Қорқыт пен өлім

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. М.Жұмабаевтың өмірі
2. Поэмалары
3. Өлеңдері

Өмірі
Мағжан Бекенұлы Жұмабаев 1893 жылы Ақмола губерниясының Ақмола
уезіндегі Полуденовский болысында (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы,
Булаев ауданы, "Молодежный" совхозы) дүниеге келген. Төрт жасында ауыл
мұғалімінен хат танып, сауат ашады, ал 1905 жылы Қызылжардағы (қазіргі
Петропавл) медресеге оқуға түседі, бұл медресені араб, парсы, түрік
тілдерін еркін меңгерген, Стамбұлда оқып, дәріс алған, ауқатты әулеттен
шыққан жергілікті интеллигент Мұқамеджан Бегішев ашқан. Ол өзі Шығыс
халықтарының тарихы жөнінде де сабақ берген. Мағжан Жұмабаев бұл медресені
1910 жылы жақсы үлгеріммен бітіреді. Бірақ, бұл оқумен қанағаттанбаған, ол,
яғни болашақ ақын, 1910 жылы күзде өзінің ауылдасы, талапкер жазушы
Бекмұқамбет Серкебаевпен Медресе — Ғалияға түсу үшін Уфаға сапар шегеді.
Медресе өзінің дәрежесі жағынан алғанда жоғары оқу орнымен бара-бар болған.
Мағжан сол медреседе сабақ беретін ұстаз, белгілі татар жазушысы Ғалымжан
Ибрагимовпен, медресенің жетекшісі Сәлімгерей Жантуринмен, жерлесі, болашақ
көрнекті жазушы Бейімбет Майлинмен танысады.
Болашақ ақын талантын таныған Ғалымжан Ибрагимов (көпшілікке таныс
"Қазақ қызы" романының авторы) оған білімін әрі қарай көтере түсу
керектігін айтып, ақыл-кеңес береді. Осыдан соң Мағжан Жұмабаев Омбыдағы
мұғалімдер семинариясына түсіп, сол қалада орын тепкен. 1912 жылы Қазан
қаласында "Шолпан" атты тұңғыш жинағы басылып шығады, оған Ғалымжан
Ибрагимов көп жәрдем еткен. Семинарияда М. Жұмабаев болашақ күрескер ақын
Сәкен Сейфуллинмен танысады.
1919 жылы ақын екі бірдей қасіретке душар болды; тағдыр қосқан қосағы
толғақ үстінен қайтыс болса, азамат соғысы уақытына орай есімін Граждан
қойған перзенті бір жылдан соң ол да үзіледі. Осының бәрі ақын жүрегіне зіл
батпан ауыртпалық түсіріп, із қалдырады. "Мені де, өлім, әлдиле" өлеңі осы
сәттерде туған.
1912—1914 жылдары Мағжан Жұмабаев "Қазақ" газетінің, редакторы,
түркітанушы, қоғам қайраткері, көрнекті жазушы Ахмет Байтұрсыновтан және
Шығыс мәдениетімен де, Батыс мәдениетімен де жан-жақты, терең қаруланған,
аса дарып иесі Міржақып (Мир — Якуб) Дулатовтан дәріс алып, шығармашылықтың
жаңа бір қырына көтеріледі. Мағжанға еуропалық білім алуға, орыс тілін
үйреніп, мәдениетінен қанығуға олар көп себін тигізген.
1916 жылы Мағжан Жұмабаев Омбының мұғалімдер дайындайтын семинариясын
ойдағыдай бітіріп, туған өлкесіне оралады. Қазақ даласында "Алаш" партиясын
құруға қатысып, чех көтерілісін бастан кешеді; кейін Ақмола губерниялық
"Бостандық туы" газетінде істейді.
Жиырмасыншы жылдардың бірінші жартысында М.Жұмабаев Ташкентте
шығармашылық өнімді еңбекпен шұғылданады. Сонда шығатын "Шолпан", "Сана"
журналдарында, "Ақжол" газетінде қызмет атқарып, біраз дүниелерін жарыққа
шығарады. Дәл осы кезде қалың қауымға таныс поэмасы "Батыр баянды" жазды.)
М. Жұмабаевты мен өзіндік ерекше, табиғат болмысы бөлек ақын, өлеңнің
асқан шебері санағанмын және солай санаймын да, Абайдың лайықты жолын қуушы
әрі дамытушы деуге болады.

Поэмалары

Маржан Жұмабаев көлемді поэмалар жазуда аса өнімді еңбек еткен. Оның
өте-мөте белгілі поэмасы — Батыр Баян. Сондай-ақ Ертегі, Қорқыт,
Жүсіпхан, Тоқсанның тобы" сияқты басқа да поэмалары кезінде баспа жүзін
көрген. Осылардың ішіндегі күрделісі, көркемдік тұтастығы жағынан да, сюжет
желісі мен сұлулығы жағынан да ерекше асып тұрғаны — "Батыр Баян". Мұнда
айтылған оқиға бір кездегі қазақ пен қалмақ арасындағы жаугершілік заман
жайынан. Ақынның жазуы бойынша, бұл хикаяға Абылайханның кезінде екі ел
арасындағы бейбітшілік, достық қарым-қатынас орнағанға дейінгі оқиға өзек
болған. Ашу үстінде қол бастаушы батыр Баян өзі қамқор болып жүрген кіші
бауыры Ноян мен сұлу қалмақ қызын өлтіріп салады. Жазығы — олардың көңіл
қосып елден қашуы. Бұған дейін Батыр Баянның өзінің жас қалмақ қызына
көңілі қатты ауған еді, бірақ қыз ыңғай бормеген соң, оны қарындас ретінде
ұстаған. Алайда екі жастың Баянның айтқанына көнбей, қашып шығуының аяғы
трагедиялық жағдайға әкеп соғады. Қыздың сұлулығна ақын былай сипаттайды.
Сол сұлу, сұлу екен атқан таңдай,
Бір соған бар сұлулық жиылғандай.
Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сөздері су сылдырлап құйылғандай.
Бір улап, көзқарасы бір айнытқан,
Жұлдыздай еркелеген сөнбей-жанбай.
Лебізі — Жібек лебі, жұмақ желі,
Кәусардай татқан адам қалар қанбай.
Шын ер ғой батыр Баян алып қайтқан
Еліне сол сұлуды естен танбай.
Мағжанның ең соңғы ірі туындыларының бірі — Тоқсанның тобы. Бұл
поэмада ақын жаңа өмір жолына үңіле қарап, оған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.