайдалануға ұсынылады. Дипломдық жұмыс ғылыми әдебиеттеріне теориялық шолу: дипломдық жұмысты жазу барысында жергілікті газеттердің материалдары, ғылыми тұжырымдар, ҚР Атласының материалдары енгізілді. Жұмыста Қазақстан Ғылым Академиясы Республикалық ғылыми - педагогикалық кітапхананың, ұлттық кітапхананың кітап қорлары және ақпараттық технологиялар пайдаланылды.

1. Алматы қаласының табиғат жағдайына шолу

1. 1. Алматы қаласының географиялық орны

Алматы - Қазақстанның оңтүстік-шығысында, дала және биік таулы аудандардың шекарасындағы Іле Алатауының бөктерінде орналасқан. Қаланың үлкен бөлігінің ауданы таулы жотаның төменгі зонасында орналасқан. Тау сілемдері қалаға шығыс жағынан тікелей жалғасады. Қаланың оңтүстік шығыс бөлік жағына тау жотасындағы тау жотасынан үлкен Алматы шатқалы басталады. Алматы - Алматы облысының орталығы, республикалық мәртебесі бар қала. Қазақстанның оңтүстік - шығысында, Іле Алатауының солтүстік баурайында орналасқан. Аумағы 190 км ² , 2 млн. астам адам мекен ететін қала аумағы 6 әкімшілік ауданға бөлінген. Жергілікті басқару органы - Алматы қалалық әкімшілігі болып табылады. Алматы Іле Алатауынан бастау алатын Қарғалы, Үлкен және Кіші Алматы, Есентай т. б. өзендер атырабында орналасқан. Қаланың өткен тарихында бірнеше рет апатты жер сілкінулері болып, көптеген материалдық шығындармен бірге көптеген адам құрбандығы болған(28. 05. 1887 ж; 22. 12. 1910 ж) . Сондай-ақ лайлы тасқындар мен сел қатері Алматы үшін үйреншікті жағдайға айналды. Қала және қала төңірегінде континентті климат қалыптасқан. Ауаның көп жылдық орташа температурасы 9 ⁰ С, ең жоғарғы температурасы 43, 4 ⁰ С, ең төменгісі -38 ⁰ С. Алматыда қаңтар айының орташа температурасы -7, 8 ⁰ С, шілде айынікі 23, 3 ⁰ С. Жауын - шашынның жылдық орташа мөлшері 575мм, таулық бөлігінде 1000мм - ге жетеді. Қала арқылы үлкен Алматы мен кіші Алматы және олардың салалары - Қарғалы, Ремизовка, Казачка, Қарасу өзендері ағады. Алматының топырағы мен өсімдігі биіктік белдеулер мен белдемелерде әр түрлі. Ең төменгі белдем қаланың солтүстігінде. Одан жоғары 900 - 1300м биіктіктегі қарашіріндісі орташа қара топырақта әр түрлі шөп өседі. Келесі белдемнің қара топырағын ылғалды - шалғын және шыршалы орман басқан. Алматының төңірегінде алманың бірнеше түрі, оның ішінде дүние - жүзіне әйгілі Алматы апорты, алмұрт, шие, қара өрік, жүзім, т. б. жеміс және көкөністер өседі. Жануарлар дүниесінен құстың 141 түрі, сүтқоректілердің 50-ге тарта түрі кездеседі. Алматының құрылысы арнайы ойластырылған жоба бойынша салынған. 1908 жылы жоспар бойынша Алматы батыс және оңтүстік-батыс бағытқа кеңейіп, оңтүстік шекара Басарық, ал батыста Қастек көшесіне жетті. [4] қосу керек

1. 2. Алматы қаласының су көздері, оның таралуы

Алматы қаласында 22 өзен және 4 жасанды арналы су қоймалары орналасқан. Өзендердің арналарының жалпы ұзындығы 220, 8 км, су қоры айналарының жалпы ауданы -1116 га.

Қаланы сумен қамтамасыз ету көздері- бұл Үлкен және Кіші Алматы көлдері, жер асты су көздері - Алматы, Талғар, Кіші Алматы су көздері және «Каменское плато» үлескісі. Қала аумағында айналымдық сумен жабдықтау құралдары бар 118сумен жабдықтау кәсіпорындары орналасқан.

Іле Алатау маңында бірқатар көркем көлдер бар. Солардың бірі - Үлкен Алматы көлі. Іле Алатауының орта бөлігінде, 2511м биіктікте жатыр, оның тереңдігі 35 м, ұзындығы 1 шақырым шамасында, ені 500 м дейін жетеді. Жазда судың температурасы 10 - 12 градусты құрайды. Өзен жағасының айналасындағы көз тартатын тау шыңдары ашылады. Өзеннің ар жағында Совет және Озерная шыңдары мен Үлкен Алматы шыңы орналасқан.

Сурет . Үлкен Алматы көлі

Қала маңында Іле Алатауының негізгі тізбегінен солтүстікке қарай Озерная және Теріскей Талғар өзендерінің бассейндерін бөлетін ауқымды Кіші Алматы сілемі созылып жатыр. Бірнеше шақырымнан кейін, Туристер асуынан солтүстікке қарай, ол екіге - шығыс және батыс тармақтарға бөлініп кетеді, осылайша Тұйықсу атындағы Алматы мұздықтарының ұланғайыр алабы құралады. Кіші Алматы өзені осы жерден бастау алады. Құмбел жотасы деген атпен белгілі Кіші Алматы сілемінің батыс бөлігі Үлкен және Кіші Алматы өзендерін бөліп жатыр. Құмбел жотасы әлсіз бөлшектелген және мұздықтарға аса бай емес. Жота шыңынан (3210 метр) Терісбұрақ деген жалпы атауға ие бірнеше бүйір жоталар таралып кетеді. Құмбелдің қарсыз шыңы қаланың кез келген нүктесінен жақсы көрінеді. Есентай - Іле алабындағы өзен, Кіші Алматы өзенінің сол жақ саласы. Бастауын Іле Алатауының солтүстік баурайынан алып Алматы арқылы ағып өтеді. Ұзындығы 43 км. Жылдық орташа су ағымы 0, 06 м3/с. Жалпы ұзындығы 19 км болатын 8 саласы бар. Өзен бойында 7 тоған салынған. Мамыр - маусым айларында суы тасиды да өзен сулары қар, жауын-шашын суларымен толығады. Қала ішіндегі жағалауы бетонмен қапталған. Алматы қаласының тұрғындарын сумен қамтамасыз ететін көздердің бірі саналады.

2. АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ СУЛАРЫНЫҢ ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ

2. 1. Алматы өзендерінің ластануы

Алматының жерасты сулары Үлкен және Кiшi Алматы өзендерiнiң ысырандылық конусында орын тепкен. Бактериологиялық сараптамаларға сенсек, Алматы қаласының солтүстiк бөлiгiнде, терең жерасты емес суларының құрамында органикалық ластанулар байқалған. Олар қолдан қазылған шұңқырлар мен әртүрi жағдайда жиналған лас қалдықтарға байланысты болып отыр. Демек, бiз Алматы қаласы маңындағы жерасты суларын ластаушы заттардан қорғай алмай отырмыз.

Әрине, өндiрiстiк, тұрмыстық және ауыл шаруашылығымен байланысты зиянды қалдықтармен ластанған топырақ қабаты жерасты суларына да әсер етпей қоймайды. Мысалы, Алматы маңында қоршаған ортаны ластаушы негiзгi көздер - жеңiл өнеркәсiп, автотранспорт, нан өнiмдерiн шығаратын зауыттар, энергетика, тұрмыстық-коммуналдық шаруашылықтар және т. б. Аталған

мекемелердiң көбiсiнде әртүрлi дәрежедегi тазалағыш құрылғылары болғанымен, осы мекемелердің өзі мүмкіндікті ластағыш қатарларына жатады.

Қарапайым мысал, Алматыда аттаған сайын кездесетiн көлiк жуу орындары көп. Қаламызда тәулiгiне қанша көлiк жуылатынын ескерсек, жер астына қаншама зиянды қоспалардың кететiнiн есептей беріңіз. Алматы жер сiлкiнiсiне қауiптi аймақ болғаннан кейiн құрылыс салу үшін оның іргетасын тереңдетіп қазу керек болады. Осы терең қазылған шұңқырлар - жерасты суларының бұзылуына тiкелей әкеп соғатын факторлар.

Лас сулар елді мекендердің, өнеркәсіп кәсіпорындарының, өңдеуші және ауылшаруашылық кәсіпорындардың пайдаланылған суларын суларды жіберу нәтижесінде пайда болады. Тұрмыстық лас сулардың құрамында 60%-ға дейін органикалық заттар және беткейлі-белсенді бактериялар мен гельминт жұмыртқаларының мөлшері әдетте жоғары болып келеді. Ең көп таралған ластаушы заттарға түсті металдар, күрделі химиялық қосындылар, мұнай, минералды тұздар, радиоактивті қоспалар, пестицидтер және т. б. өндіріс қалдықтары жатады. Табиғи су көздері кейбір өндіріс орындарынан шығатын судың құрамындағы синтетикалық беткейлі-белсенді заттармен (ББЗ) ластануы мүмкін. Мұндай судың физикалық қасиеті өзгеріп, биохимиялық белсендігі нашарлайды жіне оның көбіктенуі артады. Азғантай ғана ББЗ мөлшері жиналғанның өзінде балдырлар, планктондар және т. б. су өсімдіктерінің өсуі, судағы еріген оттегінің мөлшерінің азаюына байланысты тоқырап қалады.

синтетикалық өнiмдер. Бiрақ, қала аумағында мұнай өндіріс орны, металлургия, дәрi-дәрмек шығаратын зиянды өндiрiс орындары болмағанның өзінде де

Алматы суының ластануы жоғары дәрежеде болып отыр.

Кесте 1. Өндіріс орындарының лас суларды жіберу үлесі

№

Кәсіпорындар типтері

Лас суларды жіберу

үлесі, %

№: 1.

Кәсіпорындар типтері:

Қара металлургия саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 17, 5

№: 2.

Кәсіпорындар типтері:

Химия өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 14, 0

№: 3.

Кәсіпорындар типтері:

Целлюлоза-қағаз өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 14, 0

№: 4.

Кәсіпорындар типтері:

Машина жасау өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 13, 0

№: 5.

Кәсіпорындар типтері:

Мұнай өңдеу өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 9, 5

№: 6.

Кәсіпорындар типтері:

Тағам-ет және сүт өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 9, 5

№: 7.

Кәсіпорындар типтері:

Түсті металлургия өнеркәсібі саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 7, 5

№: 8.

Кәсіпорындар типтері:

Жеңіл өнеркәсіп саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 3, 0

№: 9.

Кәсіпорындар типтері:

Басқа да өнеркәсіп саласының

кәсіпорындары

Лас суларды жіберуүлесі, %: 12, 0

Лас сулардың құрамындағы бөгде заттардан арылуды механикалық тазалау жолдарымен жүргізетін болса, ал осындағы органикалық заттардан арылуды биологиялық тазалау әдісімен жүргізеді. Лас суларды механикалық тазалау арнайы құм ұстағыштар арқылы және сүзгінің көмегімен іске асырылады. Суда қалқып жүрген ірі заттар арнайы сүзгіде ұсталып қалады. Құм ұстағыштар - бұл орташа көлемді көлбеу тұндырғыштар болып табылады, осылар арқылы су үлкен жылдамдықпен (30-60 м/сек) ағып өтеді. Осының нәтижесінде, құм ұстағыштың түбіне тек ауыр минералды бөлшектер тұнып үлгереді, мысалы құм, уақ тастар және т. б.

Лас суларды биологиялық тазарту арнайы құрылысты биототықтырғыштарда жүзеге асырылады, осы тазартулар барысы биохимиялық үрдістер түрінде өтеді, яғни органикалық заттардың минералдануы орын алады. Биототықтырушы ретінде өте жиілендірілген биологиялық сүзгі (фильтр) қолданылады, Мұндай тазалау түрі, әдетте шағын көлемді стансаларда жүзеге асырылады. Биологиялық сүзгі- бұл түбінде көптеген тесігі бар дренаж құбыр орналасқан, қалыңдығы екі метрлік шлак, ұсақ тастар немесе басқа да ірі түйіршікті материалдардан тұратын қабатты резервуар болып табылады. Ластанған сулар осы тұндырғышта мөлдірленеді және де ластанған судағы еріген заттар, осында пайда болған биологиялық пленкаға сіңіріледі де, осы жерде микроорганизмдердің әсерімен минералданады. Биологиялық сүзгіден су екінші реттік тұндырғышқа жіберіледі. Ластанған сулар осындай өңдеулерден кейін тап-таза қалпына келіп, жағымсыз иісінен айырылады.

Тұндырғыштардың екі түрін қолданады: біріншісі жаңа таза шөгінді, ал екіншісі шіріген шөгіндіні тұндыру. Үлкен тазалау стансаларында лас сулардың жаңа шөгіндісін арнайы қондырғы- метатенкте залалсыздандырады. Ал орташа және кіші стансаларда тұндырғыштың екінші түрін жиі қолданады. Бұған септиктенк және екі ярусты тұндырғыштар жатады. Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу барысында пайда болатын лас ағынды сулардың химиялық құрамы төмендегі Кестеде беріліп отыр.

Кесте

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.