1922-1924 жж. ақша реформасын жүргізудін, себептері және оның мазмұны

Кіріспе

Акша реформасы деп мемлекеттік акша жүйесіне өзгеріс енгізуді айтады. Ақша реформасы жүргізілгенде бір ақша жүйесін екінші акша жүйесімен ауыстырады, я болмаса сол ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгертеді. Ал 1922-1924 жж. ақша реформасын жүргізуге мына жағдайлар әсер етті.
Біріншіден, 1917 ж. қазан төңкерісінен кейін патшалық Ресейден қалған тауар-ақша айналымын елдегі азамат соғысы мен шетел әскерлік интервенциясы одан әрі бұзылуына жол ашты. Қаржы-шаруашылық жағдайын тұрақтандыру үшін жүргізілген "әскери коммунизм" саясаты айтарлықтай нәтиже бермеді. Оның мәні - өндірушілерге азық-түлік алымын (продразверстка) салу, яғни шаруалар өндірген өнімінің өз қажетінен артығын, тіпті кей жағдайда өзіне қажетті бөлігін де мемлекетке нақты бағамен өткізу. Алайда өткізген өніміне шаруалар қолма-қол ақша ала алмай, қарызға берді. Осының салдарынан нарықта сатылатын тауарлар күрт азайып, бағалары өсті. Халық азық-түлікпен және керекті заттармен тек карточкамен қамтамасыз етілді, жалақы заттай түрде берілді. Мысалы, 1917 ж. жалақының 5% заттай төленсе, ал 1920 ж. ол көрсеткіш - 93% жетті. Акшаның қызметі тек жалақыны есептеумен шектеліп, қолма-қол ақшаны тек әскер қатарындағылар ғана алды. Сейтіп, тауар-ақша айналымы тарылды. Ақшаның мәні төмендеді, акша жүйесі одан әрі бұзылды.
Екіншіден, ақша айналымына жүйелі түрде көп мөлшерде ақша шығару да акша жүйесінің бұзылуына әсер етті. Оккупацияланған аймақтарда ақша шығаратын эмиссиялық орталықтар пайда болды (мысалы, Балтық жағасындағы үкіметтермен қатар, ақ гвардияшы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

1922-1924 жж. ақша реформасын жүргізудін, себептері және онын, мазмұны
Акша реформасы деп мемлекеттік акша жүйесіне өзгеріс енгізуді айтады.
Ақша реформасы жүргізілгенде бір ақша жүйесін екінші акша жүйесімен
ауыстырады, я болмаса сол ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгертеді. Ал
1922-1924 жж. ақша реформасын жүргізуге мына жағдайлар әсер етті.
Біріншіден, 1917 ж. қазан төңкерісінен кейін патшалық Ресейден
қалған тауар-ақша айналымын елдегі азамат соғысы мен
шетел әскерлік интервенциясы одан әрі бұзылуына жол ашты.
Қаржы-шаруашылық жағдайын тұрақтандыру үшін жүргізілген "әскери
коммунизм" саясаты айтарлықтай нәтиже бермеді. Оның мәні -
өндірушілерге азық-түлік алымын (продразверстка) салу, яғни шаруалар
өндірген өнімінің өз қажетінен артығын, тіпті кей жағдайда
өзіне қажетті бөлігін де мемлекетке нақты бағамен өткізу. Алайда өткізген
өніміне шаруалар қолма-қол ақша ала алмай, қарызға берді.
Осының салдарынан нарықта сатылатын тауарлар күрт азайып, бағалары өсті.
Халық азық-түлікпен және керекті заттармен тек карточкамен
қамтамасыз етілді, жалақы заттай түрде берілді. Мысалы, 1917 ж.
жалақының 5% заттай төленсе, ал 1920 ж. ол көрсеткіш - 93%
жетті. Акшаның қызметі тек жалақыны есептеумен шектеліп,
қолма-қол ақшаны тек әскер қатарындағылар ғана алды. Сейтіп,
тауар-ақша айналымы тарылды. Ақшаның мәні төмендеді, акша
жүйесі одан әрі бұзылды.
Екіншіден, ақша айналымына жүйелі түрде көп мөлшерде ақша шығару да акша
жүйесінің бұзылуына әсер етті. Оккупацияланған аймақтарда ақша шығаратын
эмиссиялық орталықтар пайда болды (мысалы, Балтық жағасындағы үкіметтермен
қатар, ақ гвардияшы әскери бөлімшелер және т.б. жеке фирмалар). Сонымен
қатар кейбір жергілікті үкімет орындары да өз алдына ақша шығарумен
шұғылданды. Мысалы, 1918 ж. 1 шілдесінен 1992 ж. 1 қаңтары аралығында ақша
айналымына шығарылған ақша саны 43,7 млрд. сомнан 1168,6 млрд. сомға дейін,
яғни 265 есе өсті. Ал бір сомның сатып алу мүмкіндігі 188 есе азайды.
Нәтижесінде қағаз ақша мөлшері көбейіп, тауарлар бағасы өсті.
Жүргізілген шараларға қарамастан мемлекет шығындары түскен пайдадан
анағұрлым басым еді. Мысалы, 1918 ж. мемлекеттік бюджеттің шығындары
пайдадан 31,1 млрд. сом артық болса, 1919 ж. - 166.4 ; сомаға . ал 1920 ж.
- 1055,6 млрд. сомға артық болды. Бұл жағдайға алдымен көптеген әскери
шығындармен қоса өндіріс көлемінің төмендеуі себеп болды. 1920ж. ауыл
шаруашылығының жалпы өнімі соғысқа дейінгі оның жарты мөлшерін, ал
тауарлы өнім тек төрттен бірін құрады, сондан – ақ өнеркәсіп өндірісі тек
17%-ің шамасында болды.
Елдегі шаруашылықтың күйзелуін азық-түліктің, тауарлардың
жетіспеушілігің жеке жас Кеңес үкіметін сақтап қалуға жұмсалған қыруар
әскери шығындарды өтеу үшін, сөйтіп, халық шаруашылығын қалпына келтіру
үшін еңбек өнімділігін арттыратын шараларды іске асыру қажет болды.
1921ж. наурызда болған Ресей коммунистік (большевиктер)
партиясының (РКП (б) X кезінде жаңа экономикалық саясат қабылданды.
Оның негізінде элементтері:
• азық-түлік алымын азық-түлік салығымен (продналог
алмастырды.
• жеке капиталды саудаға және ұсақ өнеркәсіпке енгізу, ірі
кәсіпорындарға шетел капиталын тарту;
• мемлекеттік кәсіпорындарға шаруашылық есепті енгізу;
• еңбек ақыны ақша түрінде қалпына келтіру. Азық-түлік алымына
қарағанда өнімге салынатын салықтың мөлшері екі есе алынатын алым
төлегеннен қалған артық азықтарын шаруашылықта сатуға мүмкіндік алды.
Жаңа экономикалық саясатта жүзеге асырудың бірінші жылының (1921 ж. қала
мен ауыл арасындағы өзара тауар алмасу қатынастары қалпына келтіріліп,
жалакыны заттай төлеуде орнына ақшалай төлеу жүргізілді. 1921 ж.
көктемінде еңбек ақыны ақшалай төлеудің барлығы тек 10%
болса, ал 1923 ж. I тоқсанында ол жалпы еңбек ақы төлеу
қорының 80%-тен астамын құрады.
Ақшаның сатып алу қабілеті төмендеп, ол құнсыздана түскен сайын оның
айналыстағы мөлшері бірнеше есе өсіп, үлкен сандармен (миллиард, триллион)
есептелді. Сондықтан есеп жұмысын жеңілдету мақсатында екі рет демонинация
жүргізілді, яғни ақшаның көрсеткіштерін кеміту арқылы оған өзгеріс
енгізілді.
Бірінші демонинацияның барысында бұрынғы Ресейдің ақша белгілерінің орнына
1922 жылғы үлгідегі рубль шығарылды. Жаңа 1 рубль айналыстағы 10 мың
рубльге теңгеріліп, нәтижесінде триллионның төрт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.