Мәдениет және оны білдіретін ұғымдар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

МҰХТАР ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра: Финанс

Тақырыбы:
Ұлттық мәдениет. Мәдениет және оны білдіретін ұғымдар

Орындаған: Ізтай Балжан
Тобы: ЗЭФ-08-4кс4
Қабылдаған: _____________________

Шымкент 2008 ж.
Ұлттық мәдениет
Мәдениет және оны білдіретін ұғымдар

Ұлттық мәдениеттің ойдағыдай зерттелуі этникалық немесе ұлттық
психологияның мәліметтері де тығыз байланысты болып келеді. Нақты тарихи
тәжірибе негізінде әрбір нәсілдің, тайпалар мен халықтардың психикалық өмір
салтының ерекшеліктерін байқай отырып, "этнопсихология" рухтың не белгіш
бір ұлттың қайталанбайтын өзіндік қаситтері жөніндегі Гегелъдің,
Гумбольдтың және олардың ізбасарларының философиялық қағидаларына барып
тіреледі. Ресейде жекелеген халықтардың, олардың ішінде, орыс халқының
мәдени-психологиялық сипаттамасын Н.А.Бердяев тамаша сипаттап берген
болатын. Этнопсихологиялық зерттеулер ұлттық мәдениетті жасаушылардың
психологиялық ерекшеліктерін есепке ала отырып, кез келген ұлттық
мәдениеттің өзіне тән ғана сипатын ашып көрсетуде қомақты табыстарға жетіп
отыр. Мысалы: орыс биінің, аргентин тангосының, негрлер музыкасының терең
ұлттық мәнін тамаша рухани дүниелерді өмірге келтірген халықтың ұлттық
мінезін ескергенде ғана толық түсінуге мүмкіндік алған болар едік.
Халық туралы және қоғамдық факторларға байланысты оның даму заңдылықтары
жайындағы демография ғылымының да мәдениеттануға тікелей қатысы бар. Ұлттық
мәдениеттің тоқырау немесе оның орны толмас ауыр зардаптарға ұшырауы,
қоғамдық саяси-жағдайларға және т.б. тікелей байланысты екендігін дәлелдеп
жатудың кажеті бола қоймас, өйткені мың өліп, мың тірілтен қазақ халқының
өткен тарихы сөзімізге нақты дәлел бола алады. "Азшылық" халықтардың немесе
тұтастай өркениеттердің құрып кету отаршылдықпен, басып алушылықпен шектен
тыс қанаушылықпен, табиғат апаттармен, эпидемиялармен, маскүнемдікпен,
нашақорлықпен және т.б. тығыз байланысты болды.
XX ғасырда мәдениеттану ғылымының дамып, одан әрі қалылтасуына өзіндік
үлес қосқан ғылым салаларына сипаттама беруді аяқтай отырып, тағы бір ғылым
саласын ерекше атап өтуді жөн көрдік. Ол-белгілер мен таңба жүйесін
зерттейтін семиотика ғылымы. Бұл жас, әрі кажетті ғылым салалсы аз уақыт
шеңберінде мәдениеттану ғылымымен біте қайнасып кетті десек қателеспеген
болар едік. Семиотикалық тәсіл лингвистика, әдебиет, кино, театр
теориясында, қоғамдық ғылымдарда және басқа да ғылым салаларында кеңінен
қолданылуы, онымен тіпті информатика мен кибернетика да тамашща үндестік
табуда. Демек, мәдениеттанудың басқа ғылым салаларымен өзара сабақтастықта
дамуына және "мәдениет" мәселесімен барлық ғылымдардың айналысатындығына
қарап. "мәдениеттану жеке пән ретінде бар ма ? деген ой да туып қалуы ғажап
емес. Біздің айтарымыз, мәдениеттану-ғылымның жеке саласы ретінде өзінің
алғашқы қадамын жасауда, сондықтан оның болашағы да зор болмақ.
Әрине, жоғарыда атап көрсеткеніміздей. мәдениеттану ғылымының дамуына
көптеген ғылымдар ат салысуда, осыған қарамастан бұл пәннің өзіндік бағыт-
бағдары, бет-бейнесі бар. Мәдениетке өзіндік баға берушілік сол бір ғылыми
ізденістің басты белгісі болса керек, сондықтан да болар мәдениеттану
саласында түрлі мектептер қалыптасып, ондағы мәдетшеттанушылар "мәдениет"
мәселесімен тығыз айналысуда. Кейде мәдениеттану саласында қанша теория
болса, соншама мәдениеттанушылар бар деген пікір де айтылып қалады.
Шындығында да, теориялар санының көп болуы, мәдениетке де көзқарастардың
сан алуан болуымен оның әр тұрғыдан қарастырылуына әкеліп соқты. Мысалы:
мәдениетті "семиотикалық" тұрғыдан қарастыру бар. Бұл ағымның басты өкілі
Ю.Лотман және мәдениетті "әдебиеттік" (С.С.Аверинцев), тарихи (Л.Н.Баткин)
методологиялық (А.Кребер, К.Клахкон) антропологиялық (М.Мид) және тағы
басқа тұрғыдан пайымдаулар бар. Әрине, олардың "мәдениет" мәселесіне
байланысты пікірлерінің, түсініктерінің айырмашылықтары бар екендігі даусыз
және оны ешкім жоққа да шығара алмайды, бірақ олар бірін-бірі жақсы
түсінеді, мәдениеттануға тікелей байланысты ортақ мәселелер көтереді.
Ендеше, бұл пәнді терең зерттеуге құлшынушылық, мәдениетке байланысты түрлі
көзқарастар жүйесінің қалыптасуы сөзсіз қуантарлық жағдай, ол гуманитарлық
ғылыми пәннің туып келе жатқандығының белгісі деп санауымыз керек.
Шындығына келсек, әрбір ғылым салаларының өкілдері мәдениетті өз
мамандықтары тұрғысында қарастырады. Бірақ бұл ғылымдар бір-бірімен тығыз
байланысты болғандықган бірінсіз-бірі өмір сүре алмайды. Олай болса
әдебиетші тек таза әдебиетші болып қалмайды, өйткені ол мәдениеттануды,
тарихты, психологаяны игергеңде ғана нағыз әдебиетші бола алады. Өз
кезегіңде тарихшы, психолог және социолог.
Мәдениетті әр түрлі тұрғыдан қарастырылуы, мәдениет мәселесіне деген
үлкен қызығушылықтан туса керек. Оған дәлел ретінде 1964 жылдары батыс
әдебиетінде мәдениеткс: 257 анықтама-берілгендігі жөніңде американ
мәдениеттанушылары А. Кребер мен К.Клахконның мәліметтерін келтірсек те
жеткілікті сияқты. Ал одан кейін қаншама уақыт өткендігін және дүниедегі
болып жатқан мәдени өзгерістерді есепке алсак, мәдениет ұғымының шеңбері
бұрынғыдан да кеңей түсті. Әрине, әкімшілік - әміршілік жүйе жағдайында
мәдениеттану пәні біздің елімізде жүйелі түрде оқытылмады. Гуманитарлық
ғылымдар саласында да өзінің нақты орнын таба алмады. Осы орайда көптеген
ғалымдар ұлттық мәдениеттің тоқырауын Ұлы Қазан революциясымен де
байланыстырады.
Шындығында да, экономикалық және саяси ерекесіздіктің басты себебі —
мәдениетсіз саясаттың салдары болып саналады. Ендеше тәуелсіздікке енді
ғана қолы жеткен Қазақстан Републикасының алдыңда тұрған басты мақсат —
халықтың рухани байлығы- мәдениетті қалпына келтіру, ал мәдени өркендеусіз
еліміз өркениетті елдердің қатарына еш уақытта қосыла алмайтыны ақиқат. Бұл
мақсатты жүзеге асыруда мәдениеттану пәнінің қосар үлесі қомақгы болмақ.
Әрине, мәдениеттану гуманитарлық ғылымдардың ықпалымен дамуда, бірақ
соған карамастан ол жеке пән болып қалыптасу процесін бастан кешіруде. Оған
дәлел ретіңце қазіргі мәдениеттанудың біртіндеп философияның әкелік
қамқорлығынан шығып, өзіндік бағыт алуын айтсақта жеткілікті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.