Бастауыш сынып оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық - психологиялық негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Бастауыш сынып оқушыларын тәрбие жұмысын ұйымдастырудың қандай түрлерін
білесің

Жоспар

Кіріспе

1. Бастауыш сынып оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық-
психологиялық негіздері
1. Бастауыш сынып оқушыларын жан - жақты тәрбиелеу мазмұны
2. Оқыта отырып тәрбиелеу негізі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңы (1972), Қазақстан
Республикасы Тәлім- тәрбие тұжырымдамасы (1993), Қазақстан Республикасы
Жалпы білім беретін мектептері тұжырымдамасы (1992), Қазақстан
Республикасы Жалпы білім беретін мектептер оқушыларды еңбекке оқыту мен
тәрбиелеу тұжырымдамасы (1993) педагогика ғылымының зор сүйеніші болады.
Сонымен бірге көптеген мұғалімдердің де тәжірибелері де басшылыққа алынып
тәрбиенің дамуына игі әсерін тигізді.
Адамгершілік теориясы мен практикасында аса маңызды бағыттарға сын
көзімен қарамайынша бүгінгі күнде орын алатын жалпы тәрбиенің оның ішінде
адамгершілік тәрбиесі ұғымдарының ғылыми негізін ашып көрсету әлі де
шешімін тапқан жоқ. Қазіргі таңда еліміздегі оқу-тәрбие жұмысында болып
жатқан жаңартулар білім мен тәрбие жұмысын қайта қарауға міндеттейді.
Бүгінгі таңда тиянақты білім беру жүйесінде оқушылар мен тәрбие жұмысын
дамыту басты мақсат болып отыр.
Бұл өзекті мәселелерді шешуде және оларды одан әрі жетілдіруде
оқу- тәрбие процесінде адамгершілікке тәрбиелеу мақсаты ешқашан күн
тәртібінен түскен емес. Бірақ, адамгершілік элементтерін қолданамын
немесе адамгершілік барлық тәрбие сағаттарының тақырыбына сай келе
бермейді деген жаңсақ пікір де орын алып келеді.
Адамгершілік тәрбиесі жөнінде демократ педагог Н.А.Добролюбов жастарды
гуманизмге тәрбиелеудің маңыздылығын көрсете келе гуманизмнің мазмұнын
терең және әр салалы түсіндірді. Бұл тәрбиенің міндеті адам баласын
қадірлеп сыйлауға үйрену ортақ тағдыр жолында істес адамдарға көмектесу,
қиын-қыстау кезеңдерде жолдастар мен достарға жәрдемдесуге дағдылану керек
деп талап етеді.
Н.А.Добролюбовтың көзқарасында адамгершілік тәрбиесінің жолдары мен
әдістері жөнінде былай деді: Нағыз шын адамгершілік қасиеттер мен саналар
қалың халықтардың ішінде, халықпен біте қайнап дамыған адамгершілік, сол
халықтың ерекшеліктерін, тілектер мен талаптарын, үміттері мен болашақтарын
білдіреді,- деді.
Қазақтың аса көрнекті ағартушы педагогы Ыбырай Алтынсарин бүкіл өмір
жолын мектеп ашуға, қазақ балаларын оқуға тартуға, дүние ғылымдарын
үйретуге арнады. Ы.Алтынсариннің балаларға арнап жазған шағын әңгімелері,
өлеңдері бастауыш сынып оқушыларын еңбек етуге, адал, шыныл болуѓа
мейірімді, қайырымды болуға, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға
арнаған.
Қазақ халқының ұлы ойшыл-ақыны Абай Құнанбаев жастарды халқының әдет-
ғұрпы, салт-санасы, дәстүрінен тәлім- тәрбие алуға шақырды. Абайдың
педагогикалық көзқарасындағы басты нысана Атаның баласы болма, адамның
баласы бол, Жақсы көпке ортақ, пайдаң еліңе, халқыңа тисін деген
гуманистік ой-пікірді қуаттау болды. Міне, осындай зерттеулерді жинақтап
қарастыра келе, біз диплом жұмысының тақырыбын Бастауыш сынып оқушыларын
ана тілі пәнін оқыту барысында кішіпейілділікке, адамгершілікке тәрбиелеу,-
деп анықтадық.

1. Бастауыш сынып оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық-
психологиялық негіздері

Адамның бойындағы рухани құндылықтар оның жаратылысы мен бірге пайда
болатынына көңіл аудармай, оны сырттан іздеп келеміз. Сондықтан кіші мектеп
жасындағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеу тек тәрбие сағаттарында ғана
емес, ана тілі пәнінде бастауыш сыныпта оқытылатын барлық пәндерде,
үйелменде, қоғамдық орындарда басты назарда болып келеді. Адамгершілік
қасиеттер үлкен мен кішінің шынайы қарым- қатынас кезінде бала бойына
дариды. Көзге көрінбейтін өте сезімді, аса құнды қасиеттерді жүректен-
жүрекке үзбей жеткізу тек тәлімгер, ұстаздың қолынан келеді. Сондықтан
ұстаздар қауымының алдында үлкен жауапкершілікпен жүргізілетін міндеттер
тұр.
Педагог қауымы бала жанының бағбаны екені рас болса, сол адамгершілік
қасиеттерді қалай дамытып, одан қандай нәтиже алып келеді деген сұрақтар
туындайды.
Ірі педагог Антон Семенович Макаренко жастарды қайта тәрбиелеудегі
өзінің бай тәжірибесіне сүйеніп, оқу-тәрбие жұмыстарын жүргізудің жүйелі
теориясы мен әдістемесін құрды.
А.С.Макаренконың Ата-аналар үшін кітап, Балаларды тәрбиелеу жайлы
лекциялар, Тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі т.б. кітаптарында
оқушыларды тәрбиелеудің педагогикалық талаптарын зерттеп, жинақтады. Оқушы
тәртібінде мінез-құлқындағы ауытқулар кездесіп отырады. Қайта тәрбиелеу
арқылы оқушы санасындағы және жүріс- тұрысындағы жеке кемшіліктерді жеңу
үшін оқушы дамуындағы ауытқуларды алдын алу. Бұл қайта тәрбиелеудің
А.С.Макаренко жасаған арнайы әдісі.
Жалпы педагогикалық процестегі оқыту теориясын дамытуға үлес қосқан
ғалымдар, ғалым- педагогтардың еңбектерінде өз кезеңдеріне сай мектептегі
оқу, таным, іс- әрекеттер, шығармашылық процесін жетілдіруде озық ойлы
пікірлер айтқан.
Орыстың ұлы сыншысы, философ-материалист, жалынды революцияшыл-
демократ, жазушы және публицист Николай Гаврилович Чернышевский Жас
өспірімге, болашақ белсенді қоғам қайраткерлікке, шын халық мүддесін
қорғаушыларға мынадай негізгі адамгершілік саналар мен қасиеттер қажет деп
есептеген: патриотизм, гуманизм, еңбекке сүйіспеншілік, адалдық, сөзді
іспен байланыстыру, кішіпейілділік, єдептілік, т.б. қасиеттер қалыптастыру
қажет,- деді.. Н.Г.Чернышевскийдің көрсетуі бойынша адамгершіліктің басқа
бір саласы гуманизммен тығыз байланысты. Тәрбиенің әдістер ретінде сендіру,
иландыру әдістерін қолдайды. Ол сапалы оқытудың өзі тәрбиеге күшті әсер
ететіндігін ескертті.
Мектеп табалдырығын жаңа аттаған жас бүлдіршін, жүрегі таза, ниеті
таза, пейілі кең, пәк періште күйінде азамат қатарына қосылып кетіп жатыр
ма. Егер мұғалім өзінің адам қалыптастырудағы міндетін өз дәрежесінде
атқарып келе жатса, қоғамдағы жат қылықтар қайдан шығып жатыр.
Мектепке келген кезінде сондай сүйкімді, тіл алғыш, жүрегі таза,
сенімі пәк жас бүлдіршін орта немесе буынға келгенде өзгеріп сала береді.
Сол кезе мына бала қандай еді, қалай өзгерді. Мынадай жаман әдеттерді
қайдан үйреніп алды? Неге озбырлық жасауға бейім болып алды?- деген
сұрақтар туындайды. Әрине, оның себептерін жан- жақтан іздеуге болады.
Баланың қалыптасуына ықпал етіп, дамгершілік қасиеттерінің дамуына үлес
қосатын мұғалім. Мұғалім оқушыға оның өмірінің азық болар асыл қасиеттер-
адамзаттың құндылықтарымен, белеммен қамтамасыз етеді.

2. Бастауыш сынып оқушыларын жан - жақты тәрбиелеу мазмұны

Ал бүгінгі күнгі мұғалімнің баста мақсаты- өзіндік адамгершілік
қасиеттерін бала бойына дарыта отырып, оның жүрек түкпіріндегі рухани
қазынасын жарыққа шығару, әрбір баланы жеке тұлға ретінде жетілдіру үшін,
оның бойындағы бар қасиеттерін дамыту жас ұрпақтың бойынан тауып, дамытып
немесе оған сіңіруді арман етіп отырған адамзаттық асыр қасиеттердің
жиынтығын алдымен мұғалім өз бойынан тауып алмай жауапты ісін өз деңгейінде
атқара алмайды.
Адамгершілік қасиеттерді өскелең ұрпақтың ақыл- парасатына азық ете
білу үшін әрбір мұғалім ана тілі сабақтарында халық педагогикасының сан
ғасырларда қалыптасқан салт- дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды жан-жақты терең
біліп, оларды өркениетті өмірмен байланыстары отырып, тәлім- тәрбиеге
пайдалана білуге борышты.
Әрбір жеке оқушы мұғалімнің оның жан-жақты тануға бағыттаған зерттеу
объектісіне айналуы қажет. Оқушының сезімін оятып, шабытын ұштайтын, сөйтіп
оны шығармашылыққа жетелейтін бірден-бір жол- болашақ жүрек түкпірінде
жатқан асыл қасиеттерді жарыққа шығару. Ол оќу- тәрбиенің процессінде
мұғалім мен оқушының арасында үздіксіз, үнемі байланыста болатын сезім жібі
арқылы ғана жүзеге асырылады.
Балалар күнделікті оқу-тәрбие процессінде тікелей өмір тәжірибесінде
жақсы мен жаманды байқайды. Оларды үлкендер тарапынан берілген бағаны
меңгереді. Бұл меңгергендері балалардың күнделікті еңбек процессі үстінде
жаттықтырылып, бекітіледі. Еңбек процессінде балалардың кішіпейілділік,
тәртіптілік, үлкенді сыйлау, қамқорлық сияқты адамгершілік қасиеттерін өз
заттарын сақтап, күтіп ұстауға, тазалық, дербестік сияқты мәдени-
гигиеналық дағдыларын қалыптастыру.
Бастауыш мектеп жасындағы оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу- өте
күрделі нәзік те жауапты іс. Бұл жолда сынып мұғалімінің бастауыш мектеп
жасындағы балаларды қалай тәрбиелеу керек, олардың бойында адамгершілік
қасиеттерді: Отанға деген сүйіспеншілікіті, еңбек ете білуді,
интернационализмді, қайырымдылық пен әділеттілік сезімін, сергектік,
ымырасыздықты қалай тәрбиелеуге деген аса қиын сұрақтарға жауап беруге тура
келеді.
Әрбір бала өмірінде, іс әрекетінде кездесетіп мораль категорияларын
(жақсылық, жаманды, борыш, ұят, адалдық, әділеттік, қайырымдылық, абырой)
терең ұғынуы қажет. Адамгершілік жөніндегі тәрбиелер дұрыс іс әрекеттер
оқушылар бойында мінез—құлықтың дұрыс нормаларын қалыптастырудың маңызды
алғы шарты боып табылады. А.С.Макаренко эстетикалық әңгімелерге мораль
теориясын түсіндіру құралы ретінде аса зор мән берген болатын. Ол былай деп
жазғанды: Өзімнің жұмыс тәжірибемде біздің де мораль теориясын
түсіндіруіміз қажет деген қорытындыға келдім. Мен іс-тәжірибемде моральдік
тұрғыдағы осындай теориялық әңгімелердің конспектілерің жасап та алдым, осы
бағыттағы өз жұмысымды біраз жетілдіруге уақыт та жұмсадым, мен және
осындай мораль теориясының аса жақсы, үлкен нәтижелерін де көрдім.
В.А.Сухомлинский бүкіл педагогикалық қызметі кезінде сөзді аса маңызды
педагогикалық құрал ретінде пайдалана білді. Ол оқушылардың рухани дамуының
барлық кезеңдерінде де практикалық қызмет, саяси идеялармен және
адамгершілік нормаларды түсіндіру мен ұштасып отыруға тиіс деген бүкіл
сенімде болды.
Адамгершілік мағлұматтар мен ұғымдардың қалыптасу дәрежесі мектеп
оқушыларының адамгершілік даму дәрежесінің мәнді көрсеткіші болып табылады.
Оларда қалыптастыру жөніндегі мақсатты түрдегі жұмыс тәрбиесіндегі маңызды
міндет болып саналады. Ал оны шешу оқушының ішкі мәдениетіне берік негіз
жасауға мүмкіндік береді. Сондықтан бұл мәселелердің заңдылықтарын негізін
ғылыми мәнін ашу үшін педагогика, психология ғылымдарында жинақталған
зерттеу негізінде айқындалған төмендегі тұжырымдамаларға сүйенеміз.
Тәрбиелейтін қасиеттеріне қарай бұл бөліктердің тәрбие беру
процессінде жетекшілік ролі өзгеріп тұруы мүмкін. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.