Картаны пайдалану деңгейі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І.Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім

А)Қазіргі картография
Б)Картаны пайдаланудың қысқаша тарихы
С)Картаны пайдаланудың деңгейі

ІІІ.Қорытынды

Қазіргі картография – ежелгі немесе осыдан 30 жыл бұрынғы қолданылу
мақсатын түбегейлі өзгертті. Ежелгі Египетте, антикалық Грекияда және Рим
тәрізді басқа да өркениет ошақтарында карталар бойынша арақашықтықтар мен
аудан табудың қарапайым тәсілдері қолданыла бастады. Алғашқы адамдар
өздерінің жүріп өткен жолында мол азық қорлары бар аумақтарды байқаса,
келесі жолы осы орынды адаспай табу мақсатында ағаштардың қабықтарына әр
түрлі таңбалармен шартты белгілер тастап отырған. Алғашқы қолданысы жол
бағдарлаудан басталған карта тарихы орта ғасырларда, әсіресе Ұлы
географиялық ашулар кезеңінде жиһангез-саяхатшылар үшін жаңа жерлер мен
байлықтарды игеруде таптырмас құрал болды.
Қазір картография ғылымы жаңа заманауи технологиялар мен бағдарламалардың
пайда болуымен өзінің зерттеулеріне ғарыштан түсірілген әуесуреттерді,
сондай-ақ сандық карталар жасуға мүмкіндік ашқан әртүрлі компьютерлік
бағдарламаларды қолдануда.
Осы жұмыста картография ұғымы мен оның қалыптасу тарихына, картография
ғылымының бүгінгі міндеті мен іске асыру тетіктері қарастырылған. Сондай-
ақ, тақырыпқа сай, өз еліміздегі картография ілімінің тарихы мен қалыптасу
жолы сипатталып, оның даму мүмкіндіктері мен осы саладағы кейбір
мәселелерді шешу жолдары көрсетіледі.
Курстық жұмысты жазу барысында әр түрлі әдебиеттер мен әлемдік ғаламтор
желісінің мәліметтері пайдаланылды.

“Картография” ұғымы

Картаны пайдалану – картографиялық өнімдерді (карта, глобус, атлас, т.б.)
тәжірибелік, ғылыми, мәдени-ағартушылық, оқу салаларында, оның
ерекшеліктері мен бағыттарын үйрететін картографиялық өнімдермен жұмыс
істеу әдістері жасалатын, алынған нәтижелердің сенімділігі мен ықпал ету
деңгейіне баға берілетін картографияның бір бөлімі.
Ерте заманнан қазіргі күнге дейін карталар жергілікті жердің бағдары мен
теңіз және құрлық үсті маршрут-сызбаларын анықтауда қолданылып келсе,
бүгінгі күнде карталар ғарыш пен әуе бассейніндегі навигациялық қызметті
атқаруда. Карталарды Жер мен қоғам туралы білімді беруде, инженерлік
құрылысты жобалау құжаттарында, өнеркәсіп, ауылшаруашылық нысандары мен
қалалар және басқа да елді-мекендерді орналастыруды жоспарлауда кеңінен
қолданылады. [7]
Картография – табиғат пен қоғамның құбылыстарын географиялық карта мен
басқа да картографиялық өнімдерді кескіндеу және оларды құрастыру,
пайдалану әдістерін зерттейтін ғылым. Әрбір географиялық картаның өзіндік
атқаратын қызметі болады. Оны білім мен өндірістің белгілі бір
салаларындағы мамандар, туристік-танымдық жорық жетекшілері, оқушылар білім
мен маңызды ақпарат көзі ретінде қолданады. Картаны құрастырушылар
кескіндейтін аумақты терең зерттеп, оқып үйренген сайын сол аумақта
орналасқан нысандар мен құбылыстардың ерекшеліктерін айқындап, ашып
көрсетеді. Картография құрылымы жағынан күрделі пәндер жүйесін құрайды,
оның маңызды құрамды бөліктеріне – картатану, картографиялық ақпараттану,
математикалық картография мен картометрия, сондай-ақ картаны жобалау мен
құрастыру, безендіру, жасау және пайдалану әдістемесі кіреді. [7]
Карталардың көмегімен ғылыми-зерттеу жұмыстарын, қоршаған ортаны қорғау мен
қалпына келтіру іс-шараларын, табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды
жобалайды. Карта әскери өмірде де қолданылады, әрі ел қауіпсіздігін
қамтамасыз етуде де маңызға ие. Картографиялау үдерісінің өзінде де
карталар жаңа өнім жасаудың негізі мен бастауы болып табылады.
Картографияның міндеті ретінде осыған дейін тек картаны құрастыру
қарастырылып келсе, ХХ ғасырдың ортасынан бастап, оны пайдалану
маңыздылыққа ие болып отыр. Мемлекеттік стандарттар мен энциклопедиялық
басылымдарда, оқулықтар мен сөздіктерде Картография –карта жасау мен
пайдаланудың өндірісі мен ғылыми саласы,-деген ұғыммен түсіндіріледі.
Ғылым мен тәжірибеде картографиялық зерттеу әдістері алуан түрлі. Ол
көптеген теориялық ізденістердің ажырамас бөлігі. Тіпті карталар Жер мен
қоғам туралы ілімдердің тірек негізіне айналып үлгерді. Картографиялық
әдістер физикалық география, геология, геофизика, әлеуметтану, экономика
және тарих ғылымдарында кеңінен қолданыс табуда.
Карталарды таным құралы ретінде пайдалану жаңа экология, медициналық
география, салыстырмалы ғаламтану (планетология) тәрізді ғылым
салалаларының дамуына мүмкіндік берді. Картографиялық әдістер халық
шаруашылығының нысандарын жобалау-жоспарлау жұмыстарына қатысты маңызды
шешім шығаруда, аумақтық-өндірістік кешенді дамытуда, табиғатты қорғауда
қызмет етуде. [7]
Картографиялық зерттеу әдістерін қолданушы маман картограф картаны еркін
оқуға, құрастыру ұстанымдары мен бейнелеу және әзірлеу технологияларының
тәсілдерін білуге міндетті. Сонымен қатар, ол модель түрінде карта
бетіндегі бар дүниені ұсына білуі әрі осы туралы ақпарат бере білуі тиіс.
Ең маңыздысы, картограф өнімін тұтынушының картаны пайдалана отырып,
картографиялық бейнені өңдеуде қолданған амалдардан адаспай, жақсы бағдар
алуы, оның мүмкіншіліктері мен шектерін айыра білуі, картадан алынған
мәліметтердің сенімділігіне қатысты түсінігінің болуы тиіс. [5]
Картатану – географиялық карта мен оның түрлері, қасиеті мен элементтері,
даму тарихы пайдалану әдістемелерін зерттейді. Математикалық картография –
жер беті мен ғылымдағы аспан денелерін жазықтықта кескіндеудің
математикалық әдістерін зерттейді. Картографиялық ақпараттану – картаны
жүйелеу және оларды талдау, бағалау, сақтау тарату мәселелерін қарастырады.
Картометрия – картадағы әр түрлі географиялық нысандардың сандық сипатының
мазмұнын айқындайтын картографияның құрамдас бөлігі. Картаны безендіру –
картаны көркем және графиктік безендірудің әдістері мен құралдарын жасап,
оны басып шығаруға әзірлеуді оқып үйретеді. Топография – географиялық және
геометриялық әдістерді пайдалана отырып, жергілікті жерді оқып үйрену
негізінде ірі масштабты карталарды құру жолдарын зерттейді.
Картографияның басқа ғылымдармен байланысы өте кең. Мәселен, қоғамдық
ғылымдар ішінде, тарих, экономикалық география; жаратылыстану ғылымдарының
ішінде, физикалық география, ландшафтану, геология, климатология,
топырақтану, өсімдіктану, жануартану салаларымен байланысты. Астрономиялық,
геодезиялық өлшеу жұмыстарының нәтижесінде картография жердің пішіні мен
мөлшері, ауданы, белгілі бір нүктенің географиялық орны туралы ақпарат алу
мүмкіндігіне ие болды.
Картографияның міндеті – халықты шаруашылық пен мәдени қажеттілігін өтейтін
заман талабына сай, сапасы жоғары географиялық карталар мен атластар,
глобустар және басқа да картографиялық өнімдермен қамтамасыз ету.
Географиялық карталар еліміздің аумағын қамтып,табиғатын қайта түлетіп,
шаруашылықты дамытуға қажетті ақпараттар сақтаған қуатты құрал болып
табылады. Картография және топография негіздері курсын оқытудың мақсаты
картографияның ғылыми негізі болып саналатын картатану, математикалық
картография, картометрия және топографияның теориялық негіздерімен
таныстыру арқылы студенттердің географиялық картаны біліп, түсініп оқи білу
дағдыларын қалыптастыру.

Карта пайдаланудың қысқаша тарихы

Алғашқы қауымдық құрылыс қоғамында-ақ, картографиялық суреттер жазу пайда
болғанға дейінгі ұзақ уақытта кеңістікті бағдарлау және нысандар мен
заттардың қоршаған ортада орналасуын түсіну үшін қызмет етті. Ежелгі
Египетте, антикалық Грекия мен Рим тәрізді басқа да өркениет ошақтарында
карталар бойынша арақашықтықтар мен аудан табудың қарапайым тәсілдері
қолданыла бастады. Картада бейнеленген нысандардың пішіндері мен бағдарлауы
бағаланды, өлшемдері табылды. Орта ғасырларда, әсіресе, Ұлы географиялық
ашылулар дәуірінде, карталар теңізде жүзушілердің, жер кезген
жиһангездердің, байлық іздеген көпестердің қажетті дүниесіне айналды. Теңіз
жолдарының ашылып, теңіз арқылы байланыстардың дамуы сол кезең үшін жаңалық
болып көрінетін карталарды пайдалану әдістерін өмірде қолданудың толық
жүйесіне көшуге ықпал етті. Орта ғасырдың географы Герард Меркатор (1512-
1594) өзі құрастырған картографиялық өнімдердің тәжірибе жүзінде қолдану
қажеттілігін ескере отырып, қосымша сілтемелер мен нұсқаулықтар беріп
отырды. Мәселен, 1541 жылы даярлаған глобусын арнайы Глобусты пайдалану
туралы кітап аталатын нұсқаулықпен толықтырды. 1569 жылы жарық көрген
бірінші рет цилиндрлік проекциялау қолданылған, 18 беттік картасына
Меркатор Жергілікті жерде арақашықтықты өлшеу әдістері аталған ақпараттық
бет енгізді, сонымен бірге, навигациялық сұрақтарды шешу үшін
пайдаланылатын Бағыттар көрсеткіштерін пайдаланудың қысқаша сілтемелері
деген сызба қоса берілген. Алғашқы ғылыми зерттеулер үшін карталар
пайдалану тәжірибесі XVIII-XIX ғасырларға жатады, осы кезеңдегі ғылым (атап
айтқанда, геология, география, климатология) көмегімен алынған ақпарттар
мен мәліметтердің жүйеленуі – алғашқы ғылыми карталардың жасалуына оң
ықпалын тигізді. Өз кезегінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.