Шығармашылыққа бейім тұлғалардың сапалары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

1. Шығармашылық түсінігі.

2. Техникалық шығармашылық философиясы.

3. Шығармашылықты зерттеудің психофизиологиялық
аспектілері.

4. Шығармашылық ізденіс ретінде.

5. Түс көру және шығармашылық.

6. Қолданылған әдебиеттер тізімі.

1. Шығармашылық түсінігі.

Шығармашылық іс-әрекет – жаңа нәрсені жасауға бағытталған іс-әрекет.
Адам іс-әрекетінде екі түрлі белсенділік орын алады:
- қайта жаңғырту (репродуктивті), бұл ес процессімен тығыз байланысты
- өткен тәжірибені салыстырмалы түрде айнытпай қайталау;
- шығармашылық – алдынғы тәжірибені негіз ретінде ала отырып жаңа
бейнелер, заттар немесе әрекеттер жасау.
Шығармашылық іс-әрекет адамды болашаққа бағытталған, өмір сүріп
отырған ортасын өзгерте алатын жан етеді. Шығармашылық – таңдаулы адамдар,
даңышпандар мен таланттыларға ғана тиесілі емес, ол адам қиялдап,
құрастырып, өзгертіп және жаңа нәрсе жасауға қабілетті жердің барлығында
бар болады.
Бізді қоршаған күнделікті өмірде шығармашылық тіршілік етудің қажетті
жағдайы болып табылады, әдеттіге айналған заттар шеңберінен кішкене болса
да шыққан және аз болса да жаңалығы бар заттың барлығы адамның шығармашылық
процессінен туындайды (Л.С.Выготский).
Көбінесе шығармашылық іс-әрекет адамның танымдық қабілеттеріне
негізделеді: шығармашылықтың құрамдас бөліктері сезімдік елестердің
құрамында да, ақыл-ой түсініктері мен бейнелерінде де орын алады.
Шығармашылық философиямен қатар көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі
болып табылады: психология, ғылымтану, өнертану, ақпарат теориясы,
педагогика және т.б. Сәйкесінше шығармашылық көріністерінің көптеген
түрлері топтастырылады: көркем шығармашылық, ғылыми-шығармашылық,
өндірістік-техникалық шығармашылық, діни шығармашылық, күнделікті-тұрмыстық
шығармашылық – басқаша айтқанда адамның практикалық және рухани іс-
әрекетінің барлық түріне қатысты. Қазіргі күндері адамның шығармашылық іс-
әрекетін арнайы зерттейтін ғылымды жасау мәселесі туындап отыр. Субъектінің
әлемге деген қатынасының іске асуы танымда ғана жүрмейді. Танымның өзі
мақсаты бойынша шығармашылықпен тығыз байланысты. Таным мен шығармашылықсыз
адам өзінің универсалды өмірлік жолында жүзеге аспай қалуы мүмкін еді.
Таным мен шығармашылық адамның қандай да бір қажеттіліктерін
қанағаттандыратын құрал емес, ол адамды адам ететін зат.
Қазіргі кезде әрбір адам күн сайын күрделілену процессінен өтіп жатқан
және иерархияланған әлеуметтік рольдер мен функционалды байланыстар
жүйесіне енеді. Адамның рольдік мінез-құлығы стандартталуға ұшырап, онда
әрекеттер мен сананың жақсыз дайын бейнелері көбейе түсуде. Жақсыз
функцияларды атқарудың өзінде де жеке тұлғалық-адами шыңда болу үшін – адам
әлемге және өзіне деген шығармашылық қатынастың жоғары деңгейіне ие болуы
тиіс. Басқаша айтқанда индивид жоғарыда сипатталған жағдайларда адам
бейнесін сақтап, ситуацияны басқаруға қабілетті болуы үшін оның шығармашылқ
деңгейі жоғары болуы қажет.
Сонымен шығармашылық дегеніміз – бұл әлемге деген өзіндік бейнелі
қатынас. Және бұл қатынас танымдық қатынасқа қарсы келуі мүмкін. Егер де
дәстүрлі гносеологияда танушы субъект үшін әлем және жасанды жолмен
жасалған болмыс берілген ретінде, ол ешкіммен жасалмаған ретінде
қарастырылса, шығармашылық шындықты қабылдайды, мұнда әлем адамның терең
қатысымен қайта түзілуге қабілетті. Шығармашылық қатынас үшін бүкіл әлем
аяқталмаған, бүтін емес болып қабылданып, осы позициядан субъект өзіне
әлемді әрі қарай құрастыруға деген міндет пен жауапкершілік алып, оны
жақсартуға ұмтылады. Осы жерден әлемдегі түпкілікті жаңалықтарды өзі үшін
емес әлемдік жақсартуға бағытталған қабілеттілік туындайды. Адам толықтай
болмысқа тереңдей түседі. Сондықтан да шығармашылық қатынас біріншіден –
болмыстық қатынас, екіншіден – ойлаулық когнитивті. Адамның танымы жеке
практикалық қызығушылықтардан босап, толықтай шындыққа қызмет етуі үшін
адам әлемге өзінің антропологиялық модельдерін міндеттемей әлемді
шығармашылық арқылы құрап, әлемнің бір бөлшегі ретінде өзін-өзі дамытып
отыруы қажет.
А.Маслоудың қажеттіліктер пирамидасы адамның шығармашылыққа
қажеттілігінің басқа қажеттіліктеріне қатынасын ашады:

1. Рухани қажеттіліктер

(шығармашылық арқылы өзін-өзі дамыту)

2. Престиж қажеттіліктері

(құрмет, өзін-өзі сыйлау, статус)

3. Әлеуметтік қажеттіліктер

(ұжым, жақын қарым-қатынас, достық, махаббат)

4. Экзистенциалды қажеттілікте

(қауіпсздік, тәуелсіздік, қожайын екенін сезіну)

5. Физиологиялық қажеттіліктер

(ашығу, шөлдеу, секс, демалу және т.б.)

Шығармашылыққа деген мотивацияның негізгі екі түрі:
- ішкі (шығармашылық қабілеттермен еркін ойнаудан қанағат алу, өзін
танытуға, сынауға құштарлық, рухани қажеттілік, өмір салты);
- сыртқы (тіршілік үшін күрес, практикалық пайда, ерекшелену немесе
басқаларды таң қалдыру).
Сыртқы қажеттіліктер шығармашылыққа стимул бола алатындығы анық болғанымен,
олар соңғы нәтижені бүтіндей шарттай алмайды. Біріншіден сыртқы қажеттілік
ішкіге айналуы қажет.
Шығармашылық процессте негізгі рольді қиял процессі иеленеді.
Принциптік түрде жаңаны ескіден логикалық жолмен шығаруға болмайды.
Қиял түрлері:
- ырықты-ырықсыз (А.А.Ухтомскийдің доминантасы);
- қайта жаңғыртушы-шығармашылық;
- өнімсіз-өнімді.
Қиял іс-әрекетінің кейбір жақтары:
1. Талдау – күрделі бүтін заттың жеке элементтерін бөлшектеу;
2. Сол элементтерді өзгерту;
- бір бейненің басқа бейнемен қосылуы, бір бейненің басқа бейненің
бітістерімен толықтырылуы;
- бір бейнені басқа бейнеге ұқсату;
- бейнені бүтіндей немесе жеке элементтерін айырықша көрсету;
- толық қарама-қайшылыққа дейін баратын контрасттық өзгерістер;
3. Синтез - өзгертілген элементтерді біріктіру;
4. Жеке бейнелерді құрастыру арқылы күрделі жүйе құру;
5. Ішкі бейнелерді сыртқыға айналдыру.

Психологиялық инерция – бұл тапсырманы орындау кезінде қандай-да бір әдісті
басшылыққа алып, ең алдында кездескен шешімнен басқа мүмкіндіктерді
қарастырмау.

2. Шығармашылық деңгейлері. Шығармашылыққа бейім тұлғалардың сапалары.
Біздің шығармашылыққа бейім тұлға жайлы ойларымызды әдетте екі қарама-
қарсы стереотиптер арқылы беруге болады:
Біріншісі – жүз процентке табысты: ойлы көзқарас, кенет ойға келген
идея, аз уақыт ішінде мойындау, табыстар, қызықты адамдармен кездесулер,
ұлылармен достық, халықаралық конгресстер, мадақтаулар;
Екінші стереотип қайғы қасіретке толы: шығармашылықпен байланысты
еңбек жұмысшылар-дыкінен қиын – қаржының жетіспеушілігі, мойындатумен
байланысты таусылмас күрес; Бұл пікірлердің қайсысы дұрыс екеніне
таласпауға да болады, себебі мұның бәрі өмірден көрінісін табуда.
Соған қарамастан шығармашылық әлемі алуан түрлі және оны әр түрлі
жақтарынан қарастыруға болады. Шығармашылықпен айналысатын тұлғаға келетін
болсақ, бұрыннан бері оның келесі көріністерін келтіретін болған:
гениалдылық, талант, қабілеттер. Генийлер шығармашылық қиял мен интуицияны
терең меңгерген адамдар болады. Тек қана гений тікелей шындыққа көз
жеткізуге қабілетті. И.Канттың жазуы бойынша: Гений табиғаттың өзі сияқты
әрекет етеді... Гений арқылы табиғат адамға өз заңдарын жеткізіп отырады.
Шығармашылықпен белсенді айналысқан 2000 адамның өмірбаянын зерттеу
арқылы ғалымдар шығармашыл жеке тұлғаның келесі сапаларынң тізімін беріпті:
1. Шындыққа жанаспаса да мақсатты жасқанбай таңдай алу, және оны
өз өмірінің басты векторына айналдыру;
2. Қойлыған мақсатты жету жолындағы шешілуі қажет проблемаларды
көруге деген қабілеттілік;
3. Жоспарға сәйкес жұмыс істеуге деген қабілеттілік. Айлық,
жылдық, өмірлік жоспарлырдың болуы. Сол жоспарлырдың
орындалуын қадағалау.
4. Жоғары жұмыс өнімділігі.
5. Мәселе шеңберіне енетін шығармашылық міндеттерді шешуге
бағытталған жақсы техниканың болуы;
6. Кез-келген жағдайларда өз идеяларын қорғай алу. Табыссыздықтан
қорықпау.
Шығармашылық көп деңгейлі екені анық. Техникалық шығармашылық пен
өнертапқыштық міндеттеріне байланысты шығармашылықтың келесі деңгейлері
ажыратылады (Г.А.Альтшуллер бойынша):
1. Белгілі әдісті белгілі мәселені шешуге қолдану. Мұнда не берілген мақсат
үшін тікелей арналған тәсілдер қолданылады, немесе мәселені шешудің
альтернативалық варианттарының біреуі таңдалады.
2. Белгілі шешімнің жаңаша қолданылуы немесе шешімі бұрыннан белгілі
мәселені берілген аймақта шешуге қолданылмаған тәсіл арқылы шешу.
3. Ғылым аймағы үшін жаңа мәселе үшін барлық жағынан жаңа шешім табылады.
Мұндай шығармашылық алыс келешекке жұмыс жасайды.
Техникалық шығармашылық философиясы. Техникалық шығармашықтағы эвристикалық
және алгоритмдік бағыттар.

Шығармашылықты қарастыруда екі шеткі бағыттарды атап көрсетуге
болады:
( шығармашылықты басқаруға болмайды және ол адамның еркіне тәуелді емес;
( шығармашылықты бағдарламалауға болады және оның тиімділігін арттыру
мақсатында оны саналы түрде басқаруға болады;
Шындығында шығармашылық іс(әрекетке айтылғандардың екеуі де тең
дәрежеде тиесілі. Бір жағынан спонтандық элементі бар болса, екінші жағынан
адам шығармашылық жұмысқа өзін саналы түрде дайындап, оның тиімділігін өзін
кемелдендіру арқылы жоғарылата алады.
Техникалық шығармашылықта шығармашылық іс(әрекетке ықпал ететін
бірнеше жүйелер мен теориялар жасалған.
Ол әдістер өз алдына екі үлкен топқа бөлінеді:
( психологиялық;
( алгоритмдік.
Психологиялық әдістер ойлау, қиял әрекеттерін белсенді ететін
психологиялық әсер ету құралдарын қолдануды білдіреді. Оларға ми штурмы,
морфоанализ, бақылау сұрақтары және т.б. жатады.
Әдетте шығармашылықты адамның іс(әрекет сферасына қарай айырады:
( ғылыми;
( техникалық;
( көркем өнер;
( қолөнерлік және қолданбалы;
( діни;
( мистикалық;
( күнделікті(практикалық және т.б.

Шығармашылық ізденіс ретінде.

Адамды шығармашылыққа қозғайтын түрткілер табиғаты ең басты мәселелер
қатарына жатады. Психоаналитикалық пікірлерге сүйенетін болсақ
шығармашылықтың негізінде сублимация механизмі жатыр. Моральдық шектеулерге
байланысты іске асырылмай қанағаттандырылмай қалған қажеттіліктер, әсресе
айтқанда либидолық қажеттіліктер әлеуметпен еш шектелмейтін шығармашылықтан
көрінісін табады. Бұдан логикалық түрде шығатын қорытынды шығармашылыен
айналысатын адамның ішкі кикілжіңі ауыр болған сайын, оның қажеттіліктері
қанағаттанырылмай ығыстырылған сайын әсіресе махаббатқа деген қажеттілік (
оның шығармашылық белсенділігі де өнімді бола түседі.
Мұндай көзқарасты растайтын жағдайлар тарихта аз емес, көптеген
талантты адамдардың өнердегі шыңға көтерілген кездері өз өмірлерінің ауыр
кезеңдерінде немесе аур психикалық науқастықпен қатар жүрген. Бұл
концепцияны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.