Шәкәрім шығармаларының дені

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Қайнар Университеті

Реферат

тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердиев
(1858 – 1931)

Орындаған: Жұмабекова М.
Тексерген: Манар Социалқызы

АЛМАТЫ, 2007 ж

Шәкәрім Құдайбердиев
(1858 – 1931)

Әділеттілікті, еңбекті, ізгі қасиеттерді ту еткен совет заманының
өркені өсу кезінде, қоғам жақсаруы, қайта құру, өткенді марксистік-лениндік
методология тұрғысынан объектнвті ғылыми, терең зерттеуге мүмкіндік ашылған
жағдайда ақын Шәкәрім Құдайбердиев мұрасы халық қазынасына айналып отыр.
Қазақстан Коммунисттік партнясы Орталық Комитетінін Бюросында Ақын
Шәкәрімнің творчестволык мұрасы жөнінде мәселе қаралып, құптау хабар
жариялануын қалың жұртшылық аса ризашылықпен қарсы алды. Мән – маңызы
ерекше осы документте былай делінген: Шәкәрімнің әдеби творчествисы
идеялық – тақырыптық мазмұнының ауқымдылығымен, әсерлі де коркемдік
қуатының молдығымен ерекше – ерекшеленеді. Жалпы алғанда, оның
творчестволық мұрасы мол да, мағыналы және ол ХІХ және XX ғасырдың
басындағы казақ әдебиетінен ерекше орын алады. Бұл мұра ұзақ жылдарғы
үнсіздік пен нақақ жаладан кейін халыққа оралуға тиіс. Казақстан
Компартиясы Орталық Комитстінің Бюросы ұлы Абайдың талантты щәкірті және
оның реалистік дәстүрін жалғастырушы Шәкәрімнің шығармаларын сыншылдық
тұрғыдан қарай отырып игеру, сөйтіп оларды халыққа жеткізу жөнінде, оның
Түрік, қыргыз, казак һәм ханлар шежіресі және Мұсылмандық шарты
аталатыл кітапшаларынан басқа барлық шығармалары еңбекшілер тәрбиесіне
зардап тигізерлік зиянды идеялардан мүлдем ада екені өз алдына, олардың
қоғамымызды рухани байыту ісіне, оның гуманистік және адамгершілік
мүраттарын бекітуге қызмет ететіндігі туралы комиссия ұсынған тұжырымдар
мен ұсыныстарға келісті. Ақынның уақытша жаңылысуы мен қателесуіне келсек,
бұл оның дүние танымындағы белгілі бір шектеуліліктің көрінісі ретінде
бағалануы керек. Өткенде қиын жағдайларда өмір сүріп, халыққа аянбай еңбек
еткен бірсыпыра асыл адамдардың қатарында енді Шәкәрім
Кұдайбердиевтің бейнесі биіктей бермек. XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX
гасырдың бас кезінде өмір сүріп, қазақтың қоғамдық, әлеуметтік, рухаии,
мәдени, әдеби өміріне кейде айтарлықтай белсене араласып, гуманистік,
адамгершілік, демократтык, ағартушылық идеяларды уағыздаған, мол көркем
мұра калдырған Шәкәрім Кұдайбердиев еді. Ол — әрі ақын, әрі прозалық, әрі
аудармашы, философ, тарихшы, біршама журиалистикаға да араласты. Шәкәрімнін
бай әдебй мұрасында өзі өмір сүрген дәуірдің қоғамдық көріністері, ақыл –
ой іздсністері, толғамды тұжырымдары із қалдырды. Оның 78 жас өмірініц көбі
— 60 жылы Октябрь революциясынан бұрын, ал 13 жылы совет дәуірінде өтті.
Шәкәрім өмірінің алғашқы он бес – жиырма жылы саналы өмірге дайындық кезі
деп есептелсе, оның қоғамдық өмірге араласуы рухани шындалып, әдебиетке ден
қоюы өткен ғасырдыц 80—90-жылдары басталған еді. XX ғасырдың алғашқы
кезеңінде қазақ қоғам дамуының ішкі заңдылықтарына қарап әлеуметтік, таптық
қайшылық, қақтығыстар, курес – тартыстар шиеленісте, бұрын қалыптасқан
коғамдық ой – сапа тынымыз ізденісте болып, көркем сөз салмағы мол ықпалы
да молая түскен щақта Шәкәрім әдеби өмірге қулшына араласып, ұлт -
әдебистінде Шоқан, Абай, Ыбырай сйяқты үш алып орнықтырған арна -
дәстүрлерді өнімді жалғастырушы бола алды. Шәкәрім шығармаларының дені
Октябрь революциясына дейін жазылып. біразы баспада жарияланып, көпшілік
назарына іліккен, жоғары бағаланған. Октябрь революциясына дейін оның
бірнеше кітаптары жарық көрді: Түрік. қырғыз, қазақ һам ханлар шежіресі
және Мұсылмандық шарты Орынборда 1911 жылы басылды, Қазақ айнасы
өлсңдер жинағы, Қалқаман — Мамыр, Еңлік — Кебек поэмалары Семейде 1912
жылы жарияланды. Осы жылдары Шәкәрім Айқап журналы мен Қазақ газстінде
көтерілген мәселелерге белсене араласып, бірнеше мақалалар жазды. Оның
Білімділерден бес түрлі сөздің шешуін сұраймын, Біздің мұқтаждарымыз
мақалалары Айқап журналының 1912 жылғы 3—4 басылымында басмлды. Жазу
мәселесі, Барша кырғыз білімділеріне ащық хат блұар 1913, 1914, 1915
жылдары Казақ газетінде жарияланған еді. Бұл туындыларды зиялы қауым
қалай Кабылдайды, Шәкәрімге қандай үміт артқаны туралы да деректер
сақталған. Октябрь революциясы әкелген жаңа дәуірдің жаңалықтары, дүрілдей
келген өзгерістер, бірі қирап, бірі түзіліс тауып жатқан құбылыстар алсында
Шәкәрім әлдебір себептермен ауытқулар ықпалында бола тұрса да негізінен
бұрын қалыптаскан гуманистік, демократтық, ағартушылық көзқарасына,
прогресс жолына қызмет ету мақсатына борілгендік, бекемдік танытты. Слвет
дәуірінде Шәкәрімнің бірсыпыра шығармалары жарық көрді. Абай журналының
1918 жылғы 3—4 санында екі мақала, Хафизден аударма, Физулидің Ләйлі –
Мәжнүн поэмасынан аударған нұсқасы алғашқыда Шолпан журналының 1922 —
1923 жылғы 2–8 сандарында, кейін жеке кітап болып С.Сейфулиннің алғы
сөзімен Алматыда 1935 жылы шықты. Соңғы жылдары Шәкәрімнің бір топ өлеңдері
1959 жылы Казақ әдебиеті газетінде және Леиинградта шығатын Ақын
кітапханасы сериясының Қазақстан ақындары жинағында 1978 жылы алғаш рет
орысша аударылып басылды.
Шәкәрім Құдайбердиевтің бұрын жарық көрген шығармаларының Казақ ССР
Ғылым академиясының ғылыми кітапхана қорында сақтаулы қолжазбалары мен оның
баласы Ахат жинаған материалдардың негізінде М.О.Әуезов атындағы әдебиет
және өнер ннститутының әдебиет тарихы бөлімі ақынның таңдамалы шығармалар
жинағын баспаға дайындады.
ПІәкәрім Құдайбердйев мұрасын зерттегенде бұл қазынаға марксизм –
леннинизім ілімі турғысынан қарау кажеттілігі ерекше ескерілуі керек.
Бірыңғай мадақтаушылыкқа, сыңаржақ даттаушылыққа салынбай, ақын мұрасына
объективті, ғылыми талдау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.