Экология және экономикалық тәрбиелеу жайлы ұғым

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Экология және экономикалық тәрбиелеу жайлы ұғым

Экология жайлы ұғым
Қалың ағашы сыңсыған орман ішін жайлаған өрт бір тиылмай-ақ қойды.
Осыдан екі аптадай уақыт бұрын Баянауылдағы орман алқабтары өртке оранды.
Ал, оның алдында, яғни сәуір айының ортасында Шалдай орман шаруашылығының
Бауыртал бөлімшесінде болған өрттің зардабын ауыл тұрғындары әлі ұмыта
қойған жоқ. Өрт салдарынан орманға жақын отырған осы ауылдағы бірнеше
отбасының үйлері, қора-қопсылары тұтастай жанып кетті. Шарбақты ауданының
әкімі Сапаркелді Смағұловтың ауыл тұрғындарына дер кезінде көмек көрсетіп,
қол ұшын бергенінің арқасында үй-жайлары, қора-қопсылары жөнделіп, ретке
келтірілді. Солтүстіктің қыстың ызғары тез кете қоймайтын көктем айларында
мұндай алапат өрттің тағы да қайталанбасына кім кепіл. Орманшылардың
айтуынша, сол жолы өрттен 960 гектар жердің орман алқабы зиян шегіпті. Осы
жерде тіршілік етіп отырған ауылдар үшін табиғат байлығы орманды қорғау,
жөн-жосықсыз ағаш кесуді тыю, орман өрттерін болдырмаудың алдын-алу жолдары
қалай қолға алынып жатыр деген сауалға біз де жауап іздеп көрген едік.
Орманды қорғау – міндет. 2002 жылы 16 шілдеде еліміздің Үкіметі шет
елге ағаш экспорттауға тыйым салды. Орман ағаштарын кесуді лицензиялау
жөнінде қаулы қабылдады. Орман шаруашылығы мамандары табиғат қорғау
прокуратурасы, қаржы полициясымен бірлесе отырып, заңсыз түрде ағаш
өнімдерін дайындайтын кәсіпорындарды тексеріп, анықтауға қол жеткізді. Олар
енді орман ағаштары өнімдерін облыстық орман және аңшылық шаруашылығы
аумақтық басқармасының келісімінсіз теміржол бойымен басқа жаққа апара
алмайтын болды. Орман шаруашылықтарында күзет те күшейе бастады. Табиғат
байлығы орманды қорғап қалу үшін ортақ іске жұмылған орман қорғау
полициясы, қаржы полициясы, табиғат қорғау прокуратуралары құрылды. Орман
сақшылары мен жанашырларының қатары көбейіп, күрес күшейген тұста
қарақшылардың да ағаш ұрлау тәсілдері өзгере бастады. Олар ұрлыққа енді
бұрынғыдай үлкен КамАЗ-дармен емес, шағын қорапты тракторлар мен ГАЗ-53
маркалы автокөліктерді, ат-шананы пайдалануға көшкен көрінеді. Қарақшылар
орманшылар мен күзетшілердің басқан іздерін аңдып, бір-бірімен рация арқылы
хабарласып отыратын болып шықты. Тексеру нәтижелері көрсеткендей, орман
жиегінде отырған ауылдарда ағаш кесетін пилорамалар, шпалорезкалар көп.
Күнкөріс үшін ұрласа да, ұйықтамаса да сату үшін ағаш дайындауға кіріседі.
Ағаш кесудегі, табиғат байлығын аямаудағы заң бұзушылықтар ауыл ішінде
тоқтамай, орманды сақтап қалу қиын. Жабағылы деген бір ауылдың 9 үйінде
ағаш кесетін құралдар орналасқанын құқық қорғау орындары анықтаған. Заңсыз
ағаш кесу, оны дайындап өткізу орталықтары Маралды, Көкжал ауылдарында да
болды.
“Ертіс орманы” мемлекеттік резерватында орманды қорғау жөніндегі
облыстық комиссия жиі бас қосып, табиғатты қорғауға ат салысатын қала,
аудан, ауыл деңгейіндегі барлық мекемелер жұмыстары жайлы есеп тыңдалатын
болды. Ағаштарды кесуге мүлдем тыйым салынып, алдағы уақытта тек жанған
ағаштарды ғана әкетуге рұқсат беріледі. Осындай құрықтаулар, жоғарыдан
жеткен шешімдер арқылы орманды сақтап қалуға деген көзқарас түзеліп,
ағаштарды отау, өртеу бұрынғы жылдарға қарағанда біршама беті бері
қарағанмен де, әлі де болса, орман өрті, ағаш ұрлау тыйыла қойған жоқ.
Арагідік ел арасында орманды өртейтін де, ағаштарды ұрлайтын да
орманшылардың өздері екен деген алып-қашты сөздер естіледі.
Депутаттар куә болды. Жалпы мәліметтер еліміздің мемлекеттік орман қоры
26,2 миллион гектарды алып жатқанын көрсетеді. Жеріміздің 4,6 пайызын орман
алқапты құрайды. Солардың бір пайызы қарағайлы орман ағаштарына бай
Павлодар облысының үлесіне тиесілі екен. Орман шаруашылығы мамандарының
айтуына қарағанда Семей өңірімен шектесетін орман алқаптарының 50 пайызына
дейін өрт жалмап тастаған. 1947 жылы өсірілген қарағайлардың 80 пайызына
дейін жоқ болып кеткен деген де мәліметтер бар. Облыстық орман және аңшылық
шаруашылығы аумақтық басқармасы 2004 жылдың 8 айында облыс аумағындағы
бүкіл орман шаруашылығында 188 рет өрт оқиғасын тіркепті. Өрттің салдарынан
жалпы аумағы 195 гектар орман алқабы күлге айналды. 2003 жылы 164 өрт
болып, 5 мың гектардай жер өртенген. Кінәлі адамдар ұсталып, жауапқа
тартылып, айыппұл салынуда. Осы жылдары 1841 текше метр орман ағаштарын
отаған заңсыз ағаш кесуге байланысты 239 оқиға тіркеліпті. Басқарма
мамандары бұл жайлардың бұрынғы жылдармен салыстырғанда азайғаны деп отыр.
Жел соқпаса, шөптің басы қимылдамайды. Ағаштарды Қытай асырып сатып,
аяусыз отап-кесіп жүргендердің, жәйі келсе өртеп жіберетіндердің кімдер
екенін, алып-қашты сөздер айтады. Ал осыдан бес-алты жыл бұрын орман
алқаптарын аралаған Парламент Мәжілісі экология комитетінің мүшелері
жерлесіміз, депутат Тито Сыздықов бастап жұрттың аузында жүрген сөздердің
растығына көз жеткізгендей болды. Ағаш кесіп, тақтай тіліп, сату үшін
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер құрып ала қоятындар шыға бастады.
Парламент Мәжілісі депутаттарының ағаш ұрлығы, бей-берекет өртке шалынуы
жайлы дабылдарынан кейін ұры алыстан келмейтінін айтып, ормандағы ағаш
ұрлығы мәселесімен енді жергілікті прокуратура орындары айналыса бастады.
Облыстық прокуратураның тексерулері барысында 2005 жылы мемлекет тарапынан
жергілікті орман шаруашылығы бойынша шаруашылықта еңбек ететін орманшылар
санын көбейтуге, материалдық-техникалық базаларын нығайтуға 208 миллион
теңге қаржы бөлінсе де, “Ертіс орманының” басшылығы мемлекеттің орман қорын
сақтауға қол жеткізбей отырғандары анықталған.
Қойды қасқырға бақтырғандай... Облыстық прокуратураның тексеру
қорытындылары облыс аумағындағы ормандарда ағаш кесу, сату, тасымалдау
заңнамасының сақталмауына, өрескел бұзылуына орай, бірқатар заң
бұзушылықтарды анықтады. Заң бұзушылардың өздері “Ертіс орманы” мемлекеттік
орман-табиғат резерваты басшылары С.Теміршотов пен оның орынбасары
К.Жүнісовтер болып шықты. Бұл депутаттар да шет жағасын байқаған “орман
ұрлығы мен өрт оқиғалары”, “қойды қасқырға бақтырып қойғандай” деп мысал
келтірген Шерхан ағамыздың да сөзін анықтай түседі. Өз міндеттерін дұрыс
атқара алмаған қос басшы облыстық прокуратура орындарының тексерулері
нәтижесінде орындарынан алынды. С.Теміршотов бұған дейін де 2002-2005
жылдар аралығында “Бесқарағай” орман шаруашылығында басшылықта болған
кезінде жеке жауапкершілік тәртіпке шақырылған. Облыстық прокуратура
қызметкерлері резерват басшысы С.Теміршотовты орнынан алу жөніндегі
өздерінің тексеру жұмыстары барысының қиынға соққанын айтады. Еліміздің
Ауыл шаруашылығы министрлігі орман және аң шаруашылығы комитеті басшылығы
тарапынан С.Теміршотовты орнынан алу жөніндегі ұсыныстары қолдау таппай,
қайта, оны “Ертіс орманы” мемлекеттік орман-табиғат резерваты басшылығына
жоғарылатып тағайындап қояды. Прокуратура қызметкерлері С.Теміршотовтың
басшылығы кезінде орман шаруашылығында орманшылардың кәсіби дайындығы,
кадрлық құрамы, дайындықтарының жайын тексерді. Өткізілген ағаш өнімдерінің
есебі тиісті деңгейде жүргізілмеген көрінеді. Жасанды әкімшілік
материалдарды әзірлеуге жол берілген. 1995-2002 жылдары “Ертіс орманы”
резерватына қарасты Шалдай мен Бесқарағай орман шаруашылықтарында 71 мың
гектар орманды алқап жанып кеткен. 2003 жылдары осы аталған орманда 2222
гектар орманды алқап жанды. Облыстық орман және аңшылық шаруашылығы
аумақтық басқармасының хабарларына қарағанда, өткен жылы облыстың орман
шаруашылықтарында 183 рет өрт оқиғасы тіркеліп, 6138 гектар жердің орман
алқабы өртеніп кеткен. Орман өрттерінің жиі болған жері Шалдай орман
шаруашылығында, өткен жылдың өзінде 140 рет өрт оқиғасы тіркелген көрінеді.
Ал биылғы жылы облыстың орман шаруашылықтарында 19 рет өрт болса, оның 9-ы
осы Шалдай ормандарында шыққан. Сәуір айында облыс жұртшылығын дүрліктірген
өрт осы орман шаруашылығының Бауыртал бөлімшесінде болды.
Кінәлілер анықталды ма? Орманшы А.Қаденовтің өрт сөндірушілерге берген
түсініктемесінде көршілес Галкин орман шаруашылығында орналасқан “Орман
ертегісі” демалыс орны маңайында үйілген қоқыстың жанып жатқан үстінен
түскені айтылған. Орманшылар кенеттен күшейген желдің екпініне ілесе
көтеріліп кеткен от-жалынды қолмен сөндіруге шамалары келмегенін айтады.
Жолында тосқауыл жоқ тілсіз жау Бауыртал ауылына осылай келген-ді. Дәл
орманның іргесінде тұрып, қалың ағашқа бай табиғат байлығы көз алдарында
тұрғанын біле тұра, сақтық шараларын орындамай қыс бойы үйілген қоқыстарын
өртемек болған “Орман ертегісі” демалыс орнының қызметкерлері алапат өрттің
шығуына себепші болған бұл “ойындары” үшін жауапқа тартылар деген ойдамыз.
Орманшылардың айтуынша, балапан қарағайды өсіріп, ағашқа айналдырып,
өндірістік мұқтажға пайдалану үшін кемінде 70-80 жыл уақыт кетеді екен.
Қарағай бүрлерінен тұқым өндіріліп, дайындалады. 1 га жерге шамамен 60
килограмм тұқым себіледі. Осыдан бір миллион 200 дана түп шыбық өсіп
шығады. Жас шыбықтар екі жылдай уақыт күтіп-бапталып, үшінші жылы бойлау
үшін қарағайлардың арасына трактормен жыртылған жерге механикалық түрде
отырғызылады.
Сөз соңы. Жалпы, Ертіс өзені бойында осы бір сирек қарағай түрі біздің
елден кейін Канада жағында кездесетін көрінеді. Ғалымдар Ертіс қылқанды
орман жолағы мұз дәуірінде пайда болған десе, Асан Қайғы бабамыз бұл
жерлердегі қарағайларды көріп: “Мына қарағайлардың біреуі кейін бес аттың
құнына тең болады” деген екен. Ертеден бері Кереку, Семей өңірінің аумағын
алып жатқан қалың қарағай жалдары Ертіс орман жолағы деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.