Эрих Фромның махаббат теориясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Эрих Фромның махаббат теориясы

Эрих Фромм 1900 жылы Германияда, Франкфуртта дүниеге келді.
Фромм жанұясының жағдайы керемет емес еді, ол өзінің ата-анасын "өте
тынымсыз", ал өзін "сондай шыдамсыз бала" деп суреттейді. Еуропада бірінші
дүниежүзілік соғыс өрті тұтанғанда, Э.Фромм он төрт жаста болатын. Ол қару
алып, соғысуға әлі жас болса да, өзін қоршаған катыгездік пен иррационалдык
мінез-құлқына таң қалды.
Кейіннен ол: "Мен осы соғыстың қалай басталғанын, адамдар
тобырының иррационалдық мінез-құлқын және әлемнің астаң кестең
күйін, ұлттар арасындағы түсіністікті білуге құмарткан жас адам едім",
деп жазды. Осы сұрақтардьң жауабына З.Фрейд пен К.Маркстың қосқан үлесі
көп екені байқалады. З.Фрейдтің еңбектері оған адамдардың оз мінез-
құлқының себебін сезінбейтіндігін көрсетіп көмектесті. К.Марксты
оқып, ол әлеуметтік-саяси күштер адамдар өміріне қатты әсер
ететіндігін түсінді. З.Фрейдтен, К.Юнгтен, А.Адлерден
айырмашылығы, Э.Фромның медициналы білімі болмаған. Ол
психологияны, философияны, әлеуметтануды зерттеді. Гайдельберг
университетінде 1922 жылы философия докторы деген дәрежеге ие болды.
Ол өзінің психоаналитикалық білімін кейіннен Берлиндегі
психоаналитикалық институтта жалғастырды. 1934 жылы Э.Фромм ұлтшылдық
қауіп-катерден қашуға тырысып, Американың орталық штатына көшеді.
Ол жеке іс жүзіндегі жүмыстарын Нью-Йоркта жүргізе бастады.
Өзінің ең алғашқы Бостандықтан қашу деп аталатын еңбегін 1941 жарыкқа
шығарды. Ол осы еңбегінде қоғамдық күштер мен идеология индивидиумның мінез-
құлқы мен құрылымына қалай әсер етіп, калай
қалыптастыратындығын көрсетгі. Келесі еңбектерінің көптеп
таралуына себеп болған осы бағыт Э.Фромның дүниежүзілік
психоаналитиктер ассоциациясына қосылуына мүмкіндік берді. Өзінің махаббат
теориясьн Э.Фромм санасыз түрдегі адамның потенциясы ретінде
түсінетіндігінен бастайды. Осы процесті ол содан кейін этика, дін, дзен-
буддизмдегі өзінің жұмыстарында жалғастырып, аяқтайды. Ол: "махаббат - әр
адамның соңғы және шынайы қажеттілігі, адамзат қүрылымындағы мәселслердің
жалғыз дүрыс жәнс қанағаттанарлық жауабы", - дейді. Макаббат адамға тән
ішкі мән-магына болғандықтан, Э.Фромм жаңа тарихнамалық принциптіті алга
тартады: махаббаттың дамуына кедергі жасайтын кез- келген қоғам адамзат
тарихындағы негізгі қажетіліктерге қарама-қайшы келгендіктен,
ақырыңца қүруы керек дейді. Капитализм - тура осындай адамзат
табиғатына қарама-қайшы келетін қоғам және Фромның пайымдауынша, өзін-
өзі құрту арқылы жоғалуы тиіс. Бүгінгі таңда махаббаттың жоқтығын
көру үшін махаббат табиғатын
таддаудың өзі жеткілікті және бүған жауапты элеуметгік жағдай да сынға
алынуы қажет. Осымен, ол өзінің махаббат теориясына әкелетін
тиімді түйіндерін түжырымдайды. "Капитализм қоғамында жатқан принцип пен
махаббат принципі бір-бірімсн сәйкес келмейді. Капитализм махаббат емес,
эгоизмді туындатады, егер бүкіл қоғам толыгымен, оның экономикалық
үйымдары да, әр жеке адамы да өзі үшін ерекше дүниеге қол жеткізуге
тырысуга нсгізделсе, егер ол эгоизм принциптерінін, басшылығына
көнсе, онда адам сүйе тұра қазіргі қоғамның шегінде қалай өмір
сүреді?" - деп сұрайды Э.Фромм. Капитализм мен махаббат арасындагы
к.арама-қайшылық Фромды революциялық шешімге алып келді: "Адамзаттың
барлық мәселесінің бар дүрыс жауабы махаббат дсп
түсінетіндердің, махаббатқа салмақты қарайтындардың барлығы біздің
әлсуметтік қүрылымға тиімді және маңызды өзгсрістср қажет екенін
түсінуі керек". Фромның басты тезисі: "Махаббат - бұл адамзат қүрылымы
мәселесінің жалғыз жауабы, соның негізінде капитализм махаббат дамуын
шектейді деген түжырым жасалады және адамның мәселесін
шешудегі мүмкіндігін қамтамасыз ете алмайды". Еріксіз үшінші
сұрақ туындайды: адамзат мәселесі дегеніміз не? Оған тек Фромның махаббат
теориясын оқып болып қана жауап бере аласың. Неге махаббат
адамзат мәселесінін жалғыз жауабы? Капитализм неге оны камтамасыз ете
алмайды? Фромның пайымдауынша, адамның омір сүру мәселесі оның
негізгі даму жағдайларына байланысты. Ол саналы түрде өмірден
өз жолын табуы, әрбір қадамын ойланып басуы, өмір жолын эмоционалды
сезінуі, жеке әлеуметтік ортасына бейімделуі, өзінің жеке
қоғамында формасын құруы, озінің заңдарын, нормаларын,
қүндылықтарын жасауы керек. Осылардың нәтижесінде адам қателесетін жолды
тандауы мүмкін және көптеген жағдайларда тура солай болады, адасады, қате
жолға түсіп, хайуандық әлеуметтік жүйе қүрып, роботтарға тән мінез-
қүлық нормаларын ойлап табады. Адам өзін-өзі табиғатпен басқа
адамдардан, өзінің физикалық денесінен және басқа жыныстағылардан бөлек
ерекше құрылым ретінде сезінеді және бүл оған ерекше жаман
әсер қалдырады. Қысқасы, ол өзін жалғыз және жабырқау
сезінеді. "Осының бәрі, - дейді Э.Фромм, - оны басқалардан бөлек, басқа
тіршілік иелерімен байланысы жок, жан төзгісіз қараңғылыкқа
әкеліп тірейді, өзінің бөлектігі салдарынан адам мазасыздық күйін басынан
кешіреді, ұялады, кінәлілік сезімі пайда болады. Ол күшті мазасыздықтан
жапа шеге бастайды, өйткені өзге заттар мен, адамдардан
бөлектенген өзін көмексіз сезінеді, қоршаған әлемді белсенді тани алмаймьн
деген ойда болады. Өзінің көзк.арасын анык. елестету үшІн Э.Фромм Эдем бағы
туралы аңызды әңгімелейді. Адам Ата мен Хауа Ана қүдайды тыңдамай, таным
жемісінен жеп кояды, к,үдай оларды сол ушін инстинкті бейсана жүмагьнан
куады және оларға өздерінің жеке рационалды, саналы ойлап табылған
құралдарына сүйенуіне мүмкіндік береді. Ол қоршаған әлеммен байланысқан
туысқандық қарым-қатынасын үзеді, оларды босатады және жеке адам озін ар-
үят, кінәлілік сезімімен өзін-өзі к,ажытатын жалгыздық түрмесіне итереді.
Окшаулану, жалғыздык. түрмесі –Э.Фромм бойынша, адам дамуы барысында
кездесетін табиги жагдай және бүл жеке индивидке тән болған сияқты өткен
шақта түманды жануарлар әлемінен бөлінген бүкіл адамзатқа тәи. Осы жерден
бастап жан-ж:ақты.қажеттіліктеррде көбейеді. -Осымен - дейді Э.Фромм, -
адамның ен терең к.ажсттілігі озінің оқшаулануынан қүтылуга, жалгыздык
түрмесінен кұтылуғаі әкліп тірслсді. Адам алғашкы жағдайлардан алыстаған
сайын ол соншама табиғи әлемнен бөлектенедІ және оның бөлектенуден арылу
жолын іздейтін қажетгіліктсрі жиілей бастайды
"Махаббат көмегімен біріктіру" дегенді нақтылаганда, ол дәл нені
көздеп гүрғанын анықтап алмай, Э.Фромм окшаулануды анықтайтын,
окдіауланудан к.ашу дсп аталатын екі түрлі өтірІк әдісті ендіредІ. БІріпші
типтегі жағдай - есірткі немесе жануарға тән сексуалдылык: бұл - қысқа
уақьтта жалғыздық. түрмесінен босататьнит иллюзия. Екіншісі - робот тектес
түлғалар және солар құрган неке, бұлар жүргізген шаруашылық, кызмет атқару
және ойындарға қатысу жағынан "уакытша бірігу" сезімін тудырады. Бірак,
уакыт откен сайын жалғыздық сезімін үдетеді және бакытсыздық синдромын
;асқынндырады. Тек махаббатта ғана адам шынайы шсшім таба алады. "Махаббат,
- дсйді Фромм, - оғап оқшаулану мен бөлектену сезімІн жеңуге мүмкіндік
береді". Бірақ махаббат дегсніміі не7 Э.Фромм. "Махаббат - бүл адамдардағы
белсенді күш, ол адамдар арасын біріктіріп, олардың арасындағы кедергіні
құлатады", - дейді. Махаббат дегеніміз – көптеген қарым-қатынастардың бірі
емес және эмоциялардың жиынтығы немесе адамзат тарихында нақты жағдайларда
дамыған түрлі форма да емес. Әрбір сәби мен ересек адамда жүре пайда
болатын әлеуметгік феномен де емес. Фромм тұжырьмы бойынша, бүл - адамға
іштей берілетін к,абілет, оған икемделген потенцнялық мүмкіндік, бейсаналық
зынданынан босауды күтіп жүрген мүмкіндік. Махаббаттың түрлсрі қаңдай?
Э.Фромм махаббаттың алты түрін ажыратып көрестсді: ана махаббаты, әке
махаббаты, ата-анага деген баланың махаббаты, бауыр-әпке махаббаты,
эротикалық махаббат және қүдайға деген махаббат.Э.Фромнын, пайымдауынша,
осының бәрі индивидтің санасынан тыс бір уақытга қатарласып өмір
сүреді. Махаббаттың әр түрінің жеке тарихы болады, ол, ең алдымен, толықтай
адамзат тарихымен байланысты. Сәби туылғанда махаббаттың ешбір туріне
қабілеті болмайды. Ол ата-анасын, бауырларын, әпкелерін, қатарластарын,
достарын, елін, өйелін, балаларын сүюге үйренуі керек. Басқа формалар
ішінде ғылымға, шындыққа, өнерге кызығушылық деген махаббат болады.
Бүлардың біреуі де туа берілген немесе іштей пайда болған махаббат емес.
Тек адамға қажетті анатомиялық-физиологиялық құрылымдар ғана өмірге келеді.
Осы арқылы адам өмір сүріп, қоғаммеи араласады, осы арқылы бала да, ересек
адам да сүйе білу жәнс сүйікті бола білу дсгеннің не екенін түсінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.