Ас бұршақтың аудандастырылған сорттары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Ас бұршақтың халық шаруашылығындағы маңызы

2. Ас бұршақтың аудандастырылған сорттары

IІІ. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Агроөнеркәсіп кешенін дамыту Қазақстанның экономикалық саясатының
бірден-бір маңызды басымдығы болып табылады. Агроөнеркәсіп кешені – азық-
түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін және Республикамыздың тұрғындарының
жартсына жуығының тұрмыс жағдайына тікелей әсері бар экономикамыздың аса
маңызды салаларының бірінен саналады. Қазақстан халқының 47%-ы ауылдық
жерлерде өмір сүреді. Еліміздің экономикалық белсенді тұрғындарының 13-і
аграрлық салада еңбек етеді. Мемлекетіміздің жалпы өнімінің 5,3%-ы аграрлық
сектордың үлесіне тиесілі.
Соңғы бес жыл ішінді ауыл шаруашылығы саласында өнім өндіру көлемінің
өсімі орта есеппен жыл сайын 4%-ды құрап отырды. 2009 жылы ауыл шаруашылығы
өндірген жалпы өнім көлемі 1трлн. теңгеден асып, 1386,9 млрд. теңгеге
жетті. Оның ішінде егіншілік саласында өнім көлемі 829,3 млрд. теңге, мал
шаруашылығында 557,6 млрд. теңгені құрап, нақты көлем индексі тиісінше
113,2 және 102,6%-ға тең болды. 2009 жылдың қорытындысында ауыл
шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі 1,6 трлн. теңгеден асты.
Қазір еліміздің астық өндірушілері өнімдерін сақтау мен өткізуде
күрделі қиындықтарға тап болып отыр. Міне, осы проблемаларды шешу
мақсатында еліміздің агроөнеркәсіп кешенін 2010-2014 жылдар аралығында
дамытудың стратегиялық жоспарында кешенді шаралар қарастырылған.
Агроөнеркәсіп кешенінің 2010-2014 жылдарға арналған даму
бағдарламасында белгіленген кешенді шараларды іс жүзіне асыру аграрлық
саланы әртараптандыру үрдісін қорытындылап, агроөнеркәсіп кешенін дамытудың
жаңа сапалық деңгейіне шығаруға мүмкіндік береді. Оның бүгінгі жаппай
жаһандану дәуіріндегі бәсекелестікке қабілетін шыңдап, еліміздің азық-түлік
қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Ішкі азық-түлік рыногындағы тұрақтылықты
нығайтып, еліміздің экспорттық әлеуметін арттырады.
Ал, Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың
басты мақсаты атты Елбасымыздың Қазақстан халқына Жолдауында (6-ақпан,
2008 жыл) дамудың жаңа кезеңі, ол агроөнеркәсіп кешенінің алдына бірқатар
жаңа, аса маңызды міндеттер қойып отыр.
... Ауыл шаруашылығы өнімдеріне баға өсу үстінде жіне тұсатай алғанда,
аталған сала өте пайдалы болуда, сондықтан біз оған ақша салуымыз қажет.
Ауылдың бұған екпінді еңбегімен және жоғары қайтарымымен жауап беретініне
сенімдімін.
... елдің азық-түлік қауіпсіздігі қамтамасыз етілуге тиіс. Ол үшін ауыл
шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне инвестициялар тартуды ұлғайту керек...
... Үкіметке ауыл шаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау
көрсетуде одан әрі шаралар қабылдауды тапсырамын. Шикізат өңдеуге айрықша
назар аудару қажет... деп атап өтті.

Құрамындағы ақуыз мөлшері жағынан бұршақ тұқымдас өсімдіктерге пара-пар
келетін дақыл жоқ, олардың тұқымдарында дәнді дақылдарға қарағанда ақуыз
1,5-3 есе артық – асбұршақта 20,4-35,7 %. Бұршақ өсімдіктерінің ақуызы
толық бағалы және жоғары сапалы, өйткені олардың құрамын амин қышқылдарының
жеңіл еритін фракциялары – тирозин, триптофан, лизин, т. б. кіреді. Ас
бұршақ бағалы тағам, сондықтан ас бұршақ дәнінен жарма, аздап ұн
дайындалады. Пісіп жетілмеген дәндері мен жасыл бұршақтарынан консерві
жасалады.

Ас бұршақ – жақсы мал азықтық дақыл. Әсіресе, құрамалы жем
дайындалғанда таптырмайтын өсімдік белогының қайнар көзі. Зоотехникалық
норма бойынша жемнің бір мал азықтық өлшеміне 105-110 грамм қорытылғыш
протеин болуы керек, ал ас бұршақтың өлшемінде 150-180 грамға дейін протеин
болады.

Мысалы, гүлдену – жеміс түзу кезеңінде шабылған ас бұршақ көк
балаусасының құрғақ затында 15-18 % протеин болады. Ас бұршақтың 1 центнер
көк балаусасында 16, ал шөбінде 49,5 мал азықтық өлшем бар. Ас бұршақтың
сабаны мен топаны өзінің қасиеті жағынан кейбір шөптерден кем түспейді.

Ас бұршақтың арпа, сұлы және басқа дақылдармен қосылып себілген көк
балаусасы, сүрлемі, шөбі малға жақсы азық. ТМД-дағы егіс көлемі 4 млн
гектарға шамасында. Көбінесе ас бұршақ республиканың солтүстік облыстарында
егіледі.

Ас бұршақ тұқымында 20,4-35,7 % ақуыз, 52 % дейін азотсыз экстративті
заттар, 1,5 % май, 3,5 % клетчатка және 2 % күл бар. Солтүстік Қазақстанда
аудандастырылған ас бұршақтың сортында 24-27 % ақуыз болады.

Ас бұршақ егістігінің көлемі Қазақстанда 100 мың га шамасында, оның
ішінде Солтүстік Қазақстан облыстарында жыл сайын 10-25 мың га жерге
себіледі, орташа өнімі 9 цга шамасында, ал әр жылдары 4 центнерден 12
центнерге дейін өзгереді. Солтүстік Қазақстан жағдайында бұл дақыл жоғары
өнім бере алады. Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми зерттеу институтының
(БАШҒЗИ) және сорт сынау учаскелердің деректеріне қарағанда ас бұршақтың
өнімі 14-29 цга, бұл арпа өнімімен 1,5-2,0 цга жоғары, ал протеин шығымы
арпамен салыстырғанда 2-3 есе көп болады.

Ас бұршақ бір жылдық жаздық дақыл, алайда қысы жылы болғанда оңтүстік
аудандарда оның қыстайтын формаларын күзде себу жолымен өсіруге болады. Екі
түрі өсіріледі: егістік ас бұршақ (Pisum sativum), гүлі ақ және тұқымы бір
түсті (ақ, қызғылт, көкшіл) және далалық ас бұршақ (пелюшка) - Pisum
arvense гүлі қызғылт-көкшіл, тұқымы қоңыр, кейде сепкіл түсті. Далалық ас
бұршақ сабағының айналасында жанама жапырағының қуысында өсімдіктің алғашқы
өсуі кезінде анық көрінетін қызыл дақ болады. Далалық ас бұршақтың
жемазықтық мәні зор, оны құнарсыз топырақтарда да өсіруге, қуаңшылық
жылдары да жақсы астық және көк балауса өнімін алуға болады. Егістік ас
бұршақта ол арамшөп болып табылады. Далалық ас бұршақ қуаңшылыққа
төзімділігі жөнінен ноғатық пен егістік ас бұршақтың аудандастырылған
сорттарының арасынан орын алады. Ыстық, әрі құрғақ күндері оның (жапырақ
саңылауы) тыныс тесігі ерте жабылады және ұзақ уақыт жабылып тұрады да
транспирацияның күшеюіне жол бермейді.

Ас бұрақ сорттары асханалық, малазықтық, консервілік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.