Рынок - тауар мен ақша айналысы қатынастарының жиынтығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ж о с п а р:

Кіріспе
Нарықтың мәні, атқаратын қызметі, түрлері мен құрылымдары.
Нарықтың мәні, атқаратын қызметі.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Қоғамдық өндіріс процесінде қоғамдык өнімнің нақтылы қозғалысы сан
мындаған шаруашылық байланыстары арқылы жүреді. Олар кәсіпорындардың,
салалардын, аймақтық кешендердің (территориялық комплекстердің), халық
шаруашылыгғның экономикалық қан тамыры іспетті, осы байланыстар арқылы
өндірістің "қан айналымы" жүзеге асады. Міне, қоғамдық өнімнің осы
козғалысында рынок маңызды қызмет атқарады. Әрине, оның өміршендігі
өндірістің табиғатына, экономикалық, әлеуметтік жағдайына байланысты,
дегенмен рыноктардың біраз дербестілігі бар, сондықтан да болар ұдайы
өндірістің барлық сатыларына, түпкі нәтижесі мен тиімділігіне айтарлықтай
әсер етеді.
Жалпы рынок мәселесі төңірегінде осы күнге дейін теориалық айтыстар
толастамай келеді. Экономикалык әдебиеттер мен зерттеулерде "рынок" деген
терминнің мәні осы күнге дейін толық ашыла койған жоқ. Көпшілігі рыноктық
катынасты стихиялық күштер үстемдік ететін ұйымдастырылмаған, шуы көп
кәдімгі базармен теңесе, ал енді біразы рынокты экономиканы барлық ауруынан
тез жазатын керемет "дәрі" деп те, немесе осы салада орын алып отырған
олкылықтар мен қайшылықтарды тез реттейтің керемет "күш" деп те дәріптеуде.

Нарықтың мәні, атқаратын қызметі, түрлері мен құрылымдары.
Нарықтың мәні, атқаратын қызметі.
Саяси экономикалық мағынада рынокты айырбас қатынасын білдіретін
экономикалық категория деп қарайды. Ол экономикалық қатынастар жүйесінде
ұдайы өндіріс процесінің маңызды сатысы, айырбасты сипаттайды. Сонымен,
рынок тауарлы өндірістің құрамды компоненті, тауарлы өндіріс пен айналыстың
заңдарына сүйенетін айырбас процесі. Рынок — тауар мен ақша айналысы
қатынастарының жиынтығы.
Экономикалық дамудың объективті жағдайы рынокты және оның
категорияларын (баға, ұсыныс, бәсеке, және т. б.) өмірге әкелді. Көп уакыт
бойы біздің еліміздегі басқарудың әкімшілдік-әміршілдік әдісі үстем етуі
рыноктың дамуына тежеу салды. Соңгы жылдары басқарудың экономикалық әдісіне
көшу рыноктық айырбаска кенңжол ашып отыр. Экономикалық өмірде шаруашылық
қызметін ұйымдастырудың бұл әдісі "батыстық модельдерді" қайталау емес.
Бұрынғы социалистік елдердегі рыноктық қатынастардың ұлғаюы шаруашылық
механизмін қайта құру барысындағы заңды көрініс. Мысалы, Венгрияда 1988
жылдың өзінде экономикалық реформа барысында өндіріс құрал-жабдықтарына
көтерме сауданы енгізу арқылы рыноктың тепе-теңдігі қалыптастырылды. Әрбір
өндіріс әдісіндегі рынок меншікке байланысты өндіріс қатынастарының бүкіл
жүйесінде әрекет етеді. Біздің қоғамымызда да рынок өндірістің тиімділігі
мен халықтың әлеуметтік-тұрмыс дәрежесін жақсарту бағытында қызмет істей
бастады.
Соңғы уақытта, теориялык дискуссияларда рынок пен жоспар бір-біріне
орынсыз қарсы қойылып жүр. Шын мәнінде ұдайы өндіріс (жоспарлы ұйымдасқан
процесс) рынокты, оның икемділігін, экономиканың тиімділігін арттыруға
пайдалануы аса маңызды мәселе. Сондықтан рынок ұдайы өндірісті үйлесімді
дамытудың басты тұтқасы. Экономиканы рыноктық реттеу ұйымдасқан жоспарлы
шаруашылық механизмінің құрамды бөлігі, онымен тығыз байланыста әрекет
ететінін естен шығармаған жөн. 1
Рыноктың атқаратын басты қызметтеріне өндіріс пен тұтынудың
арақатынасын реттеу, ұдайы өндірістін үйлесімділігін қамтамасыз ету жатады.
Қоғамдык қажеттіліктерді өтеу барысында халық шаруашылығы кұрылымдары,
өнімнің түрлері және баска да шаруашылық параметрі жоспарланады. Сөйтіп,
өндіріс пен тұтыну процестерінің арасындағы байланыстар белгіленеді. Ал
мұндай жоспарлы бағыт-бағдарлар мен тапсырмалар алдымен рынокта, сұраныс
пен ұсыныс, кәсіпорындардың келісімдері арқылы алғашқы сынақтан өтеді.
Сонымен қатар, рынок белгіленген жоспарды жүзеге асыруда маңызды рөл
атқарады. Өйткені ол өндірілген өнімнін оған жұмсалған енбектің қоғамдық
қажеттілігін дәлелдейді. Рыноктың тағы бір маңызды қызметі өндіріс
шығындарын азайту. Бұл қызметін олбағаның қоғамдық кажетті еңбек шығындарын
накты сипаттауымен байланысты атқарады. Тек бағалар рыноктық өзгерістерді
әрдайым ескеретіндей икемді болулары керек.
Көп уакыт бойы біздің шаруашылығымыздың бұрынғы социалистік елдердегі
сияқты сәйкестілігі бұзылып, экономика тапшылык, жағдайында, болып келді.
Мұны ұдайы өндірістің заңдылығы деп түсінушілер [1]де аз болған жоқ.
Сөйтіп, социализм тұсында сұраныс ұсыныстан әрдайым артық болуы керек деген
формула пайда болды. Рынок құрылымы өте күрделі. Мұның ең басты буыны —
өндіріс құрал-жабдықтары қозғалысы материалдық-техникалық жабдықтау түрінде
жүзеге асты. Материалдық-техникалық жабдықтау-орталықтан ресурстарды
жоспарлы түрде өндірушілер мем тұтынушыларға беліп отыру. Бұл баскарудың
әкімшілдік-әміршілдік түріне тән әдіс еді. Сырт қарағанда материалдық-
техникалық жабдықтау сатып алу, сату аркылы жүргізіледі, бірақ бұл формалды
түрде болып келді. Рыноктың ұдайы өндірістегі рөлі көтеру үшін өндірушілер
мен тұтынушылар арасында тікелей коммерциялық және аралық рөл атқаратын
көтерме базалар арасындағы қатынасты кеңінен дамытуды өмір талап етті.
Материалдық-техникалық ресурстарды орталықтан бөлуден өндіріс құрал-
жабдықтарын рынок арқылы сатуға көшу, еңбек ұжымдарынын өзін-өзі басқару
мен экономикалық дербестігін күшейтіп іскерлігін керсетуге жол ашты.
Көтерме сауданың бірінші көрінісі — өндірушілер мен тұтынушылардың
арасындағы келісім шарт түріндегі байланыстар. Олар өзара өнім өндірудің
көлемдерін, онық сапасын және жабдықтау жағдайларын анықтайды. Көтерме
сауда шаруашылық есептегі базалар мен магазиндер арқылы да ұйымдастырылады.
Өндіріс кұрал-жабдықтарын көтерме сауда арқылы сату алдын ала экономикалық
және ұйымдастыру алғы шарттарын қажет етеді. Әңгіме сұраныс пен үсыныстың
арақатынасын ескертетім бағалар жүйесіне, нақтылы шаруашылық есепке көшу,
дамыған инфраструктурасын жасау (қоймалар мен базалар, транспорттык қызмет
көрсету және т. б.). Тек шаруашылық коммерциялық есепті нығайту арқылы
ресурстарды үнемдейтін экономикалық тұтқаларды жасағга болады. Көтерме
сауда рыногына көшудің басты жағдайына ресурстар мен қажеттіліктін
сәйкестілігін сақтау да жатады.
Жалпы тауар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.